CHRISTELIJK-
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
VO0R ZEELAND,
3EPEN.
Rotterdam
Ho. 6. 1895.
Metifaij 12 (Mofier.
tteuife faarpnij.
X
burg.
ep.
n MANTELS.
chip „Schelde"
Stad Zierikzee
oeland.
VERSCHIJNT
PRIJS DER ADVERTENTIËN
G.
M. KLEMKERK, te Goes
F.
P. D'HUIJ, te Middelburg.
DE KIESWET.
lerseke. Raadsvergadering van Don
derdag 10 Oct. des avonds te 6 uur.
)S a 4 STUKKEN.
Heeft het rijkste en
.NGEN:
OR
J. STURM.
OprilGoes.
nsche tijd.
Van Rotterdam
's morgens.
Yiijdag 11 10,30
Maandag 14 9,30
Woensdag 16 10.15
Vrijdag 18 10.15
Maandag 21 10.30
Woensdag 23 10.15
Vrijdag 25 10,15
Maandag 28 9,30
Woensdag30 10,15
OTDIENST
DELB.-ROTTERDAM
msche tijd.)
ober.
derd des Zondags, van
lags 7,30van Middel-
terdam 8,15.
)onderdag 10 en Don
VEUtaBAAV.
tober.
Van Antwerpen
's morgens
Vrijdag 11 1,
Zondag 13 2,
Woensdag 16 4,
Vrijdag 18 6,
Zondag 20 8,
Woensdag 23 8,
Vrijdag 25 1,
Zondag 27 2,
Woensdag 30 3,30
OTDIENST.
elegen plaatsen.
>ber.
.msche tijd).
Van Rotterdam
DonderdaglO
Vrijdag 11
Zaterdag 12
Zondag 13
Maandag 14
Dingdag 15
Woensdaglö
Donderdagl7
Vrijdag 18
Zaterdag 19
Zondag 20
Maandag 21
Dinsdag 22
Woensdag 23
Dond. 24
Vrijdag 25
Zaterdag 26
Zondag 27
Maandag 28
Dinsdag 29
Woensdag 30
Dond. 31
10,30
10,30
10.30
11,-
11-
11
10,30
10.30
10.30
10,30
10.30
10.30
10,30
10-
10,-
10,-
10,—
10.30
10,30
10.30
10,—
10-
3OTDIENST
burg en Zierikzee.
-ikzee Spoorweg Goes,
'ct.
'msche tijd.
Van Zierikzee:
L 'smorg. smid
|0 Dond.10 6,30 2,30
Vrijd.ll 7,50
Zater.12 7,50
Zond 13 naar
Cortgene 7.50
ter. n.ZZ. 9.15
Maan.14 7.50
2,30
2,30
Dins. 15 7.50
Woenl6 7,50
Dond.17 6,
Vrijd.18 7,50
Zater.19 7,50
Zond. 20
Maan.21 7,50
Dins. 22 7,50
Woen23 7,50
Dond.24 6,30
Vrijd.25 7,50
Zater.26 7.50
Zond.27 naar
Cortgene 7,50
ter. n. ZZ.9,15
Maan.28 7,50
Dins. 29 7,50
Woen30 7,50
Dond.31 6,
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2.30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
12.—
2,30
2,30
2,30
2,30
UITGAVE VAN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
en
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
Enkele nummers0,025.
meer 10 cent.
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
Evenals bij de bestaande kieswet en de
verongelukte wet Tak heeft ook de wet
Van Houten de stuitende bepaling dat
bedeelden uitgesloten zijn van het kiesrecht.
Dit staat in artikel 3 van deze wet en
is uitvloeisel van de Grondwet, die aan
de bedeelden verstand en bevoegdheid ont
zegt om een stembiljet in te vullen.
