IN PUNCH
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
irmansknecht
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Hypotheekbank
BODE,
arg.
BOON.
ïreden tent.
Ideghem,
i
VERSCHIJNT
PRIJS DER ADVERTENTIËN
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Een Hervormingsprogramma.
TRANSVAAL.
T
per flesch.
NAC
0 en fl,40 per
nbeveling,
Uw. dw.
d. Kade.
er eerste hypothecair
reent.
i'aii Teijliiigen
Agenten.
te, vraagt 1 Maart '96
IRSKHECHT,
waamheid.
een bekwame
i e t e 1 e n verstaaa-
t werk, bij D. DE
te Colijnsplaat.
ordt gevraagd om
reden, eene nette
ier, Clij verstraat, P
Mei
en een Meid
JUT, Biggekerke.
BGïTil,
stroomen
weer
is en hoornen,
w
I
sleetje rijden
gigden.
;ent,
>open
ar,
O
kwam loopen.
raad
te koken
ust.
rooken.
paard,
rd,
t hollen.
kaard,
n
ltje rollen.
it,
ietalen
neen
een,
kon halen,
h!
enseh,
bouwen
wel,
1,
trouwen.
vrinden
'•J
I
vinden.
K.
ienst
ISt.)
aibrug 6,23, 8,28,
Maldeghem 5,31,
5,20, 8,31.
Draaibrug 7,40,
eskens 6,50, 8,50,
is 5,31, 6,9, 7,43
25, 7,40 8.30.
5,51, 6,29, 8,15,
7,18, 8,08, 8,53
41. 1896.
Metifag 4 Januari.
&i(fe faartjatijj.
(i
UITGAVE VAN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Prijs per drie maanden franco p. p
0,95.
en
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
Enkele nummers
0,02s.
meer 10 cent.
Door het Bestuur der Liberale Unie
is aan de kiesvereenigingen, leden der Unie,
een ontwerp van een hervormingsprogram
ma gezonden, met het verzoek dat in de
wintervergaderingen te bespreken en van
die besprekingen verslag in te zenden aan
genoemd bestuur.
Het ontwerp is van den volgenden inhoud
De Liberale Unie handhaaft haar vroeger
sta ndpunt ten aanzien van het kiesrecht
zij blijft van me ening, dat een regeling
van het kiesrecht niet moet worden be-
heerscht door de vrees enkele ongeschik-
ten op te nemen, maar behoort uit te gaan
van do gedaebte dat geen geschikten mogen
worden buitengesloten; en stelt daarom
allereerst als eisch op baar programma
een zoo ruim mogelijke uitbreiding van
het kiesrecht, zooals die reeds herhaalde
lijk door haar is aangegeven.
Wat de regeling der gemeente-financiën
betreft, zal moeten worden uitgegaan van
beginselen, waardoor bereikt wordt, dat
de gemeenten meer dan tot dusver ont
heven worden van den financieelan druk
die het gevolg is van uitgaven haar in
't rijksbelang opgelegd, en dat zy door ver
ruiming van belastinggebied de gelegen
heid erlangen, en naar billijkheid in de
gemeentelijke lasten te doen bijdragen wie
van de gemeentelijke lusten genieten, en
in betere mate in de eisohen der gemeen
telij ke buishouding te voorzien. Zal reeds
dergelijke nienwe regeling in meer dan
één opzicht wijziging brengen in ons ge
meente-recht, afgezien daarvan maakt de
verandering van toestanden en inzichten
in de 45 jaren die na de tot standkoming
der wet zijn verloopen, een herziening
der gemeentewet noodzakelijk. Menige
leemte dient aangevuld en menige onzeker
heid weggenomen, opdat in de toekomst
een krachtige werkzaamheid der gemeen
tebesturen, vooral op sociaal en hygië
nisch gebied, gewaarborgd zij.
