NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
flo. 151. 1895.
iDuisiffog 24 Se^temBec.
Hegewfc laatganij,
VERSCHIJNT
PRIJS DER ADVERTENTIËN
G.
M. KLEMKERK, te Goes
F.
P. D'HUIJ, te Middelburg.
Evenredigevertegenwoordiging.
in.
FEUILLETON.
UITGAVE VAN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
en
Familieberichten van 1 5 regels 50 centiedere regel
Enkele nummers0,02s.
meer 10 cent.
Nieuwe abonné's ontvan
gen tot 1 October a. ons blad
GRATIS.
„Tegen het systeem Hare kunnen", zoo
zegt de Liberaal, „gewichtige bedenkingen
worden aangevoerd, bedenkingen, die althans
voor een goed deel uit den weg geruimd
zullen moeten zijn, eer men over invoering
rustig kan gaan denken."
Het trekt onze aandacht dat „de Liberaal"
hier enkel spreekt over het systeem Hare,
en dus het evenredigheids6eyms«Z onaange
roerd laat, zich bepalende tot het aanvoe
ren van eenige bedenkingen tegen een der
vele wijzen van toepassing.
Deze omstandigheid, als ook de woorden
„het stelsel, van eene juiste en eenvoudige
grondgedachte uitgaande doet ons ver
onderstellen, dat het blad in principe de
evenredige vertegenwoordiging voorstaat.
De speciaal tegen het stelsel Hare geop
perde bedenkingen doen ons vragenkan
er soms onder de vele andere proportio-
neele stelsels een zijn dat „de Liberaal"
verkieselijk, en voor invoering ten onzent
geschikt acht
Het is waar, daar zijn er die aanmer
kelijk eenvoudiger zijn, maar steeds wordt
die meerdere eenvoud verkregen ten koste
der vrijheid van keuze, of ten koste der
zuiverheid van het evenredigheids beginsel.
Tegen zulk een prijs achten wij het ge
mak te duur gekocht.
Trouwens het stelsel Hare moge al „in
de toepassing uiterst gecompliceerd en sa
mengesteld" zijn, zooals „de Liberaal" zegt
(dat „uiterst" schijnt ons hier veel te kras
woord), zoo komt toch dat samengestelde
uitsluitend ten laste van wetgever en stem-
opnemer, waardoor het bezwaar in onze
oogen veel, ja bijna alles verliest van het
gewicht dat wij er aan zonden hechten als
het ook voor den kiezer gold.
"Wel zegt „de Liberaal" dat het daar"
PIETER EN JOHANNA.
Ballade uit di Grote Trek).
)-o-(
Een vriend, thans woonachtig in de Zuid-
Afrik. Republiek, zond mij onlangs zoo
schrijft Excelsior vandaar het navolgende
vers, dat zijn aandacht had geboeid. Het
is geschreven in het „Afrikaans-Hollands",
de spreektaal van de vele bewoners van
Zuid-Afrika, een rechtstreeksche loot van
den Nederlandschen taalstam. Merkwaar
dig is het op te merken hoe daar ginds
zich die spreektaal heeft ontwikkeld. Men
vindt er veel in, dat ook bij ons in de
platte volkstaal voorkomt, b.v. sk voor sch,
de weglating van de slot t, b.v. moes voor
moestde zucht tot afkorting nog veel
sterker dan bij ons, b. v. verwag voor
verwachten, uitspraken als oggend voor
ochtend, slegs voor slechts, enz.
De invloed van vreemde talen is merk
baar, b.v. van het Fransch der oude Huge
noten, die tot de eerste kolonisten behoor
den, in 't gebruik van ons voor wij. Toch
alles tezamen, is die taal voor elk Neder
lander nog best te begrijpen, al vinden we
haar niet fraai. Meer zeggen we hierover
niet, doch laten het bedoelde vers volgen
Dit was di laatste awend,
Want morge trek sy weg
Met droefheid neem hy afskeid
Hy druk haar hand en seg:
„Johanna ons moet skei,
En ek moet agterbly
„Ek het vandag myn vader
Di laatste keer gesmeek,
Om my toch te laat megaan
Maar ag, myn hart die breek
Myn Hannions moet skei,
door den kiezer andere en moeilijker vra
gen stelt dan thans, daar het nu voor hem
niet meer alleen de quaestie is wien hij
verkiest maar ook wien hij verkozen wil
zien als de eerste het vereischte getal
stemmen niet bereikt (of reeds overschreden
heeft, willen wij er aan toevoegen).
