NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK- s
HISTORISCH
lo. 127. 1895
(Dinsdag 80 Mi.
flegeiiife laacgang,
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
WERKLOOSHEID.
RECHTSZAKEN.
GEMENGDE BERICHTEN.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p, p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
i.
Eene chronische ziekte, die staatkundige
noch natuurlijke grenzen ontzietdie door
muren noch bergtoppen, door rivieren noch
zeeën zich laat tegenhouden, is de werk
loosheid.
Zij is eene doorloopende kwaal gebleken
want zelfs de zomer is geen waarborg meer
tegen haar.
En wat het ergste is, het kruid tegen
de kwaal schijnt nog niet gewassen te zijn.
Kindermoord, gelijk van liberale zijde
aan de hand gedaan wordt, is een advies
dat de Christen met verachting van zich
werpt.
Armenzorg en philantropie, gelijk de eer
lijke conservatief wil, is geen tegengif,
het mag tijdelijk een pijnstillend middel
zijn een geneesmiddel is het niet.
Kunstmatige werkverschaffing is een lap
middel, dat spoedig is uitgeput, en tot in
het consequente toegepast, tot den onder
gang der maatschappij zou voeren, dewijl
het veel meer kapitaal verbruikt dan naar
verhouding geproduceerd wordt, en in vele
gevallen tot het verrichten van onnoodige
werkzaamheden drijft.
Ernstige mannen, schrandere oeconomen,
philosophen en mathematici,huishoudkun
digen, wijsgeeren en rekenaars hebben
zich moede gedacht op de oplossing van dit
vraagstuk.
Men zal ons dus wel willen gelooven,
wanneer wij verzekeren dat wij ook in
't geheel niets vermogen om die ontzettende
kwaal te stuiten.
Hoogstens kunnen ook wij er een woordje
over zeggen of ook nazeggen of met in
stemming herhalen wat door practische
mannen op het gebied der Volkshuishou
ding desbetreffende is in het midden ge
bracht.
't Is zomer.
Straks komt de winter en dan zitten
wij weer midden in de zorg in de zorg
der werkloosheiden onze werkloozen,
broodloozen vragen onze hulp.
't Is dan de tijd niet om raad te schaffen.
Dit moet in den zomer geschieden.
Daarom wenschen wij thans bij het
vraagstuk der werkloosheid even stil te staan.
Wij herinneren daartoe aan een artikel
van den heer Bruinwold Riedel in De
Vragen des Tijds van October en Novem
ber des vorigen jaars.
In deze artikelen treffen den lezer tal
van practisch zeer wel uitvoerbare, hier
en daar reeds in praktijk gebrachte denk
beelden, door den schrijver op eenvoudige
en duidelijke wijze toegelicht.
Wij hebben hier niet te doen met alge-
meene geneesmiddelen, groote woorden,
schoone beloften of bittere uitvallen, zooals
van socialistische zijde zoo vaak toevloeien,
maar met klare voorstellingen, die bij goe
den wil door ieder in praktijk kunnen ge
bracht worden.
De heer B. R. noemt vijf groepen van
oorzaken der werkloosheid, te weten
a. die der physische
b. die der technische
c. die der politieke
d. die der sociale en
e. die der moreele oorzaken, of in Hol-
landsche woordenoorzaken gelegen in
o. de natuur
b. het ambacht
c. de staatkunde
d. de maatschappij
e. de zedelijkheid.
o. De eerste groep.
De schrijver toont aan, dat die oorzaak
wel niet zoo algemeen meer gevoeld wordt,
maar dat zij er niettemin nog is. Immers
reeds de wisseling der jaargetijden veroor
zaakt op sommige tijden in sommige be
drijven werkloosheid.
Sommige bidrijven kunnen alleen inden
zomer, andere alleen in den herfst uitge
oefend worden.
Andere bedrijven bloeien alleen in het
Voorjaar, of tegen den winter. Landbouwers^
boeren- en fabrieksarbeiders, schilders, be
hangers en smeden kunnen hierover mee
reken.