Ten aanzien ven de sociale vraagstuk
ken worde van den wetgever verlangd
instelling van Kamers van Arbeid;
regeling van het arbeidscontract, ter
betere verzekering van de rechten en
verplichtingen van werkgever en werk
man, in bet belang zoowel der platte
lands- als der stedelijke bevolking
verbetering der agrarische verhoudingen,
bepaaldelijk ook nadere regeling van het
pachtcontract, waarbij, beter dan tot nog
toe, gewaakt wordt dat den landbouwer
de vruchten vau zijn arbeid ten goede
komen en dat de schade van toevallen
niet eenzijdig op hem drukt;
verzekering van een wekelijkschen rust
dag en beperking van overmatigen arbeid,
ook voor volwassen mannelijke arbeiders
invoering van een stelsel van verplichte
verzekering tegen de nadeelen, waaraan de
arbeid blootstaat tengevolge van ongevallen,
ziekte, invaliditeit en ouderdom
vaststelling van bepalingen, waardoor het
bouwen van gezonde woningen en de oprui
ming van ongezonde wordt vergemakkelijkt
hervorming van het onteigenings-recht,
noodzakelijk niet alleen met het oog op
woningbouw, maar ook ter bevordering
van productieve bearbeiding van onont
gonnen gronden en van doelmatige uit
breiding van de bebouwde kommen der
gemeenten
maatregelen, waardoor behartiging van
de belangen der volksgezondheid meer af
doende wordt gewaarborgd
een herziening der armenwet, die de ge
organiseerde samenweiking der verschillende
met armenzorg zich bezig houdende corpo
raties onder de noodige controle verzeke
rende, uitgaat van de verplichting der over
heid, om door doeltreffende maatregelen
zoowel den bestaanden nood te lenigen,
als het voortwoekeren van het pauperisme
te keer te gaan.
Onafhankelijk van de aangegeven wettelij
ke maatregelen ten aanzien der sociale vraag
stukken, dient de overheid als werkgeefster
door een billijke en humane opvatting van
de eischen van den arbeid aan andere
werkgevers ten voorbeeld te strekken. Ook
waar zij indirect als zoodanig optreedt, zij
die opvatting baar richtsnoer en eiscbe zij
waarborgen tegen misbruik der te haren
behoeve aangewende werkkrachten, o.a.door
voorschriften omtrent arbeidstijd en loon.
"VVaar een hoofdvoorwaarde voor maat
schappelijke verbetering ligt in de opvoe
ding van het jeugdig geslacht, daar is het
vooral noodig, dat de wetgever niet langer
drale met het invoeren van leerplichtdat
hij een practische richting van het volks
onderwijs bevordere en in steeds ruimer
mate de gelegenheid openstelle tot het
ontvangen van vak-, ambackts- en landbouw
onderwijs dat hij meer dan tot nog toe
het lot van verwaarloosde kinderen, waar
noodig onder opheffing of beperking van
de ouderlijke macht, zich aantrekke.
Ook is herziening van het personenrecht
en van het erfrecht uit meer dan éen
gezichtspunt noodzakelijk zooals tot ver
betering van de rechtspositie der vrouw,
zoo wat haar persoon als wat haar ver
mogen betreft, en in het bijzonder tot
waarborging van het recht der gehuwde
vrouw op de opbrengst van haar arbeid
zoeals tot verbetering van den rechtstoe
stand van natuurlijke kinderen, bepaalde
lijk tot opheffing van het volstrekte ver
bod van onderzoek naar het vaderschap
zooals tot uitbreiding van het erfrecht van
den langstlevenden echtgenoot en tot op
heffing van de wettelijke erfopvolging van
verwijderde bloedverwanten, waarvoor re
delijke grond niet mees bestaat en waar
door thans de rechtmatige aanspraken van
den echtgenoot en de [belangen der ge
meenschap worden geschaad.
Voorts zal, waar het drankmisbruik nog
steeds als een kanker aan de welvaart
knaagt, ernstig in overweging moeten wor
den genomen, of niet door meer ingrij
pende maatregelen dan tot nog toe tegen
het voortwoekeren van dat kwaad moet
worden opgetreden.
Ter behartiging van de ontwikkeling van
landbouw, veeteelt, handel en nij verheid
behourt handhaving van het vrijhandel-
stelsel op den voorgrond te staan. De
Staat bevordere deze gewichtige belangen
niet door protectie, maar door andere
maatregelen, met name door vergemakke
lijking van het algemeen en locaal verkeer
en door verbetering der verbinding van
afgelegen streken met de centra van het
land.
Ten einde ons defentiewezen te verbete
ren en. in overeenstemming te brengen met
de eischen der rechtvaardigheid, moet met
klem worden aangedrongen op spoedige
invoering van het stelsel der persoonlij kt
vervulling var. den dienstplicht. Bij uitga
ven ter verzekering onzer onafhankelijk
heid en ter handhaving onzer neutraliteit
behoort rekening te worden gehouden met
de internationale verhoudingen die in rede
lijkheid kunnen worden voorzien, en bo
vendien met de finantieele lasten, die ver
mindering behooren te ondergaan.
