T
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
I
ia
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Soap).
ïeehhatik
ïT
U
■M
iljliiigen,
(rsT.
Lierikzee
fieitdr Jaargang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
PACHTSTELSEL.
U-
Rotterdam
I
ld. 9 50,30
Zeeland in 1894.
lerseke. Vergadering van den Ge
meenteraad. Maandag 30 Sept. des avonds
te 6 uur.
F. WALHAVEN
tnellen en
er.
eep.
In.
hypothecair
ly enten.
|hem,
6,23, 8,28,
ighem 5,31,
8,31.
.ibrug r^O,
is 6,50, 8,50,
H, 6,9, 7,43
r,40 8.30.
L, 6,29, 8,15,
8,08, 9,53.
3T
Iiierikzee.
orweg Goes.
'.ierikzee:
lorg. s
7,50
7,50
6,—
7,50
7,50
11,30
7,50
7,50
7,50
6,30
7,50
7,50
naar
7.50
5. 9.15
7.50
7.50
7,50
6-
7,50
7,50
7,50
7,50
7,50
6,30
7,50
7.50
naar
7,50
iZ.9,15
7,50
7,50
7,50
6-
2,30
2,30
2,30
2,30
Ho. 2. 1895.
Homfetifai) 8 ©cfofiet.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
mid
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2,30
2.30
2,3Q
2,30
2,30
2,30
2,30
12.—
plaatsen.
te 1 11-
adag 2 10,30
3 10.30
lte
4 10.30
5 10,30
6 11,—
7 11.—
frdaglO 10,30
g 11 10,30
ag 12 10.30
13 11,
lag 14 11,—
«g 15 11,—
sdagl6 10,30
rdagl7 10.30
g 18 10.30
ag 19 10,30'
g 20 10.30
lag 21 10.36
ig 22 10,3(1
sdag23 10,—
24 10,—T
tg 25 10,
lag 26
ig 27 l'k dat
lag 28 «ele£d,
fc 29 fjemen-
betaald
31
Hoewel er reeds veel over rvffitcon-
tract en Pachtstelsel is geschreven en
bijna niets nieuws meer over te zeggen
valt, toch is men nog niet gekomen waar
men wezen wil, een modus vivendi om zoo te
spreken isnog altijd maarniet gevonden.Men
blijft nog altijd zoeken en zoo lang men
niet heef! gevonden, blijft het eene opene
vraag et mag men dientengevolge wel
aannem/n dat uitbreiding van gedachten
en ver'reiding van beschouwing dan ook
tog w*l zijn nut kan hebben.
Er yordt algemeen gesproken van land
bouw in tegenstelling van fabriekwezen en
ae yaag, welk verschil is daarin gelegen,
ia niet ongepast doch het antwoord,
de andbouwer is ook fabrikant is toch
ook wel niet geheel onwaar.
Jimers heeft de fabrikant gehouwen,
mjhinerieën, grondstoffen en werkvolk
n/dig ter voortbrenging zijner producten
(jürikaat), gereed om ten verkoop die
i i de markt te brengen de landbouwer
btft ook gebouwen, gereedschappen, ma-
tnerieën, gebruikt zelfs ook stoomwerk-
i-gen, grondstoffen, en beeft werkvolk
odig, ter voortbrenging zijner producten
ter gereed making om aan de markt
brengen, men kan dus den landbouwer
k wel als fabrikant zich voorstellen.
Nu kan een eigenaar van fabrieksge-
(twen enz. die zelf exploiteeren, zelf
(rikant zijn, of hij kan ook die aan an
ten in gebruik geven tegen betaling
arhuren), hetzij tegen eene vaste te be
ien som per jaar door den huurder te
betalen zonder of met aandeel in de winst
'ïetzij tegen enkel aandeel in de winst.
Evenzoo is het ook met den landbouw
gelegen. De eigenaar van gronden en ge-
bouwf^, kan zelf het landbouwbedrijf
uitoefenen en kan ook even goed zijn
eigendom, gronden en gebouwen, aan an
deren verhuren tegen een vast te bepalen
som per jaar zonder aandeel in de winst.
Maar waarom zou hij niet evengoed kun
nen verhuren met aandeel in de winst of
wel opbrengst.
De eigenaar heeft zijne eigene bepaalde
belangen, maar ook de huurder heeft die
voor zich en konden die beider belangen
nu vereenigd worden, dan zon er veel op
sociaal terrein gewonnen zijn.
