NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
PRIJS DER ADVERTENTIËN
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Evenredige vertegeuwoordiging>
ilo. 149. 1895.
iDorifafag 19 Scptem6cL
Ilfgewfe faargang.
UITGAVE VAN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Prijs per drie maanden franco p. p
0,95.
en
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
Enkele nummers
0,025.
meer 10 cent.
Nieuwe abonné's ontvan
gen tot '1 October a. ons blad
GRATIS.
I.
Iu den laatsten tijd is op velerlei wijze,
en van velerlei zijden, een meening uit
gesproken over evenredige vertegenwoor
diging, en over bet bewuste adres der
A. It. Kiesvereeniging te Goes, waarin op
invoering van een proportioneei kiesstelsel
voor Gemeenteraden en Provinciale
staten werd aangedrongen.
Under anderen spraken zicb in deze uit
bet Dagblad van Zuid-Holland en 's Gra-
venbage, de Amsterdamscbe Volksbode, de
Arnbemscbe courant, de Liberaal, de Zut-
pbenscbe Courant, en de Vaderlander.
Het zij mij vergund deze bladen inzoo-
ver mij dat mogelijk is, te beantwoorden.
Ten eerste wenscb ik te antwoorden op
de bezwaren, geopperd door bet Dagblad
v. Z. H. en 's Gr. Ik beb geboogd dit
te doen in een ingezonden stukin bet Dag
blad zelve, maar dit stuk werd, voorzoo-
vor mij bekendis, niet geplaatst. Op mijn
informatie dienaangaande bad de redactie
niet de beleefdheid te antwoorden. Te
zwijgen op een vraag met een betaald
antwoord, is een handelwijze die mij ten
hoogste verwondert in een blad waarvan
ik meende dat het uitstekend op de hoogte
was vau hoffelijkheid en goede vormen.
Ik ben dus genoodzaakt het blad hier
te bestrijden.
Het Dagblad gevoelt wel sympathie voor
evenredige vertegenwoordiging, ja zelfs
zweeft een proportioneel kiesstelsel als
correctief tegen het noodlottige democrati-
seeren van het kiesrecht, het blad gelijk
een ideaal voor oogen maarals een
onbereikbaar ideaal
De onhereikhaarheid van ons doel kan
ik slechts bewezen achten na vele mislukte
proefnemingen. Zoolang men nu in ons
vaderland op dit gebied nog geen enkele
proef genomen heeft, kan men slechts de
oogen richten naar het buitenland.
Doen wij dat, dan blijkt ons het vol
gende
In Denemarken werd in bet jaar 1855
aangenomen een voorstel van den Minister
Andrae om voor den „Kigsraad" voor zoo
ver die door het volk gekozen werd, een
evenredigbeidsstelsel in te voeren. Toen
in 1860 de „Kigsraad" verdeeld werd in
twee kamers, werd bepaald dat de le Ka
mer, bet. „Landsthing", gekozen zou wor
den volgens een proportioneel stelsel.
In Brazilië is sinds 1881 een proportio
neel stelsel ingevoerd bij de verkiezingen
voor de provinciale Staten en de Gemeeme-
raden. Nadrukkelijk werd meermalen inde
Kamer verzekerd dat bet stelsel zeer gun
stig werkte, en goede resultaten opleverde.
In de Vereenigde Staten van N. Am.
werd een proportioneel stelsel toegepast
in de Staten Illinois en Pennsylvanië, en
in de steden Bloomsbury en Berwick.
In Spanje werd reeds in 1876 de even
redige vertegenwoordiging in beginsel aan
genomen. De toepassing is echter nog zeer
gebrekkig. Eigenaardig is het dat in de
kamer van afgevaardigden 10 zetels gere
serveerd blijven voor ben die nergens ge
kozen zijn, maar in het geheele land meer
dan 10,000 stemmen verkregen. De 10
die van dezen de meeste stemmen kregen,
zijn verkozen.
