NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 84. 1898.
Duisifag 17 iDeccmfier.
VERSCHIJNT
PRIJS DER ADVERTENTIËN
G.
M. KLEMKERK, te Goes
F.
P. D'HUIJ, te Middelburg.
RECHTSZAKEN.
GEMENGDE BERICHTEN.
ttmtfc Jaargang
UITGAVE VAN
bi .ken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
EN
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
Enkele nummers0,025.
meer 10 cent.
Zij die zich met 1 Janu
ari op ons blad wenschen
te abonneeren, ontvangen de tot
dien datum verschijnende nommers
GRATIS.
TWEEDE KAMER.
De Kamer heeft de vorige week by de be
handeling van het hoofdstuk JBinneuland-
gohe Zaken belangrijke beraadslagingen
gevoerd over het Onderwijs.
Bij Hooger Ouderwijs werd een weten
schappelijk debat gevoerd door de profes
soren Kuyper en Drucker naar aanleiding
van den voorgestelden post voor een hoog
leeraar in de oudheidkunde.
Bij gymnasiaal ondenvys bestreed de heer
Lohman de verplichte lage schoolgeldhef
fing op de gymnasiums en waarschuwde hij
tegen het aankweeken van een „weten
schappelijk proletariaat". De maatschappij,
zeide spreker, gaat volstrekt niet vooruit
door ruime openstelling van de gymnasia
voor kinderen va* onbemiddelde ouders,
idie later roor uitgaven komen te staau,
die zij niet kunnen bekostigen. Het antwoord
van den minister was natuurlijk weinig hoop
gevend.
Bij den post Ambachtsscholen sprak de
heer Donner een gepast woord om te
waarschuwen tegen 't streven om deze
scholen door rijk en provincie en gemeen
ten en niet in de eerste plaats door par
ticulieren te laten bekostigen. Alleen waar
particuliere krachten tekortschiefen, springe
de Regeering bij. Te meer wijl daar im
mers slechts in enkele vakken wordt on
derwezen en dus een groot aantal ambach
ten van deze scholen niet profiteert en
ook dewijl de minst vermogende die al
vroeg weekgeld van zijn jongen verlangt,
hem niet op de scholen doen kan, wijl ze
er te lang op zijn zonder verdienste. Deze
spreker drong aan op een goed leerling
stelsel.
Bij lager onderwijs werd geprotesteerd
tegen den post „oprichting eener Rijks-
kweekschool voor onderwijzeressen".
Belangrijke principiëele bezwaren wer
den uitgesprokon door de Rechterzijde bij
monde van de heeren Kuyper, Lohman,
A. Hackay en Everts terwijl van liberale
zijde de hser Sanders als hoofdbezwaar
noemde, dat meisjes aan dergelijke scholen
op te leiden, eerst eens een paar jaar in
eene volksschool moesten gevormd worden.
Dit geschiedt met de meesten niet en
daarom achtte deze heer het geld aan half
werk besteed. De linkerzijde, op enkelen
na, verdedigde bij monde van den heer
Tydeman dezen post met de opmerking
dat de Regeering veel te weinig voor het
openbaar onderwijs en bij monde van den
heer Borgesius met een beroep op de wet,
die de instelling van deze rijkskweekscho
len vordert. De heer Lohman die door dit
wetsargument moest getroffen worden, weer
sprak 't oDder anderen met de opmerking
dat de wet alleen bedoelt de oprichting
daar waar zij noodig zijn. Ennoodigzijn
ze niet, want er zijn voortreffelijke bijzon
dere kweeksoholen te Arnhem en Haarlem
er is dus gelegenheid genoeg voor oplei
ding. Voor hem is 't een financieele qnaes-
tie.
Op deze discussie komen wij terug. Hel
den wij slechts dat de minister, gelijk
trouwens bij dezen stand der partijen te
begrijpen was, den post er door kreeg met
51 tegen 46 stemmen. Tegen stemden 25
Roomschen, 5 Liberalen, 15 antirevolutio
nairen en de heer Sckimmelpenninck. De
heele rechterzijde was niet alleen aanwe
zig, maar ook aaneengesloten. Twee libera
len Hartogh en Van Karnebeek en
een radicaal De Boer waren af
wezig.
