N1EUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Reisindrukken.
ilo. 124. 1895.
HHnsifag 28 lufi.
flcgcnifc laargaiitf,
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
FEUILLETON.
REG IITSZAKEN.
GEMENGDE BERICHTEN.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Het bekende voorstel van den beer De
Savornin Lobman tot wijziging van artikel
54bis der Bohoolwet, ter voorkoming (zoo
veel mogelijk) dat bij gebleken onmacht
der schoolbesturen om in een vacature voor
onderwijzer aan een vrije school te voor
zien de subsidie van Rijkswege wordt ge
weigerd, is aangenomen door de Eerste
Kamer met 25 tegen 19 stemmen.
De tegenstanders zijn allen liberalen. On
der de voorstemmers zijn 11 liberalen.
Voor het voorstel stemden de heeren
Van Pallandt, Schimmelpenninck v. d. Oye,
FokkerSmits, L. van Nispen, E. Cremers,
Melvill van Lijnden, Sassen, Van Tienhoven
Kist, Engelberts, Pyls, Van Marie, W.
Cremers, Van Zinnicq Bergmann, Wertheim,
Pijnacker Hordijk, Van Weideren Mengers
Bahusen, Merkelbach, Van Nispen tot Pan-
nerden, Verheijén, Godin de Beaufort, Bo-
neval Faure en de voorzitter.
Er tegen brachten hun stem nit de
heerenAlberda, Viruly, Breebaart, Van
dë Putte, De Jong, Bultman, V Belander
Hein, Van Swinderen, Nysingh, Van Lier,
Bergsma, Coenen, Welt, Van Alphen, Breu-
ning, Nebbens Sterling, A. Prins en J. Prins.
De namen der liberale voorstemmers zijn
gecursiveerd.
22 Juli '95.
Thans heeït de St. Crt. de opgaven
omtrent den loop der bevolking des rijks
in 1874 volledig medegedeeld. Het getal
inwoners in Nederland bedroeg op 1 Jan.
1895, volgens deze opgaven, 2,372,406
mannen en 2,423,240 vrouwen, te zamen
4,795,646; in't geheel dus 50,834 vrouwen
meer dan mannen. Het grootste aandeel
hierin heeft de gemeente Amsterdam, welke
24,225 vrouwen meer dan mannen huisvest
dan volgt 's Gravenhage met 15,876 vrou
wen meer, Rotterdam met 13,762, Utrecht
met 3925 vrouwen meer. De provincie
Drente bevat echter 7048 mannen meer dan
vrouwenin de gemeente Norg zijn zelfs
van de 5893 inwoners 4266 mannen en
slechts 1127 vrouwen. Die ongewone ver
houding tussehen de leden van beiderlei
kunne in Norg moet hieraan te wijten zijn,
dat de rijkswerkinrichtingen te Veenhuizen
met hun talrijke bevolking van enkel man
nen, binnen het gebied van Norg gelegen
zijn.
De grootste gemeente is Amsterdam, met
450,189 inwoners, de kleinste gemeente is
Hemmen (Gelderland) met 260 inwoners.
op een tweedaagsch tochtje door een
gedeelte van Zeeland» Paradijs:
Zuid-BeYelaud. Herinneringen daar-
aan verbonden.
Op een mooien middag der loopende
maand Juli, begaf ik mij, vergezeld van
een reisgenoot, te Zierikzee op de spoor
boot, en hoewel daarmede ons doel slechts
was: het Katsche Veer, mochten wij toch,
gedurende een uur, die heerlijke, ver
kwikkende zeelucht genieten, welke op
een landbewoner zoo'n aangenamen indruk
maakt.
