NIEUWSBLA
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
lo. 147. 1895.
Safecifag 14 Sepfemfiec.
legende laargang,
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
EIG E N HULP.
ui.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
gen
Nieuwe abbonné's ontvan-
1 October a. ons blad
GRATIS.
(Slot).
In zijn „Samenwerking op Maatschappe
lijk gebied." zegt de Savornin Lokman
Te ontkennen valt het (echter) niet dat,
wanneer de maatschappij haar behoeften
wijzigt of verandering brengt in de wijze
waarop daaraan wordt voldaan, althans
tijdelijk op het een of ander gebied werk
loosheid ontstaat, omdat er krachten, die
vroeger werden gebruikt, thans niet meer
noodig zijn. Verandert de mode, een gan-
sche industrie die eerst voorzag in de
vraag b. v. naar kralenversierselen voor
damesmantels ligt tegen den grond, terwijl
daarentegen in de zijde-industrie handen
te kort komen. Vervangt in het huishou
delijk gebruik het geëmailleerde gereed
schap het koperen, de kopersmid en allen
die de waren leverden voor het onderhoud
van het kopergoed, zullen er de nadeelen
van ondervinden.
Evenzoo is het, wanneer de coöperatie
op een of ander terrein het werk van de
tusschenhand overneemt.
Men zal echter het stelsel der vrijheid
moeten aanvaarden met al wat het brengt,
ook met zijne nadeelen.
Wat de socialisten met hun dwang daar
tegenover stellen, zou in zijn toepassing
alleen kunnen dienen om de voordeelen
van het eerste stelsel te duidelijker aan
het licht te brengen.
En wil men zich keeren tegen iedere
verbetering in de productie, den omslaeh-
tigen arbeid prijzen om ,de vele handen
die hij bezig houdt, dan ziet men voorbij
hoe men zelf in alles gebruik maakt van
ae voordeelen van het stelsel dat men ver
oordeelt Of zou men het werkelijk con
sequent aandurven de goedkoopere en zoo
veel betere kleedingstoffen, verlichting
huisvesting, verkeer, levensmiddelen enz.
te verbannen en de voorkeur te geven
aan datgene waarmede vroeger de gebrek
kige productie- en verkeersmiddelen voor
zagen in de beperkte behoeften der toen
malige maatschappij
Tot zoover deze schrijver.
Ons komen zijne opmerkingen juist voor.
Wij hebben ons, schoon niet zoo scherp
belijnd, de gevolgen der coöperatie, blij
kens ons vorig artikel eveneens zoo voor
gesteld.
Het is nu eenmaal zoo, vooral in onzen
tijd van stoom en electriciteit, wat ons
niet meer dienen kan, moet verdwijnen.
Het goede moet voor het betere plaats
maken.
De tusschenhand moet wijken voor de
coöperatieve winkelmacht, zoodra deze
laatste den consumenten beter voldoet.
't Is de onverbiddelijke logica van der
dingen loop, zooals hij door de Voorzie
nigheid Gods bestuurd, door de menschen
moet aanvaard worden.
Zich er tegen verzetten, zou eene po
ging zijn om met de handen aan de ster
ren te raken, of dooreen wenk der oogen
een sneltrein op onzen weg te doen stil
staan.
Naarmate ons volk al meer gedemocra
tiseerd werd, zijne eigen zaken leerde af
doen, is ook de vraag naar coöperatie al
meer op den voorgrond getreden.
Mits het eene gezonde coöperatie zij, ga
de winkelstand voor deze op zij.
Maar de coöperatie van een machtig aantal
ambtenaren, renteniers en gepensioneerden
is de bedoelde niet.
De overige vormen van coöperatie
de inkoop-, productie- en credietvereeni-
gmgen - strekken om den kleinen winkelier-
op te helpen zijn positie te verbeteren,
hem het hoofd boven water ie doen hou
den. En alleen met coöperatie welke op
deze lijn ligt hebben wij te doen.