Ook in Portugal werd den 2en Mei 1884
een dito kiesregeling ingevoerd als in
Spanje.
Wat Zwitserland betreft, zoo meen ik
te kunnen volstaan met te verwijzen naar
de mededeelingen van Mr. J. A. van Gilse
in de „Vragen des Tijds".
De opmerking van de Kiesvereeniging
Algemeen belang" te Utrecht, bij de be
handeling van ons adres in hare vergade
ring van 23 Augustus, ais zou wat voor
Zwitserland goed werkte nog niet geschikt
zijn voor Nederland, is alweer een van
die vele meeningen, die zoo gemakkelijk
met zekere besliste hoogheid te uiten, maar
bij gebrek aan proefneming, onmogelijk te
bewijzen zijn.
In alle geval bewijzen bovenstaande voor
beelden uit het buitenland dat van onuit
voerbaarheid geen sprake is.
Ook noemt bet Dagblad het een bezwaar
dat alle het blad bekende proportioneels
stelsels zoo „cijferachtig" zijn.
Dat de meesten ingewikkelder zijn dan
het thans vigeerende meerderheidsstelsel,
geef ik toe. Maar dat „cijferachtige", die
meerdere moeilijkbeden, aan de toepassing
verbonden, zullen toch wel niemand gelden
als een onoverkomelijk bezwaar. Ik kan
niet aannemen dat bet Dagblad den weg die
leidt naar een doel dat door het blad zelve
een ideaal genoemd wordt, zou mijden, om
dat op dien weg eenige hindernissen zijn
te overwinnen.
Bovendien is die „cijferachtigheid" niet
zoo groot als sommigen zich die misschien
wel voorstellen. Het zij mij vergund dit
te bewijzen, door in grondtrekken bet stel
sel te beschrijven, dat ons, bij ons verlangen
naar proportioneels vertegenwoordiging
voor oogen zweefde. Ik wijs er echter met
nadruk op dat wij in ons adres aan de
Kamer dit stelsel slechts terloops noemden
en) alleen aandrongen op erkenning van
bet proportioneele beginselaan de Kamer
overlatende de keuze van het stelsel dat
baar het meest gewenscht zal voorkomen.
Om te bewijzen dat wij bij onze keuze
niet overijld te werk gingen, wil ik eerst
de door ons bestudeerde stelsels opsommen:
lo. Het stelsel van de vrije mededinging
van candidatenlijsten (voorgesteld in 1867
door de „Association Kéformiste" te Genève).
2o. Het stelsel der dubbele gelijktijdige
keuze (van den heer Eiscber te Philadel
phia, „Keform in our municipal elections"
1866. Verdedigd door Borely „Represen
tation de la majorité et des minorités" in
1870, en voor de „Association réformiste"
te Genève door Koget in 1871).
3o. Het stelsel der vrije keuze.
4o. Het stelsel van prof. Fruijn (Gids
1869 deel IV).
5o. Het stelsel „de 1'Association réformiste
Beige").
6o. Het stelsel van de afnemende waarde
der stemmen (reeds in het einde der vorige
eeuw in Frankrijk voorgestaan door de
Borda en Condorcet).
7o. Het stelsel Pappenbeim.
8o. Het stelsel van den gemeenen deeler.
9o. Het stelsel „de la pluralité simple"
(reeds in 1793 aanbevolen door Condorcet
„Projet de constitution Franpaise" titre X,
en in 1849 opnieuw verdedigd door Emile
de Girardin „Question de mon temps"
deel VIII).
10e. Het stelsel Bouthmy (in 1867 aan
genomen door de Association of electoral
reform" te New-York).
Ho. Het stelsel van sir Walther Baily
berustende op bet kiesquotient, met over
dracht van stemmen ter keuze van den ge
kozene.
12o. Het stelsel Hare, berustende op bet
kiesquotient, met overdracht van stemmen
ter keuze van de kiezers.