Dat er belangen en billijke belangen aan
de zijde der eigenaars bestaan, zal wel
niet, ten minste niet met recht kunnen
bestreden worden. De eigendom toch
behoort geëerbiedigd te worden, de eige
naar heeft het volste recht op de vrachten
van zijn eigendom, maar dat hij, al is het
geruggesteund door bepalingen der wet
meer dan de waarde van zijn eigendom
vordert, is niet billijk.
Dat er belangen en billijke belangen
aan de zijde des huurders bestaan, zal ook
wel evenmin bestrijding vinden, de huur-
f .eeft ook het volste recht op de vruch-
an zijnen arbeid en vlijt, meer te
ïgen dan de waarde er van of die
te ho(ög op te voeren, is ook niet billijk.
Uit! dien hoofde is het wenschelijk naar
I een middel om te zien dat beider belangen
lte zamen vereenigt en behartigt, dan zal
1de een voor den anderen zorgen omdat
ibeider belangen ben wederkeerig daartoe
jlrijven. De eigenaar-verpachter moet belang
Rebben bij het welslagen van den land
bouwer-pachter, uithoofde zijne beurs er
foordeel Tan beeft, en de landbonwer-
Ivebter moet belang hebben bij het voor-
f,ïl van den eigenaar-verpachter, uithoofde
Zelve er dan ook wei bij vaart. Wan-
dus beiden als bet ware aandeel in
sten verlies hebben, zullen beiden
1 n elkander te bevoordeelen om eigen
wil.
in landbouwersplaats (hofstede)
aan pacht, in geld uitgedrukt,
Teen moeielijk ja niet te beant-
\ag. De werkelijke waarde hangt
?e® de opbrengst en die wordt
ior twee factoren, de hoeveelheid
I*
vrachtenopbrengst per hectare en de markt
prijs der vruchten. Geen van beide weet
of kent men vooruit, men komt overeen,
ja voor eene bepaalde som, doch men tast
in den blinde en de verpachter ontvangt
®lu4~, dan zijn eigendom waard was, of
de pachter ■- t lt m0er dan de waard
dus te weinig ot VVaarom
betere, billijker, juister, ^-«iwffender
maatregelen ingevoerd? Het is toen -wo*
doenlijk bij wat goeden wil en overleg van
weerszijden. Laat ons eens trachten eenige
gegevens op te sporen.
Zeker is bet waar, en ieder zal bet moe
ten toestemmen, dat de landbouwer-pach
ter, met ijver en vlijt zijne zaken behar
tigende, billijkerwijze recht heeft, over
eenkomstig zijnen stand als landbouwer
van de vruchten van zijnen arbeid te kun
nen bestaan, te kunnen leven met zijn
gezin.
Wanneer bij dus naarstig beeft gearbeid
en niet boven zijn stand heeft geleefd,
zal, natuurlijk na aftrek der exploitatie
kosten, werkloonen, gereedsobappen, enz.,
het overblijvende geacht kunnen worden
de waarde te vertegenwoordigen van de
pachtsom, meer toch kan door den ver
pachter niet worden geëischt, want blijk
baar kunnen zijne bezittingen zuiver niet
meer opbrengen en zijn zij dus voor het te-
woordige niet meer waard. Yoor het te
genwoordige, ja daar zit het juist. Kon
men de opbrengst en marktprijs vaststellen
dan was bet niet moeilijk, maar dat is
nu eenmaal niet mogelijk, het eene jaar
of bet andere zal soms wel groot verschil
geven en toch mag de pachter niet de
lijdende partij zijn want dat is niet zijne
schuld, en ook komt toch den verpachter
billijk toe wat zijn eigendom voor hem
heeft opgebracht.
Zon het nu niet bet verkieselijkst, bet
beste zijn de pacht zoo te regelen, dat
wanneer de vrnchtenopbrengst of marktprijs
booger stijgt, de pacht ook booger wordt,
en wanneer de vruchtenopbrengst of markt
prijs daalt, de pacht ook minder wordt,
dan toch was er van weerszijden recht en
billijkheid. Maar is dat bereikbaar Wij
gelooven van ja.
Wanneer de pacht niet in geld maar in
natura betaald werd, dan hadden verpach
ter en pachter alvast betzelfde belang in
de zaak, en trokken beide het bun recht
matig toekomend aandeel nit de opbrengst
dier zaak. Alzoo komt het er nu maar op
ann dat aandeel te bepalen, dat natuurlijk
wel aan zoogenaamd lof en bod zal moeten
worden overgelaten, en dat door wat er
varing wel zal worden geregeld. Geregeld
moet ook worden, of men een zeker ge
deelte van de opbrengst van alle vruchten,
of een zeker gedeelte van de hoofdvruch
ten stellen zal als paebtopbrengst, en of
die in natura of in geld wordt opgebracht.