Deze uitsluiting heeft steeds op ons een
onaangenamen indruk gemaakt. Vooral de
wijl de indirect bedeelden; dat zijn allen
die het volle schoolgeld voor hunne kin
deren betalen kunnen, doch wier schuld
voor zeven achtsten door de- burgerij wordt
betaald, door dejwet in het ongehinderd
gebruik maken van het kiesrecht niet
worden belemmerd.
'tls echter onbegonnen werk, om tegen
deze groote onbillijkheid te protesteeren.
De Grondwet zou moeten worden herzien,
wilde men deze zaak in het reine hebben.
En daartoe bieden de tijdsomstandigheden
immers geen kans.
Het verheugt ons dat de minister Van
Houten, in tegenspraak met zijnen ambt
genoot voor buitenlandsche zaken Jhr.
üoëll geneeskundigen onderstand niet
tot de bedeeling rekent. Hiermede zal
ook het onaangename geval zich niet meer
voordoen, dat trouwe burgers, degelijke
leden van kiesvereenigingen, belangstellen
de kiezers hunne namen van de kiezers
lijsten zien geschrapt, dewijl zij door ern
stige ongesteldheid van zichzelf of een hun
ner huisgenooten genoodzaakt waren ge
weest gratis geneeskundige hnlp aan te
vragen.
Er is veel voor te zeggen dat gelijk
het Ontwerp wil onze militairen gedu
rende den tijd, welken zij in werkelijken
dienst doorbrengen, verstoken zijn van het
kiesrecht. Doch men sluite hierbij niet
in de officieren en onderofficieren.
De officier vertegenwoordigt een stand,
doch ook de onderofficier heeft een stand
op te houden. Onder deze laatsten zijn
vele gehuwden die evenals de burgers in
de personeele belasting zijn aangeslagen
voor hunne eigene of gehuurde woning.
In artikel 5 zouden wij dus gaarne lezen
voor beneden den rang van officier
beneden den rang van onderofficier.
In de nieuwe wet komen tal van be
palingen voor die ook in het ontwerp Tak
stonden. Voornamelijk in de 3e paragraaf;
„Van het kiezen".
Op den dag der verkiezing dat is
gelijk de lezer nog uit de toelichting van
het vorige ontwerp weetniet hetzelfde als
de dag der stemming. Op den dag der ver
kiezing den kiesdag kunnen bij den
burgemeester der gemeente die hoofdplaats
is van het kiesdistrict, van 9 tot 4 uur
candidaten worden opgegeven. Deze opga
ven moeten door minstens vijftig kiezers
geteekend zijn; en de inlevering geschiedt
door den voorzitter en den secretaris eener
erlcende kiesvereeniging.
Dit is eene heele verbetering. Minister
Tak durfde in zijn ontwerp nog geen
staatsrechtelijke bevoegdheid geven aan de
Kiesvereenigingen.
Minister Vau Houten neemt ze in zijn
systeem open ondervangt jdaardoor het
bezwaar dat onder de vijftig belangstel
lenden niet een zou gevonden worden om
bedoelde opgave ten stadhuize te bezorgen.
Dit toch zal de taak zijn van den voor
zitter of deu secretaris der Kiesvereeni
ging of der centrale Kiesvereeniging.
De vraag rijst of het ook zou kunnen
worden toegestaan dat deze candidatenlijst
per post aan den burgemeester der hoofd
plaats van het kiesdistrict verzonden wordt.
Het is wel wat hard, zonder eenige
schadevergoeding, den president der Kies
vereeniging te Middelharnis naar Zierikzee
of dien van de kiesvereeniging te Terneu-
zen naar Oostburgof dien van de Kies
vereeniging te Kapelle naar Hontenisse te
laten komen om den candidaat te doen
inschrijven.
Nochtans dit bezwaar is niet onoverko
melijk.
Men richte overal maar eene centrale
Kiesvereeniging op, waarvan de zetel is
in de hoofdplaats van het kiesdistrict.