Maar ook nu immers, bij periodieke ver
kiezingen en voor gemeenteraden en pro
vinciale staten, staat de kiezer voor een
keuze van meerdere personen, en toch weet
hij altijd zijn stembiljet wel in te vullen
met het vereischte aantal namen.
Het tweede bezwaar hadden wij in een
ernstige, degelijke critiek niet verwacht.
De „Liberaal" bespreekt als een bezwaar
de onnauwkeurigheid die ook het stelsel
Hare aankleeft, daar het groepen, kleiner
dan het vastgestelde kiesquotiënt, buiten
sluit m. a. w. dus dat in een gemeente
raad van 13 leden, een groep, kleiner dan
'/ia der kiezers, geen vertegenwoordiger
kan krijgen.
Is dit niet alsof het blad van Hare's
stelsel het onmogelijke vorderde?
Er zijn grenzen gesteld die geen enkel
werk van menschen mag overschrijden, en
de volmaaktheid ligt nog zeer ver over
die grenzen.
Ook het stelsel Hare overschrijdt natuur
lijk die grenzen ook niethet is evenmin
volmaakt als iets anders op deze aarde
maar wij tarten een ieder ens een kiesstel
sel te doen kennen dat de volmaaktheid
dichter nabijkomt dan dit!
En deze grief weegt dan, zoo zegt „de
Liberaal", te zwaarder waar het land in
districten verdeeld is „en een niet onbe
langrijke partij, door haar verspreiding
overde districten haar krachten versnippert".
Dat zou volkomen waar zijn, zoo wij de
districtsverdeeling in hetdooronsgewenschte
stelsel houden.
Wij willen haar echter niet, die geweld
dadige verknipping en verscheuring der
historische eenheid.
Wij willen ze niet, die verbandwindselen
van het aan alle zijden rotte en verwonde
w——mm
En ek moet agterbly
„Jul trek deur leeuws en Kaffers
Die woeste wereld deur
Kon ek jou mar beskerme,
Al moes 'k myn siel verbeur
Maar ag, nou moet ons skei,
En ek moet agterbly
„Mag God jou toch behoede
So bid ek dag en nag,
Syn sterke arm is magtig
Laat ons Syn guns verwag,
Al moet ons dus oek skei,
En ek hiir agterbly
„Ek sal vroeg morge oggend
Bo op die Nekgaan staan,
En kort voor julle wagens
Daar o'er di Rand sal gaan,
Maak ek ver afskeid nog
'n Vuur van gras en bog.
„En as di rook omhoog styg,
Dan siin ons makaar weer;
Maar as di rook daar neerslaan,
Dan siin ek jou nooit meer
Di teeken van di Heer
Vraag ek en dan niks meer
„Ek gé jou in Gods hande;
Laat ons daarin berus
Swerf dan deur verre lande
Nou net een afskeidskus"
Eèn woord slegs fluister sy:
„Getrou sal ek jou bly!"
„Ag, hoe lanksaam breek die dag
Klim tog, Morgester
Wyk, verdwyn, o donkere nag
Dit ek helder uitsiin mag
Op di Rant daar vér,
Waar Johanna met haar pa
Nou moet o'ergaan met di wa."
meerderheidsstelsel.
Ons systeem heeft geen correctieven, geen
geneesmiddelen noodigwant het is niet
ziekelijk, maar heel gezond en krachtig,
omdat het niet gegrond is op het verderfe
lijke beginsel der getallenheerscbappij, niet
op de fictieve stelling„hel volit is een
verzameling tan eenheden, van individuen".
Neen, het volk is geen getal, maar een
organisch geheel, een levend lichaam, en
de ledematen van dat lichaam behooren niet
geteld te worden naar hun pondengewicht
maar naar de functies die zij vervullen.
Wie dar. organisch lichaam geheel deelt
in districten,diesnijdt en scheurt het lichaam
in stukken en wie het lichaam in stuk
ken scheurt die vindt w-el in elk stuk een
deel van het gebeente, een deel van het
vleesch, een deel van het zenuwweefsel en
een deel van het bloedvatenweefsel, maar
het natuurlijk verband van gebeente, spie
ren, zenuwen en bloedvaten heeft hij ver
broken en daarmede hun werking vernietigd,
het leven verjaagd.
Het derde bezwaar van „de Liberaal"
is, even als het eerste, een utiliteits bezwaar.
Het blad vreest een te bonte, te genuan
ceerde, te getrouwe afspiegeling van al de
meeningen en belungen der kiezers.
