NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 42. 1896.
TRANSVAAL.
UIT DE OUDE DOOS.
F. P. D'HTJIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
aBaft'J".<ar.v<KuaK
FEUILLETON.
ui.
10.
cDtiistfarj 7 Inautm.
itoiufe fititcflftnfl.
VERSCHIJNT
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel rmSsr 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 centiedere regel
meer 10 cent.
Van de sombere voorspellingen in ons
vorig nommer uitgesproken is er geen
enkele vervuld.
Wser een bewijs hoe ook krantenschrij
vers soms groot ongelijk kunnen hebben.
Weer een bewijs van de waarheid der
spreuk de mensch wikt, doch God be
schikt.
De omstandigheden lieten zich ernstig
aanzien; en toch is alles betrekkelijk goed
afgeloopen.
In hetzelfde nommer van ons blad waarin
wij onze vrees voor moorddadige verwik
kelingen uitspraken, konden wij de ge
lukkige beslissing reeds melden. Het
groote nieuws dat de gelukzoeker „doctor"
Jameson zich aan de Boeren heeft over
gegeven.
Wij behoeven niet te zeggen dat dit
heuglijke nieuws ons Hollandsch hart
goed doet.
Wij zijn stamverwanten, geloofsgenooten
van de Transvalers en voelen ons dierhalve
met hen lotgemeen. Eene beleediging hun
aangedaan, raakt ook onsen de bnlpe
Gods hun verleend in de ure des gevaars
herinnert ons hoe de Heere onze vaderen,
wier geloof en geloofskracht meer nog in
Zuid Afrika dan in de Nederlanden voort
leven, in zoo menige bange ure heelt
uitgeholpen.
Wij zijn er niet blind voor dat veel
van het fijne goud in de Transvaal jam
merlijk verdonkerd is, sinds den heuglij
ken 9en Januari 1880, toen Geloof bij
Langnek Overmoed tot wijken dwong;
toen een handjevol Boeren een Engelsch
leger vernielde en deszelfs aanvoerder
Colley neervelde.
Wij weten zeer goed dat zelfs toen de
oude liefde der eerste Voortrekkers bij
velen verflauwd was en dat op dit oogen-
blik sinds goudkoorts en vreemdeling-
verkeer, welvaart en vrede, partijschap
in den staat en verdeeldheid in de kerk,
en zooveel anders hebben medegewerkt
om den goeden naam der Boeren in
dis-scrediet te brengen, en om hen zeiven
in geestelijk opzicht te verzwakken.
Doch wij weten ook dat eene getrouwe
kern is overgebleven die gelijk Kruger
haar vertrouwen op den levenden God
stelt; en de gansche wereld zag het weder
duidelijk hoe het vertrouwen dezer kern
niet beschaamd werd.
En zoolang dit overblijfschel in welk
land ook, als zoutend zont, als de kurk
waarop de geheele natie drijft, in Trans
vaal en waar ook, gevonden wordt, zoo
lang zullen zegen en welvaart zulk een
volk omringen de raadslagen zijner vijan
den zullen vernietigd worden.
Het gebeurde bij Krugersdorp is een
Aanslelüng van den eersten Franschen
Schoolmeester te Gofjs.
liet scheen dat er verlangd, weri. naar
een onderwijzer in het FranscR en Daitsch,
want onze v.orvaderen stelden de gelegen
heid nooit voor mts open zooals gelukkig
thans wel het geval is. Zij wachtten altijd
tot ze er om verzocht wer4en. Wij wil
len thans de voorwaarde n alen waarop de
eerste titularis voor het. Fransch benoemd
werd.
De heeren opsienderi i der scholen doen
hij desen rapport vari 't geene tusschen
haar Ed. en den persoon van Hr. Jacob
De Fléron, tegen woord'igh duitseh en fransen
scboolmr., binnen de f itadt Delft, op gisteren
in gevolge van Haar Ach.tb.heden Resolutie
commissoriael was ge con certeert, mitsgaders
de conditiën en voo rwaarden waerop de
VQorz. mr.'t ambt van, Frausche schoolmr.
les voor alle volken, die nog wensehen
te leven naar de ordinantiën Gods en
ook voor hen, Jie de eerbied nis voor
den levenden God reeds lang verloren
hebben en slechts leven naar het goed
dunken huns harten.