Hervorming van het administratief recht,
waardoor zekerheid wordt verhregen dat
ook op dif gebied elke rechtskrenking
een onafhankelijk rechter vinie, moet
spoedig worden ter hand genomen.
Eveneens is het noodig, dat met het ont
werpen en vaststellen van maatregelen tot
vereenvoudiging van ons procesreeht worde
voortgegaan, opdat sneller en goedkooper
recht worde verkregen en bij lichtere
vergrijpen dadelijke berechtingen spoedige
bestraffing worden verzekerd.
Op het terrein der financiën behoort
het beginsel van belasting naar draagkracht
allengs meer tot zijn recht te komen. In
zoover, ondanks krachtig Btreven naar be
zuiniging, inzonderheid op de uitgaven
voor militaire doeleinden, versterking der
middelen niet mocht kunnen uitblijven
wat met het oog op bovengenoemde
hervormingen wel onvermijdelijk zal blij
ken zal de wetgever hiervan moeten
uitgaan dat in het samenstellen der be
staande belastingen het beginsel van pro
gressie nog niet voldoende is doorgevoerd,
dat met name ook bij de successie-be
lasting dit beginsel toepassing moet erlan
gen, en dat, zoowel in belasting op goe
deren in de doode hand als in debiet-
rechten en soortgelijke indirecte heffingen
op voorwerpen of verbeteringen van weelde,
nieuwe bronnen van staatsinkomsten, zoo
noodig, moeten gevonden worden.
Op het terrein der koloniale staatkunde
moet door een milde en vooruitziende po
litiek de vrije ontwikkeling der particu
liere nijverheid worden bevorderd, onder
krachtdadige bescherming van de rechten
en belangen der inlandersworJt hervor
ming van het bestuur onzer Oost-Indische
bezittingen, met name in de richting van
overbrenging van een deel der bestuurs
taak van het centraal gezag naar onderdee-
len, meer en meer een eisch des tijds en
moet ook met kracht van regeeringswege
worden medegewerkt tot verbetering van
de welvaart der West-Indische koloniën.
Dankdag in Transvaal.
Er zijn nog natiën, die dank- en bede
dagen hebben. Maar tot die natiën behoort
JSederland helaas niet, dank zij den voort-
woekerenden geest van modernisme en libe
ralisme.
Tot die landen, waar men nog dank-en
bededagen houdt, behooren onder meer de
Vereenigde Staten van Noord-Amerika en
de Transvaal. Daar brengt het volk met
zijn Overheid Grode den dank voor de ge
nade, den lande bewezen.
Transvaal werd niet lang geleden door
groote droogte geteisterd. President Kruger,
een vroom man, schreef een biddag uit en
na dien dag van verootmoediging zond de
Heere een milden regen.
En wat deed nu deze President? In de
hieronder volgende proclamatie wekte hij
het volk tot danken op
„Aangezien de Z. A. Republiek en nabu
rige staten en koloniën bezocht zijn ge
worden met langdurige droogte en ver
schillende plagen, zooals ziekte onder men-
schen en vee, ziekte ia granen, sprinkhanen
enz. en
„Nademaal de derde dag van de maand
November 11. werd bepaald en vastgesteld
als een dag van verootmoediging dezer
zijds ook in de naburige staten en koloniën
en
„Nademaal de gebeden, opgezonden tot
den troon des Allerhoogsten. in zooverre
reeds genadig zijn verhoord, dat het aard
rijk met een milden en overvloedigen regen
werd gedrenkt, en daardoor werd voorzien
in de dringende behoeften, die vooral op
sommige plaatsen mensch en dier en plant
deden lijden en kwijnen en
„Nademaal er dus alle reden is om den
Allerhoogste voor den zegen 0113 geschon
ken, te danken.
„Zoo is het, dat ik S. P. J. Kruger,
staatspresident der Zuid-Afrik. Republiek
met advies en concent van den Uitvoe
renden Raad, blijkens art. 782 zijner notu
len dd. heden, Zondag 1 December a.s.
bepaald en vastgesteld heb als een dag van
dankzegging voor de milde en overvloedige
regens ons geschonken, ten einde de inge
zetenen en allen die daaraan behoelte ge
voelen, de gelegenheid te geven hunne
offers van dank te brengen voor den troon
des Allerhoogsten, en tegelijk hunne beden
op te zenden tot verlossing van de rampen,
die ons Volk tot heden nog ondervindt.
