NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK- sr
HISTORISCH
1896. Ho. 47.
Safecifag 18 lanuati.
tiende Inatigaiig,
UIT DE OUDE DOOS.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKE:RK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Het Mammonisme.
LANDBOUW-
Aankoop van kunstmeststoffen.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
va-n 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cerit, iedere regel
meer 10 cent.
WMUfiSr*" Alle betalingen dit
blad betreffende gelieve
men te doen voor Walcheren uitge
zonderd Vlissingen bij dhr. F. P.
D'HUIJ te Middelburg, alles buiten
Walcheren bij dhr. C. ORANJE Lz.
te Goes.
DE ADMINISTRATIE.
Men kan veilig aannemen dat in het
laatste kwarteeuw op bedenkelijke wijze
de goudzucht onder de volken is toegeno
men.
Wel heeft deze ziekte altijd geheerscht
en werden versokillende personen er door
ten grave gesleept doch de treurige eer
dat zij heele groepen van groote mannen,
zelfs vorsten bevangen zou, is voor den
laatsten tijd weggelegd geweest.
Dit verschijnsel hangt natuurlijk saam
met de omstandigheid dat de eerbied voor
Gods Woord in vele kringen teloor ging.
SchriftcritiekChristusverloochening
Ongeloof, het is al op den voet gevolgd door
Gelddorst, Speculatiezucht en kwade
Practijken.
Geldgierigheid de wortel van alle kwaad,
is nog nooit zoo bewaarheid gewerden als
in de drama's van moord en verraad, van
roof en bedrog die bij tientallen in onze
rechtszalen worden afgespeeld.
En de ellendige bevestiging van het
waarschuwend woord dat wie rijk willen
worden vallen in velerlei verzoekingen
en in den strik, wordt in geen enkel tijd
stip zoo menigvuldig gezien dan in het
onze.
De goudkoorts heeft bgzondere perso
nen bevangen, zij heeft maatschappijen tot
opgewondenheid gebrachtzij heeft de
sluipmoordenaars verwekt die de schennige
hand tot zelfs naar het wettige gezag uit
strekten zij heeft de volken aangegrepen.
Het is een veeg teeken dat het juist
de Christenvolken zijn die het meest in de
strikken van het Mammonisme verward zijn.
De goudjagerij is een soort godsdienst
geworden.
Niemand kan 't stellen zonder Godsdienst
in onzen tijd. Voor den eeredienst van
Jehova haalde Israel reeds 15 eeuwen
voor de geboorte des Heeren den eere
dienst van het gouden kalf in de plaats.
Voor den Tempeldienst wist Jerobeam
den Kalfdienst in Israel in te voeren.
Herhaaldelijk ruilden de kinderen Isra
els den dienst huns Gods voor dien der
Baiils en Astartes in.
De Heiland vond er bij zijne omwande
ling op aarde bij honderden, die op hun
goed hun vertrouwen stelden.
En het vlieden van de afgoderij, h)t
zich wachten voor de jafgoden bleef ook
in de eerste Christelijke gemeenten tot de
noodzakelijkste geboden behooren.
En nu zijn er ten allen tijde geweest
die aan de zucht naar meerderen rijkdom
zichzelf geheel hebben opgeofferd.
Naar de oude beproefde ervaring dat
niemand van nature met zichzelf alleen
durft zijn, hebben velen door zich in dien
stroom te werpen, zich een drukke altijd-
urende afleiding op den hals gehaald,
eene gedurige bezigheid die zich geen
rus e gunt, om maar den grooten hoop
^_^^^^®^neeMeren^om maar de voor-
V.
Eenige vragen, die jaarlijks door de
schoolmeester te Groningen (Stad) beant
woord moesten worden (1748.)
Articulen den Schoolmeester voor te
houden.