Dit is in de kiesdistricten door ons ge
noemd, met uitzondering misschien van
Hontenisse, zeer goed mogelijk.
Natuurlijk zullen de Kiesvereenigingen,
indien uit de toelichting door den minister
blijkt dat onder erkende kiesvereenigingen
verstaan worden die Koninklijke goedkeu
ring hebben, deze hebben aan te vragen.
Toch schijnt het ons niet zeker of met
erkende Kiesvereenigingen ook niet kunnen
bedoeld zijn de sinds eenigen tijd bestaande
Kiesvereenigingen.
Voorwaarde is verder dat de candidaat min
stens 25 stemmen hebhe van die welke in de
kiesvereeniging of centrale kiesvereeniging
zjjn uitgebracht.
Onze vrienden, voorzoover zij met de
oprichting eener centrale kiesvereeniging
tot nog toe hadden gewacht, zullen dus
wijs doen met zoo spoedig mogelijk een
dergelijke vereeniging te organiseeren.
Artikel 55 in het nieuw ontwerp zegt
De stemming vangt aan des morgens te
acht uren en duurt tot des namiddags te
vijf uren.
Wanneer dit artikel aangenomen wordt,
loopt de wetgever groot gevaar weder maar
half werk te verrichten.
Bij een geopende stembus van 8 tot 5
uur, is 't velen kiezers, zoo van de tegen
woordige, als van de nieuw ingeschrevene,
onmogelijk aan de stemming deel te nemen.
Dit geldt voor alle reizende kooplieden
en winkeliers die hunne klanten ten plat-
tenlande hebben.
Deze menschen gaan in den regel des
zomers reeds te 6 uur op reis. Sommigen
vroeger, anderen iets later.
Ook zijn zij in den regel niet voor vijf
uren thuis. Terwijl verschillende arbeiders
en handwerkslieden die huiten de stad hun
brood verdienen, des zomers stellig niet
voor 7 uur des avonds in hunne woon
plaats terug kunnen zijn.
Wij hebben deze zaak reeds meermalen
bepleiten wij zouden ook nu, de nood
zakelijkheid van een beteren maatregel
bekend veronderstellende, tot den minister
wel het verzoek willen richten och Excel
lentie, help ons nu eens van die ongeluk
kige korte stemdagen af. Laat het stem
bureau voortaan van 6 uur des morgens
tot 9 uur des avonds zitting houden.'tls
waar, dit is voor de leden van den ge
meenteraad, voornamelijk ten plattelande,
wel eenigszins bezwaarlijk. Laat dan de
wet mogen toestaan dat het slembureau
uit 1 raadslid en 2 voor dien dag bezol
digde en beëedigde burgers besta. Dan
kunnen de gemeenteraadsleden elkander
meer aflossen.
In de steden zal een dergelijke Goncessie
aan de gemeenteraadsleden wel niet noo-
dig zijn.
In één van de den lezer misschien wel
bekende plattelandssteden bijvoorbeeld heeft
de jongste gemeenteraadsverkiezing het nog
geleerd dat er nog zijn die het lidmaatschap
van den raad voor een baantje aanzien
waarvoor zij zich gaarne groote moeite
gets oosten om het machtig te worden.
Welnu, laten deze heeren zich ook den
last getroosten van wat zij als hun lust
hebben gezocht.
En het haalt groote onkosten uit voor
de Kiesvereenigingen.
Dezen zullen toch hij de groote kies
rechtuitbreiding wel al niet weten waar
al het geld vandaan moet komen om al
deze kiezers in de exploitatie te omvatten
en de verletkosten goed te maken.
Welnu, het belang van die allen gaat
voor dat van de enkelen.
Zooals 't nu is voorgesteld een open
stembus van 8—5, is 'tnog minder dan
een halve maatregel.
In het uiterste geval zouden wij kunnen
berusten in 't openingsuurdoch het uur
van sluiting der bus is veel te vroeg.
