NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 9. 1895.
Mecifatj 19 ©cfo6et.
(Timife faarpng.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
GEMENGDE BERICHTEN-
f.lken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent!
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
(KIJKERS.
Dezer dagen versoheen het jaarverslag
der Statistiek over 1894. Nu is het altijd
eenigszins gevaarlijk te veel te hechte;'
aan de cijfers der statistiek, wanneer men
niet voldoende bekend is met de omstan
digheden, die tot die cijfers aanleiding
gaven, maar in andere opzichten kunnen
die cijfers zeer leerrijk zijn. En daarom
sloeg schrijver dezes eens de cijfers op,
omtrent het lager onderwijs, om daaruit
te zieu hoe de ware toestand tegenwoor
dig is.
Toen de wet-Mackay, dank zij de mede
werking van eenige voorstanders van het
staats-onderwijs, die door hun billijkheids
gevoel werden gedreven, was aangenomen,
hoorde men aan den kant, die tot eiken
prijs het vrije onderwijs de grootste moei
lijkheden wilden in den weg leggen, een
hulpgeschrei opgaan, alsof Nederland door
de finaneieele gevolgen dier wet ten onder
gang zou worden gebracht. Als men aan
hun geroep het oor leende, was het alsof
de schatkist was ten prooi geworden van
een party vrijbuiters, zooveel zou die wet
aan den Staat kosten.
A&n den anderen kant meenden som
migen die het vrije onderwijs door hunne
giften gesteund hadden, dat dit nu niet
meer zoo noodig was, nu de vrije school
eene subsidie van den Staat ontving.
Wat is er nu waar van diebeweringen
volgens de cijfers der Statistiek
Daaruit blijkt, dat op 1 Januari 1894
de verschillende scholen voor lager onder
wijs in Nederland bezocht werden door
673,529 leerlingen, waarvan 483,951 op de
openbare scholen en 189,568 op de vrije
scholen.
Hiervoor werd uitgegeven door den Staat
voor de openbare scholen door uitkeeringen
aan de gemeenten f3,680,700 of per leer
ling f7,60. Bovendien werd door het Rijk
betaald aan schoollocalen, toezicht en exa
mens, opleiding en pensioen voor onderwij
zers enz. f 1,432,000, wat over alle leer
lingen op de openbare school omgeslagen,
voor elk geeft eene som van ongeveer f 3,
zoodat elke leerling op de openbare school
aan het Rijk kost f 10,60.
De uitgaven voor het openbaar onder
wijs bedroegen bovendien voor te gemeen
ten, na aftrek der schoolgelden f 8,115,595
of per leerling ongeveer f 16,75.
Zoodat elke leerling op de openbare
school aan de overheid kostte f 27.35 en
zulks na aftrek der schoolgelden
Daarentegen werd aan de vrije scholen
uitgekeerd aan subsidies
door het Rijk f837,200 of per leerliug
f4,41.
door de gemeenten f38,688 of per leer
ling nog geen 20 cent
Zoodat elke leerling op de openbare school
aan de overheid f23,73 meer kostte dan
elke leerling op de vrije school.
Dat is vijfmaal meer.
Wel een bewijs, dat de schoolstrijd nog
niet gevoerd wordt met gelijke wapens,
maar terwijl de voorstanders van liet wye
onderwijs dit steeds nagenoeg geheel zelf
betalen, daarentegen de voorstanders van
het openbaar onderwijs hoe hard zij
ook roepen van hunne liefde daarvoor,
dat onderwijs nog steeds laten betalen
door anderen.
Wel een bewijs, hoe onwaar het bewe
ren is, dat de wet-Mackay zulk eene on
dragelijke last is geworden voor de schat
kist, maar integendeel, dat aan het vrije
onderwijs van overheidswege slechts een
kruimke wordt toegeworpen.
Wel een bewijs, hoe het vrije onder
wijs nog steeds den krachtigen steun van
al zijne voorstanders hoog noodig heeft,
zal het niet ter ondergaan.