Doch het wordt tijd dat wij tot de
geschiedenis komen.
Wat is eigenlijk deUitlanders quaestiq
die tot dezen kortstondigen oorlog aan
leiding gaf.
In 1881 had Transvaal bij het verdrag
van Pretoria een zelfstandig bestuur terug
gekregen onder suzereiniteit van Engeland.
Bij het verdrag van Londen, van 1884,
heeft Transvaal den naam van Zuid-Afri-
kaansche Republiek aangenomen en Enge
land zijne suzereiniteit verloren. Doch
toen was de trek naar Transvaal reeds in
vollen gang. De goudrifl'en aan den Wit-
watersrand lokten reeds in 1881 duizenden
erheen. De Boeren noemden hen uitlunders.
Wij zouden zeggen vreemdelingen. De
Boeren zei ven hadden met mijnontginning
en mijnarbeid weinig op. Dat zit hun
niet in 't bloed. Landbouw, veeteelt en
jacht, ziedaar waar zjj zich mede bezig
houd en voor exploitatie ontbraken hun
immers de geldelijke krachten.
Het Nederlandsche volk heeft schrome
lijk de belangen der Transvaalsche broe
ders verzaaktanders hadde de onmoge
lijke toevloed van Duitsche, Amerikaansohe
en zooveel Britsche Emigranten kunnen
voorkomen worden. Doch zij lieten de ex
ploitatie in handen van Uitianders over
gaan, spijt de pogingen van het Transvaal
sche Driemanschap Krüger, Smit, du Toit
om dit te beletten.
In korten tijd, als bij tooverslag, ver
rees in de nabijheid der bijna onuitputte
lijke, talrijke goudvelden de stad Johannes
burg, eene wereldstad met breede straten
in modernen stijl opgetrokken huizen, pa
leizen, pakhuizen, beursgebouwen, schouw
burgen. En zoo sterk groeide de bevolking
aan dat op dit oogenbiik na een tijd
perk van slechts tien jaren in Transvaal
veel meer Uitianders wonen dan Boeren
en andere Zuid-Afrikanen van geboorte.
De uitianders dreigden dus de eigenlijke
bewoners van het land te overvleugelen.
Zoolang echter de Boeren het gezag in
handen hielden, was dit ge raar niet zoo
groot. Te minler dewijl de uitianders
het in hun eischen niet eens zijn. Duitschers,
Italianen, Franschen, Russen en vooral
Amerikanen kunnen den Engelschman niet
uitstaan en dit was voor „Uom Paul" een
groot geluk. Bracekensiek had. dan ook
groot gelijk in de Amsterdammer op een
plaat de onlusten aldus te teekenen. Drie
Uitianders ter eener zijde en Krüger met
eenige strijdvaardige Boeren ter andere.
De uitianders verdeeld, de Boeren aaneen
gesloten. Jameson opspelend tegen een
binnen deeze stadt hadde aangenomen;
hebben meergemelde Haar Achtb.heden
nae genomene deliberatie alle 't zelve ge-
accordeert ende gebaudeert, mitsgaders ge-
ratificeert de conditiën en voorwaerden
daer omtrent gestipuleert, ende hier achter
aen ter nedergestelt.
1.
Eerst is vastgesteld dat de voorz. mr.
in zijne schoole alleen ende privatiefelijk
zal leeren de zuivere fransche taele.
2.
Zal den zei ven vooreen jaaerlijksc trac-
tement toegevoegt worden de somme van
L 41134 S Vlms aenvangh neemen-
de wanneer hij hem in zijne functie reëelijk
zal hebben gesteld; mits dat hij tot zijnen
laste en koste neemt de voorzieninge van «en
bequaem huis, voor zij ne wooninge en schoole.
3.
Zal genieteu de vrije accijseu van staats
wege en voor zijn brand lVs last turf
jaerlij kx.
4.
^Zullen deszelfs goederen kosteloos van
O Ongeveer f120.