Art. 1. Of gjj ook eenige neeringen-
hanteering doet, waardoor de kinderen
ook eenigzins in 't leeren konnen verhindert
■worden.
raadschuren te kunnen vergrootenom
maar öf voor den ouden dag zich een
uitgestrekt genot te kunnen toebeschikken
óf zijn nageslacht een eerbiedwaardig ka
pitaal te kunnen nalaten, in jwelks dienst
het, althans voor deze aarde, zalig kan zijn.
Dit was reeds in Israels tijd regel onder
hen die met den eenig waren Godsdienst
gebroken hadden.
De psalmdichter Asaf had het zeer juist
gezien dat hunne oogen uitpuilden van
vet en zy de inbeeldingen des harten te
boven gingen.
En nu stelle men zich deze menschen
niet voor als zooveel slechter dan die
anderen, welke de goudzucht nog niet
heeft bezield, of voor wie de gelegenheid
die den dief maakt nooit aanbrak. O neen,
deze menschen durven van hun zoo gemak
kelijk, zoo bedenkelijk spoedig, zoo rijke
lijk verworven goud zelfs nog wel wat
missen 1
Men leest weieens van koninklijke gif
ten door dergelijke nabobs ten behoeve
der lijdende menschheid geschonken. Van
weeshuizen of kerkgebouwen, van toe-
vluchten of zendingshuizen van hun goud
gesticht. Zij hebben nog wel wat over
voor den armen medemensoh. Maar wan
neer de Heiland nog eens vleeschelijk op
aarde kon terugkeeren om hun met. eigen
mond den raad te gevenverkoop al
wat gij hebt en geef het den armen,
lioevelen hunner, neen niet bedroefd, maar
blakend van woede, wegens dergelijke be
spotting van hun „godsdienst", wegens
aantasting van hun oude zeer zouden
henengaan.
Wij nemen hier de Engelschen tot
voorbeeld, die zich in de Transvaal ge
nesteld hebben, met geen ander doel dan
om de goudmijnen aldaar uit te puttenen
op de voordeeligste en snelste wijze zich
te verzadigen met de schatten die ver
gaan.
In de romans van 'Aimard en Consciën-
ce, nu vijf-en-twintig jaren terug, worden
de goudzoekers gevonden onder het schuim
des volks. Het zijn gelukzoekers, schul
denmakers, verlooponen, verwaarloosden of
uitgeworpenen uit de beschaafde maat
schappij, die naar het goudland togen en
wyl zij het beheer over hun kapitaal niet
kenden, even arm weer terugkeerden dan
zij gegaan waren.
Thans echter zijn het inderdaad de
rijksten, de aanzienlijksten, geldmannen,
officieren, mannen zelfs uit de familie van
koningin Victoria, die zich vereenigd heb
ben om door ontginning der rijke mijnen
hunne miljoenen te vermeerderen.
En evenals in Californië de goudzoeker
door een anderen goudzoeker benijd,
overvallen, beroofd of gedood werd, zoo
hebben ook deze fatsoenlijke gauwdieven,
deze typen van fijn beschaafde aristocra
tie de Transvaalsche regeering beloerd en
besprongen, en zoo hun toeleg niet ware
verijdeld hadden zij de haast vergeten
Californische struikroover-tactiek ook op de
Boeren toegepast, op de Boeren die zei
ven van gouddorst vrij alleen het onge
luk hebben dat de goudstroom vliet in
hun land.
Waar rij Ee, beschaafde Christenmannen
gelijk deze Engelsche heeren, zichzelven
zoo vergeten konden voor eenige zakken
met goud, daar big kt maar al te zeer,
hoe groote afmetingen het Mammonisme
Art. 2. Of gij den dienst door U zeiven,
en niet door (andere of ondermeesters
waarneemt, dan in cas van noodzakelij kheij d
Art. 3. Of gij den dienst op gewonen
tijd waarneemt, 's morgens van 8 tot 11,
's namiddags van 1 tot 3, beginnende
met het morgen- en eindigende met het
avondgebed
Art. 4. Of gij den kinderen na hun
jaaren en vatbaarheijd leert het spellen,
lezen, schrijven, en in 't lezen u bedient
van een Evangelist, een der Brieven,
Psalmen, Spreuken van Salomo, of ander
stichtelijk historisch boek en in het schrij
ven van stigtelijke voorschriften
heeft genomen.