Te Katsche Veer stond de gemakkelijke
omnibus van wed. Rijk gereed, om ons
in het zoo lief gelegen stadje Goes te
brengen. Op dien tocht genoten wij volop
van het landelijk leven. Wij zagen, door
den Wilhelminapolder rijdende, wat er
met vereende krachten op landbouwgebied
kan verricht worden. Golvende velden
van graan en andere landbouwproducten
voor Jen mensch, en malsche klaver en
groene weiden voor het vee, lachten ons
toe. J® Wilhelminadorp passeerden wij
ket eenvoudige en nette, in deze eeuw ge-
atJcht kerkje, reden verder langs de
Goesche haven, met een prachtig lande-
l"k gezicht in 't verschiet en zagen aldra,
d t >vij in ket hoewel stille Goes, toch
De gemeenten die op 1 Jan. 1895 een gelijk
aantal inwoners bevatten, zijn Hengeloo
(Overijsel) met 6075 m. en 6075 vr.,
Steenbergen met 3677 m. en vr., Gemert
met 2320 m. en vr., Heeze met 895 m. en
vr. (allen in Noordbrabant)in Noord-
Holland Wervershoek met 1067 m. en vr.
en Buiksloot met 553 m. en v.in Zuid-
Holland Schipluiden met 550 m. en vr.
in Zeeland Meliskerke met 281 m. en vr.
Nog zij opgemerkt dat in de prov. Groningen
geen gemeente is die minder dan 1000 in
woners telt.
Door den directeur-generaal der staats
spoorwegen is eene eervolle vermelding
toegekend aan A. Dronkeis, machinist 2e
kl. te Vlissingen; wegens betoonde activi
teit; en aan D. v. Eikeren, loop wachter
te Arnemuiden, wegens betoonde oplettend
heid.
Naar wij vernemen, bestaat bij den
minister van marine het plan den hoofden
der werkvakken van 's Rijkswerven op te
dragen de werklieden van deze inrichtingen
door een wekelijksche audiëntie in de
gelegenheid te stellen hunne belangen aan
hem bloot te leggen. (Tel.)
Vergadering van den Gemeenteraad
van Middelburg, op Woensdag den 24 Juli
1895, des namiddags te l'/s uren, ter be
handeling der onderstaande zaken
Onderzoek geloofsbrieven van de in deze
maand verkozen Raadsleden, de heeren H.
P. den Bouwmeester (in verband hiermede
behandeling van een ingekomen adres, hou
dende bezwaren tegen diens verkiezing), mr.
G. N. de Stoppelaar, Mr. A. P. Snouck
Hurgronje, jhr. mr. W. H. Snouck Hur-
gronje, J. C. de Waal en H. P. van de Ree.
De Regeering heeft aan de Tweede
Kamer een crediet van f 4500 aangevraagd
voor de invoering van strafregisters en
signalementskaarten naar het stelsel Bertillon
o.a. in de politiebureelen te Rotterdam,
Amsterdam, en 's Gravenhage, alsook in de
strafgevangenissen.
Vrijdag stond voor de aT. rechtbank te
Middelburg terecht Pieter Jonker oud 37
jaar, koopman en winkelier te Wolftrtsdijk,
beklaagd dat hij te Wolfaartsdijk, koopman
zijnde en bij vonnis dezer rechtbank van
8 April 11. in staat van faillissement ver
klaard, ter bedriegelij ke verkorting van de
rechten zijner schuldeischers- goederen aan
in een meer bedrijvige plaats kwamen dan
wij dit ten platte lande gewoon zijn. Daar
aangekomen, zouden wij onze tenten, voor
één nacht opslaan in het van ouds be
kende hotel„de Zoutkeet".
Niet genoeg kunnen wij roemen de
vriendelijke ontvangst door den eigenaar
den heer Verwer, diens accurate bediening
en goede tafel. Allen toeristen, die dit
liefelijke oord bezoeken, kunnen wij dit
welingerichte hotel ten zeerste aanbe
velen.
Op onze wandelingen in de stad zagen
wij ook de ruïnen van de fabriek der firma
Kakebeeke, welke ruïnen ons aan gevallen
grootheid herinnerden, gelijk ook 'tmensche-
lij k leven die zoo vaak te aanschouwen geeft.
Jammer dat het stedeke die ramp moest
treffen, want arm als het is aan industri
eels inrichtingen, werd de nieuwe fabriek
ook nog elders geplaatst, en moest Goes
die voordeelen wêer derven, noodwendig
voortvloeiende uit de exploitatie van der
gelijke instellingen.
Dat men hier in het centrum eenerland-
bouwende bevolking woont, getuigen ook
de welvoorziene magazijnen van de sedert
vele jaren gunstig bekende firma Massee,
sinds korten tijd waardig op zijde gestreefd
door eene jongere zuster de firma Franken
en Goemans. Dat beiden èn tot nut van
den landbouw en tot voordeel voor zich
zeiven, in bloei mogen toenemen!