Maar deze oorzaken zijn periodieke, dat
wil zeggen zij werken regelmatig, op ge
zette tijden en genoemde vaklieden reke
nen er ook mee. Zij richten er hunne
werkzaamheden en uitgaven op in.
Maar de natuur is ook op andere wijze
oorzaak der werkloosheid. Onze arbeiders
hebben dit in den zomer van het vorige
jaar ondervonden.
Aanhoudende regen of vorst, misgewas,
hagelslag, langdurige droogte, ziekte in
aardappelen, ziekten in gezinnen of arbei
derskringen, epidemiën deze alle brengen
eene stremming in de werkzaamheden teweeg
en doen de koopkracht kwijnen.
b. De tweede groep.
Ook de aard van sommige ambachten
brengt mede dat zij zich de malaise, den
toestand van de kwijning niet van het lijf
kunnen houden.
Niet alle bedrijven kunnen terstond de
nieuwe uitvindingen toepassen.
Daardoor komen zij ten achter bij hunne
mededingers, ja moeten soms uitscheiden,
likwideeren.
Plaatselijke werkloosheid kan er het ge
volg van zijn.
Ook wordt wel eens de eene industrie
door de andere verdrongen. Bijvoorbeeld
de meekrapcultuur door( de analine. Als
de handel en industrie zich van de eene
plaats naar de andere verplaatsen, dan is
dit de ondergang der eerste. Denk aan Veere
en Arnemuiden, Harlingen, Gent.
Maar de uitvindingen die menschelijke
arbeidskrachten telkens overbodig maken,
die veroorzaken veel werkloosheid.
Verlengstuk der machine, deze wanhopige
uitdrukking teekent den toestand van me-
uigen werkman.
Door de machine verdreven of zelf een
stuk machine geworden.
Men heeft gemeend, zegt de schrijver,
dat het nadeel der machinerieën slechts
tijdelijk zou zijn, maar later gevolgd zou
worden door zegeningen, maar tot heden
heeft de ervaring geleerd dat, nevens de
inderdaad groote en belangrijke vruchten
die de nijverheid voor de geheele maat
schappij nog dagelijks oplevert, toch ten
gevolge van den toenemenden bloei der
fabrieksnijverheid! de werkloosheid steels
grooter verhoudingen heeft aangenomen.
Er is een zeer groot reserveleger werk
loozen, een reserve van de groote industrie
die ze nimmer zal oproepen, maar ze in
tegendeel in steeds grooter aantal zal te
ruggeven aan de groote maatschappij, die
maar moet zien wat ze er mee doen kan.
c. De derde groep.
Ook de staatkunde kan de werkloosheid
bevorderen. Maatregelen van de eigen re
geering of van die der naburige volken,
waardoor uit- en invoer worden beperkt.
Oorlogen of geruchten van oorlogen, en
vrees voor oorlog.
d. De vierde groep.
Denk aan de verhuizing van de platte
landsbewoners naar de steden. Aan de
mode, die grillige heerscheres, die de pro
ductie in bestendige onzekerheid doet ver-
keeren. Een enkele verandering in de
kleederdraeht der dames maakt dat de zijde
eensklaps beroofd wordt van honderddui
zenden koopsters.
O, die mode
"Wordt zij niet onttroond, dan is in de
bedrijven, welke zij beheerscht, geen ver
wijdering mogelijk van die afwisseling
tussehen overwerk en werkloosheid, welke
honderden ongelukkig maakt.
Had de schrijver er ook niet bij kunnen
voegen de zucht van menig ouder om zijn
kind huiten en boven zijn stand te doen
leeren en groot worden; zoodat nu reeds
hpnderden geleerde jongelui met actes en
einddiploma's en kennis of halfkennis om
trent velerlei, zich nietsdoende loopen te
ergeren aan eene maatschappij, die geen
werk voor hen heeft.
e. De vijfde groep.
De groep der zedelijke oorzaken.
Onder deze noemen wij de weelde, ook
onder de landbouwers, vergeleken met voor
twintig jaar toen de landbouw in welvaart
was.