En al is 't dat de consumptieve coöpe
ratie, gelijk zij in onze steden geoefend
wordt op den duur de dood voor den
winkelstand moet zijn; de winkeliers zul
len wijs doen met zich niet op genade of
ongenade aan dezen vijand over te geven.
De winkeliers moeten zeiven gaan coö-
pereeren.
Sumenwerking moet er komen. Samen
doen moet al meer de leus worden.
Voor gezamenlijke rekening inkoopen;
samen de koopprijzen vaststellen elkander
op de hoogte houden van de zwakke klan
ten het borgen afschaffen, tenzij dan, als
overgangsmaatregel, voor het halen bij de
week, en voor gezamenlijke rekening die
verbeteringen in het bedrijf aanbrengen
welke noodig zijn om den enkelen winkelier
in het leven te houden.
Van andere middelen als bijvoorbeeld
zelfonderzoek zwijgen wij natuurlijk dewijl
wij in de veronderstelling leven dat al
onze winkeliers, wat warenkennis, vriende
lijkheid, vlugheid, nauwkeurigheid, eerlijk
heid en orde op de zaken stellen betreft,
zich zeer gunstig van hunne collega's on
derscheiden.
Al de opgenoemde maatregelen zijn samen
te vatten in het eene woord nadoen. Het
goede dat in de coöperatieve verbruiks-
vereeniging is, dient overgenomen.
Het is nu eenmaal een feit dat de groote
winsten door deze vereenigingen behaald,
gevolg zijn van de uitsparing van groote
kosten door groote inkoopen.
De winkeliers moeten ophouden als con
currenten tegenover elkander te staan. Z:j
moeten beginnen met naast elkander op te
treden. Het individualisme onz ir dagen
iszoo duur. Laten zij dan beproeven om voor
gezamenlijke rekening in te koopen. Dat
geeft lager prijzen en minder kosten. Dat
geeft gelegenheid voor ruimer crediet en
vergroot dientengevolge het bedrijfskapitaal.
Het vergemakkelijkt den verkoop.
Wanneer consumenteu zich vereenigen
om hunne artikelen zelf te produceeren,
dan kunnen winkeliers hetzelfle doen. Zij
kunnen gelijk in Engeland zich in verbin
ding stellen met één zelfden fabrikant, of
stichten een eigen fabriek, of hun eigen
plantages doen bewerken. Steenkolen, eet
waren, wijnen, matten en vloerkleeden, dit
alles kan voor gezamenlijke rekening wor
den aangekocht, bijvoorbeeld door de ge
zamenlijke winkeliers in de provincie.
In groote steden van Duitschland hebben
vele winkeliers een grooten winkel voor
gezamenlijke rekening ingericht.
Dit voorbeeld verdient evenzeer navol
ging. Op die wijze wordt aan vuur en
licht, aan bedienden, aan huis- of lokaal
huur heel wat uitgespaard.
Dit heeft ook wel bezwaren. De concurrent
ziet op die wijze te veel hoe veel of hoe
weinig klandisie gij hebt. Doch daar tegen
over staat dat gij het ook van hem ziet.
En bovendien, de verhouding tusscken de
winkeliers is dan niet meer die van concur
renten in de eerste plaats, maar van gelij k
belanghebbenden, van lotgenooten, die de
handen ineen slaan om zich en elkander
voor den ondergang te behoeden.
Wij weten op het oogenblik geen ander
middel om de Coöperatie het hoofd te bieden.
Gaarne stellen wij onze kolommen open
voor hen, die een anderen uitweg weten.
Die twee tegenstrijdige elementen consu
menten en producenten met elkander ver
zoenen, in dien zin dat het publiek goed
koop bediend wordt en de winkelier ge
noegzaam verdient omin zijn stand te blij ven.
Doch bestrijding eener gezonde coöpera
tie, desnoods met stembusmiddelen, is geen
maatregel die aanbeveling verdient.
De coöperatie is als het paard dat men
niet door aan zijn staart te trekken tot
stilstaan dwingt, alleen door het te bestij
gen heeft men kans dat men het beteugelt
en aan zich dienstbaar maakt.