Uit dezen kozen wij bet laa'tste, het stel
sel Hare. Dit stelsel, na uitlating van
eenige bepalingen die meer in het bijzonder
betrekking hebben op eigenaardig Engelscbe
toestanden, staat, althans naar onze beschei
den meening, zeer ver boven alle anderen
ja, bet komt de volmaaktheid nabij, daar het
een zuiver evenredige vertegenwoordiging
verzekert, zonder de vrijheid van keuze
ook maar in het minst aan banden te leg
gen, zooals dat bij vele andere proportio
neele stelsels bet geval is.
In hoofdtrekken is dit stelsel als volgt
Iedere kiezer kan, volkomen vrij han
delend, zijn stem uitbrengen op wien hij
wil.
Hij plaatst op zijn stembriefje vooreerst
den naam van den persoon die hem bet
meert gewenscht voorkomt, en kan dan
daarop nog zooveel andere namen doen
volgen, als bij zelf verkiest, waarbij dan,
met de stemopneming, geacht wordt dat
bij die namen geplaatst beeft in volgorde
van voorkeur.
Stel nu er zal plaats hebben een verkie
zing voor de Prov. Staten. Alle in de
Provincie uitgebrachte stemmen worden
nu te samen geteld l) en gedeeld door bet
aantal der te kiezen leden. De uitkomst
dezer deeling noemt men het kiesquotient.
Bijv. 30.000 uitgebrachte stemmen, 30 le
den te kiezen, dus het kiesquotient is
30,000 30 1000.;
Bij de stemopneming houdt men eerst
slechts rekening met de namen die op de
briefjes bovenaan staan, en men verklaart
voor verkozen iederen candidaat die 1000
stemmen op zich vereenigd beeft. Zijn er
dan nog stembriefjes waarop de naam van
een der verkozenen bovenaan staat, dan
wordt die naam doorgehaald en gelden
die stemmen voor de namen die daarop
nummer 2 staan. Bijv. op A worden uit
gebracht 2200 stemmen. A is dus verko
ken en houdt nog 1200 stemmen over. Op
die 1200 briefjes wordt nu de naam A
doorgehaald, zoodat daarop boven aan ko
men te staanop 8C0 B op 100 C, en op
300 D. Gesteld nu dat B reeds 1100
stemmen heeft, C reeds 500 en D reeds
700, dan wordt dat dus voor B 1100
800 rr 1900, voor C 500 100 600,
en voor D 700 300=1000. Bijgevolg
zijn dus B en D verkozen, terwijl B nog
900 stemmen overhoudt. Op die 900 brief
jes wordt nu weer de naam B doorgehaald,
zoodat bovenaan komen op 400 C, op
100 E, en op 400 F., welke stemmen dan
natuurlijk weer bij C, E en F worden op
geteld.
Zoo gaat men door met de overschietende
stemmen der verkozenen te verdoelen, steeds
trachtende de candidaten te brengen tot
het kiesquotient.
Is dit eindelijk niet meer mogelijk, dan
verdeelt men de stemmen van den candi
daat die de minste «temmen verkreeg. Ook
dit zet men voort, steeds trachtende can
didaten te brengen tot bet kiesquotient,
totdat er eindelijk slechts zooveel candi
daten overblijven, als er nog zetels te be
zetten zijn dezen worden dan eveneens
verkozen verkiaard.
Ziehier iu hoofdtrekken bet stelsel waar
van reeds in 1881 Mr. J. J. I. Harte, af
gevaardigde voor 't district Grave, getuig
de „Geen enkel stelsel is genialer ge
dacht, zorgvuldiger ontwikkeld, nauw
keuriger onderzocht, scherper bestreden,
zegevierender gehandhaafd
Ziehier een stelsel dat dien kiezers welke
nu onder bet drukkend gevoel hunner on
macht öf thuis- blijven, of ter stembus
gaan met loome schreden, de overtuiging
zal schenken dat ook hunne stemmen ge
wicht leggen in de schalen der politieke
balans.