Zorgeloosheid en gebrek aan spaarzaam
heid als gevolgen van den voorspoed.
Vele zonen verkwistten het kapitaal door
hunne ouders met moeite bijeengebracht of
weigerden te leeren of te dienen of in hun
dienst te treden.
Nog onlangs las men in een der Zeeuw-
sche bladen een advertentie van een land
bouwer, dien wij voor twintig jaar als zeer
welgesteld hebben gekend, en die nu den
verkoop van zijn „hoefje" aankondigt, de
wijl hij zijn zoon zelf een huisvader
onderhouden moet.
Hiermede houdt ook verband dat velen
hun vak niet verstaan. En eindelijk de
sterke drank is een der machtigste factoren
tot den achteruitgang.
De 80 miljoen jaarlijks in Nederland aan
den drankgod geofferd, hoe veel en veler
lei daarvoor zou worden gekocht ten bate
ja, laten wij maar zeggen van den
werkloozen werkman.
Deze en dergelijke gedachten vloeiden
ons uit de pen of lazen wij in het resumé
uit bet radicale tijdschrift, dat zeker ook
wel niet van „conservatief bedoelen" zal
verdacht worden, waar het schrijft:
„Wat wij hier bijeen brachten, leert
reeds in voldoende mate, dat het vraagstuk
der werkloosheid een zeer ingewikkeld
vraagstuk is en dat het niet aangaat, zich
neer te leggen bij de zoo eenvoudige ver
klaring van vele demagogen in onzen tijd,
alsof de schuld van deze maatschappelijke
ziekte gezocht moet worden bij de kapita
listen, alsof deze bewast en met opzet dezen
stand van zaken hebben in het leven ge
roepen, alsof de werkgevers en kapitalisten
zeiven niet mede de slachtoffers waren
van dien achteruitgang onzer volkswelvaart,
die ook de werkloosheid veroorzaakt".
De Middilb. Courant is dezer dagen
weder op haar dreef al drukt zij zich
heel voorzichtig uit in haar nummer van
26 Juli.
Ze zegt dat degenen „die hechten aan
schijnvroomheid" op de kermissen afgeven.
Best mogelijkMaar tegenover die
scAy» vroomheid op haren eersten regel,
stelt ze niets anders of beters. Met behulp
eener correspondentie tussehen Leiden en
Arnhem dan zegt zij het niet gaat
ze de kermis verheerlijken, en op de
Chr. Jongel. Yereen. zoo nijdig mogelijk
afgeven, aan de hand van iemand die te
lui of te dom is om te willen of te kunnen
weten wat er in Pred. 12 la staat, en
toch knap genoeg om te onderstellen dat
de „ouden van dagen", die van de preek
beurten (sic) der J. Versen. terug komen,
„gesticht" natuurlijk, in hunne jeugd ker
mis hebben gehouden. Wist zoo'n man dat
er een „Obadja11 was, die zeggen kon „ik
nu vrees den Heer van mijne jonkheid",
dan zou hij weten waarom eene Leidsche
vereeniging dien naam draagt; maar de
„kleizieligheid" van zoo'n Obadja moet
buitengesloten worden.
De kermis wordt een „echt volksfeest"
genoemd. Onder de vermakelijkheden van
het,Theater Nationaalwordt ook aange
kondigd Simson verslaat de Filistijnen en
Wetgeving van Mozes.
„Ouders en voogden, welke hunne Kin
deren en Pupillen eene aangename verras
sing willen verschaffen, kunnen hen gerust
deze voorstellingen doen bijwonen, daar
orde en goede zeden ten zeerste gehand
haafd worden". Zoo zegt de directeur.
Wij herinneren er aan dat bij gelegen
heid van de Middelburgsche kermis een
feest week is georganiseerd in het Yereeni-
gingshuis, Spanjaardstraat.
De gewone mededeeling van den Secre
taris van „Ons Huis" dat dit gebouw tot
4 Aug. a. s. geslofen zal zijn, hebben wij
een vorige maal ter zijde gelegd.