Dat moet ook tusscben verpachter en pach
ter worden uitgemaakt. Het gemakkelij kst
zal bet zijn in geldswaarde wat ook heel
goed kan. Heeft men een zeker aantal
Hectoliters graan bepaald, dan kan den
pachter door den verpachter opgedragen
worden, die voor hem te verkoopen, en de
opbrengst hem ter hand te stellen, of men
kan overeenkomen na het einde des jaars
den gemiddelden marktprijs als stand aan
te nemen, zoodat de pachtsom in geld dan
gemakkelijk te berekenen valt. Er kannen
ook natuurlijk bepalingen gemaakt worden
wat betreft variatiën d. w. z. het op te
brengen gedeelte kan verandering onder
gaan, b. v. men kan bepalen dat wanneer
de vruchtenopbrengst of marktprijs bene
den een zekeren standaard daalt, het op
te brengen deel minder zal zijn, daaren
tegen wanneer de vrnchtenopbrengst of
marktprijs hooger is, bet op te brengen
deel in evenredigheid meerder zal zijn.
Zoodoende zon beider belang billijk tot
zijn recht komen, de pachter zou, wanneer
bleek dat de zaak minder opbracht, dus
minder waarde had, ook minder moeten
betalen. Daarentegen zou, wanneer bleek
dat de zaak meer opbracht dus meerder
waarde bad, de verpachter ook van die
meerdere waarde zijne billijke renten ont
vangen.
Vergeten moet echter niet worden dat,
wanneer de meerdere opbrengst voortkomt
nit hoogere marktprijzen, de verpachter
er alsdan van zelve deel in heeft. Zijn
aandeel deelt toch ook even goed dien koo
geren marktprijs en dientengevolge ontvangt
hij ook in evenredigheid zooveel meer.
Üj) éene zwarigheid moet echter opmerk-
_r*den gemaakt. Iemand koopt eene
.of, 6 0 6Lr-fftn einde zijn geld
te beleggen. Wil us Walde
rente van zijn kapitaal hebreu, - mact
hij natuurlijk vooraf berekenen hoevëa.
koopsom bij kan bestedenwil hij iu elk
geval koopen ter geldbelegging, dan zal
hij noodwendig zijne rente lager moeten
stellen, want niet de koopsom bepaalt de
werkelijke waarde, maar de werkelijke
waarde, gevormd door vrnchtenopbrengst
en marktprijs, bepaalt de koopsom.
Het kan echter zeer wel Igebeuren dat
de rente die bet kapitaal afwerpt booger
of lager wordt. Heeft men gekocht
in slechten tijd bij lage markten en komt
daar verandering in dan kan en zal bet
zeker voorkomen dat bet procentcijfer
booger wordt, daarentegen, heeft men ge
kocht in goede tijden en bij goede marktprij
zen, dan zal zeker bet proeentcijfer nood
wendig lager worden bij verandering van
tijden.
Cijfers hebben wij niet aangegeven en
is ook niet noodig, dat zal zich vanzelve
naar plaatselijke gelegenheden moeten re
gelen. Dit toch gelooven wij wel zeker
te zijn, dat wanneer men op de aangegeven
leest eene schoen maakt, ze stellig aan
ieders voet zal passen.
De bevolking vermeerderde met 1333
m. en 1334 vr. totaal 2667. Op 31 Dec.
was bet cijfer der bevolking 102,467 m.
en 104.761 vr., totaal 207.228.
De Prov. bibliotheek vermeerderde met
490 stuks fcoekdeelen waarvan 323 door
geschenk en 197 door aankoop. De pam
fletten-verzameling werd door een paar aan-
koopen verrijkt met eenige honderdtallen
brochures, gedichten enz., meestal betrek
king hebbende op den Belgischen opstand
van het jaar 1830.
Van de bibliotheek maakten gebruik
104 personen, waarvan 90 nit Middelburg,
7 uit andere gemeenten, 6 uit andere pro
vinciën en 1 nit bet buitenland. Samen
brachten zij 356 bezoeken. Uitgeleend wer
den 487 boeken en in de leeszaal gebruikt
509 stuks.
Het totaal bedrag der ontvangsten
van al de gemeenterekeningen bedraagt
f 2.411.364.54Vs en dat der uitgaven
f 2.292.655.75Vs.