Maar ook een bewijs, dat door het vrije
onderwjjs, doordat dc overheid f 23.73
meer uitgeeft voor eiken leerling op de
openbare school, voor die overheid eene
som van f23.73 x 189.568= f4.498.476
'sjaars bespaard wordt.
Zegge nagenoeg vier en een half mil-
lioen
In de laatste dagen hebben de kranten
getwist over de al of niet zekerheid van
een bericht dat op de Zeisterheide het
lijk gevonden is van den soldaat Lange-
veld. Deze soldaat moet tijdens de jongste
militaire manoeuvres, op den eenzamen
weg in een kuil gestort zijn en daarbij
zijn been gebroken hebben, waarop hij,
onmachtig om op te staan, den ontzettend-
sten dood, den hongerdood moet gestorven
zijn.
Sommige kranten houden de waarheid
van dit bericht vol, anderen spreken het
tegen, op gezag van de militaire comman
danten te Utrecht en Amersfoort, die wel
toegeven dat genoemde soldaat vermist
wordt, doch niet dat zijn lijk gevonden is.
Uit een particulier schrij ven is het ook
ons gebleken dat, ook onder de soldaten,
aan de juistheid van het bericht omtrent
het vinden van het lijk, niet getwijfeld
wordt. Hetfeit wordt echter van hooger-
hand stil gehouden.
Komaan leden van de Volksvertegen
woordiging Staalman voorop onder
zoekt dit zaakje eens bij den minister.
Verschaft ons de zekerheid dat onze lands
kinderen in de kazernes, waar zij heusch
niet voor hun plezier verblijven,ja zelfs
dat zij bij de militaire manoeuvres veilig
zijn.
Onderzoekt dan tegelijk eens, of het waar
is dat de verpakking zoo zwaar was en
de marschen te lang en te vermoeiend
waren hij de jongste campagne.
Maar eerst een nauwkeurig onderzoek
naar de juistheid van bovengenoemd gerucht;
opdat de angstige gemoederen gerustge
steld worden en zoo hier een schuldige is,
schuldig door verzuim of bedrijf, het ge
schokte rechtsgevoel worde bevredigd.
Bovenstaande ontleenen wij met instem
ming aan Gideon. Voegen wij hieraan
toe dat volgens Recht voor allen genoemde
soldaat herhaaldelijk over pijn in zijn open
been geklaagd had, docU dat zijn sup9ri-
euren dit voor finten gehouden hadden,
zoodat hij toch mee moest, en waarschijn
lijk bij het dwalen der troepen een
afdeeling deed er zelfs 15 uren over
is afgedwaald en op die wijze is omge
komen. Inmiddels meldt het Utrechtsch
Dagblad nu definitief dat het bericht on
waar is.
Maar wat is er dan gebeurd
18 Oct. 1895.
Wij ontvingen de Rekening en Ver
antwoording van de Commissie tot onder
steuning van de Noodlijdenden van S rij-
enham, te Poortvliet.
Na do uitvoerige berichten hierover in
ons blad geplaatst, meenen wij alleen van
de rekening nota te moeten nemen. De
Commissie ontving en gaf uit f 8184,99'.
De afsluiting van den weg in Cats
over den binnenberm van den zeedijk van
den Leendert Abrahampolder tusschen Ha
venweg en Polderweg zal voortduren tot
15 Dec. a.
Zierikzee. Gekozen tot lid van den
gemeenteraad de heer mr. J. Lechner met
121 van de 239 stemmen. De heer J. van
Os had er 87.
Kamers van Arbeid.
De regeering heeft aan de Tweede Ka
mer een voorstel ingediend tot oprichting
van Kamers van Arbeid.
Bij de samenstelling van dit ontwerp is
rekening gehouden zoowel met de beide
wetsvoorstellen, vroeger door de heeren
Schimmelpenninck v. d. Oye en Pyttersen
ingezonden maar later vervallen of inge
trokken als met de wenken en opmerkin
gen, waartoe het onderzoek daarvan in de
afdeelingen der Kamer aanleiding heeft ge
geven.