Gelukkig is hun aanslag verijdeld. Toch
is het kwaad van het Mammonisme er
niet door verstoord. Dit kan trouwens
zoo maar op eens niet. Deze „gods
dienst" laat zich niet op eenmaal uitroeien.
Hiertoe dienen zedelijke wapenen gebe
zigd te worden. Het is een geestelijk
kwaad dat slechts op geestelijke wijze kan
gekeerd worden.
En dat wel door te beginnen met ons
zei ven.
Ook zelfs in onze beste kringen zijn de en
kele personen van het Mammonisme
niet vrij.
Niet dat men geen zaken zou mogen
doen of zijne handelsbetrekkingen uit
breiden. Niet dat men niet zou mogen zoe
ken meer te verdienen of over te leggen
voor den ouden dag. Het is niet dit wat
wij als kwaad zouden bestrijden.
Het is echter wel het streven om door
zich in elke onderneming te steken, zon
der te vragen naar den Christelijken grond
slag, zich voor een tijd meer dan anders
te verrijken. En ook hier ligt immers
eene grensook hier is een „van kwaad
tot erger" waartegen men te strijden
heeft.
Geld verdienen, speculeeren, in de loterij
spelen, mededingen naar de „gouden zuil"
en met zekeren spijt vernemen dat wij de
gouden zuil niet gewonaen hebben, zeg
ons lezer, is dit vreeml aan onze chris
telijke historische kringen
Zou het Christelijk Nederland vrij uit
gaan, wanneer het om deze zonde ter
verantwoording geroepen werd
En is hier des Heilands uitspraak niet
snijdend waar dat men niet God en den
Mammou kan dienendat niemand twee
heeren kan dienen zoodat niemand het
dan ook doet
Laten wij elkander eenieder in zijn
kring afmanen van het Mammonisme,
van den Schattendienst, van de Geldzucht,
van den bedwelmenden invloed der af
goden die veel beloven en mogelijk ook
veel geven, doeh in ruil daarvoor den
vrede des harten rooven en der zielen
zaligheid.
De dood van het Mammonisme zou de
oplossing voor een groot deel zijn van
de Sociale quaestie.
De aanval op het Mammonisme moet
van de Christelijk historische richting
uitgaan.
En deze aanval begint met te leeren
vergenoegd te zijn in hetgeen wij zijn.
De mogendheden voorzoover zij naar
buitenlandsch grondbezit de handen uit
strekken, zijn nog verre van gelukkig.
Van Nederland zwijgen wij. Van België
eveneens. Atjeh en de Kongo geven ge
noeg te denken.
Maar ook andere mogendheden zijn verre
van gelukkig.
Zedelijke nederlagen leed Engeland er
reeds enkele in Zuid Afrika en Noord-
Amerika. Caracas en Krngerdorp hebben
zijn aanval voorspoedig afgeweerd.
Portugal leed in Goa, de eenige kolonie
welke 't op Britsch Indië's westkust nog
behield, een ernstige nederlaag.
Spanje weet geen raad hoe zich uit het
wespennest Cuba terug te trekken.
Art. 5. Of gij hen laat leeren en doen
opzeggen, elk naar zijn begrip en jaaren,
a. de gewoone hoofdstukken, b. de gewoone
Eormulier gebeden, als het morgen- en
avondgebed, en de gebeden voor en naden
eten, c. den catec iismus en eerste begin
selen der christelij ce Religie hen houdende
tot de Vreeze Gods, en om eenige ge
paste schriftuurplaatsen van buiten te
leeren
Art. 6. Of gij meergevorderde ook
oeffent in het zingen van Psalmen?