Zoo kan de coöperatie een reddende engel
worden voor hen die tot heden niets anders
dan het tegendeel in haar hebben gezien.
De socialistische lectuur ia onze provin
cie is niet verkwikkelijk.
Dit komt omdat de schrijvers zich bij
elke gelegenheid laten voorstaan op hun
ongeloof, spotten met hemel en helen
afgeven op hen die in de droeve sociale
quaestie nog vasthouden aan het geloof in
de eeuwige zaligheid.
Toch ergeren wij ons aan deze partijdige
teekening van der Christenen streven niet.
Wij zien nu eenmaal in de socialisten
de geestelijke zonen van het radicalisme,
gelijk Groen reeds in 1830, onder het
gieren van den onwentelingsstorm, uit de
boeken en uit de ervaring geleerd had
dat het liberalisme met het radicalisme in
onafscheidelijk verband is,'dat de wortel
van het bekende boompje: liberalisme, ra
dicalisme, socialisme, enz. in de stelselmatige
verloochening van Gods oppermacht ligt.
En ook ons heeft de ervaring in ons
gevoelen omtrent de overeenkomst, het
verband tusschen liberalen en socialen be
vestigd.
Wat de laatsten uitspreken als hunne
gevoelens omtrent de geestelijke dingen,
is hun te voren herhaaldelijk door de libe
rale philosophen' en diplomaten, ministers
en kamerleden voorgezegd.
Wij gaven reeds vroeger eenige spreuken
van dominé Lieftinck ten beste.
Doctor Betz een radicaal gaven
wij het woord over zijne democratie.
En ook mr. VanHouten,thans minister van
binnenlandsche zaken, raadsman der Kroon,
heeft zich vaak zeer anti-christelijk uit
gelaten.
Nog niet vele jaren geleden heeft hij,
nog afgevaardigde ter Tweede Kamer voor
de liberale partij in Groningen zijnde, een
boekje uitgegeven, waarin men woordelijk
het volgende leest:
Wij weten alleen, dat het oordeel hier
namaals, met hemel en hel, wat hun
ontstaan aangaat slechts grihen zyn van
oude dichters, schilderijen op don wand
van het panorama, binnen welks muren
de kerk den geest der menschheid opge
sloten houdt, maar die door geestslijken
(plaffen) als werkelijkheid worden ge
predikt met het voor de hand liggend doel,
zelf de plaats te kunnen innemen van
betaalde zaakwaarnemers, en zi;h voor
hun vermeende hulp om de hel te ont-
loopen, door beangstigde gemoederen loon
laten betalen.
En lees verder ook dit, waar hij over
de kerk van Christus spreekt
De gewoonte der kerken, om de lijden
den met allerlei heerlijkheid hier namaals
te troosten, en hier de partij voor de
bevoorrechten op te nemen, heeft in
kerkelijke kringen het gevoel voor recht
en onrecht in de sociale verhoudingen
zoo afgestompt, dat van hen geen beter
schap is te wachten.
Nog schreef diezelfde heer Van Houten:
Als ten slotte liet leven meer last dan lust
schenktmoet men het eenvoudig afleggen
Een fijne prediking van den zelfmoord,
overeenkomende met wat in de vorige
eeuw uit een boek van een franschen vrij
denker door Bilderdij k aldus vertaald werd:
Spot met duivel en met hel.
Scheldt de godsvrucht kinderspel,
En zoo het lot u tegenloopt,
Dan u zelf maar opgeknoopt.
Wijzen wij hierbij op den professor die
beweerde liever van een aap te willen
afstammen dan van een gevalleu Adam
op de spotternijen van Multatuliop Prof.
Opzoomer, die den Bijbel een wespennest
vol fabelen noemde en wij hebben genoeg
zaam toegelicht waarom de socialistische
lectuur in onze provincie onze ergernis
niet wekt, maar ons te meer drijft om het
liberalisme, den geestelijken vader van
het socialisme, met alle kracht te weerstaan.