Op de vraag of ds oprichting van Ka
mers van Arbeid van overheidswege wen-
schelijk is, antwoorden de ministers van
justitie en van waterstaat, dat wat zich
reeds in ons eigen land heeft geopenbaard,
voldoende is om naar middelen om te zien
ten einde te trachten, voor zoover de Re
geering daartoe hij machte is, eene goede
verstandhouding tusschen patroons en werk
lieden te bevorderen, misverstand te voor
komen, voortwoekerend wantrouwen tegen
te gaan, verbitterende geschillen op te
lossen, voor beide partijen noodlottige werk
stakingen te verhoeden, en de overtuiging te
vestigen, dat de belangen van heide' partijen
niet onverzoenlijk tegen elkander overstaan,
maar dat door onderling overleg en samen
werking maatregelen in beider belang ge
troffen kunnen worden.
Een dezer middelen acht de Reg. gele
gen in de Kamers van Arbeid, eene instel
ling, die in naburige Rij ken, waar zy werd
ingevoerd, reeds goede vruchten heeft af
geworpen.
De Reg. vermeldt vooral, dat destijds
de meerderheid der toenmalige Kamer
bij verschil van gevoelen omtrent de sa
menstelling, inrichting en taak dier licha
men het instellen van Kamers van Ar
beid wenschelyk achtte.
Die instelling van Staatswege in het
leven te roepen is het doei van dit_ ont
werp.
Na de redenen te hebben aangegeven
die aan eene regeling by de wet de voor
keur doen geven, wordt in de toelichting
het volgende gezegd omtrent de meest wen-
schelijke organisatie der Kamers van Ar
beid en omtrent de werkzaamheden welke
aan hare bemoeiing behooren te worden op
gedragen.
De oprichting van een Kamer van Ar
beid geschiedt bij koninklijk besluit. Zij
wordt opgericht voor eene gemeente of voor
verschillende gemeenten, waar de behoefte
daaraan is gebleken en hare oprichting
mogelijk blijkt te zijn.
Het doel hetwelk met de Kamer van
Arbeid wordt betoogd, is de bevordering
in onderlinge samenwerking van de be
langen van patroon en werklieden. Te dien
einde wordt aan die instelling opgedragen,
vooreerst het verzamelen vae inlichtingen
over arbeidsaangelegenhedenten andere
het dienen van advies aan Regeering en
regeeringscolleges, wanneer er om wordt
gevraagd of de Kamer uit eigen beweging
daartoe aanleiding vindt, en eindeljk het
voorkomen en vereffenenen van geschillen
over arbeidsaangelegenheden tusschen pa
troons en werklieden.
Tot de taak der Kamers zal behooren
1. het verzamelen van inlichtingen over
arbeidsaangelegenheden. Is dit reeds noo
dig voor de vervulling van het tweede
deel der aan de Kamers van Arbeid op
gedragen taak, niet minder zullen de in
lichtingen van nut zijn, indien geschillen
over arbeidsaangelegenheden dreigen, en
moeten worden voorkomen of reels zijn
ontstaan en de Kamer geroepen is die te
vereffenen
2. het dienen van advies aan Regee
ring en regeeringscolleges;
3. het voorkomen en vereffenen van
geschillen over arbeidsaangelegenheden
tussche.i patroon en werklieden.
Het streven naar eene betere verstand
houding tusschen patroons en werklieden
zal inzonderheid vrucht kunnen dragen,
indien het aan de Kamers van Arbeid
gelukt geschillen tusschen hen te voorko
men en de ontstane geschillen inderminne
te vereffenen. Een zeer belangrijk deel van
de taak welke de Kamers van Arbeid
hebben te vervullen, is het werk van den
verzoeningsraad. Te dikwijls heerscht
tusschen patroons en werklieden een onder
ling wantrouwen dat de berechting van
geschillen inderminne onmogelijk maakt.