Art. 7. Of gij hen aanprijst en na ver.
mogen houdt, a. tot den openbaaren Gods.
dienst b. tot goede redenen, in de schooi
Italië twa» wel ietwat minder ramp
spoedig in Massowah, waar de verdedigers
van hun vaderland den aanval op Ma-
kalló hebben gestaakt, toch blijft ook voor
dat land Abessynië een terrein met voet
angels en klemmen.
Frankrijk eindelijk tobt met ziekten in
het groote Christenland Madagascar, het
welk het heeft ingepalmd.
Ook hier geldt het woord van den wijze
dat wie zijne rijkdommen vermeerdert,
ook toedoet aan zijne smarten.
17 Jan. '96.
Bij kon besluit is op advies van den
Raad van State, afdeeling voor de ge
schillen van bestuur, niet-ontvankely k
verklaard het beroep van A. Braat en 5
anderen, wonende op het zoogenaamde
Eiland te Vlissingen, tegen het besluit
van B. en \V. dier gemeente d.d. 6 Sept.
1895, waarbij aan M. D. de Potter, te
Terneuzen, voorwaardelijk vergunning is
verleend tot oprichting eener kalkblusscherij.
- Dit jaar bestaat voor 2 jongelingen
gelegenheid om te worden aangenomen, ten
einde onder het genot van een subsidie
van f510, te worden opgeleid tot militair
apotheker bij het Nederl.-Indische leger.
Nadere bijzonderheden bevat de Staats
courant no. 13.
Te 's Gravenhage is overleden
de gepens. luitenant-generaal A. R. W.
Gey van Pittius, oud-legercommandant in
Nederl.-Indiö een even bokwaam als
dapper officier, die een schitterende mili
taire loopbaan aohter zich heeft. O.a. heeft
hij als chef in Atjeh onder generaal Karei
Van der Heyden de tochten beraamd en
medegemaakt 1878 79 tegen de XXII
en XXVI Moekims.
Wegens het groote aandeel dat hij in
die expeditie had gehad, werd hij na af
loop bij keuze bevorderd tot luitenant-ko
lonel en benoemd tot ridder 3e klasse der
M. W. O.
Onder hem werd ook de expoditie naar
Lombok voorbereid en ondernomen en aan
zijn geestkracht werd het voor een groot
deel toegeschreven, dat na den overval
van de bivakken Mataram en Tjakra-Ne-
gara onmiddellijk versterking is gezonden,
en de expeditie tot een gelukkig einde
is gebracht.
Onlangs is in verschillende Neder-
landsclie dagbladen een advertentie ver
schenen van zekeren H. da Sylva Morten,
zioh noemende generaal-agent der „American
Manufacturing Company" te New-York,
«en als zijn adres opgerende 179 Strand
en 1 Norfolkstreet, London W. C.
In die advertentie worden op voordeelige
voorwaarden agenten voor den verkoop
van Amonkaansche remontoir-horloges ge
vraagd.
Op grond van aan het departement
van buitenlandsche zaken ontvangen in
lichtingen wordt het publiek gewaarschuwd
geene gelden aan genoemden Morten te
zenden, zonder vooraf van hem seferentiën,
of bekende huizen in Nederland te hebben
gevraagd en bekomen.