Het liberalisme is de vijand van het ge
loof, van de souvereiniteit Gods, en dien
volgens van alle gezag dat uit die opper
macht Gods op menschen gelegd werd.
Van daar onder anleren die armzalige
argumenten ter verdediging van het Ko
ningschap, gelij wij die dezer dagen in
het liberale hoofdbli d onzer provincie
konden vinden, argumenten aan het recht
der meerderheid, aan de galanterie zelfs
ontleend.
Het socialisme lijkt te sprekend op zijn
vader, dan dat wij, het kind aanschouwende,
ons dien vader zouden vermogen weg te
denken.
VAN VADER CATS.
SINSPREUCKEN.
'tls beter van swijgen
Berou te krijgen,
Dan door veel spreken
Een vuyr t' ontsteken.
Al die veel rasen
En zijn maar dwasen
Gy, zijt gy vroet,
Soo swijght en doet.
Geen spies en maeckt soo diepe wonden
Als achterklap en boose monden.
De Zutpli. Crt. geeft het volgende denk
beeld aan de hand om met „volkomen ze
kerheid" de voordeelen te verkrijgen, welke
de minister van Houten bij de splitsing der
grootere gemeenten in het vooruitzicht stelt
nl. dat over verflauwende belangstelling
bij tusschentijd8che aanvullingsverkiezingen
niet meer zou kunnen geklaagd worden en
de vertegenwoordiging van „aanzienlijke
minderheden" in den gemeenteraad zou zijn
verzekerd.
Daartoe wil het blad het evenredig kies
stelsel invoeren voorloopig als proef in ge
meenten met meer dan 15,000 inwoners.
Evenals thans door de regeering wordt
voorgesteld, zou elke groep van 50 kiezers
of elke erkende kiesvereeniging candidaten
mogen aanbieden, ten hoogste zoovelen als
er zetels te vervullen zijn, en alleen op
die volgens de wettelijke voorschriften voor
gestelde candidaten zouden geldige stemmen
kunnen worden uitgebracht. De stemuit-
brenging zou op dezelfde wijze geschieden
als in het ontwerp wordt voorgesteld, nl.
door het plaatsen van een kruisje of een
ander teeken bij den naam van hem, dien
men wenschte- gekozen te zien. Bij het
opmaken van het resultaat der stemming,
zou niet, gelijk bij het meerderheidstelsel
geschiedt, hetwelk tot dusver toegepast
wordt en naar het ontwerp-Van Houten
bestendigd zou worden, worden onderzocht
welke candidaten het grootst aantal stem
men op zich veree.nigd hebben en van dezen
gekozen verklaard wie de volstrekte meer
derheid, d. i. de grootste helft der uitge
brachte stemmen verwierven, maar allereerst
nagegaan hoe groot he t aantal stemmen is,
welke uitgebracht zijn len gunste van de
verschillende candidatenlijsten, welke door
vrijwillig gevormde groepen van ten minste
50 kiezers of door erkende kies vereenigin
gen aangebolen zijn. Eene eenvoudige
deeling van het aantal te vervullen zetels
op het geheele aantal der uitgebrachte
stemmen, hetwelk aanspraak geeft op het
bezetten van één zetel, en zooveel malen
dit kiesquotiënt begrepen is in het aantal
stemmen, ten gunste van elke candidaten-
lijst uitgebracht, zooveel zetels moeten be
zet worden door candidaten, op elk dier
lijsten voorkomende, terwijl van die candi
daten gekozen verklaard worden zij, die
het grootste aantal stemmen op zich ver-
eenigden.
De Zutph. Crt. maakt haar voorstel door
het volgende voorbeeld duidelijk
Stel, er zijn in 't geheel uitgebracht 10,000
stemmen en 10 zetels te vervullen, dan
heeft elk duizendtal kiezers, die in den
zelfden geest gestemd hebben, aanspraak op
éen vertegenwoordiger aan een lijst, waar
voor 5000 kiezers hebbengestemd, valt dus de
vervulling van 5 zetels te beurt en die 5
zetels worden ingenomen door de 5 candi
daten op wie de meeste kiezers uit de ean-
didaten op de lijst de voorkeur blijken ge
geven te hebben. Valt een dezer gekozenen
gedurende de zittingsperiode door aftreden
of overlijden uit, dan wordt zijne plaats
ingenomen door hem, die op dezelfde lijst
in stemmencijfer op den gekozen verklaarde
volgde, zoodat tussckentijdsche verkiezingen
overbodig zijn geworden en er derhalve
over verflauwde belangstelling door afmat
ting der kiezers niet meer geklaagd kan
worden.
