NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
1896. Ho- 60.
iimtfe Jaargang.
IJK.
Graanrechten.
KERKNIEUWS.
SCHOOLNIEUWS.
GEMENGDE BERICHTEN.
VERSCHIJNT
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M.'CLEMKERK, te Goes
en
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Middelburg, ook voor St. Laurens,
18,19, 20, 21, 25, 26, 27 en 28 Februari,
3, 4, 5, 6, 10, 11, 12 e» 13 klaart.
Oost-enWest-Souburg, ook voor
Ritthem, 16 Maart.
Vlissingen, 17, 18, 19, 20, 21,23,
24, 25, 26, 27 en 28 Maart.
Alvorens een en ander over den Boeren
bond mee te deelen, drukken wij het za
kelijk deel van dr. Mayers artikel over
Graanrechten uithet Landbouw Weekblad af.
De lezer weet dat dr. Mayer directeur
is der Wageningsche school. En daar wij
nooit mee gezongen hebben met hen die
lachten om de wijsheid van de mannen
dezer school, doch integendeel wel dege
lijk waar het pas gat, met hunne adviezen
hebben rekening gehouden, daar mogen
wij ook op welwillende aandacht rekenen
voor dr. Mayers artikel in antwoord op
een desbetreffende beschouwing van het
oud-Kamerlid Sickesz.
De heer Mayer dan schrijft
„U, Mijnbeer Sickesz, hebt herhaaldelijk
in open brieven en couranten-artikelen ge
zegd en daarmede een vulgair argument
der Nederl. vrijhandelspartij tot het uwe
gemaakt, „dat de protectie van den land
bouw ook elders niet gebaat heeft, dat in
de beschermende landen de malaise even
hard gevoeld wordt als hier te lande."
„Dit nu is eene stelling, die ondanks
de vrij algemeene verspreiding daarvan
hier te lande, bepaald onjuist is en waarvan
de onjuistheid zeer gemakkelijk is aan te
toonen.
„Wat waar is aan Uwe herhaaldelijk
uitgesproken bewering is alleen de kwali
teit van het verschijnsel. Malaise hier, ma
laise daar met of zonder bescherming.
Maar bepaald onwaar is de stelling, dat
het verschijnsel kwantitatief hier endaar
hetzelfde is. Het fversehil in intensiteit
is zelfs zoo groot, dat geen zeer nauwkeu
rige statistische opgaven er voor noodig
zijn, om het dadelijk, als het ware met
handen, te kunnen grijpen.
„Het is met Uwe vergissing in deze
wel eeuigszins zoo gesteld, als wanneer
men om eene vergelijking te gebruiken,
die de nuttige werking van inkomende
rechten geenszins flatteert iemand die
een kunstgebit draagt, had hooren klagen
en zijne natuurlijke tanden terugwenschen
en daaruit wilde besluiten, dat de kunst
bijt werktuigen in 't geheel geen waarde
hadden, terwijl men om rechtvaardig te
kunnen oordeelen dezen toestand met dien
der tandeloosheid had moeten vergelij ken.
„Ik geloof niet, dat ik veel tegenspraak
zal ondervinden, indien ik beweer, dat de
zuivere winst uit landbouwondernemingen
hier te lande sinds het keerpuntjaar 1879
gemiddeld tot op de helft gedaald is. Bij
enkele ondernemingen meer, bij andere
minder, maar ik ben ook reeds tevreden
want dit uitgangspunt is voor mijn betoog
voldoende indien men toegeeft, dat de
gsmiddelde daling 40 pCt. of zelfs slechts
30 pCt. bedraagt.
«Fry zen van landerijen ofschoon het
,1* opzicht niet aan gegevens ont-
DreeKt die mijne bewering kunnen staven
zy n voor dem graad der malaise een
veel minder goede maatstaf en nog minder
de pachtprijzen, om redenen, die hier
uit te leggen mij te ver zouden voeren
„En nu {luistere men in beschermende
landen niet naar de overdreven uitingen
der agrarische partijen, die de bestaande
toestanden wel eens zwart kleuren in de
hoop des te meer concessies van de zijde
der regeering te verkrijgen, maar naar
objectieve gegevens, zooals zij b. v. in het
jongst verschenen werk van Prof. v. d.