Voorrechten der militieplichtigen
1896
Aan de militieplichtigen voor de lich
ting van 1896, die er prijs op stellen
om geplaatst te worden bij het korps en
en op straat, tot eerbied voor God, voor
hunne ouderen, overheden, leeraaren, mee
sters en alle eerlijke lieden
Art. 8. Of gij waakt allessints tegen
misbruik van Gods heiligen naam, vloeken,
zweeren, ontugtig spreeken, dobbelen,
kaarten, verwijten, vegten, bijnamen geven,
met iemands gebreken spotten, en voorts
allerley ongeregeltheden, bijsonder ook op
kerkhoven onder de Predication, en zelve
met een goed exempel voorgaat
Art. 9. Of er agt gegeven wordt dat
de kinderen der Roomschgezinde in de
schooien niet brengen eenige hunner boe
ken, rposekransen, kruscifixen, effigies,
het garnizoen hunner keuze waar zij
tevens, indien daartoe de gelegenheid be
staat, bij elkander zullen gehuisvest wor
den en met elkander afzonderlyk kunnen
spy zen wordt in herinnering gebraoht,
dat zy vóór 20 Januari a. s. schriftelijk
hun verlangen moeten te kennen geven,
om deel te nemen aan het hg Kon. be
sluit van 8 Oct. 1895 vastgesteld examen,
aan den commandeerenden officier of gar-
nizoens-commandant ter plaatse waar zy
verlangen, tot het examen te worden toe
gelaten.
Het programma van bedoeld examen
luidt als volgt
lo. Het schrijven van een goed leesbare
hand.
2. De kennis van de gronden der spel
ling van de Nederlandsche taal, welke
blijken moet uit een te vervaardigen
cpstel.
3e. De vier hoofdbewerkingen der reken
kunde, met geheel© getallen.
4o. De kennis van het Nederlandseh
stelsel van maten en gewichten,
5o. Eenige bekendheid met de vader-
landsche geschiedenis.
6o. Voldoende kennis der aardrykskunde
van Nederland.
Sedert eenigen tijd worden io de provin
cie, door vertegenwoordigers of agenten
van het z. g. huis J- Nivette en Cie. te
Parijs, meststoffen ten verkoop aangeboden
en wei voor den prijs van f 10 per dui
zend KG.
Dit bedrag overtreft minstens drinnaal
de werkelylce waarde van dezen kunstmestj,
zooals uit het volgende blijkt:
De samenstelling der door het huis Ni-
vette ten verkoop aangeboden „volledige
organische minerale meststof D" is van
dien aard, dat de daarin aanwezige plan-
tenvoedende bestauddeelen in moeilyk ont-
leedbarenvorm (koornmeel, vleeschafval, mi-
neraalphosplaat, asch) voorkomen; hunne
waarde is daardoor geringer dan die van
gemakkelgk oplosbare siikstof(by v. in Chili-
salpeter) en gemakkelgk oplosbare phes-
phorzuurzouten (byv. iu superphosphaat).
Volgens genoemde firma moet meststof
D. bevatten
stikstof (gemiddeld) 2,5 1%
phosphorzuur 6,5
kali 1
In verband met de tegenwoordige prijzen
der onder openbare controle der Neder
landsche Rijkslandbouwproefstations gele
verde meststoffen, is de waarde van het
kilo stikstof in bovenvermelden vorm (iu
hoornmeel, vleeschafval) hoogstens te stel
len op f 0,60, het kilo phosphorzuur in
bovenvermelden vorm (in mineraalphos-
phaat) hoogstens op f 0.20, het kilo kali
hoogstens op f0,20.
De waarde van het product D wordt dus
indien de in het verkoopcontract opgege
ven bestanddeelen aanwezig zyn, hoogstens
2,5 X f 0,60 1,50 T
6,5 -0,20 „1.30 f 3 Ler lÓO W
1 - 0,20 0,20 I 1 Fer 100 K
De firma J. Nivette Cie. laat echter
hiervoor f10, zegge tien gulden betalen
en men ontvangt een samenknoeisel van
schilderrietjes, enz. of dat zg de kinderen
der Gereformeerde niet qualyk bejegenen
of lasteren
Art. 10. Of de schooldiscipline met
distinctie naar de jaren onderhouden e*
geoeffend worde
Deze vragen zgn genomen uit een art.
van Dr. S. D. v. Veen, voorkomende in
den Groningschcn Volksalmanak van 1891.
Is voor ons goede volk uit bovenstaande
vragen niets te leeren
v. N.