Natuurlijk is deze uitkomst mede een
gevolg van den verwarden uitslag van den
verwarden politieken stembusstrijd des vo-
rigen jaars.
Rechtstreeks toch of indirect zitten thans
liberalon op de plaats van antirevolutio
nairen en Roomschen die thans zeker tegen
gestemd zouden hebben.
Bijvoorbeeld Meesters voor v. d. Velden;
Knijff voor Löben SeisBouraan voor
Brautsen Schaatsma voor Huber; Hesse-
link voor Bevers; Van Deinse voor Wal
ter zes stemmen die gevoegd bij de 45
tegenstemmers, die thans in de minder
heid bleven, een meerderheid van 51 tegen
46 zouden hebben bewerkt.
Wij wallen dus over dezen uitslag niet
treuren. Wij, of liever de omstandigheden,
zijn er 't meest schuldig aan terwijl daar
enboven de troost dat dit ministerie toch
voorbijgaat, ons ditmaal ontvalt.
De stemming heeft uitgemaakt dat de
zoogenaamd radicale broeders het er min
stens nog erger zouden hebben afgebracht.
Zij toch stonden altemaal tegen de toeval
lig, misschien voor nog slechts die eene
maal aangesloten, rechterzijde, zoo scherp
mogelijk over.
Vermelden wij nog dat ook de post kweek
school voor Bewaarsehoolonderwijzeressen
met 51 tegen 43 stemmen er door gehaald
werd. Er voorstemden al deconservatief-,
radicaal- en zoogenaamd radicaal-liberalen,
mot uitzonderiug van de heeren Gleichman
(voorz.) Plate en Hennequin, die met de
oud-„rechterzijde" tegen den post stemden.
Bij dien post was eene principiëele dis
cussie gevoerd, althans uitgelokt, doch door
de machthebbenden ontweken.
De heer Kuyper opende de discussie
met een pleidooi voor vrijheid van bewaar-
schoolonderwijs, als zijnde dit een terrein
waar de Staat, blijkens in vroeger jaren
onder het kabinet Hackay, door hem
zelf uitgesproken votum, heeft af te
blijven. Hij werd hierin krachtig gesteund
door de heeren Schaepman en A. Hackay,
welke laatste op herhaalde sommatie van
den Sliedrechtschen afgevaardigde en den
minister verklaarde dat bij da loslating van
de subsidie voor genoemde kweekschool
wel degelijk een principieel motief had voor
gezeten.
De lieer Mackay herinnerde er voorts
aan dat op genoemde kweekschool, al had
de heer Kerdijk uitgerekend dat zij voor
twee zevenden ook bezocht werd door da
mes van orthodoxen huizè, geen plaats was
voor het Onderwijs naar de Schrift, en
onze Chr. bewaarscholen met de dames
die van dergelijke inriohting komen niets
doen kunnen.
De minister wilde den strijd op sociaal
terrein overbrengen, door het voor te stel
len, als zou het alleen hem er om te doen
geweest zijn de sociale positie der vrouw
te verbeteren. De heer Kuyper sloeg hem
echter dit wapen uit de hand met er op
te wijzen dat het hier wel degelijk alleen
te doen was om ook het bewaarschool-
onderwijs het neutralete brengen
onder de macht van den Staat.
Dezelfde opmerking van hier boven geldt
ook hier. Mar.nen als Van Deinse voor
wie door Takkiaansch- en v. Bylandt uit
Gouda voor wie door anti-Takkiaansch
antirevolutionairen zoo hard geloopen was
om hen in het kieswetbelang naar de Kamer
te zenden, stemden tegen ons.
Trouwens Tak zelf stemde voor den post,
door zijne tegenvoeters op kiesrechtgebied
voorgesteld.
Vele half-antirevolutionairen-ant.i-libera-
len die nogal wat op hebben met de gods
dienstige beginselen van minister Roëll,
zullen 't ongetwijfeld betreuren, dat een
dergelijke fanatieke doordrijving van een
zoo krenkend „liberaal" beginsel, zoo ge
heel tegen 't geestelijk belang van de
kinderen onzes Volks door eene partij en
door een Kabinet, waartoe hij behoort, kon
worden doorgedreven.