Goltz. (Die agrarischen Aufgaben der Ge-
genwart) te vinden zijn en men zal moeten
toegeven, dat de vermindering van de
zuivere winst van het landbouwbedrijf
sinds 1520 jaren in Duitschland ten hoogste
op 20% gemiddeld, waarschijnlijk echter
nog op aanzienlijk minder, te begrooten
zal zijn.
„In 17 Pruisische „Regieringsbezirken"
zijn van het jaar 1879 tot het jaar 1891
de huurprijzen der landerijen grootendeels
nog gerezen en slechts in 5 achteruitge
gaan en ofschoon, zooals ik reeds heb aan
gestipt, de huurprijzen der landerijen geen
nauwkeurige maatstaf zyn voorde zuivere
opbrengst, zoo spreekt dit eene feit, indien
men het met Nederlandsche toestanden
vergelijkt, reeds als een boek.
„De crisis, die ook in Duitschland be
staat, is volgens de nauwkeurige studiën
van dezen op het gebied der bedrijfsleer
zoo bedreven gezagsman veel meer toe
te schrijven, eensdeels aan de te hooge
prijzen, die in den tijd van rijzende grond
waarde voor aankoop van boerderyen {zijn
besteed in de verwachting, dat de rijzing
voort zoude duren. Anderdeels zijn door
den bloei der industrieele ondernemingen
de arbeidsloonen ook voor den landbouw
zeer gerezen en is daardeor eene oneven
redigheid ontstaan tusscken de dalende
opbrengsten en de stijgende kosten.
„„Be oorzaak der vermindering van de
zuivere winst (zegt Von der Goltz in het
aangehaalde boek) is meer gelegen in het
rijzen der bedrijfskosten, dan in het dalen
der prijzen."
„Deze beide oorzaken, vooral de eerste,
werkt ook in Nederland mede, maar de
malaise is ten enzent belangrij k verzwaard
door de enorme daling der producten, die
men in Duitschland en andere bescher
mende landen door doelmatige protectie
tamelijk wel op prijs heeft weten te
houden. Ook denkt ginds bijna niemand,
behalve enkele socialisten en „Fortschritt-
ler" aan een laten vervallen der bestaande
rechten. Zelfs de oude tegenstanders zijn
in zooverra grootendeels bekeerd. De strijd
is alleen hoe hoog zij in de toekomst
zullen zijn.
„Doeh hoe klein een tijdsinterval van
ruim een tiental jaren ook moge schijnen
voor een zoodanige omwenteliag van denk
beelden, zoo zal deze vertraging toch van
hoogstnoodlottigen invloed zijn voor de
gunstige gevolgen der te nemen maatrege
len. Het begin der crisis dateert, zooals
bekend is, van 1879. De meeste landen
van Europa zyn meer of minder onmiddellijk
daarna tot bescherming overgaan.
„Maar Nederland? Een landbouw-
ministerie ontbrak toen en ontbreekt ook
nu nog. Zeven kostbare jaren liet men
voorbijgaan, voordat men het besluit nam
tot benoeming eener landbouwcommissie,
die de oorzaak der malaise had na te gaan.
De Commissie heeft weder 5 jaren gewerkt
zonder nog eens het vraagstuk der be
scherming flink onder de oogen te zien.
Wanneer nu eindelijk in het jaar 1898
wellicht eene majoriteit, die inziet, dat
dan toch bescherming het eenige redmiddel
is, tot stand zal komen, dan zal het te
laat zyn althans in menig opzicht. Want
dan heeft zich een proces voltrokken, dat
het ergste is wat met een bedrijf gebeuren
kan, ik bedoel de desorganisatie van
den Nederlandsclien landbouw.
„Eenige jaren finantiëele achteruitgang.
Dat is te dragen, men leeft vau oude
besparingen, zet de tering naar de nering
en neemt desnoods een hypotheek op,
werkt zoo hard mogelyk aan de techni
sche verbetering van het bedrijf—hetgeen
volgens U het eenige redmiddel is en de
armoedige pachters werden soms geholpen
door de kwijtschelding der huur door milde
landheeren, die gelukkig in Nederland
hier en daar gevonden worden en in welk
opzieht door U een schitterend voorbeeld
gegeven is.