Dat Goes zich, over 't algemeen, in een
betrekkelijke welvaart mag verheugen, ge-
den hoedel heeft onttrokken, door aan den
curator in zijn faillissement, toen deze zich
op 9 April II. in de woning van hem, be
klaagde, te Wolfertsdijk bevond, ter be
schrijving van diens hoedel, te verklaren,
dat hij geene andere goederen bezat dan
zich destijds aldaar in zijne woning bevon
den, ofschoon hij eenige dagen te voren
in Maart jl. van uit zijne woning naar
Zierikzee had doen vervoeren tal van goe
deren, tot zijn boedel behoorende, of althans
dat hij, beklaagde, voor zooverre die goe
deren moesten strekken tot betaling van
schuld aan zijn vader, daardoor dien sehuld-
eischer heeft bevoordeeld op een tijdstip
waarop hij wist dat het faillissement niet
kon worden voorkomen, en zulks ter be
driegelij ke verkorting van de rechten zijner
overige schuldeischers.
Verder werd beklaagde nog ten laste
gelegd doodsbedreiging en bedreiging met
brandstichting ten opzichte van zekeren P.,
door het aanplakken cf doen aanplakken
aan diens woning van een stak papier,
waarin hij met doodslag en het in brand
steken van zijn woning bedreigd werd.
Aan den beklaagde was de heer mr. G.
J. Bisschop, advokaat te Middelburg, ambts
halve air verdediger toegevoegd.
De volkomen juistheid van het laatste
deel der telastelegging werd door eenige
getuigen schriftverklaarders bevestigd.
Getuige vrouw Goetheer verklaarde dat
J. op 17 Dec. jl. bij haar had aangebeld
en haar hal gezegd dat er een brietje op
de deur gespijkerd was met bedreigingen
tegen haar schoonzoon Pot.
Bekl. geeft dit toe doch zegt niet ge
weten te hebben wie dit plakkaat aan de
deur gehecht heeft.
Vrouw Pot verklaarde op 11 Maarteen
dergelijk geschrift op haar deur te hebben
gehad en dat zij na het gebeurde op 17
Dec. wel wat bevreesd geworden was.
Vijandschap bestaat er overigens tnsschen
Jonker en haar of haar familie niet.
Ook haar man legde een dergelijke ver
klaring af.
Getuige ontkent de aanplakker te zijn
van bedoeld dreigschrift,
Daarna werd het eerste deel der te'aste-
legging behandeld.
Getuige mr. Jaoobse Boudewijnse ver
klaart als curator in den boedel van be
klaagde hem te hebben aangemaand niets
te verzwijgen. Bekl. wilde den inventa
ris niet teekenen, en zei ook niet dat zijn
vader L. Jonker te Noordwelle zijnschuld-
eischer was.
tuigen ook de vele fraaie en goed geëta
leerde winkels welke wij hier en daar
aantroffen.
Des avonds bezochten wij het „Slot Oost
ende", en den daar, op een afgesloten ter
rein staanden moerbeziënboom van Jacoba
van Beijeren. Wat kwamen, daar vertoe
vende, tal van historische herinneringen
in ons op. Op dezelfde plaats, waar deze
herberg gelegen is, stond weleer een slot
van dien naam, waarschijnlijk gesticht vóór
de 14de eeuw door een der Heeren van
Borselen en naar de ligging „Oostende"
genaamd. Pit slot was eerst gebouwd tot
bescherming van de in de nabijheid wonen
de landlieden, die zich weldra in den om
trek er van vestigdenhieruit ontstond
van lieverlede het dorp en daarna de stad
Goes.
Volgens de kroniekschrijvers heeft Ja
coba van Beijeren, de laatste gravin nit
het Huis van dien naam, dit slot bewoond.
Ook na haar huwelijk met Prank van
Borselen in 1432 schijnt zij er haar
intrek van tijd tot tijd genomen te heb
ben. Door de familie van der Goes is het
slot in 1747 verkocht aan den Raad van
State, om tot een militair hospitaal te wor
den ingericht, en in 1748, na den vrede
van Aken, door den stede1 ij ken Raad van
Goes voor den lOOsten penning overgeno
men en door dezen verkocht voor afbraak.