Een te gitrouwe afspiegeling
Hoe kan men het een volksvertegen
woordiging verwijten dat zij te veel in
waarheid is wat zij heet te zijn, dat zij een
te getrouw beeld' is van het. volk
Een politiek vol verrassingeneen Ka
mer van welke niet a priori valt te zeggen
hoe zij zich zal uitsprekeneen voortdu
rende onzekerheid voor de regeering Zoo
klaagt het blad.
Maar zijn de verrassingen dan nu zoo
zeldzaam
Maar valt er dan nu a priori te zeggen
hoe de Kamer zich over een of andere quaestie
zal uitspreken bijv. over de kieswet
Maar is er dan nu sprake van altijd
doorloopende ljjne* van een volkomen ho
mogene, krachtige meerderheidvan een
vast sturen in ééne bepaalde politieke rich-
ting
So sug Pieter op di Nek,
Toen die dag anbreek
Want gestraand s) in hul gesprek
Sei hy „Kijk, daar op di plek
Sal 'k di vuur aansteek.
Dis di laatste groet van myn
"Voor jul uit gesig verdwyn."
Hy bly op di uitkyk staan
Helder word di lig
Daar siin hy di wagens gaan
Gau steek hy syn wag vuur aan
Val op zijn gesig
Met 'n dipe lange snik,
Waar syn asem in verstik
Na 'n poos kom hy weer by
Skilik spring hij op
Gryp syn roer, daar an syn sy
Net siin hy di wagens ry
O'er di heuweltop
En di rook styg voor syn oog
Reg op na di hemelboog.
„Kogel, vliig nou doer di lug
Jy is ni ver my
Eksal nou ni langer sug!...
Hanniry o'er berg en rug
Ek sal jou wee kry
Wi getrou Gods hulp verwag,
Siin tog eens 'n blye dag."
Trouwens wat hebben wij naar dat
alles te vragen
De volksvertegenwoordiging, hetzij dan
bont of niet bont, behoort een waarheid
te zijn.
Zij is de stem waarmede het volk zijn
wenschen en belangen bepleit bij de Re
geering. De Regeering vraagt geen fabelen,
maar waarheid geen gemaakte uitspraak,
maar het natuurlijke geluid.
Zij moet een spiegel zij n waarin de Re-
geering het beeld des volks kan zien,
met al de meeningen en gedachten die
in dat volk leven, woelen en werken.
De Regeering vraagt geen fantasie, maar
een goed gelijkend portret; geen scherp
begrensde kleuren, maar al de daartus-
schen gelegen tinten en nuances.
Enkele woorden naar aanleiding van het
oordeel der „Zutphensche Courant". Aan
genaam was het ons na zoo veel en veler
lei bestrijding ook eens een woord van
instemming en sympathie te mogen ver
nemen.
De „Zutphensche Courant" huldigt en
verdedigt het evenredigheidsbeginsel.
Zij voelt niet veel voor de theoretische
schrikbeelden die de tegenstanders zich van
evenredige vertegenwoordiging gevormd
hebben, en beroept zich terecht op het
voorbeeld van Zwitserland, waar ééne proef
genomen in de kantons Neuchatel en Genève
de ernstigste bezwaren tegen proportioneele
verkiezingen al's het ware heeft weggevaagd.
Is echter de Zutphensshe Courant met
ons voorstandster van het eenvoudigheids
beginsel, zij wenscht ni.t dezelfde wijze
van toepassing als wij.
Het zij ons vergund tegen het door de
Zutphensche Courant aangeprezen stelsel
enkele bedenkingen aan te voeren.
Vooraf zij er echter uitdrukkelijk op
gewezen dat ook het door de Zutphensche
Courant voorgestane stelsel in onze oogen
ver boven het vigeerende meerderheidsstel
sel te verkiezen is.
Het staat ak het ware op de middelste
sport der ladder „goed, beter, best", een
ladder, waarvan, naar onze meening, het
Almal kyk toen om
"Waarvandaan hul kom
Met gebroke harte.
Meenge stille sug
Styg daar in die lug
Skeiding tog baar smarte,
Tére bande word verskeus,
Waar nau meenge hart om treur.
Hanni Prins kyk ook
Daar siin sy di rook
Opstyg na di Hoge
Sonder praat of kla
Val sy iu di wa,
Sakdoek voor di oge
In haar dipe smart en rou
Fluister sy „Ek bly getrouw."