De verzoeningsraad heeft in de eerste
plaats ten doel het ontstaan van geschillen
te voorkomen en de ontstane geschillen te
vereffenen. Aan de beslissingen van den
verzoeningsraad kan intusschen geen dwin
gende kracht verleend worden. De eenige
maatregel die ten deze kan worden toe
gepast, is van zedelijken aard en bestaat
in het aangeven van de middelen tot ver
zoening en het bevorderen, indien nog noo
dig van eene scheidsrechterlijke uitspraak
en in het openbaar maken van de versla
gen van den verzoeningsraad. Stemt ééne
der partijen niet toe in het uitlokken van
eene arbitrage, waar de verzoeningsraad
deze noodig oordeelde, of weigert, na een
zorgvuldig en onpartijdig onderzoek, de
partij, die blijkbaar ongelijk heeft tot her
stel van de goede verstandhouding mede
te werken dan blijft alleen het beroep op
de publieke opinie over, die op deze wijze
voorgelicht, eene niet te miskennen zede
lijke macht uitoefent.
In navolging van de ontwerpen der
heeren Pyttersen en Schimmelpenninck v.
d. Oye zijn de Kamers samengesteld uit
eeu gelijk getal vertegenwoordigers van
patroons en werklieden. De vertegenwoor
digers der patroons worden gekozen door
de kiesgerechtigde patroons, die der werk
lieden door de kissgerechtigle werk
lieden. Elke Kamer kan worde» verdeeld
in zoovele afdeelingen als er bedrijven of
groepen van bedryven eene afzonderlijke
vertegenwoordiging behoeven en behoor
lijk kunnen worden vertegenwoordigd. De
afdeeling wordt eveneens uit een gelijk
aantal patroons en werklieden samenge
steld. Wordt een.) Kamer in afdeelingen
verdeeld, dan vormt zy den band tusschen
de verschillende afdsslingen.
Met het denkbeeld om de Kamer in te
deelen in afzonderlijke sectiën van patroons
en van werklieden kunnen de ministers
van justitie en waterstaat zich niet ver
eenigen. Zij zijn van meening dat, wer
den de Kamers van Arbeid volgens dat
stelsel ingericht, zij bezwaarlijk zouden be
antwoorden aan het doel waarmede zy
worden ingesteld, het bevorderen vau de
belangen van de patroons en de werklieden.
Atjek en Lombok
Blijkens zijn memorie van antwoord op
het voorloopig verslag der commissie van
rapporteurs betreffende de Indische Begroo
ting van 1896 is de minister van koloniën
ten opzichte van Atjeh van oordeel, dat
de in den laatsten tijd gevolgde taktiek
niet moet worden veranderd. Noch ver
dere uitbreiding, noch inkrimpen van de
bezetting is wenschelijk. De marechaussee
kan medewerken, ook in het onze linie
omringende vriendengebied tot handhaving
der veiligheidspolitie. Gezorgd zal worden
dat zij de noodige karabijnen spoedig krijgt.
De gouverneur van Atjeh heeft, binnen
de grenzen der in overleg met den Gou
verneur-Generaal vastgestelde politieke ge
dragslijn, tot het nemen van de maatre
gelen die ter bereiking van het beoogde
doel bevorderlijk kunnen zijn. De nieuwe
legercommandantgeneraal Vetter zal
Atjeh bezoeken en den gouverneur raad
plegen betreffende de verder te volgen
politieke en militaire gedragslijn, die op
de consolidatie van het sedert 1863 ver-
kregene zyn gericht. Aan een militair
optreden op gvoote schaal in de XXII Moe-
kims wordt niet gedacht.
Voor het toezicht op de scheepvaart
der Oostkust van Atjeh en in het daarbij
aansluitend gedeelte van het kustgebied der
residentie Oostkust van Sumatra is een
stoomvaartuig aangeschaft, gewijzigd type
Bengkalis en aan den gouverneur van Atjeh
is machtiging gegeven om tot tegengang
van den verboden invoer van oorlogsbe
hoeften ter Oostkust van Atjeh zoo noodig
Atjehsche vaartuigen te huren en uit te
rusten.
Zoolang geen zekerheid bestaat welke
rechten de inheemsche bevolking op Lom-
hok op den grond uitoefent kan geen
sprake zijn van het afstaan aan particulie
ren van gronden tot het aanleggen van
cultuur-ondernemingen.
