NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
1896. Ho. §3.
iiciufc laorgnnfj.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Een nieuwe partij.
Metifag 1 fcBctiati.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel-
Alle betalingen dit
blad betreffende gelieve
men te doen voor Walcheren uitge
zonderd Vlissingen bij dhr. F. P.
D'HUIJ te Middelburg, a'les buiten
Walcheren bij dhr. C.ORANJE Lz.
te Goes.
DE ADMINISTRATIE.
Het Haagsche Dagblad heeft een bal
letje opgeworpen voor eene anti-radicale
Unie.
Paar kan dit conservatieve blad wil van
hebben, want zeker alle bladen, die nog
wenschen mee te tellen, zullen er hun oor
deel over uitspreken.
Reeds gaven enkele bladen hun sympa
thie te kennen met het plan. Waarheid
en oprechtheid zouden er zoo meenen
zij zeer door bevorderd wordende
bestaande party en, by het loozen van alle
conservatieve elementen, zouden er vaster
ioor op beur beenen komen te staan een
licht zou er Idoor opgaan over de vraag
wat men heden ten dage onder een be-
houdsman heeft te verstaan meer klaar
heid zal er door komen in onze politieke
verhoudingen; een loyale, vruchtbare strgd
zou er door mogelgk worden bij organi
satie van de verstrooide troepen en een
heid aan de programs gegeven.
Dit ongeveer zijn de motieven waarop
sympathie met het Dagbladplan wordt
betuigd.
Motieven waarmede wij van harte in
stemmen.
Conservatief is evenmin een scheldnaam
als radicaal. Een kamerlil, een journalist,
etn lazer, een patroon, een arbeider, een
boer, een burger, een soldaat, zy kunnen
op zeker punt radicaal, op eea ander punt
conservatief zijn, zonderdat men zich hier
over behoeft te verwonderen of te ver
toornen.
Men kan zelfs in de bespreking der po
litieke en sociale vraagstukken uit over
tuiging conservatief of radicaal zgn, zon
der daardoor de schimpende aanmerkingen
van den tegenstander te verdienen, aan
merkingen die zich ten slotte laten samen
vatten in het maar dan als scheld
naam gebruikte conservatief, of ra
dicaal.
Tegen deznlken een anti-conservatieve
of anti-radicale Unie op te richten, zou
gee* zin hebben. Niemand denkt er dan
ook aan.
Het Dagblad badoelt eene Umie die ge
bouwd is op beginselen, behoudens de
„zekere vrijheid" voor eiken kring die zich
bg haar aansluit.
Nu nemen wy gaarne aan dat zulks
mogelijk is.
Ook wg hebben een antirevolutionair
Program van Beginselen in „Ons Program"
op hetwelk de antirevolutionaire party
berust, doeh met eene groote vryheid
voor elk harer leden.
Toch is wat het Dagblad van deze Unie
zieh voorstelt, wel een weinig vaag.
De Unie moet de beproefde oud-Neder-
landsehe beginselen weder op den voor
grond plaatsen, zonder daarby terugkeer
tot verouderde toestanden te betoogen.
Precies immers geljjk de antirevolutio
naire partij het doet.
„Het streven moet wezen om het Staats-
en volksleven van den echt Nederlandschen
geest te doortrekken", zegt het Dagblad.
Maar laat zy dan eens bewgzen dat ook
andere party en dit niet doen ot'althans be
weren te doen. Het is maar de \raag
wat men verstaat door het echte.
„Ten opzichte van sommige nationale
belangen moet de verkeerde weg worden
verlaten, waarop men te kwader uur
werd gevoerd."
Welke nationale belangen bedoelt het
blad en hoe zal zg Clericalen, Liberalen,
en Antirevolutionairen Jezuieten, Vry-
denkers en Orthodoxen gelijkelyk over
tuigen van de kwaadheid des wegs door
hen ingeslagen
Nationale belangen.