Mair nu heeft de minister in uw
bezwaar voorzien zegt gij. Hij heeft
den werklieden tusschen 8 en 5 uur twee
vrije uren gewaarborgd. Lees het maar
in artikel 56.
Daar toch s'aat
Het hoofd of de bestuurder van een be
drijf of eene onderneming, waarin manne
lijke personen, die den leeftijd van 25 jaar
hebben bereikt, arbeid verrichten in fabrie
ken en werkplaatsen, is verplicht te zorgen
dat ieder van die personen, die bevoegd
is tot de keuze mede te werken, gedurende
tenmiuste twee uren tusschen acht uren
des voormiddags en vijf uren des namid
dags daartoe gelegenheid vinde.
In dit artikel staat echter alleen dat den
werkman verlof moet gegeven worden door
zijn patroon om te gaan stemmen.
Nu beteekent dit artikel niets.
Men zou het evengoed uit de wet kun
nen schrappen.
Natuurlijk zal iedere patroon op stemdag
wel een paar uren «ver hebben om zijn
knecht te laten stemmen. Een uur heeft
de man toch dat is zijn schaftuur daarin
kan hij doen wat hij wil. Hij kan dus
ook stemmen.
Zoo zal menige werkgever redeneeren
met dit artikel in de hand.
Dan zal de patroon hem dit zoo het
kan ook wel vergunnen, mits hij hem
dit tegelijk op zijn loon kunne verhalen.
En dit bedraagt allicht een paar kwartjes.
Want het spreekt van zelf vele pa
troons zullen deze schade niet willen
dragen.
Hoe zou 't trouwens ook mogen gevergd
worden in werkplaatsen waar men de werk
lieden bij honderden telt.
Bovendien de arbeiders en jambachtslie-
den die meer dan twee uren van hunne
woonplaats in het werk zijn, en de leurders
of kooplieden die het land in gingen, zijn
met deze concessie van twee uren immers
toch niet geb.tat.
Artikel 56 zal een belangrijke wijziging
moeten ondergaan, zal 't den naam van
practisch verdienen.
Of zou, blijkens het volgende artikel,
het voorschrift zijn dat den werkman twee
uren moet vrijaf gegeven worden, boven
en behalve zijn schafttijd
Een groote verbetering daarentegen is dat
de kiezer zijn stembiljet pias in handen
krijgt als hij komt stemmen.
Hij krijgt wel een stemkaarf, waarop
staat, wanneer hij moet komen stemmen
en wie de candidaten zijn doch het stem
biljet ontvangt hij pas uit de handen van
den voorzitter van het stembureau en hij
verlaat het stembureau niet vo'ordat hij
zijn biljet ingevuld en in de bns gedaan
heeft.
Knoeierijen en omkooperijen kunnen dus
niet meer plaats hebben.
Biljetten invullen van analphabeten
dat zijn kiezers die niet lezen of schrijven
kunnen kan ook niet meer geschieden.
Men krijgt het biljet van den voorzit
ter men gaat er mede in een aangewezen
kotje waar een lessenaar staat met pen
en inkt er op; men zet een kruisje achter
den naam van den candidaat, dien men
kiezen wilvouwt het stembiljet dicht en
werpt het in de bus.
Heeft men bij ongeluk dit biljet ver
knoeid, dan geeft de voorzitter een ander.
Maar dan niet meer.
Dit zijn de ongemakken, doch tegelijk
ook de voordeelen van het couloirstelsel
of gemakshalve door ons het kotjesstelsel
genoemd.
Het was een van de aantrekkelijkheden
van het ontwerp Tak; het siert ook het
ontwerp Van Houten.
Bij de nieuwe regeling van het perso
neel zullen althans de winkeliers profi-
teeren.
De minister toch wil de winkeliers vrij
stellen van deze belasting.