Aan hen zal 'tte wijten zijn, wanneer
de schoolstrijd, nu in 't belang der aan
staande leerlingen der lagere school, na de
te verwachten kiesrechtuitbreiding met
nieuwe felheid weder zal ontbranden.
Eerst nog werd verworpen met 71 tegen
33 stemmen, het amendement van den heer
Hintzen om het bedrag voor genoemde
Kweekschool van f 5000 te verminderen
tot f2500.
Aangenomen werd, met 56 tegen 38 st.
het amendement van den heer Mutsaers
om op art. 153 te schrappen het bedrag
ven f 3000, uitgetrokken ter subsidieering
van de kookschool te 's Gravenhage.
Art. 153 werd vervolgens zonder hoof
delijke stemming aangenomen.
Op art. 164 werd met 48 tegen 46 st.
aangenomen het amendement van de com
missie van rapporteurs, strekkende tot
schrapping van het bedrag van f1000,
uitgetrokken ten behoeve van de voorbe
reiding van een plan tot restauratie van
de Grafelijke zalen te 's Gravenhage.
16 Dec. '95.
MIDDELBURG. In de raadsvergadering
van a. s. Woensdag te 2 uur zijn aan de orde
1. Ingekomen stukken. 2. Benoeming van
leden van verschillende commission wegens
periodieks aftreding. 3. Benoeming van een
leeraar in do Engelsche taal aan het gym
nasium. 4. Voorstellen van B. en W- tot
verkoop van grond aan het Arnemuidsch
voetpad. 5. Voorstel van B. en W. tot uit
gifte in erfpacht van grond in de Üostersche
straat. 6- Voorstel van B. en W. tot ruiling
van gr. nd op het Molenwater. 7. Voorstel
van B. en W. tot het geven van toestem
ming aan Boddaert en Co- tot het bouwen
van eene werkmanswon.ng op het terrein
der ijzergieterij. 8. Voorstel van B. en W.
tot uitgifte in erfpacht van de Meestoof
met omliggend terrein aan VV.; K. Hering
en tot verhuring van een ander stuk der
groote scheepstimmerwerf aan de maat
schappij „de Schelde." 9. Voorstel van B.
en W. tot vermindering pacht visscherij.
10. Voorstel van burg. en wetlr. tot aanleg
van een electrischen verklikker ter voorko
ming van overstorting van het water uit
het hoogreservoir der duinwaterleiding. 11.
Staat oninbare posten inkomstenbelasting
1894. 12. Voorstel tot wijziging verordening
marktwezen. 13. Voorstel van burg. en
weth. betreffende verlichting van den Veer-
schen singel. 14. Voorstel van burg. en weth.
naer aanieiding van een adres van J. F.
Fak Brouwer Mz., houdende mededeeling
dat hij de exploitatie zijner steenbakkerij
-Suzanna Johanna" staakt. 15. Rooiing van
bóomen.
Kilometerboekje.
Bij het gebruik der kilometerboekjes
heeft zich, naar het U. D. zegt, het geval
voorgedaan, dat door vele kleine reizen,
zoomede door het verschrijven van vakjes
het zich in elk boekje bevindend aantal
vakjes in enkele gevallen onvoldoende bleek
om de volle 1000 kilometer te verbruiken.
Aan dit b;zwaar zal thans op de navol
gende wijze door de betrokken spoorweg
maatschappijen worden tegemoet gekomen.
Indien alle strooken vanj een kilometer-
boekje zijn verbruikt, voordat de 1000
kilometers zijn afgelegd, en de houder niet
voornemens is een nieuw boekje te nemen,
of wel het overblijvend aantal nog niet
verbruikte kilometers te groot is om op
een nieuw boekje te kunnen worden bere
kend met de volgende reis, zal kosteloos
een suppletieboekje worden verstrekt, gel
dig voor het nog ongebruikte aantal kilo
meters, en zulks tegen intrekking van het
verbruikte hoekje.
Deze suppletieboekjes hebben denzelfden
geldigheidsduur als de oorspronkelijke af
gegeven kilometerboekjes, en moeten door
belanghebbenden minstens drie dagen te
voren aan de stations-loketten worden be
steld, onder opgave van het nomrner en
de klasse van het boekje, dat door het sup
plement moet worden vervangen.