Amerikaan, terwijl een Dnitscker trach t
hem te sussen; en Krüger tot zijne mannen
zeggende: Zoolang die verdeeld zijn, hebben
wij geen gevaar.
Nu verlangden allengs met name de
Engelsche uitianders met toenemende drei
ging een aandeel in het bestuur des lands.
De Transvaalsche regeering weigert dat, en
terecht. Immers de Engelsche uitianders,
krachtens de Engelsche wet, blij ven onder
danen van koningin Victoria. De Trans
vaalsche Regeering mag hen dus, ook al
wilde zij hen naturaliseerenhet kiesrecht
niet verleenen.
(Terecht herinnert er ook De Standaard
van he^en weer aan
„Gesteld dat Transvaal aan de 40,000
Engelsche Uitianders volle burgerrecht ver
leunde, da* zou de gouverneur van de
kaapkolonie toch deze 40,000 personen als
onderdanen der Engelsche Kroon blijven
beschouwen en hun als zoodanig in geval
van nood blijven bijspringen.")
En dat stemrecht is het voornaamste dat
zij eischen. Het andere willen zij wel
laten vallen; slimmen die zij zijn; want
zij weten zeer goed dat zij door de ver
kiezingen toch do meerderheid in den Volks
raad zouden krijgen, de Transvaalsche amb
tenaren door Engelsche zouden kunnen ver
vangen, en de wetten in hunnen eigen
geest wijzigen.
In weerwil dus dat zij de helft der be
volking uitmaken en negen tienden van
de belastingen opbrengenmoet de re-
geering hen weigeren. De Transvalers heb
ben echter volkomen gelijk.
De geschiedenis is bier het beste motief.
De Nieuwe Rotterd. Crt. schrijft met
onze instemming er het volgende over:
„Toen de Engelschen den Boeren het
leven in de Kaapkolonie onmogelijk had
den gemaakt, trokken deze het Noorden
in om zich een nieuw vaderland te zoeken.
In voortdurenden strijd met de inboorlingen
en het wild gedierte, waarvan het land
vol was, hebben zij zich Transvaal ge
wonnen. Toen zijn weer de Engelschen
gekomen en hebben Transvaal ingelijfd.
De Boeren vochten zich vrij. Nog wist
Engeland hun het bestaan zoo moeilijk te
maken, dat een deel der Boeren zich weer
opmaakte om verder het Noorden in te
trekken. Maar nu vonden zij Engeland
op hun weg, en moesten terug. En na al
die jaren van lijden, van volharding en
heldendaden zouden de Boeren het stem
recht geven aan de uitianders, en daar
mede, nu vooigoed, hun land aan de
Engelschen, die, door hun aantal en om
ringd van Engelsche koloniën, van de
uitianders hot machtigste gedeelte vormen,
uitleveren? Is zulk een zelfmoord in bil
lijkheid vau hen te verwachten?"
Leg hier bovenstaande opmerking uit
De Standaard naast en gij weet de juiste
stadtswegen alhier worden getransporteert,
ende zal voor zijne dochter genieten een dob
belen ducaet in specie, ofte waerde van dien.
5.
Zal voor zijn schoolg^lt ter maent ont
vangen van de geene die leeren leezen
10 stuir. van de geene die daer boven
leêren schrijven 15 stuiv. ende van de
geene die orderwezen worden in de cijffer-
kunst 20 stuiv. daar onder begrepen alleen
de vier specien ende eerste beginselen
namelijk additie, substraccie, multiplicatie
ende divisie.
6.
Zal mede gebonden zijn bij occasie van
de Fransche predikaetsie die alle
veertien dagen eens alhier werdt gedaen,
ten zeiven dage het amt van voorleezer
ende voorzanger) der verzocht zijnde ge
trouwelijk waer te neeme zullende in cas
Vroeger werd er om de 14 dagen in
het Iransch gepredikt's avonds ten
ure eerst in de kleino kerk, later in de
groote kerk 1653 dooi ds. Joh. v. Dorth.