„Heeren predikanten, leeraars en voor
gangers der verschillende gezindten worden
uitgenoodigd. dien dag meer bijzonder te
wijden aan dankzeggingen en gebeden voor
den zegen dien wij genieten, en ter afwen
ding van de plagen, waarmede wij nog
bezocht zijn, en hunne kerkelijke gemeen
ten daarin voor te gaan.
God behoede land en volk\
„Gegeven onder mijne hand ten Gou-
vernementskantore te Pretoria 18 Novem
ber 1895-
Dit waarlijk, echt Christelijke staatsstuk
werd door den staatspresident, den heer
Kriiger uitgevaardigd en mag zeker als
een beschamend voorbeeld aan andere
landen worden voorgeheuden. Ook aan
Nederland
Denk u eens, dat onze Koningin ons
volk tot zulk een bid- of dankdag op
riep, hoe zouden alle moderne en liberale
toongevers hun veroordeelend vonnis over
zulk een Koninklijke daad strijken?
Maar Nederland leeft dan ook helaas
buiten God om. Ten minste het erkent
den Heere niet als den Schepper en den
onderhouder van den hemel en van de
aarde.
De toestand in Transvaal is en big ft
zeer gespannen. Nu Engelsche nederzetters
in grooten getale onder den gelukzoeker
Jameson de grenzen van dit land overschre
den, ondanks de ernstige waarschuwingen
der Boeren; is men bevreesd voor een
opstand; voor gewelddadig verzet, en
hoe de Engelsche regeering dit zal op
vatten, is bijna te voorzien voor wie de
geschiedenissen van 1870 en '79 nog niet
vergeten is. De Duitsche regeering moet
zich reeds hebben uitgelaten dat hier een
nieuwe poging in 't spel is om de Trans
vaal weder onder Engelsch gezag te brengen.
Dat de zaak ernstig is, big kt wel uit
't feit dat de Engelsche indringers het er
niet bij lieten een dreigende houding aan
te nemen, maar dat zij tot den uitdagenden
stap zijn overgegaan.
Een bende van 800 welgewapende En-
gelschen uit het land der Britsch Zuid
Afrikaansohe Maatschappij is met zes Ma
xims en ander geschut het land der oud-
Hollandsche Boers binnengevallen en trekt
op naar Johannesburg. Een tweede wor
steling schijnt aanstaande, waarbij de kans
voor de Boeren veel hachelijker staat dan
in 1879.
Immers toen waren zij nog in den rug
gedekt. Nn echter omsluit hen, behalve
aan de Vrijstaatsehe grens, van alle kanten
Engelschgebied.EnCecilRhodes heeftal lang
geloerd op een gelegenheid om Transvaal
in te palmen met behulp der mannen van
de Chartred Company. Doch deze indringing
op het gebied van een onafhankelij ken
staat, met schending der contracten, is zoo
verregaand fielterig dat 't ons niet mogelijk
schijnt dat de Engelsche regeering, dat het
kabinet Salisbury die met het gezag
van hunne namen zal willen dekken. En
toch hebben deze schuimers ook mannen
als Rhodes en den hertog van Fife, den
aanbehuwdkleinzoon van koningin Victo
ria, tot hunne beschermers.
Het blijkt, dat Jameson Zaterdag eene
memorie had ontvangen van eenige voor
name uitlanders te Johannesburg, waarin
zij eene beschrijving gaven van den hache-
lijken toestand en hunne vrees uitdrukten dat
eene hotsing tusschen de boeren en de uit
landers op handan is. In die memorie
werd beweerd dat de positie der Engel-
schen in Transvaal onduldbaar is, gere
geerd als zij worden door een kliek van
Hollanders, die in verbond met de Boeren
de uitlanders onderdrukken en met geweld
pogen te vehollandschen. Elke daad van
de Transvaalsche regeering zegt de
memorie] is vijandig niet alleen aan
de Engelscben, maar ook aan de na
burige staten zoodat er voor de algemeene
rust en de Transvaalsche zelfstandigheid
gevaarlijke wrijvingen ontstaan. De Trans
vaalsche regeering en de Volksraad
zoo zegt de memorie verder - bejegenen
alle verzoekschriften van de uitlanders die
aandringen op het verkrijgen van de meest
gewone burgerrechten, op minachtende
wijze.
Het is te wensehen dat de jobstij ding zich
niet bevestigtanders vreezen wij zeer
voor een bloedigen oorlog, met een reeks
van gevechten, waarhij die van Spitskop
en Langnek slechts kinderspel znllen geweest
zijn.