„Maar indien dat een 1520 jaren zo»
door gaat, dan houdt de uitvoerbaarheid
dezer tijdelijke maatregelen op en de tech
nische verbeteringen blijken onvoldoende
het groote gat te stoppen.
„De laadbouwer-eigenaar bezwijkt en moet
vtrkoopen, maar nu niet aan milde land
heeren, die breid zijn tot kwijtschelding
want deze beginnen langzamerhand
ook genoeg te krijgen van deze soort van
bezittingen loch aan in den handel
rijk geworden brdvochtige kapitalisten,
die eene goede ei vaste belegging voor
hun bijeengegaard gelden zoeken, die
door bemiddeling van rentmeesters hun
land beheeren en niet eens in aanraking
komen met den boir, die in het zweet
zijns aanschijns aai den grond de vruch
ten ontwoekertdi met één woord het
koetje melken en nar de gezondheid van
het beest niet omziei.
„En aan den ande-en kant de failliete
boer, die toch op een andere wijze moet
trachten aan den kost te komen, wordt
pachter en helpt zoodiende den huurprijs
een tijdlang boven zijne natuurlijke waarde
en begint zoodoende iets, dat ook over
kort of lang met een ,,kraoh" moet ein
digen.
„Dit alles is disorganisatieomdat het
de verkeerde merochen op de verkeerde
plaats brengt en zoodoende de oorzaak
wordt tot minder jroductie en tot het indi
vidueel onbevredi{d zijn met den eigen
arbeid, hetgeen een zedelijk moment is
van het allergrooVite gewicht.
„Maar het ergst vsn alles is nog juist
om dezelfde zedelijk', reden de werkeloos
heid, die wij tegenvoordig aanschouwen
en die het natuurlijk gevolg daarvan is, dat
men aan productiekosteu bezuinigt en
zelfs rentabele ondernemingen moet laten
liggen door kapit,talgebrek in het bedrijf.
Daarbij vergeleken is het zoo veel bespro
ken vraagstuk, hoeveel centen het kilogram
brood| kost, van zeir ondergeschikt belang,'
„Wel degelijk leeft de bescherming in
andere landen gehflpen, natuurlijk niet
zooveel alsof de gtheele oorzaak der ma
laise (goedkoopere productie in overzeesche
gewesten) nooit hal bestaan, maar zooveel-
dat de zooeven geichetste hoogst verder
felijke desorganisatie van de landbouwpro-
ductie tot nog toe kon worden belet".
Op dit betoog zal nog wel een tweede
volgen, dewijl de redactie van de Neder
lander, verklarende niet tot de antiprotec-
tionisten uit beginse. te behooren, en gaarne
overtuigd te willen worden; de navolgende
opmerkingen ter besntwoording den heer
Mayer voorlegt
„In Duitschland zijn evenals ten onzent
de huurprijzen sterk achteruitgegaan doch
minder dan hier. Is j dit een gevolg van
de protectie of van verschil van agrarische
toestanden Het laadbezit, ook de ver
erving, zijn in beide landen versehillend
„Gesteld, dat besjherming de oorzaak
is van het minder achteruitgaan, is zij
dan ten goede gekomen van de huurders
of van de eigenaars?
„Is alleen het laatste het geval, wat ver -
hindert dan, dat zoowel in Duitschland als
hier „hardvochtige kapitalisten" het land
opkoopen en aizoo met de winst, die
bescherming aanbrengt, gaan strijken?
Want ook al behoeft „de landbouwer-eigenaar
niet te bezwijken", zooals bij ons, toch
komt zyn land, o. a. bij versterf, vaak
genoeg onder den hamer.
„De tegenwoordige landbouwer-eigenaar
wordt natuurlijk door bescherming gebaat.