En nu het éénige bezwaar datmenhier-
tegeu kan inbrengen moeite, werk
Toch is dat werk niet zóó tijdroovend
of het kan, mits men de werkzaamheden
oordeelkundig verdeele over een geheele
provincie, afloopen in 24 uren. Ook moet
men niet vergeten dat hier de herstemmin
gen geheel vervallen.
Maar al vereischte het opmaken van den
uitslag dagen, ja weken meer dan nu, dan
nog zouden wij tegenover de klacht:
„moeite, omslag, becijfering" stellen het
éene woord „Rechtvaardigheid." Welke
leuze zou de edelste, de machtigste zijn
Wie heeft den treurigen moed te erkennen
dat het gemakzucht is die hem doet wei
geren naar billijkheid te streven
C. E. YAN KOETSVELD.
Kiesdistrictei kent het stelsel niet;
hierop kooi ik nog terug.
Bladen van allerlei richting hebben het
afgekeurd dat kapitein Seret, Jid der twee
de kamer, door den minister is overge
slagen bij de jongste bevordering van kee-
ren officieren.
Velerlei is achter deze daad van den
minister gezocht.
Wij hebben den strijd tusschen de groo-
te bladen laten uitvechten.
Nu het stof is weggewaaid, veroorloven
wij ons eene opmerkinghierbij niets
afdingende op de achtbaarheid en ver
dienstelijkheid, geleerdheid en onmisbaar
heid van dezen officier-volksvertegenwoor
diger.
De heer Seret werd in 1876 lid der
Kamer. Sinds dien tijd vertegenwoordigde
hij onafgebroken het kiesdistrict Gorkum,
en promoveerde daaibij nog van luitenant
tot kapitein.
Actieven dienst deed hij echter niet.
Welke kleermaker, timmerman, smid.
kortom welke vakman zal een knecht tot
meesterknecht bevorderen, wanneer deze
in geen 19 jaar in het vak was?
Er heeft zich een comité gevormd om
gelden in te zamelen voor een gedenk-
teeken op het graf van den oud-minister
van koloniën Van Dedem.
In dit comité heeft onder anderen zit
ting de oud-minister van koloniën
Mackay.
Tot nog t»e vernamen wij niet dat
zich een comité heeft opgemaakt voor een
zoodanige gedachtenis aan den oud-mi
nister van Koloniën Keuchenius.
En ook niet dat in dit comité zitting
heeft de oud-minister van koloniën
Mackay.
Be Zeeuw heeft in onderscheiding van
het meerendeel barer antirevolutionaire
zusteqen den minister van kiloniën Yan
Dedem bij zijn optreden met ingenomen
heid begroet.
Onze verwachting omtrent hem is niet
beschaamd, dat hij veel goeds voor Indië
zou zoeken tot stand te brengen.
Niet zijn schuld is 't dat hij niet
Maar omvergelijkelijk meer--denk aan
Biliton, denk aan de Zending is het
vaderland aanzijn voorganger, aan onzen
eenigen Keuchenius verplicht.
Een gedenkzuil op Van Dedems graf
eert allen die deze zuil wenschen te stichten.
Doch zij doen 't niet zonder een saluut
aan de nagedachtenis van Van Dedems
grooten voorganger
De troonrede, gisteren door Hare Ma
jesteit de Regentes lang leve de Re
gentes uitgesproken, vraagt niet veel
woorden om haar te bespreken.
Ontdoet men haar toch van het oude,
het aangekleede Sn het onbeduidende
nieuws, alsmede van de gewone plichtple
gingen, dan schiet ons al weinig anders
over dan haar met een „Dat zij zoo te
beantwoorden.
Over het andere kan men gevoeglijk
zwijgenals men weet dat het slechts
oude klachten zijn die men herhalen moet.
Klachten over de ledigheid en onwaarheid
die uit zulk eene troonrede u tegenklinken.
De algemeene toestand van land en
volk geeft geen reden tot tevredenheid,
evenmin als die onzer bezittingen in Oost
en Westevenmin als die van handel en
nijverheid, welke wel, en van landbouw
en veeteelt welke niet genoemd werden.