Wel zullen alle Transvalere, ter ver.
dediging van het gemeenschappelijk va.
derland, zich scharen om hun eenigen
Kruger, en zullen de Smits en Jouberts,
de Celliers en de Botha's grijpen naar
het beproefde geweer en het roemrijke
vaandeldoch om de domme vernielkracht
te ondervinden van de Maxim-geweren.
Worde deze ramp nog voorkomen.
De Duitsche pers is op de hand der
Transvalere, en gelooft niet dat de Duit
sche regeering verenging der Transvaal
sche grens dulden zal.
De Kreuzzeitung spreekt van Engelsche
avonturiers van het dubbelzinnigste allooi
en van gewetenlooze opruiers. Het blad
gelooft echter, dat Kruger ditmaal nog
meester van den toestand zal blijven.
De National-Zeitung verneemt, dat de
groote meerderheid van den Transvaalschen
Volksraad beslist op de zijde van den
president is bij zijn afwijzen van de ver
langens der uitlanders. „Toch zegt het
blad is dit de ernstigste crisis, die
Transvaal tot nog toe te doorstaan had,
aangezien zij door Engeland van binnen
nit voorbereid is."
Doch ook Engelsche bladen keuren Ja-
mesons daad af.
De Globe doet de belangrijke me&edee-
ling dat Rhodes toen reeds tijdens de drif-
tenguaestie oorlog dreigde 1000 man met
minstens elf stukken geschut onder Jameson
naar de Transvaalsche grens heeft samenge
trokken, kwansuis om, zoo noodig, Kha-
ma's krijgsmacht in bedwang te houden.
Blijkbaar had Jameson deze krijgsmacht
gereed staan om zoodra hij er bevel toe
kreeg op te rukken. Nog eene andere be
langrijke krijgsmacht staat in Matabele-
land klaar om Transvaal van het Noorden
binnen te rukken, al deze Engelsche avon
turiers blaken van begeerte om den smaad
van Majoeba Hill nit te winsehen.
De conservatieve minister van koloniën
heeft echter reeds een logenstraffing van
een en ander openhaar geqiaakt. In zijn
brief staat onder anderen
De minister blijft in vriendschappelijken
geest met president Kruger en den Trans
vaalschen consul-generaal alhier, den heer
MontaigneWhite, onderhandelen, Sir Hercu
les Robinson heeft te Kaapstad eene pro
clamatie uitgevaardigd, waarin hij de han
delwijze van Jameson veroordeelt. Tevens
maant hij per advertentie in de bladen
van Pretoria en Johannesburg de Brit-
sche onderdanen aan, Jameson middellijk
noch onmiddellijk te steunen, maar
de wetten des lands te eerbiedigen
en rustig te blijven. Boodschappers werden
aan Jameson gezonden met bevel, onmid
dellijk terug te keeren. De Engelsche
resident te Pretoria is mede aangeschreven
Jameson met denzelfden last tegemoet te
gaan. Hierdoor hoopt de minister eene
botsing te voorkomen. Jamoson bemoeilijkt
dat pogen echter door overal de telegraaf
draden door te snijden. De minister ver
zekert dat noch de Chartered Company
noch Rhodes Jameson tot zijne daad van
geweld gemachtigd hegft. Rhodes poog
de Jameson telegrafisch tegen te houden,
maar het was te laat. De Britsche resident
te Pretoria heeft aan Chamberlain geseind
dat de meeste Engelschen in Transvaal Ja
meson's handelwijze afkeuren.
De commandant van het district Marico
sommeerde Jameson terug te gaan, maar
deze weigerde, zeggende dat hij in zijn
plan om naar Johannesburg op te rukken
zou volharden, omdat de leidslieden der
uitlanders hem uitnoodigden, hen bij te
staan in het verkrijgen van de eenvou-.
digste burgerrechten eener beschaafde
natie, Hieruit besluit de minister, dat
Jameson zijn. inval in een bevriend land
geenszins deed om een dreigend gevaar
voor (Engelsche) vrouwen en kinderen of
inboorlingen af te wenden, maar om
klagende politieke geestverwanten te
helpen. In elk geval aldus eindigt
de minister acht Chamberlain Jameson's
handeling onbegrijpelijk. Hij was tot zgne
daad enbevoegd zelfs als het bedoelde ge
vaar voor menschenlevens dreigde. Jame
son had dan eenvoudig Robinson er van