Door de Algemeene rekenkamer waren
opgevraagd de rekeningen van Zuiddorpe
en St. Maartensdijk. Het onderzoek gaf
aanleiding o. a. tot de opmerking dat
onder kosten van verkiezingen en markten
niet vielen uitgaven voor diners, wijn,
koffie, beschuit, suiker, sigaren, pijpen enz.
In de gemeenten Overslag, St. Kruis,
Wemeldinge, Westkapelle en Wolfaartsdijk
werden onverwachts de kassen der ont
vangers opgenomen. Slechts in een dier
gemeenten waren de boeken niet in orde
en de gelden niet in kas.
De onderhoudswerken der zeeweringen
van de calamiteuze polders of waterschap
pen werden aanbesteed voer een gezamen
lijk bedrag van f 129.358.
De begrooting der verschillende water-
keerende vrije polders bevatten uitgaven
voor zeewering en oeververdediging ten
bedrage van f 543.794.06Vs.
De ontvangsten der waterkeering van de
calamiteuze polders of waterschappen be
droegen f 331.504.10'/» en de uitgaven
f406.037.80Vs.
In het tekort was voorzien door tege
moetkoming van het -ïiik ad f82.401.87
en van de provincie rf "'f 41.202.43Vs sa
men fl23.504.30Vs.
Door niet calamiteuze polders of water
schappen, belast met beheer en onderhoud
van waterkeerende werken was uitgegeven
f 1.031*460.51 en ontvangen f 1.183.478.74.
Op bet eind van 1894 bedroeg het aan
tal openbare scholen 165 met 157 m. en
6 vr. hoofden, 332 onderwijzers, 127 onder
wijzeressen, 42 m. 46 vr. kweekelingen en
115 vakonderwijzers. Het aantal leerlingen
bedroeg op 31 December 14652 m. 12083
vr. samen 26735 waarvan kosteloos onder-
wezenen 7524 m. 6179 vr. sa een 13703.
Bijzondere scholen waren er 46 met 35
T' t. hoofden, 48 onderwijzers, 27 on-
uerwiizörêötïo- 0 o i i
lingen beneveAs ^en, 8 Tr' kw°eke"
op werden onderwezen 25ff5Wiilfe5a/((_i ler'
leerlingen, samen 5532, waarvan kosteiïSf
onderwijs genoten 247 m. en 515 vr., sa
men 762.
Op 1 Januari 1895 ontbraken 46 open
bare onderwijzers waaronder 2 hoofden.
Wegens buitengewone subsidiën werd door
bet rijk voor bet lager onderwijs toege
staan f39.175, benevens f24.292 voor den
bouw van schoolloka;en. Aan de bijzoude-
re scholen werd een bedrag van f 22.487.49Vs
als bijdragen uitgekeerd.
In 1894 bestonden 3 openbare hoogere
burgerscholen met 36 leeraren en 257 leer
lingen (verdeeld in 244 m. en 13 vr.),
benevens 4 openbare burgeravondscholen
met29 leeraren en 333 mannelijke leerlingen.
Aan bet gymnasium te Middelburg werd
door 15 leeraren les gegeven aan 61 leer
lingen. Het rijk verleende aan de gemeente
voor genoemde instelling f 7090.
Het aantal bewaarscholen beliep 74,
waarvan 8 bijzondere en 66 bijzondere,
te zamen met 181 onderwijzeressen of
helpsters, 2558 m. en 2677 vr. leerlingen
samen 5235, waaronder 241 m. en 298 vr.
boven de zes jaar. Zangscholen waren er
8 met 9 onderwijzers en 536 leerlingen,
alsmede 1 gymnastiekscbool met 1 onder
wijzer en 20 leerlingen (8 m. en 12 vr).
In 1894 werden afgegeven 4 groote
jachtakten, 456 gewone en 2 kleine; ver
der 133 groote vischakten en 505 kleine,
benevens 335 kostelooze vergunningen.
Voor de verschillende werd betaald
f 12.396.37Vs. Het aantal bekeuringen
wegens jacht en visscherij bedroeg 336.
Jachtopzieners waren er 19 en onbezoldigde
Oud-minister Bloem.
J. C. Bloem, van 6 Mei 1885 tot Febr.
1888 minister van financiën in het derde
kabinet Heemskerk, mag wel genoemd on
der ben die, om met Barlaeus te spreken,
„van een afkomst klein klom tot een boogen
staet".
Zijn vader was brigadier der kon. ma
rechaussee te 's Hertogenbosch. Hij zelf
trad als vrijwilliger in dienst, en werd
als sergeant overgeplaatst bij de grenadieijs
te 's Gravenhage. Hier trok üij de aandacht
van iemand uit de omgeving van Koning
Willem H, welke laatste hem voorthielp.