Neem dan de Graanrechten. Hoe zal
men de voorstanders van Bescherming a
la Bahlmann, die van Vry handel a la
Van Houten, die van tgdelgke tegemoet
koming a la Beelaerts, gelykelijk tot be
keering brengen en daarna één iyn doen
trekken
Neem de dienstregeling.
Hoe zal zg de tegenstanders der plaats
vervanging a la Rutgers, de voorstan
ders a la Van Dedem en de vyanden
van elke leger-organisatie a la Van Hou
ten afbrengen van den verkeerden weg
en brengen op den eenig deugdelyken?
Neem de schoolquaestie.
Hoe zal zg de voorstanders der Vrge
school en de voorstanders der neutrale
school tot eenstemmigheid brengen bg den
te kiezen weg onder het radicale vaandel?
Ook het rekening houden met „de gods
dienstige aspiratiëa des volks" zal in
deze Unie wel een moeilyk punt van
unie big ven. De ervaring heeft geleerd
dat overal, waar de mannen der gods
dienstige aspiratiën aan het werk tygen,
de samenwerking op het punt dier aspira
tiën afstuit.
Wg gaan echter niet verder op dit
program in. Het is nog slechts een sehe-
ma, een vogel in de lucht, en over de
uitvoerbaarheid der gedachte zal nog wel
niet zgn nagedacht.
Wanneer het mogelgk blijkt, de ver
schillende heterjgene elementen, die nu
het partijleven ongezond maken en de
beste hervormingen in den weg staan,
tot eene partij met een positief program
te vereenigen, dan zal dit een oorzaak
kunnen worden van krachtige ontwikke
ling der and re partyen.
Doeh wg herhalen, dan moet het een
positief program zgn. Niet een negatief.
Niet aati-radicaalgelyk de liberalen nu
jarenlang als anti-clericaal gerentenierd
hebben. Eront makend niet alleen maar
ook aanpakkend in ééne richting met dui-
delyke omschrg ving van hetgeen men wil.
Dan kunnen de andere partgen zich te
beter ordenen en bg politieke verkiezingen
voor een bepaald doel en op een bepaald
gemeenschappelgk program, hetzy bg eer
ste-, hetzg bg herstemming zoe noodig ook
met de nieuwe party samengaan.
Vergadering van den Middelburgsehen Ge
meenteraad van 29 Januari 1896.
Nadat de Voorzitter had medegedeeld
dat de heeren de Steppelaar eu van Hoek
kennis gegeven hebben deze vergadering
niet te kunnen bg wonen, wenscht hg den
aanwezigen geluk en voorspoed toe bg het
nieuw begonnen jaar. Hg herdenkt alles
wat in het afgeloopen jaar tot stand kwam
en uit den wensch dat ook 1896 zich weder
moge kenmerken als een jaar dat zal by-
dragen tot den bloei en vooruitgang der
Gemeente. Een langdurig applaus was het
gevolg zyner wuord.n.
Hierna worden de notulen der vorige
zitting gelezen en vastgesteld, en wordt
overgegaan tot de behandeling van de pun
ten der agenda.