Bowe op di Nek,
Stop Retie4) di trek
Hy roep van syn wage:
„Kyk nou ver die laas 5)
Elkeen na zyn plaats,
En dan ni meer klage
Dan vergeet wat agter leg,
Kyk ons voorwaarts op ons weg."
„O vlugtige tyd,
Wat skilik weg glijd,
Myn smarte kan jy ni genees ni
Verdowende tijd,
Wat alles laat sly11
Gen trooster ver my kan jy wees ni.
O Dorre Woestyn
Di trane van myn
Hoef jy ni tot rose te groei ni.
Rol voort, Vaalriviir
Ver my tot pelsiir
Hoef jy ni so saggiis te vloei ni.
Wyk, vryers, van my
Want jul vleierij,
Kan tog nooit myn hart meer bekoor ni.
Hoe mooi jul ook praat,
Dit s1 tog ni baat
Myn hart sal tog nooit daarna hoor ni
Myn hartblyf maar seer
Dis wat ek begeer
Laat nooit tog ni wonde genees ni
Di pyn is myn lus
stelsel Hare de hoogste sport berei kt heeft.
Het stelsel door de Zutph. Cour. aanbe
volen, heeft veel van het zoogenaamde
„stelsel der dubbele gelijktijdige keuze", ont
worpen door den heer Tisher te Philadelphia
door Borely („Representation proportionelle
de la majorité et des minorité's" 1870), en
aangenomen, op voorstel van Roget, door
de „Association Réformiste" te Genève in
1871.
Het uitbrengen der stemmen door middel
van een kruisje of eenig ander teeken, ge
plaatst achter de namen der candidaten,
is ontleent aan het stelsel „de l'association
Réformiste Beige."
Op deze door de „Zutph. Cour." aange
geven manier verkrijgt men, evenals bij
het stelsel Hare, een zuiver evenredige
vertegenwoordiging.
Ons bezwaar is echter dat men deze
evenredigheid verkrijgt ten koste der vrij
heid van keuzedat de vrijheid der kie
zers aan banden gelegd wordt door officieel
erkende candidatenlijsten, waarbuiten geen
geldige stemmen kunnen worden uitgebracht,
een bezwaar waarop terecht reeds door „de
Vaderlander" van 14 September gewezen
werd.
„Waar de „Zutph. Cour." er verder op
wijst dat de wijze van stemuitbrenging de
zelfde blijft als nu, zoodat dus de invoe
ring van een evenredigheidsstelsel voor
den kiezer geen bezwaren oplevert, daar
heeft hij weer onze voll» instemming. Reeds
bij myn bovenstaand antwoord aan „de Li
beraal" heb ik beweerl dat het samenge
stelde en ingewikkelde uitsluitend ten laste
komt van wetgever en stemopnemer.
Ten opzichte der vervulling van tusschen-
tijdsche vacaturen verschillen wij echter
weder van meening. Hierover een vol
gende maal.
C. E. v. KOETSVELD.
O Het is mjj aangenaam m(jn klacht
over het Dagblad van Z. H. en 's Gravenhage
hier openlijk te kunnen intrekken. De Re
dactie, heeft het verzuim waarvan ik haar
beschuldigde hersteld.
Tot hy my weer kus
Wil ek tog getroos ni weer wees ni"
Langs Vaalriviirs stroom,
Onder 'n Wilgboom,
Sing Johanna dus vèr van di wage,
Waar niemand haar stoor
Di vooltjiis slegs hoor
Die tortel stem saam in haar klage.
Twe lange jare is al verby,
Waarop di twee gen tijding kry.
Mar kort daai na stierf Piet syn pa,
En hy trek saam met Uys8) weldra.
Hy kom by Pertoors syn la'er,
Toe.n kom di trourberig net daar
Van Bloedriviir syn wrede moord,
En met Pert oors trek hy saam voort.
Hoe hulle jaag, hoe hulle ry,
Gen een kom Pieter ooit verby
Deur lyke, deur gewonde heen
Soek hy syn Hanni, haar alleen.
Bebloed en van asgaaie deurboor
Kryg hij haar—kniel, en voel, en hoor
„Ja, goeie God! Sy leef! Sy leef!
Hergeef haar lewe Geef, ja geef!"...
Hy buk, en kus, en ween, en hoop
Ja, daar maak sy haar oge oo p
„Myn Pieterek is trou gebly
„En nou sal nimand ons weer skei!...
0 Namen van deelenvan 't gebergte.
2) Wagen.
3) Gisteravond.
De beroemde aanvoerder.
5) Voor 't. laatst.
6) Een bekend leider der Boeren.
7j Pretorius.