Hij kwam op de polytechnische school.
Daarna werd hij ijker, vervolgens ontvan
ger, inspecteur bij de belastingen, enz. en
miiiTsVLden Gaagscben gemeenteraad, tot
om de porte?èSuk?rk in hem den.. man vond
nemen van den heerover
2 Oot. '95.~l
De 2e luitenant J. J. Hocke van bet late}
regiment vesting artillerie te Utreobt wordt
met 1 Nov. a. gedétacheerd bij het 3e
regiment veldartillerie, om later definitief
bij dat wapen te worden overgeplaatst.
Den len October is te Vlissingen het
bevel over Hr. Ms. stoomkanonneerboot
Bulgiaaldaar gestationneerd, door den
luit. ter zee le kl. Kraaijenhof van de Leur
overgedragen aan den luit. ter zee le kl.
Slny terman.
De serg.-majoor-schrjj ver J. A. Chris-
tiaanse, van bet reg. gren. en jagers, werk
zaam bij den administrateur van het gar-
nizoens kleedingmagazij n in Den Haag, zal
wegens langdnrigen dienst den militairen
dienst met pensioen verlaten.
Aan jbr. mr. E. A. O. De Casem-
broot is, op zijn verzoek, eervol ontslag
verleend als substituut-griffier bij de arron
dissementsrechtbank te Middelburg.
De heer J. G. Stevense is thans defi
nitief werkzaam gesteld als klerk bij den
rijks-betaalmeester te Middelburg.
Tegenwoordig 10 leden, afwezig de heer
Spruit. Voorzitter de Burgemeester.
Deze herinnert, dat in de vorige verg.
sl
su
ste
vai
he
ar 0vu auivtivu wem. uit-
gegeven i 10.320.46.
De verschillende belastingen brachten
op f 3.142.786.32Vs en de vergunnings
rechten voor 1187 inrichtingen f 29.507.97.
In Middelburg bestonden 105 vergunnin
gen, in Vliss.ngen 61, in Zierikzee 51 en
in Goes 42.
Naar Noord-Amerika en dc Zuid-Af-
rikaanscbs republiek vertrokken 106 per
sonen, waaronder 7 welgestelde hoofden
van haisgezinnen, 29 mingegoeden en 19
beboeftigen.
Door de spoorbootmaatschappij Middel
burgZierikzee werden vervoerd 26821
personen; door den stoombootdienst Wal-
zoordenVlake 12038 en door den Prov.
stoombootdienst op de Wester-Schelde
75018. Laatstgenoemde dienst transpor
teerde in 1893 85616 personen.
Inzake de Bondsfabrieken zijn bazen en
knechts bet thans eens geworden dat daar
onder te verstaan zij een fabriek waar
alleen leden werken van erkende vereeni-
Zeker eene groote verbetering,
goed verstand zal leiden.
K'
dl
ie tot
vvvu uu
vj-vu uu cubuoA/up uer siooten,
en omdat de onderhandelingen daarover
lang zullen duren, stellen B. en W. voor
voor gewoon onderbond van straten e nz.
f100 toe te staan en de begrootiDg vast
te stellen zooals zij nn geworden is. Later
zal dan bij suppletoire begrooting een con
versie der gemeentescbnld en een nieuwe
leening worden voorgesteld.
De hr. Sinke acht de nit de Damstraat
komende keien minder geschikt voor de
verbetering der Oesterstraat. Verder be
grijpt hij, dat niet op den afloop der on
derhandelingen kan gewacht worden, en
hoopt dat daaraan met bekwamen spoed
gewerkt zal worden.
De Voorz. verzoekt de Raadsleden hun
invloed aan te wenden, om den grond voor
de rioleering zooveel mogelijk kosteloos
te verkrijgen en verwacht, dat dit werk
voor lerseke "goede gevolgen zal hebben.
Daarna wordt de f 100 voor gewoon, on
derhoud van straten toegestaan, en de
post voor onvoorziene uitgaven verminderd
met f 194,98, zijnde bet bedrag van meer
dere uitgaven ten gevolge van de wijzi
gingen door den Raad in de begrooting
aangebracht.
Nog werd besloten oTE SORTEERING
gingen als „Algemeene Diamantwerkers-
bond", „R. K. Volksbond", „Patrimoniiij»ü-y rij Essufcsidie aan teiAi/s Aijri
I begrootj US>lot\AOhtLvl.
begroot i
f28463
gesteld.
te Ter Neuzen,