„Bij het heffen eene* verteringsbelasting"!
zegt hij, „dient op den voorgrond te staan
het beginsel dat geen belasting zal worden
gevorderd naar aanleiding van het uitgeven
van geld om geld te verdienen.
Uitgeven van geld om geld te ver
dienen.
Zouden naar dezen regel niet nog anderen
vrijgesteld moeten zijn?
De minister heeft dit blijkbaar gevoeld.
Daarom is ook zijne verdediging van het
aanslaan 'der koffiehuishouders en rijtuig
verhuurders in dat verband niet sterk.
Ook deze heeren geven geld uit om geld
te verdienen.
Maar, zegt de minister, de menschen die
een koffiehuis bezoeken komen daar niet
om te verdienen doch om te verteren.
Men zou zeggen dat dit met de bezoekers
van een winkel ook zoo was.
Bovendien moet in winkels en koffiehui
zen, in stallingen en werkplaatsen gezien
worden naar de bezoekers of naar de ei
genaars
Indien naar de laatsten en wy houden
't er zoo voor dan geldt immers van
alles: Zij geven geld uit om geld te ver
dienen en zijn dus vrij.
En wie hebben niet indertijd geld uit
gegeven om later geld te kunnen ver
dienen? Van welke betrekking geldt dit
niet
Doch de minister zit in de moeilijkheid
om geld te moeten maken en niet al te
zeer den middenstand te drukicen.
Daarom moet hij wel eens tot sophismen
en andere duisterheden de toevlucht nemen
bij de verdediging van zijn stelsel.
(Van Vondel)
De heilige eendracht is het zout,
Dat huis en stad in wezen houdt.
Ontv.mw den Heer der dingen
Al uw bekommeringen.
De Ned. Krijgsmanzeker aan alle chris
ten jongelingen onder onze lezers bekend
bevat wedir het navolgende kernachtige
De Liefdiaansche versje
Wie needrig als een knipmes buigt,
En vleiend aller lof betuigt,
Ootmoedig elk zijn diensten biedt,
En elk zijn vriend en broeder biet,
En diep voor ieder neer wil knielen
Wint harten als de duivel zielen.
Maar leen zoo iemand uw krediet,
Uw achting en uw liefde niet;
Want wat ge 'm leent dat zijt gij kwijt,
En wat ge houdt is zelfverwijt,
O, wacht u voor die suikerzoeten,
Want zuur zoudt ge uw vertrouwen boeten
11 Oct. '95.
Benoemd tot ontvangers der dk. be
lastingen enz. te Hontenisse J. Moll, thans
te Coevordente Roermond H. J. van
Ebbenhorst Tengbergen, thans te Goes, en
te Veenendaal A. A. J. Ente, thans te
IJzendyke.
Door den minister van financiën zijn
met 1 November a.s. benoemd tot kommies
ontvanger der le cat. voor de invoerrechten
en accijnzen te Veldzigt A. J. Houwer,
thans waarnd. kommies ontvanger te Bath,
en te Bath H. Mosterman Hz., kommies-
verif. 2e cat. te Amsterdam.
Tegenwoordig 7 leden, afwezig de heeren
Spruit, Sauer, Van derBurght en Sinke.
De notulen der vorige verg. worden on
gewijzigd goedgekeurd.
De Voorz. (de burgemeester) stelt aan
de orde een schrijven van Ged. St. inzake
de gevraagde subsidie voor de havenver-
grooting.
Gedeputeerden deelen mee, dat de Mi;
nister geen termen gevonden heeft tot het
verleenen van een subsidie ten bedrage
van 2/s der kosten ad f35000, doch hij
is bereid de helft toe te staan, als provin
cie en gemeente de andere helft geven.
Ged. St. verklaren zich bereid het verleenen
van 'A te bevorderen, als de gemeente het
resteerende lk voor hare rekening neemt.