In de afdeelingen der Tweede Kamer
werd onlangs, schrijft men aan de Ned.,
zeer terecht geklaagd over het beheer der
domeingoederen. Terwijl men ijvert voor
de droogmaking der Zuiderzee en pleit
voor heide-ontginning worden duizenden
hectaren kostbaren kleigrond verwaarloosd
niet alleen door vele grondeigenaren, maar
helaas ook door den staat. Indien er in
dit opzicht wat meer oordeelkundig werd
gehandeld, zouden tal van handen werk
vinden, de landerijen grootere opbrengsten
opleveren en de waarde der gronden aan
zienlijk vermeerderen.
Door den heer A. E. Gompertz, te
Amsterdam, is voorloopig concessie aange
vraagd tot het aanleggen en exploiteeren
van een tramlijn „VlissingenDomburg."
Met ingang van 1 Januari a. s. zijn
benoemd bij het Belgische Loodswezen
Tot loods, de hulploods P. J. Janssens;
tot hulploods, de loodsleerling A. F. van
Huysse tot loodsleerling Q. A. Fontaine,
thans matroos aan boord der mailbooten
te Üstende.
Vlissingen. Ten bureele van den
inspecteur over het Nederlandsehe loods
wezen enz. alhier, is met gunstig gevolg
examen afgelegd als binnenloods, ter stand
plaats Vlissingen, door den varensgezel C.
P. van Gelder.
Benoemd tot burgemeester van Koe
wacht de heer C. P. J. Dierik.
Arrondissements-Rechlbank te Middelburg
Zaterdag stond terecht F. W. C., oud 16
jaar, letterzetter te Middelburg, beklaagd
van diefstal bij de winkeliers Meerman
en Leinse. De heer mr. Dicke was zijn
verdediger. Bekl. was reeds vroeger wegens
diefstal veroordeeld geweest. Het O. M.
eischte drie jaar, met mindering. De ver
dediger sloot er zich bij aan.
Nog stond terecht J. F. G., oud 16 jaar
zonder beroep, eveneens recidivist, beklaagd
van diefstal bij de winkeliers Dollee en
Oerlemans. Mr. Dicke zou 'm verdedigen.
Hst O. M. wijzende op 't slechte gedrag
van dezen knaap, over wien zijn vader hem
menigmaal geklaagd had, vorderde drie
jaar met mindering, waaraan zich de ver
dediger refereerde.
Eindelijk kwam voor C. V., oud 13 jaar,
beklaagd van diefstal van taartjes enz. van
den winkelier van Ham. Beklaagde ont
kent doch zijn kameraad bevestigt hot feit.
Eisch is een maand.
Verder stond terecht H. C. S., oud 32
jaar, herbergier te Antwerpen, beklaagd
van diefstal met braak bij B. Koeveetste
Ter Neuzen. Verdediger mr. C. de Witt
Hamer. Het O. M. achtte de feiten wet
tig en overtuigend bewezen en eischte
vier jaar gevangenisstraf met mindering. De
verdediger was het er geheel mede eens.
Eindelijk stond terecht A. de V., 20 j.
oud, slagersknecht te Vlissingen, beklaagd
van aanranding der eerbaarheid. Hij heeft
pas een jaar gevangenisstraf achter den
rug, en is de schrik van de vrouwen en
meisjes in zijne buurt. Weshalve het O.
M. voor hem eischt 3 jaar gevangenisstraf
met mindering. De verdediger, mr. Jacobse
Boudewijuse refereerde zich aan het oordeel
der rechtbank.
Uitspraak over al deze vergrijpen Vrij
dag, a. s.
Overeenkomstig een daartoe strek
kend requisitoir van den officier van justitie-
heeft de rechtbank te Haarlem de invrij
heidstelling van mevrouw van Wermesker-
ken gelast.
Goes. De collecte door de Nieuw-
jaarscommissie voor 1896, gehouden 12
Deo. 1895, bracht op f 218,42. Idem, met
nagiften (f 10,86), den 12 Dec. 1894 f275,46.
Dns thans minder f57,04.
Uit Vlissingen wordt ons gemeld,
dat de op de Spijkerplaat gestrande Oosten-
rijksche bark „Zora" tengevolge vaa den
storm op laatstleden Zaterdag gekroken is.