I. Sedert de laatste zitting zgn inge
komen
a. |missiven van Gedeputeerde Staten,
houdende goedkeuring van in vorige zittin
gen genomen besluiten
b. mededeelingen van denzelfden van
hunne beschikkingen op reclames tegen
diverse aanslagen in de inkomstenbelasting
en van hunne goedkeuring en vaststelling
der gemeenterekening over 1894
c. mededeeling van den minister van
Binnenlandsehe zaken, houdende j goedkeu
ring van de benoeming van den( heer Pienot
tot leeraar in de Engelsche taal aan het
gymnasium
d. mededeeling van de Kamer van Koop
handel van de samenstelling van haar be
stuur voor 1896
e. mededeeling van het Dagelijksch Be
stuur dat het heeft ingetrokken zijn voorstel
tot heffing va* straatgeld
f. een schryven van P. de Pagter, waarby
hg kennis geeft dat de prys van f 2.50 per
c.A. voor grond aan het Aruemuidsche
voetpad hem te duur is
g. een rekest van J. Sanderse, eene bil
ly ke vergoeding verzoekende vaor het na
deel dat hg als pachter geleden heelt door
het uitbaggeren der vest
h. een rekest van de timmeilieden-ver-
eeniging „Door vereeniging verbetering",
andermaal terugkomende op haar verzoek
om in de gemeentebestekkon op te nemen
een minimum loon en maximum arbeidstyd
i. een rekest van J. van Sparrentak en
B. Sehoonaard, verzoekende dat de Raad
terugkome op zijn besluiten alsnog worde
overgegaan tot rooiing van een boom over
de Nieuwstraat, die gevaar voor het pu
bliek en hunne woningen oplevert. Bij
eventueele schade wenschen zij de Ge
meente voor dezelve verantwooraelyk te
stellen
j. een rekest van de afdeeling Walcheren
van de maatsehappy tot bevordering van
landbouw eu veeteelt in Zeeland, waarbij
zg nogmaals aandringt om de beëedigde
korenmeters oolr aan te stellen tot meters
en wegers van boom- en aardvruchten. Tegen
eene vergoeding als door B. en W. voor
gesteld kan van de zaak niets komen, wel
indien men kon goedvinden te bepalen dat
voor elke meting door meters een minimum
loon van 24 cent van belanghebbenden kan
worden gevorderd
k een adres van den metaalwerkers-
bond, terugkomende op zgn verzoek omtrent
het nemen van vreemde werklieden in dienst
der gemeentrgasfabriek en het leggen van
geleidingen binnenshuis door werklieden
dier fabriek
de stukken sub a tot en met f worden
voor kennisgeving aangenomen, die sub g
tot en met k gesteld in handen van B en
W om advies.
II. Naar aanleiding van het adres der
afdeeling Walcheren van de Maatschappij
tot bevordering van landbouw en veeteelt
in Zeeland betreffende instelling van een
paardenmarkt, merken B. en W. op dat
volgens de verordening de veemarkt ook
voor paarden bestemd is en bg de op den
eersten donderdag in Juni te honden vee
markt de paarden kunnen geplaatst wor
den in de laan van de gasfabriek naar den
kruidtuin, welke plaats adressante ook zeer
geschikt voorkwam. Dienovereenkomstig
wordt dan ook zonder discussie of stemming
besloten.
III. Door B. en W. was een voorstel
gedaan tot aanschaffing van een handlucht
pomp en verdere benoodigdheden voor het
reinigen van beerputten met ontwerpver
ordening tot heffing en invordering van een
recht voor de diensten daarmede door de
gemeente bewezen. De aanschaffing zou
te staan komen op f 3650, die men uit
eene in 4 jaren aflosbare leening wil vinden,
de jaarlyksche exploitatiekosten worden
geschat op f 505, waartegenover gerekend
wordt op eene ontvangst van f 983,50. De
commissie van fabricage, ofschoon aan de
juistheid der opgegeven cyfere twyfelend,
keurde het vooratol goed. Ook de com
missie van financiën was er mede ingeno
men alleen wensohte zg met de aanschaf
fing te wachten tot die uit de gewone
ontvangsten kon geschieden en er dns niet
voor geleend behoefde te worden.
Iu dien geest werd dan ook het voor
stel door B. en W. gewijzigd en wordt
het, nadat door den heer den Bouwmees
ter aan de heeren F. G. Sprenger, Gra-
tama en Schorer op hun verzoek eenige
inlichtingen van minder belang waren ver
strekt, aangenomen zonder stemming. Ook
d3 verordeningen tot heffing en invorde
ring worden zonder aanmerkingen goed
gekeurd.
IV. Door B. en W., die te vergeefs po
gingen hebben aangewend om eene betere
huur te verkrijgen, wordt voorgesteld de
bovenlokalen van het huis der gemeente
op den Dam wyk F no. 97, tegen f 140
'sjaars, te verhuren aai den Hoofdinge
nieur van *s Rijks Waterstaat, hetgeen zon
der discussie ot' hoofdelijke stemming wordt
aangenomen.