Maar ook zijn opvolger, die immers hooger
zal moeten koopen of wien bij toedeeling
hooger bedrag zal in rekening worden
gebracht, naar mate de opbrengst groo-
ter is
„Zou, wat in Duitschland en andere
grootelanden voordeel aanbrengt of schijnt
aan te brengen, op dezelfde wijze werken
in ons kleine land En eindelijk: zouden
de landbouwers, door zich aaneen te sluiten
gelijk hier en daar reeds geschiedt
en door betere contracten met de eigenaars,
niet-landbouwers, aan te gaan, niet beter
in staat zijn den landbouw in stand te
houden en de desorganisatie ervan tegen
te gaan, dan beschermende rechten, zoolang
ten minste de landbouwers elkaar, ten
bate van de» eigenaar-kapitalist, tot in
het oneindige opjagen?"
17 Feb. '96.
De zeemiliciens-verlofgangers van de
lichting 1894 worden dit jaar opgeroepen
voor opkomst in werk elij ken dienst, ten
einde gedurende zes weken te worden ge
oefend. Die opkomst is bepaald voor hen
die wonen, of in geval van verblijf bui
tenslands,te voren het laatst gewoond hebben
in de provinciën Utrecht, Noord-Brabant
Zeeland en Limburg op 21 April.
Bij het personeel der rij ksveld wacht
in Zeeland is de rang van brigadier-titulair
toegekend aan de rijksveldwachters J. Ver
meulen te Renesse en B. Goossen (jachtop
ziener) te Sluiskil.
De jongste berichten over den toestand
van den heer Fransen van de Putte luiden
onrustbarend.
De patiënt lijdt aan benauwdheden, die
ernstige bezorgdheid inboezemen.
Teneinde brievenbestellers en post
boden in het genot te stellen van meer
vrije Zondagen, dan ze tot nu toe hadden,
is met ingang van 1 Maart a. s. voor die
dagen, vervangingspersoneel aangesteld.
Ned. Herv. Kerk.
Kerkvoogden en notabelen te Middel
burg weigeren de betaling van de gemeeute
toelage aan den in de vacature Sibmacher
Zijnen te beroepen predikant. Ook gaven
kerkvoogden gevolg aan de vroeger geuite
bedreiging om in de kerken de niet ver
huurde zitplaatsen onbruikbaar te maken.
Zondag jl. waren in de Nieuwe- en Oost-
kerk vele plaatsen door ijzers afgosloten
In de Koorkerk, thans tijdelijk door de
„Reservekas" gebruikt, was men met
onbruikbaar maken nog niet begonnen.
(N. Zond. b
Bruinisse. Het bericht dat dezer
dagen in enkele bladen voorkomt, als zou
toch wegens een informaliteit bij het be
roep bezwaar zija gemaakt tegen de aan
neming van Ds. Bokma, naar Gorinchem,
kunnen wij, naar wij uit vertrouwbare
bron vernemen, tegenspreken. Er is tot
op heden geen enkel bezwaar ingebracht.
Geref. kerken.
Tweetal te Heinkenszand ds. J. J. Koop-
mans te Naaldwijk en ds. H. H. de Koning
te Mijdrecht.
Beroepen te Sprang ds. A. L. Ruijs te
Serooskerke B.
Aangenomen naar Emmelenkamp door ds-
L. Bouma te Terneuzen.
Bedankt voor Nichtevecht door ds. A.
Steijling te St. Laurens-Gapinge.
Ds. J. Osinga te Gouda heeft zijn ont
slag genomen als predikant aldaar.
(V. R. C.)
Ev. Luth. Kerk.
Aangenomen naar Maastricht door ds.
J. H. Grottendieck te Zierikzee.
Ingevolge besluit der algemeene ver
gadering van de Yereeniging van Chr.
Onderwijzers en Onderwijzeressen, is thans
namens de Yereeniging een adres aan de
Koningin-Regentes verzonden, ten verzoeke,
dat teruggekomen worde op het verplieht
stellen van het examen in de vrije- en
ordeoefeningen, en dat mitsdien de respec
tieve gemeenten evenzeer ontheven worden
van de verplichting, om de vrije- en orde
oefeningen onder de leervakken op te ne
men, zonder gevaar van daardoor uitgesloten
te worden van de Rijksbijdrage.