Zou in dat verzwijgen van den land
bouw de stilzwijgende erkenning kunnen
opgesloten liggen dat het den landbouw
niet goed gaat?
En draagt ook het niet noemen der
nooden van den arbeid zoo werkgevers
als arbeiders niet de belijdenis van on
macht om daaraan te gemoet te komen,
met zich?
Voor personeele belasting en kiesrecht
wordt in de eerste plaats de medewerking
der Volksvertegenwoordiging ingeroepen.
Zij beantwoorde dit Koninklijke verzoek
met de ernstige poging om haar „belang
rijken arbeid", ten vorigen jare afgebroken,
op ombekrompen wijze „te hervatten" en
de quaestie die de partijen verdeelt, zoo
spoedig als Landsbelang en Konink
lijke bedoeling dit vorderen, te beëindigen.
Dat zij zoo
Te Groningen zal de zetel in den ge
meenteraad, open gekomen door het over
lijden van een antirevolutionair, weder
door een antirevolutionair zijn bezet.
De man was candidaat van vijf kiesver-
eeni'gingen en komt er niettemin eerst
bij herstemming.
De strijd was vrij onverkwikkelijk.
De een riepgeef den zetel aan de
Roomschen en de ander riepontneem
hem niet aan den Antirevolutionair.
Dergelijke kleine beweegredenen zouden
vervallen, wanneer een evenredig kies
stelsel voor de gemeenteraden werd inge
voerd.
Ook zouden de tusschentijdsche ver
kiezingen kunnen vervallen.
Van alle partyen komen de kiezers op
en naar hunne opkomst worden de zetels
verdeeld.
De antirevolutionair die tusschentijds
aftreedt, wordt vervangen door zijn geest
verwant, die in steinmencyfer hem het naast
bij kwam.
Op het pad van België's tweeden koning
groeien de rozen niet.
De Congo knaagt al sinds jaren aan zijn
levensgeluk.
En op 't oogenblik dat hij haar van zich
afschuift, kronkelt zij zich te kraahtiger
om hem heen, als wilde zij hem dooden.
Treurig luiden de laatste berichten uit dit
land.
In districten waar het gezag zich meester
waande, braken opstanden uit onder de
eigen troepen en onder de bondgenooten.
Belgen, Basoko's en Baagala's werken
als om strijd aan zijn onuergang.
Een bekwaam officier, de kapitein Peltzer,
werd door zijn eigen soldaten vermoord
Wal Atjeh voor Nederland werd, dreigt
Congoland voor België te wordenhet
inerte blok dat haar onverbiddelijk mee
sleurt en v„rdwijnen doet in den nationalen
ondergang 1
Op de oude waag te Franeker kan men
het volgende rijmpje lezen
De Tappers worden dik en vet,
De Drinkers dun en mager.
De Drinker gaat naar 't Pandjeshui*,
De Tapper naar den Slager.
(Geïll. Volksblad.)
Men klaagt dat dit ministerie zoo weinig
uitvoert en ook in het nu afgesloten zit
tingjaar haast niets tot stand bracht.
In dit ministerie zitten mannen die het
ministerie Mackay steeds vervolgd hebben
met klaagliederen over deszelfs luiheid.
En toch, geene beschnldiging was zoo
onbillijk als deze.
Hier is de Nemesis in het spel.
Want het is volkomen waar, het gaat
langzaam met den parlementairen, wetge-
venden, ministriëelen arbeid.
„In het moeras"
Bij de verkiezingen in Ierland kan 't
er soms echt Iersck, dat wil zeggen heet
naar toe gaan.
Onze meest flegmatieke lezers kunnen
zich daar geen begrip van vormen.
De vorige week Woensdag had te Lim-
meiik een verkiezing plaats voor het Par
lement.
Het was een broederstrijd.
De strijders hadden het terrein vrij. Geen
liberaal of conservatief betwistte hun den