Mogelijk was onze toorn niet billijk
ontstoken; doch wij dachten zoo bij het
ter zijde leggen: Daar heb je nu (de
directie van) „Ons Huis". In dagen, als
't hoog noodig schijnt, sluit zij haar deur;
óf ook haar publiek is zoo kermisgezind,
dat het „Ons Huis" eenvoudig ledig laat.
Nu zijn wij zoo niet tegen, zeker niet
voor inrichtingen die de uithuizigheid
bevorderen. Wij hebben meer sympathie
voor lien, die de oud-Hollandsche degelijk
heid van het familieleven terugroepen en
den huiselijken disch zoodanig gezellig
maken dat de leden des gezins noch naar
„0«s Huis", noch naar de kermis, noch
naar de bijeenkomsten onder welken vorm
ook, verlangen.
Maar wij rekenen ook met de wer
kelijkheid.
Die werkelijkheid, ook te Middelburg,
is deze, dat in vele kringen de hechtheid
van den familieband, de degelijkheid
van het familielevende glorie van het
vaderlijk gezag veel te wenschen overlaten
dat de huiselijke disch weinig aantrekkelijks
biedt, en onbekwaam is om aan het naar
ontspanning vragend gemoed eenig surrogaat
eenig „wat anders, wat degelijkers" te
bieden voor het ij dele zingenot der kermis.
En niet weinigen missen, behalve in
de keimisweek, de vrije avonduren, die hen
in staat stellen buitenshuis goedkoop, chris
telijk kunstgenot te smaken.
Voor dezulken moet, zoolang de toestanden
niet anders zijn. de gelegenheid openstaan.
Daarom vermelden wij gaarne dat in de
Spanjaardstraat als volgt zal worden opge
treden.
Dinsdagavond Voordracht M. H. Tromp.
Woensdagavond Muzikale voordracht, de
heeren Breebaart (orgel), de Dreu en Mool-
huizen (viool) en (piston).
Donderdagavond: Kunstbeschouwing over
Palestina, door ds. Poort.
Vrijdagavond: Spreker de heerVerweijs
theol. candidaat.
Zaterdagavond: Voordracht, Zang, Maal
tijd voor genoodigden.
Hoe echter de vrienden ook een
„opening der feestweek" op (jl.) Zondag
op hun programma konden zetten, is ons
niet duidelijk.
De Zondag is voor de Bediening des
Woords, en niet voor de opening eener
feestweek.
Wij zeggen dit niet om eenig twistge
schrijf uit te lokken.
Men mag het op dit punt geheel met
ons eens of oneens zijn.
En ook niet afbreken van het pogen
dezer vrienden is ons doelal spellen wij
hun daarvan niet een aan hnnne opoffering
geëvenredigd succes.
Het zal ens aangenaam zijn, wanneer velen
van deze gelegenheid om iets goeds, iets
degelijks te kooren, gebruik maken.
Aangenaam, zoo het hun gelukken mag,
alle zonen en dochteren van gereformeerden,
van christelijken huize die niet willen
thuis blijven, om zich te vereenigen, en
zoodoende van de kermis af te heulen.
Ons doel was slechts om te doen uitkomen
dat het Programma voor eiken christelijken
huisvader in de eerste plaats anders luidt,
en dat op christelijk historisch standpunt
het programma als voor het Vereenigings-
huis werd opgemaakt den Zondag niet mag
omvatten.
Dit stuit ons ook in de mededeelingen
van „Ons Huis" immer tegen de borst,
en we mogen het derhalve van onze vrienden
evenmin goedkeuren.
29 Juli '95.
Bij beschikking van den minister
van waterstaat zijn benoemd tot buitenge
woon opzichter de heerenJ. Zoeter te
Ter Neuzen, bij de werken ter voorziening
van de boorden van het kanaal aldaar
en P. H. de Rijke, te Middelburg, bij de
remmingswerken van de draaibrug te Oude
Schouw nabij Akkrum.
Belast met de waarneming van het
kantoor der Directe Belastingen te Veghel
de surnumerair J. M. Mulder, thans het
kantoor te Valkenswaard waarnemende.