V. Naar aanleiding van het adres van
J. Jansen Jz. om van de genie, nte twee
stukjes grond in de Sehuddebeurs-
straat te mogen koopen, stellen B. en W.
Vcor afvryzend op het verzoek te beschik
ken, omdat de terreintjes te klein zgn en
de straat te smal voor het bouwen van
werkmanswoningen. Stilzwygend vereenig-
de men zich met de conclusie van het
voorstel.
VI. Conform het voorstel van B. en
W. wordt hierna zonder discussie besloten
tot verhuring, tegen een jaarlykschen
huurprijs van 5 cent per M8, van eene
oppervlakte van ongeveer 300 M- van de
gedempte sloot aan den Looievssingel van
de firma G. Alberts Lzn. Co.
VII. Van den Majoor Kommaudant dei-
dienstdoende schutterij was een verzoek
ingekomen tot verbetering der schietbaan
door wyziging van een kogelvanger, de
kosten van welke verbetering op f50
werden geraamd.
B. eu W. stellen voor het verzoek in
te willigen, waartegen niemand eenige bo-
denking had.
VIII. In verband met eenige reeds
vroeger ingekomen adressen, stellen B. en
W. thans voor de oprichting van een
Volksbadhuis. De oprichtingskosten worden
geschat op f15500; de exploitatiekosten
zullen, indien thans de zaak, hetgeen wel
te verwachten is, marcheert als te Alkmaar,
kunnen worden gevonden uit de ontvangsten.
De kosten wilde de voorzitter thans
buiten bespreking laten, hij wilde alleen
uitgemaakt zien of men in principe tot de
oprichting besloot, terwyl de heer W. J
Sprenger verklaarde, dat hij in het college
van B. on W. zich reeds tegen het voor
stel had geopposeerd.
De heer \V. II. Snouclc Hurgronjeof
schoon van het nut der zaak doordrongen,
zou in deze met niet te veel overgang
willen handelen, vooral nu onlangs nog
circulaires, enz. zijn verzonden tot oprichting
van een badhuis door een particulier. Hij
zou dat particulier initiatief niet gaarne van
gemeentewege concurrentie zien aangedaan.
Hoe staat het met de pogingen door dien
particulier aangewend, volgens een bericht
in de jongste middelburgsche courant zou
den zg nog niet tot het verledene behooren.
De lieer Koole zou evenmin in deze het
particulier initiatief willen schaden. Is hg
goed geïnformeerd, dan bestond voor dien
particulier de groote moeilijkheid in het
vinden van een geschikt huis, die kwestie
schijnt nu echter te zgn opgelost.
De heer den Bouwmeester zegt dat die
particulier gisteren bij hem is geweest,
doch de zaak staat op zulke losse schroeven
en de vooruitzichten zgn zoo miniem, dat
hg niet kan gelooven dat er iets van te
recht zal komen.
Geheel uit de wereld schynt ze dus nog
niet te zgn, zegt de heer Schoreren,
hoeveel belang ik ook in de zaak stel,
zoodanig zelfs dat ik over vele moeilij k-
heden zon heenstappen, dit geeft bg mg
den doorslag. Eerst den uitslag vau het
particulier initiatief af wachten|en, faalt deze,
dan an gemeentwege handelend optreden.
De heer W. II. Snoack Hurgronje ver
klaart zieh homogeen met den vorigen
spreker.
De heer den Bouwmeester daarentegen
is van gevoelen dat men in deze al lang
genoeg om dat particuliere initiatief heeft
uitgesteld langer er op vertrouwen en
weder uitstellen zou gelijk staan met de
zaak geheel te begraven.
De heer van der Swalme zal in geene be
schouwingen treden over het nut der
zaak, alleen acht hij ze niet noodzakelyk.
Wg stellen veel noodzakelgker dingen
uit omdat onze financiën het niet toe
laten.
Van dergelijke meoning is ook de heer
A. P. Snouck Hurgronje Liever zou hg
van gemeentewege het particulier initiatief
zoo noodig willen steunen.