De Yereeniging is tot dit besluit geleid
door de volgende overwegingen
1. dat het voor een groot aantal onder
wijzers en onderwijzeressen onmogelijk zal
zyn dit examen te doen, vanwege hun
leeftijd, en zij bij die onmogelijkheid eindelijk
zullen gedwongen zijn zich door anderen
te laten vervangen, wat altijd eenigermate
schadelijk zal werken op hun invloed en
hun inkomen
2. dat voor de meeste plattelandsge
meenten de onmogelijkheid der toe ing
zal blijken door de hoogte, waartoe dit
vak bij het examenprogram is op 3 voord;
3. dat de schade van vrijstelling niet
overgroot kan geaebt worden, daar voor
de toepassing der wat in qnaestie iu de
meeste buitengemeenten geen behoefte be
staat, omdat aldaar de lichaamsoefeningen uit
den aard der zaak overvloedig genoeg
voorkomen
4. dat voor buitengemeenten, die ge
deeltelijke behoeften openbaren, daarin
door gewoon gymnastiek-onderwijs over
vloedig kan worden voorzien
5. dat in grootere gemeenten het gym
nastiek-onderwijs reeds zoo algemeen is,
dat de eventueele vrijstelling ook daar
niet kan deren;
6. dat de onmogelijkheid der algemeene
toepassing zal aanleiding fgeven tot weis
overtreding, waardoor de zedelijkheid der
wetsbetrachting onwillekeurig zal worden
benadeeld, en de gemoedsbezwaren niet
weinig zullen vermeerderen.
(Standaard).
Wie willen deelnemen aan de op
1 April, a. aanvangende examens ter ver
krijging der acte (56a) moeten voor 3 Maart
de stukken doen toekomen aan de school
opzieners in hun district, met kennisgeving
of zij ook acte gymnastiek en handwerken
of een van beide verlangen te behalen.
Men schrijft ons uit Westelijk
Zeeuwsch-Vlaanderen
Dat de boeren alhier wenschen te pro-
fiteeren van den zachten winter en het
droge weder, blijkt uithet feit, dat velen
hunner reeds nu boonen en Maartsche gerst
hebben gezaaid. Allerwegen ziet men dan
ook paarden, ploegen, eggen en arbeiders
in het veld.
Borssele. Vrijdag besloot de gemeente
raad tot pensioneering van den veldwachter
Karelse, bij eervol ontslag, behoudens na
dere goedkeuring, en om aan vier politie
beambten eene gratificatie van f 30 te ver-
leenen voor bewezen diensten in 1895.
M. C.
Schoondijke. Naar men ons meldt
zouden de heeren Cammaart, landbouwers,
alhier, eene boterfabriek willen oprichten.
In aanmerking genomen de vele landbou
wers, tevens veehouders, die zich hier be
vinden, en de tramverbindingen met andere
gemeenten naar drie zijden Breskens,
Oostburg en IJzendijke zou men met
zulk een ouderneming wel kans hebben
te slagen.
Hansweert. Het met stukgoederen
geladen stoomschip Leonore, komende van
België, en bestemd naar Pruisen, werd al
hier lek, waardoor water in het voorruim
kwam. Na eenig joponthoud, is het stoom
schip gisteren morgen met een pompor aan
boord, naar bestemming vertrokken.
Op de werf van den heer L. Smit
te Kinderdijk wordt een nieuwe- stoom
schip Schelde II gebouwd, bestemd voor
den djenst tnsschen Zierikzee en Rotter
dam, zoodat dan binnenkort de beide van
Zierikzee of Rotterdam varende Maat
schappijen den dienst met 2 booten zullen
uitoefenen.
Vlissingen. Op 15 dezer is c-
voerd op de Ned. Staats Spoorw en
den Nederl. Centraal Spoorweg een i uw
Speciaal tarief voor Stalmest hetwelk be
langrijk lager is dan het vorige tarief.
De minste vracht die berekend wordt
is die voor 90 K. M. en bedraagt f 0.77
per 1000 K. G. (VlissingenEttenLeur
b.v. is 89 K. M.) Voor 91—1000 K. M. be
draagt de vracht f 0.82 per 1000 kilo en
verder voor elke 10 K. M. meer f0.09