13 Sept. '95.
Bij ïe Tweede Kamer is ingekomen
oen wetsontwerp tot herziening der belast
bare opbrengst van gebouwde eigendommen.
Het programma voor de opening
van de Staten-Generaal te 's Gravenkage,
op Dinsdag 17 Sept. a. is verschenenj De
vergadering zal door H. M. de Regentes
namens H. M. de Koningin worden geopend.
De rang van brigadier-titulair is toe
gekend aan P. Stoutjesdijk, jachtopziener
te Brouwershaven,
Deze week werd in de Tweede Kamer
melding gemaakt van de ontvangst van 7
adressen in zake de Kieswet. Onder deze
waren er vijf van vrouwenverenigingen
aandringend op kiesrecht ook voor vrouwen.
Van de beide anderen was een het bekende
Goesche adres tot het verkrijgen van een
stelsel van evenredige vertegenwoordiging
het ander een adres van de antirevoluti
onaire kiesvereeniging „Vreest „God eert
den Koning" te Wemeldinge, ,tot onder
steuning van genoemd adres.
Bij kon. besluit zijn benoemd: tot
lid van het bestuur der waterkeering van
den calamiteusen polder Anna Friso D. de
Regt Mz.idem van de calamiteuse Hoofd
plaat en T/iomaespolders P. L. de Meijer;
en tot plaatsvervanger van den dijkgraaf
voor den Eerste Baf/ipoider A. Baas.
Nieuw- en St. Joosland. Benoemd
tot wethouders J. de Vogel en Chr.
Reijnoudt.
Met ingang van 1 October a. is be
noemd tot postbode, belast met de bestelling
te Gadzand, de heer Barentsen, van Rit-
them, gewezen sergeant der infanterie.
De commissie van rapporteurs over
de kieswet bestaat uit de heeren Tak, Rink,
Mees, Hintzen en Michiels van Verduijnen,
met laatstgenoemde tot voorzitter.
Met ingang van den len October a. s.
zijn verplaatst de navolgende commiezen
bij 's rijks belastingen: der le klasse P.
Both van Vlissingea (stad) naar. Hansweert
der 2e klasse L. C. Adriaansen van Tholen
naar Vlissingsn (stad), L. Manneke van Bres-
kens naar Aardenburg, A. B. de Meule-
meester van Aardenburg naar Bresfcens
der 3e klasse M. van der Plasse van Hans-
weert naar Tholen, P. T. Leenknegt van
Sas van Gent naar Terneuzen, P. A. Pool
van Retranehement naar Sluisder 4e
klasse J. van Geem naar Terneuzen naar
Winterswijk en J. P. Op 'tHofvanWes-
sem naar Sas van Gent.
Coes. De buitengewone vergadering
der Prov. Staten van Zeeland, ter verkie
zing van een lid voor Gedeputeerden
zal plaats hebben Vrijdag a.s. des nam. te
1 ure in de concertzaal op de Groenmarkt
te Middelburg.
Christelijke verzorging van krankzinnigen.
De elfde jaarlijksche samenkomst van de
„Vereeniging tot Christelijke Verzorging
van krankzinnigen en zenuwlijders" in
Nederland zal den 25en en 26en Septem
ber te Groningen worden gehouden onder
presidium van prof. Lindeboom van Kampen.
Volgens het program zal op Woensdag
den 25sten September, des namiddags om
streeks half twee ure, eene extra-tram gaan
van Groningen naar Zuidlaren, om het in
aanbouw zijnde gesticht „Dennenoord" te
bezichtigen.