De h. Polderman vraagt of aan de sub
sidie voorwaarden verbonden zijn, en of die
niet te bezwarend zijn. Nadat de Voorz.
daaromtrent geruststellende verklaringen
heeft gegeven wordt een voorstel van B.
en W, om Vi der kosten of ongeveer f 9000
voor rekening der gemeente te nemen, met
alg. st. aangenomen.
Naar aanleiding van een verzoek van
den Brandraad, om het onderscheidingstee-
ken der brandweermannen, zijnde een moei
lijk zichtbAre blikken penning, door een
beter te vervangen, vragen B. en W. om
het benoodigde bedrag voor linnen sjerpen
in verschillende kleuren voor de verschil
lende groepen der brandweer. De kosten
zijn geraamd op 25 k 30 cent per stuk.
Dit wordt met alg. st. toegestaan.
Nu deelt de Vz. mede, dat ie leden der
gymnastiekvereniging alhier, ten bedrage
van 18, zich vrijwillig aangeboden hebben
om als een afzonderlijk onderdeel der brand
weer dienst te doen, en zich geregeld te
laten oefenen in een snelle inwerking stellen
der brandspuit. B. en W. hebben dit aan
bod gaarne aaugenomen en vragen nu de
benoodigde gelde» voor een onderscheidings-
teeken ook voor deze vrijwilligers, nam.
een linnen pet, die ongeveer 50 cent per
stuk zal kosten.
Naar aanleiding van eenige vragen van
de heeren Van Harmeien en Polderman,
deelt de Vz. nog mede dat de vrijwilligers
onder de bevelen van den brandraad zul
len staan en de gewone bflooning zullen
genieten, en dat de Vz. voornemens is ook
een groep van terrein afzetters aan te stellen.
De heer van Harmeien acht het beter
de pet van wasdoek te vervaardigen,
waarmee de overigen instemmen.
Met algem. st. wordt 80 cent per stuk
beschikbaar gesteld.
Van Ged. St. is het bericht ingekomen
dat het besluit tot wijziging der begroo
ting voor 1895 niet is goedgekeurd, omdat
de rijkssubsidie voorlager onderwijs, waar
op een vermindering van f200 ïs vastge
steld, pas in 1897 betaald wordt. Besloten
wordt de f 200 nu te vinden uit het ver
moedelijk batigslot der rekening over 1894.
Daarna wordt de vergadering gesloten,
Rechtstreeksch bestuur op Lombok.
De „Javasche Courant" bevat de van
31 Aug dagteekenende besluiten ter invoe
ring op het eiland Lombok van het recht
streeksch hestuur, met dien verstande dat,
waar het tegendeel niet uitdrukkelijk be
paald wordt, de inheemsche bevolking, zoo
wel voor zoover zij den Mohammedaanschen
godsdienst belijdt (Sassaks) als voor zoover
zij den Hindoegodsdienst belijdt (Baliërs),
onder het toezicht en de leiding der over
haar gestelde Europeesche ambtenaren, wordt
gelaten in het genot harer eigen rechts
pleging, godsdienstige wetten, instellingen
en gebruiken, en zooveel mogelijk gesteld
blijft onder de hoofden die volgens de
landsinstellingen daarvoor in aanmerking
komen.
Voor zoover zij, ter heoordeeling van den
Resident van Bali en Lombok, niet te
drukkend en niet in strijd zijn met de be
ginselen van het rechtstreeksch bestuur en
in afwachting van de nader te treffen re
gelingen, worden de geheven wordende
landrente, andere grondlasten en belastin
gen overeenkomstig de landinstellingen be
stendigd.
Op Lombok znllen voorts in- en uitvoer
rechten worden gehevenhet voorloopig
tarief is bij de „Javasche Courant" gevoegd.
Invoerrecht vóór ruw opium bedraagt f 450
per 10.0 kilogram voor bereid f 900 voor
zout f2 per 100 kg., voor alle niet vrij
gestelde goederen 7 pCt. van de waarde