Op dezen grond verrees in later tijden het
tegenwoordig „Oostende". Eenige jaren
geleden was er van het oude slot nog ove-
Getuige verklaarde voorts op een vraag
van den voorzitter dat niet alle ter terecht
zitting aanwezige goederen door hem waren
geïnventariseerd.
Beklaagde verzekert dat hij dat goed
niet heeft doen vervoeren, zijn vrouw heeft
dit gedaan.
Getuige M. I. de Groot verklaart de ter
terechtzitting aanwezige goederen niet bij
de inventarisatie te hebben gezien. Hij schat
hun waarde op f 125.
Getuige Voorbeijtel gaf inlichtingen om
trent hetgeen lip bij den koop van Jonkers
herberg van dezen had overgenomen.
Getuige burgemeester van
Noord welle, legt een gunstige verklaring
af omtrent beklaagde's vader. Gelijke ver
klaringen legt de inspecteur J. A. Lecluse
uit Zierikzee ofomtrent A. Bnijze (schoonva
der) B. T. v. d. Panne (zwager) en J. Gaan-
derse (schoonzuster van beklaagde) die on.
bewast van deze goederen hebben geheeld.
Deze getuigen leggen gelijke verklaring
af. Zij waren in deze zaak volkomen te
goeder trouw.
Getuige Sinke verklaart dat bekl. wel
degelijk van de verzending der goederen
naar Zierikzee geweten heeft. Beklaagde
erkent nu dat de goederen met zijn mede
weten zijn verzonden. Hij verklaart vijf
jaar de kerbergzaak gedreven en daarbij
een kapitaaltje van zesduizend gulden in
geteerd te hebben, en hij zijn failliet ver
klaring geen mededeeling heeft gedaan van
de uit zijn huis naar Zierikzee verzonden
goederen.
De ambtenaar van het openbaar minis
terie achtte de feiten, aan beklaagde ten
laste gelegd, wettig en overtuigend bewezen
en vorderde schuldigverklaring met diens
veroordeeling tot vier jaren gevangenisstraf
met de mindering.
De verdediger pleitte op heide aanklach
ten vrijspraak.
Uitspraak a. s. Vrijdag.
Hierna stond terecht A. J. W., oud 24
jaar, bediende te Ierseke, beklaagd van
brandstichting, door in den nacht van 2 op
3 April jl. een brandende lucifer geworpen
te hebben in twee klampen hooi en stroo
op de hofstede van J. van de Velde, nabij
de schuur, tengevolge waarvan het liooi en
stroo verbrandde, de schuur ook werd aan
getast en gevaar voor mensehenlevens was
ontstaan.
De beklaagde, die in den beginne alles
ontkend had, heeft in de instructie eene
bekenteni| afgelegd, welke hij echter nu
rig een enkele muur en eenige brokstuk
ken van een onderaardsche gang, welke
volgens overlevering zich tot het slot
's Heerhendrikslcinderen uitstrekte.
Komende op het gezegde terrein, dat
achter genoemde herberg ligt en grenst aan
de daar liggende uitspauningsplaats, vonden
wij den vermaarden boom, zoo men zegt,
geplant door Jaeoba van Beijeren. Bij den
aanblik van dien boom greep een zonder
ling gevoel ons aanwant hoewel het
onzeker is, of die moerbeziënboom en zijn
vruchten voor Jacoba iets bijzonder aan
trekkelijks hadden, waarschijnlijk is het
dat hij in haar leven is geplant, en zeker
is het, dat dezelve, uit de dagen der oud
heid, aan een ongelukkige lle.fde herinneren
de, voor haar eene treffende beeldspraak
was. De vruchten van dien boom welke
tot voor enkele jaren, nog vele en aan
genaam van smaak waren, waren het beeld
der gunsten, waarmede Jacoba (wier wapen
r-et dat van stad en eiland is vereenigd)
dezen omtrek begiftigd heeft. Vele klan
ken zullen er in al die jaren, door zijne
vruchten wel verkwikt zijn geweest. Breed,
majestiens breed, breidt de boom, zelfs
over de naburige daken zieh uit. Met tal
van beelden voor ons, namen wij noode
afscheid van hem.