Loting nationale militie.
Wij herinneren dat de loting voor de
lichting der nationale militie voor het jaar
1896 zal plaats hebben te:
Hulst, Dinsdag ,22 October, voor
Clinge, Koewacht, Graauw, St. Jansteen
en Hulst
Rontenisse, Woensdag 23 October
voer Ossenisse, Hengstdijk, Hontenisse,
Boschkapelle en Stoppeldijk.
Axel, Donderdag 24 October voor Sas
van Gent, Overslag, Westdorpe, Zuiddorpe
en Axel.
T e r n e u z e n, Vrijdag 25 October voor
Philippine, Zaamslag, Hoek en Terneuzen.
Goes, Maandag 28 Ocioher voor Goes,
Borssele, Kloetinge, Heinkenszanden 'sHeer
Arendskerke.
Goes, Dinsdag 29 October voor 's Gra
venpolder, Kattendijke, Wolfaartsdijk, Hoe-
dekenskerke, Baarland, Oudelande, Elle-
woutsdij k, 's Heerenhoek, Driewegen,'s Heer
Abtskerke, Nisse en Ovezand.
K a p el 1 e, Woensdag 30 October voor
Kapelle, Schore, Wemeldinge, Krabbendijlce
en Rilland-Bath.
Kapelle, Donderdag 31 October voor
Ierseke, Kruininge en Waarde.
Tholen, Vrijdag 1 November voor
Tholen, Stavenisse, St. Annaland en Poort
vliet.
Een aanbesteding waarbij het werk
aan den hoogsten inschrijver gegund wordt
behoort tot de zeldzaamheden.
Te Heerenveen is dit dezer dagen ge
schied.
Zekere heer Korf bad een werk te ver
richten, waarvoor een twaalftal inschrij
vers waren. Hij deelde mede dat hij zelf
ook zou inschrijven, en dat het werk zou
gegund worden aan dengene die het dichtst
bij de inschrijvingssom van den heer Korf
kwam.
Er waren dus dertien inschrijvers, dus
de dertiende zou de gelukkige zyn. Bij
opening der briefjes bleek de heer Korf
de hoogste inschrijver. Hij gunde hierop
het werk aan den inschrijver, wiens in
schry vingssom op de zijne volgde.
Velen hadden zeer laag ingeschreven
en de heer Korf had gezegd er zyn veel
werkloozen en ik wil hebben dat van deze
omstandigheid geen misbruik gemaakt wordt
door lage loonen te betalen. De arbeiders
moeten goed betaald worden en niet de
dupe zyn van de concurrentie onder de
aannemers.
Hulde aan den heer Korf voor zijn ge
zonde opvatting en uitvoering. Met nog
eenige van zulke Korven" zou de sociale
quaestie vooreen groot deel zijn opgelost.
En het getuigt zeer tegen onzen tijd dat
een dergelijke „hulde" moet worden gebracht
voor eene daa l, die in vroegere tijden als
iets dat van zelf spreekt, onopgemerkt zou
zijn voorbijgegaan.
Te Purmerend heeft het hoofd
der politie gelegenheid aangeboden om de
sleutels van tijdelijk onbewoonde huizen
aan het politiebureau in bewaring te geven,
opdat de wachthebbende agenten die wonin
gen des nachts kunnen binnengaan en
onderzoeken. Door verscheidene personen
wordt van deze gelegenheidj gebruik ge
maakt.
Lang gewacht en niet gekregen
Gisteren vervoegde zich bij een ban
kiersfirma te 's Gravenhage, een vreem
deling, die een belangrijk bedrag op een
credietbrief' wenschte op te nemen. By
aandachtige beschouwing van dit document
werd ontdekt, dat hierin vermoedelyk ver-
valsching had plaats gehad. De politie
werd telefonisch gewaarschuwd en toen de
man, het lange wachten moede, wilde ver
trekken, vond hy in het voorhuis twee
rechercheurs, hij werd ingerekend en bleek
in het bezit te zijn van nog meer crediet-
brieven, gezamenlijk tot een vrij aanzien
lijk bedrag.