De heer Tak ziet er evenmin nut in, die
zich wil reinigen kan het volgens hem
gemakkelgk thuis doen, er is tegenwoor
dig water in overvloed en de kosten van
dat water zijn zoo gering dat ze voor
allen bereikbaar zgn. Het heeft hen ge
frappeerd dat er onder de schoone bena
ming Volksbadhuis nog klassen in gevon
den worden.
Die benaming van Volksbadhuis is ook
niet naar den zin van den heer van
Dunné, wij alien, zegt hij vormen het volk,
wij behooren allen tot het volk. Het nut
der zaak is echter volgens hem buiten
alle kijf en daar het een hoofdvereischte
is dat het volk zich kunne reinigen en
niet alle woningen, zelfs de meesten niet
daartoe eene geschikte gelegenheid aa*-
bieden, heeft hij het voorstel met ingeno
menheid begroet en moeten geene offers
daarvoor te zwaar zgn. Langer in deze op
het particulier initiatief te wachten, zou
zijn de zaak vermoorden, vooral na de ex
plicatie die do Wethouder van fabricage te
dezen opzichte gegeven heeft. De gemeente
moet hier voorgaan wil de zaak slagen,
zelfs subsidieeren helpt hier niet, want
men noemt het Volksbadhuis maar zal de
mindere man van dat volk niet aan de
willekeur zijn prys gegeven van het par
ticuliere initiatief, wanneer de exploitatie
in zyne handen mocht komen.
Nadat de heer Schorer nogmaals ver
klaard had dat hij, ofschoon van het nut
der zaak doordrongen, toch tegenover het
particulier initiatief liever eene afwachtende
houding wilde aannemen, werd het voor
stel andermaal verdedigd door den Voor
zitter en de heeren den Bouwmeester en
van Dunné. Ondanks hunne krachtige ver
dediging wordt het echter verworpen;
slechts de heeren van der Harst, van Dunné
en den Bouwmeester verklaarden zich er
voor.
IX. Hierna wordt zonder discussie goed
gekeurd een voorstel van B. en W. tot
wijziging en aanvulling van de tarieven
betreffende het bedrag van het aan derden
door de gasfabriek en duinwaterleiding in
rekening te brengen fittersloon.
X. Eveneens wordt goedgekeurd ee»
voorstel van B. en W. betreffende de gron
den in Mortierepolder en het oude haven
kanaal voor zoover die in erfpacht zgn bg
J. F. Fak Brouwer Mzn. De erfpachter
heeft zijn canon ad f918.72'/ü nog tot 1
October 1896 te voldoen en is daarna ont
slagen mits hg de gronden oplevere in
weiland. Dit laatste achten B. en W. ech
ter minder in het belang der gemeente
van daar hun voorstel om dadelyk de
vrge beschikking over de gronden te ver
krijgen, door aan den erfpachter op het
bedrag van den voor het laatst te betalen
canon eene korting tos te staan van de
helft van f 4) 9.15, het bedrag waarop door
hen in overleg met den erfpachter het
provenu der gronden voor dit jaar geschat
is.
XI. Door B. en W. is een voorstel in-
ge-diend tot openbaren verkoop van bouw
terrein aan de Loskaai. In verband echter
met een tegen het voorstel ingekomen be
zwaarschrift van de firma G. Alberts Lzn.
Co. wordt conform het voorstel des Voor
zitters, stilzwijgend, tot aanhouding besloten.
XII. Zonder discussie of hoofdelijl e
stemming wordt aangenomen een voii>
stel van B. en W. om tegen 1 Maart
e. k. aan mej. E. de Jongh een eervol
ontslag te verleenen uit hare betrekking
van onderwyzeres in de handwerken aan
school B.
XIII. B. en W. hebben een voorstel
ingezondeu tot het maken van eene in-
richtiag aan de gasfabriek tot verhooging
der lichtkraclit van het gas door benzol
in stede van met cannelkolen. Na eene
korte discussie tusschen de heeren van
der Swalme, W. J. Sprenger, den Voorzit
ter en van Dunné wordt het voorstel aan-