Personeele belasting en landbouw
De nieuw ontworpen personeele belasting
in verband met den landbouw, maakte op
de vergadering der „Geld. O verijs. Maat
schappij van Landbouw," deze week te
Arnhem gehouden, een punt van bespreking.
Het werd ingeleid door den heer H. M.
Hartog, van Barneveld, die er op wees,
dat de huurwaarde thans wordt aangege
ven door den bewoner van het perceel,
terwijl dit, volgens het nieuwe ontwerp,
zal geschieden door de administratie. Het
ontwerp zal den middenstand het gelag
doen betalen. De huurwaarde in de belas
ting zal hooger worden, meende spreker
wel is waar zal men geen belasting voor
deuren en vensters meer betalen, doch
aangezien de boerderijen in den regel slechts
ééne verdieping hebben, zal deze remissie
van weinig invloed zijn voor de boerde
rijen. Spr. vreesde, dat de aanslag volgens
de werkelijke huurwaarde den boer meer
zal kosten dan thans. En dan de aanslag
voor koetsiers.
In deu regel is de boer zijn eigen koet
sier, maar nu kan het geval zich voordoen
dat men voor den boerenknecht als koetsier
f 15 zal moeten betalen, als hij bv. den
boer van hst station haalt of een dokter
haalt. Onbillijk is dat daarentegen koetsiers
voor dokters slechts f 5 behoeven te beta
len. Onbillijk noemt spr. het ook dat een
rijtuig op riemen volgens het ontwerp
f 10 zal moeten betalen, evenals een rijtuig
op veeren, terwijl dit vroeger f 5 was.
Als men weet, dat van de 10.000 paarden
in gemengd gebruik '/s gaat voor rijtuigen
op riemen, beteekent die belasting nogal
iets. Het ontwerp noemt nu wel als com
pensatie vrijstelling op stalknechts, doch
spr. meent dat deze voor de meeste boeren,
die geen stalknechts hebben, niets te be-
teekenen heeft. Spr. stelde voor dat het
Dagelijksch Bestuur deze bezwaren onder
de oogen der Regeering zou brengen.
Besloten is, dat eene commissie de bezwa
ren in een adres aan de 'Regeering zal
kenbaar maken.
De Hooge Raad te 's Gravenhage
heeft het cassatieberoep van J. L. B., kelner
te Antwerpen, terzake zijner veroordeeling
wegens diefstal van den fooienpot in de
sociëteit „de Vergenoeging" te Middelburg,
verworpen.
Goes. De liberalen en hunne helpers
hebben, gelijk te verwachten was, met
kracht gewerkt om hunne candidaten in
den raad te brengen. Alle kiezers die de
vorige maal thuis bleven, zijn aangespro
ken of opgezocht, veler briefjes zijn inge
vuld; op velerlei wijze is gespeculeerd op
der mensclien onnoozelheid, alles om de
vier antirevolutionaire candidaten onder
welke drie aftredende raadsleden te we
ren.
De heeren Putte, c. s. hebben een cir
culaire verspreid, om vooral de „mindere
man" op hun zijde to krijgenaan wie, nu
niet de afschaffing der kermis, maar
de hoofdelijke omslag als schrikbeeld is
voorgehouden.
Men moet weten dat omtrent den heer
Den Boer door de bladen het leugen
praatje is verspreid dat hij den „minderen
man" hoofdelijken omslag bezorgt.
Dit leugenpraatje overnemen doen de hee
ren Risseeuw, c.s. nu wel niet, maar zij willen
'ttoch exploiteeren. En zij weten, een goed
verstaander heeft maar een half
Dit is een onedele wijze van stijdvoeren.
De alius verkregen meerderheid kan niets
dan teleurstelling baren.
Wij hebben niets dan lof voor elk bewijs
van activiteit dat bij de verkiezingen wordt
geleverd, maar men moet eerlijk blij
ven, zoo bij de mondelinge als bij de schrif
telijke voorlichting der kiezers.