28 Jan. 1661 werd de Waalsche gemeente
alhier gevestigd verklaard en 5 Juni 1661
werd haar eerste leeraar bevestigdJean
Treteali.
reden waarom de Nederlanders en alle
andere volken ende halve Engelsche natie
den Transvaler gelijk geven dat hij niet
toegaf aan den revolutionairen eisch dezer
Uitianders.
Daarbij komt dat te Johannesburg zelf,
waar veie fatsoenlijke Uitianders wonen,
eene groote meerderheid der bevolking
weinig met ben op heeft, ja zelfs een
burgerwacht tegen hen vormde, dewijl
onder hen zooveel schuim gevonden wordt.
Hoe zal de Transvaal deze vlottende be
volking, deze gelukzoekers van het laag
ste allooi als burgers opnemen, waar zelfs
de Vereenigde Staten, een volk dat meer
dan een eeuw ouder is, dergelijken zelfs
weigert te ontvangen, ze terugzenden
aan de natie die hen loosde of afleverde.
Het is mogelijk dat onder de grieven
der Uitianders enkele zijn op welke dient
gelet te worden. Wie is in dezen tijd van
veranderingen niet eens op een enkel punt
conservatief? Het kan ook wezen dat er on
der ben zijn die afgestorven aan de par
tijdigheid voor hun oude vaderland als
goede burgers onder de Transvaalsche
wetten zouden leven. Het kan ook zijn
dat ouder de Nederlandsche emigranten
het aantal schuimers, ongodisten, bankroe
tiers, deserteurs, berooide on onberooide
uitgeworpenen uit de oud-vaderlandscbe
kringen betrekkelijk gering is, en dus
met het oog op de meerderheid die de
gelijk is en bezield met goede voornemens,
de inkorting van den tijd, waarna men
gerechtigd wordt tot het staatsburger
schap, kon worden verkort. Veertien jaar
wachteua om kiezer te zijn voor den
Eersten Volksraad (wij zouden hier zeggen
de Eerste Kamer) is wel wat lang. Maar
staat hier niet tegenover gelijk ook
pas door Kruger was opgemerkt het
gevaar dat met het koren ook het kat
wordt binnengebracht. Met de vrienden
ook de omverwerpers van het Bewind
de vernietigers van den ond-Hollandschen,
den oud-Gereformeerden, don oud-Godvroe-
zenden invloed der Krugers en Jouberts
worden gepromoveerd
Het zou prijsgeving hunner beproefde
geschiedenis zijn, uitwisscliing der beweeg
gronden voor den eersten en tweeden uit
tocht hunner Vaderen, die hun grond aan
den Engelschen overweldiger overlieten
en zich een nieuwen grond zochten, ver
van hun land, om er de bakermat hunner
kinderen, de erve hunner nationale vrijheid,
de fondamenten voor hun gereformeerde
bedehuizen te gaan zoeken.
Krugers wijsheid zal de rechtmatige
eischen van de uitianders niet vergeten.
En ook al had de Volksraad het recht,
na den onbekookten aanval waarmede zij
hunne eiscben deden vergezeld gaan, de
Uitianders ledig terug te zenden, de be
kende Transvaalsche soliditeit zal ook nu
van een vaste fransche gemeente alle
devoir gedaen worden voor den zelveti
tot jouissance van een zeker tractement
in de voorz. qualiteit, als aen anderen
werd gegunt.
7.
De Voorn. Mr. zal in die qualiteit aen
de stadt verbonden blijven den tijt van 3
achter een volgende jaeren, gelijk aeu de
andere zijde de stadt liaer mede voor zoo
verre verbindt met belofte van continua
tie in cas de Voorz. Mr, buiten alle re-
procbe ende klagbte in zijne bedieninge
bevonden zal worden ende de school in
goeden en gewenschten postuur gebracht
en zal niemant geduurende zijne Voorz.
bedieninge, als anders, tot Fransche school
mr. wordon geadmittcert.
8.