Een klein gedeelte der lading werd afge-
loopen week in lichters overgeslagen en
naar Antwerpen vervoerd.
Men meldt uit Bruinisse aan de
N. R. C.
Thans kan met zekerheid meegedeeld
worden dat de beide schepen die Zaterdag
den 7 dezer, op de slikken in het Blaak
onder de gemeente Sint Filipsland, door
schipper A. Jumelet Az. en verdere be
manning van Bruinisse, voor zinken be
waard en ir> veiligheid gebracht werden,
zijn: de Aurora^ schipper Johs. Klerks,
bemand met vier personen (de schipper,
zijne vrouw en twee knechts), tehuisbe-
hoorende te Dordrecht, geladen met steen
kolen, van Ruhrort naar Meclielen (België)
en Vertrouwen van Amsterdam, schipper
H. Steenstra, bemand met 7 personen, (den
schipper, zijne vrouw en vier kinderen en
knecht), tehuisbehoorende te Amsterdam,
geladen als voren, van Rotterdam naar
Middelburg.
Het eerste is zwaar lek (moet overladen)
en heeft veel geleden aan zeilen, anker-
tuig en lier; het tweede heeft den voor
steven gebroken, ontzette ankerrol en
andere stormschade, die echter voor beide
door assurantie gedekt wordt.
Veere. Zondagmorgen zijn alhier twe e
lijken aangebracht, afkomstig van een schip,
dat jl. Vrijdag door den hevigen storm op
den Banjerd is gestrand.
De ontvangsten van de stoomtram
BreskensMaldeghem bedroegen gedu rende
de maand November 1895 f 5269,25 tegen
f5Ü86,96'/s in die maand van 1894. Van
af 1 Januari 1895 werd ontvangen f61411,19
en ged arende dat tijdstip van 1894 f56338,19
Van de stoomboot „Hendrik" der
Zeeland is Zaterdag nacht een stoompijp ge
sprongen, waardoor de boot 3 uur te laat
te Vlissingen binnenliep.
Te Zevenbergen werd tot gemeente
geneesheer benoemd op een jaarlij kseh sa.
laris van f 900 de heer dr. J. L. Hage
arts te Colijnsplaat.
Borsele. De herstellingen der schade
die door den storm aan den polder alhier
zijn aangebacht, zijn opgsdragen aan den
heer J. Jansen te Ter Neuzen, die dezen
zomer de onderhoudswerken heeft ten uit
voer gebracht. Heden Maandag heeft men
hier een aanvang mede gemaakt.
De dijkwerkers zullen aan deze her
stellingen ongeveer een paar maanden werk
hebben, iets dat door hen zeer wordt ge
waardeerd, daar de meesten hunner geen
enkele cent per week verdienden.
De loodskottors van Delfzijl hebben
Woensdag in de Noordzee een bark, ge
laden met hout, gevonden over welke raad-
selochtige vondst men zioh in gissingen
verdiept. Er lag geld op de tafel en de
kleeren hingen in de kasten, terwijl van
binnen niets beschadigd was of onraad
dee 1 vermoeden. Maar er was geen mensch
in aanwezig. Het galjoen was van voren
van het vaartuig weggeslagen, maar overi
gens is het schip onbeschadigd. Misschien
is het door den storm van de laatste da
gen van de kust van Zweden weggesla
gen terwijl niemand aan boord was.
Eene vrouw, die dagelijks reist van
Oorschot naar station Best met een hon
denkar om de aanwezige goederen over te
brengen, had op de terugreis het ongeluk
te vallen, wcardoor zij zich zoodanig be
zeerde dat zij per rijtuig naar hu smoest
worden gebracht. Hedennacht is zij aan
de gevolgen overleden. Zij laat 10 kin
deren onverzorgd aeliter.
In een logementje te Utrecht is door
de politie een 13-jarige knaap aangetrof
fen, die, zooals bij onderzoek bleek, van
zijne te Rotterdam wonende ouders was
weggeloopen omdat het hem thuis niet
langer beviel. Hij werd onmiddellijk
naar de ouderlijke woning teruggebracht.
Nabij Lillo is het niet verzekerde
vaartuig van schipper A. de Jager van
Bergen-op Zoom gestrand. De opvarenden
zijn gered, doch het cchip en lading zyn
verloren.