De huisvrouwe van den voorzeiden Mr.
zal mede schuldigh zijn op de baeten
ende conditiën hier voren ter nedergestelt,
met ende beneftens baer man de jeuckt
bijzonder de meiskens, inde Voorz. Fran
sche taele ende andere goede wetenschap
pen ende kunsten van leeren, naeijen,
Bpellewerken, breijen, borduuren, als an-
niet nalaten wat hare hand vindt om te
doen, teneinde rust en welvaart in den
Transvaal te herstellen en te bestendigen.
Intussclien staat het gezag der Trans
vaalsche Boeren thans sterker, dat der
Engelsche regeering, zoo in Europa als
in Zuid-Afrika, zwakker dan ooit.
Gevolg van do overwinning door eerst-
genoemden behaalden van de onmoge-
lijkhaid der laatsten om zich schoon te
wasschen van de beschuldiging Transvaal
steeds te hebben bestookt en bemoeilijkt, en
de vijanden van Transvaal te hebben aan
gehitst en ondersteund.
Wordt vervolgd.)
Enkele Europeesehe mogendheden begin
nen iet jaar 1896 met zeer droeve voor
uitzichten.
Engeland beeft zich in politieke moei
lijkheden gewikkeld met Noord-Amerika
over de grensscheiding in Venezuela met
den Turk is hij op zeer gespannen voet
wegens zijne plannen in 't belang der
Armeenscke Christenen en mot Transvaal
dreigt het tengevolge van de lagen der
Engelsche Uitianders.
Spanje is tot over de ooren inde moei-
lljküeden met Cuba zijn laatste bezitting
in Midden-Amerika; waarde opstand veld
wint en zelfs de dappere oud-minister
Martinez Campos niet beletten kan, dat alle
steden atvallen.
Italië sukkelt en tobt om iets to her
winnen van het prestige, dat hem door
den koning van Abessynie, Menelik, ont
nomen is.
Voeg bier bij dat JSederlavd nog altijd
met Atjek in oorlog is en Turkije zich al
meer rijp voelt voor het ontleedmes; en
men heeft reden te over om te denken
dat niet weinige Regeeringen het nieuwe
jaar met een zucht zijn ingetreden.
Besturen van chr. scholen weten dat de
Rijkssubsidie in 1896 bij te weinig ouder
wijzers aan hun school, hun niet wordt
uitgekeerd, wanneer niet blijkt dat zij vol
doende hebben geadverteerd. Zij zullen
dus dit jaar veel moeten adverteeren, aan
vankelijk 2maal per maand, en vervolgeus
eenmaal per maand.
Daarom vestigen wij hunne aandaoht op
eene eenigszins goednoope manier van ad
verteeren die de uitgever van het Christe
lijk Schoolblad hun aanbiedt.
Elk bestuur dat oeu advertentie tot aan
vrage van een onderwijzeres) 3maal plaat
sou 2maal betalen, in het Chr. Schoolblad
plaatst, kan dezo zelfde advertentie het
geheele jaar door eens- of meermalen per
maand blijven plaatsen voor een derde van
het gewone bedrag.
By voorbeeld wanneer gij eon advertentie
ders te instituesren voor zoodaenige maent-
gelden, als hier voren art. 5 staen geëx-
presseertnaemelijk voor leezen 10 stuiv.
voor leezen en schrijven 15 stuiv. voor
'i leeren van alle de voorgaende kunsten
te gelijk 20 stuiv. zonder meer.
9.
Zal zoo den Mr. als de Vroü in 't be
dienen van kaere respective Amten gekop-
den zijn haer te reguleeron naer het regle
ment als bereits bij Burgem. en Schepenen
ten opzichte van de Duitsche schoole ge-
arresteert, of noch naeder te arresteeren
voor zoo verre deselve de natuure ende
inuoude dezer niet te contrarieerende, ende
voorts goede zorge draegen, dat de leer
lingen onder bequaeme orde ende tucht
in alle godtzaligheit ende eerbaerkcit mogk-
teu opgetrokken wo-rden.
Ten laesten is de voorz. schoolmr. toe
gevoegt voor zijn defrooiement, ende tot
verval van onkosten op deszelfs reize in
't gaen en komen gesuporteert, de somme
van vier ponden drie schellingen en vier
grooten Vlms.
Dit besluit werd genomen 16 Febr. 1C5G,