Voor den volgenden dag stond op ons reis
plan een bezoek aan het liefelijk gelegen
dorpje Biezelinge. Op den heerlijken mor
gen van dien dag togen wij per rijtuig
daarheen,
wee1 terugnam. Hij gaf toe dat hij met
een kameraad in den bewusten nacht nit
was geweest en uit de bakkeet der hofstede
eenige lucifers gehaald had, maar beweerde
dat niet hij maar zijn kameraad de mijten
had aangestoken. Hij heeft wel lucifers
aangestreken ''och die woeien telkens uit.
Uit de verklaringen der getuigen bleek
dat in den laatsten tijd te Ierseke branden
hebben gewoed, die waarschijnlijk door
baldadige handen waren aangestoken. Ook
deze hofstede was er zeker aan gegaan als
de buren niet tijdig geholpen hadden, want
op de schuur was de teer reeds gesmolten
en de mijten waren niet meer te redden.
In de nabijheid van evengenoemde hof
stede zijn door de politie voetsporen ont
dekt en ook in de sloot. Een en ander gaf
aanleiding tot de arrestatie van W.
Beklaagde blijft echter ontkennen. Zijn
kameraad had den brand gesticht, omdat
zij eens een „lolletje wilden hebben".
De ambtenaar van het O. M. daarentegen
achtte 's mans schuld bewezen en eischte
zijn gevangenzetting voor den tijd van
tien jaren en met ontzetting voor eenigen
tijd van verschillende rechten.
De verdediger, mr. Dicke, pleitte vrij
spraak.
Bekl. nogmaals naar de redenen ge
vraagd, die hem lot de bekentenis bij de
instructie hebben geleid, wist hiervoor geen
voldoende reden op te geven.
Het onderzoek in deze zaak is hierop
gesloten verkla rd en de uitspraak beperkt
op Vrijdag 26 Juli a. s.
VliSSirgen. Vrijdagavond had alhier
weer eea kleine binnenbrand plaats in een
bovenwoning op de Kleine Markt bij vrouw
E. In de kast was namelijk een flesch
met naphta omgevallen niet kunnende zien
wat het was, stak men een lucifer aan,
waarop de inhoud ontplofte; in een oogen-
blik stonden de kast en eer.e daaraan gren
zende bedstede in brand, doch de buren
waren er vlug hij met eenige emmers wa
ter, zoodat de brand spoedig gebluscht was.
Toch waren er intusschen al twee spuiten
aangerukt, die echter geen dienst behoef
den te doen.
Donderdagavond had ook nog een kleine
binnenbrand plaats op een bovenwoning in
den Koudenhoek bij B. Tijdens de man op
de werf werkzaam was, was de vrouw
kermiswaarts gegaan, haar aangestoken pe-
troleuinkooktoestel met den ketel met
Langs den straatweg, omzoomd door we
lige akkers en volgeladen boomgaarden,
reden wij door het op V2 uur afstand van
Goes gelegen schoone dorp Kloetinge. De
kerk aldaar, waarheen twee lanen van
fraaie lindeboomen toegang verleenen, is
een oude kruiskerk, waarvan slechts één
der punten voor den dienst wordt ge
bruikt. Er bevindt zich een orgel in,
't welk 'len*27sten Mei 1787, door den
toenmaligen predikant P. W. la Motte
werd ingewijd, na vervaarligd te zijn door
den orgelmaker H. H. Hess van Gouda,
op last van den ambachtsheer Z. D. van
der Bilt.
Bij de kerk staat een flinke hooge toren.
Hier vertoevende, kwamen er bij ons we
der beelden uit het verledene te voorschijn.
Bij dit dorp namelijk, 't welk in de 16e
eeuw tweemaal door de Watergeuzen werd
verbrand, vond men eertijds het huis Smal-
legange, het stamhuis van den bekenden
kroniekschrijver van Zeeland, welk slot
in 1560 geheel afbrandde en sedert wel
weder opgebouwd werd, maar waarvan
men geen overblijfselen meer vindt. Op
merkelijk is de overeenkomst in de kleur
der eigenaardig geverfde huizen in dit
dorp. Wanneer er onderling onder de be
woners zulk een harmonie bestaat, kan
Kloetinge als een model gemeente in ons
Vaderland worden beschouwd.
Kapelle, 1% uur Z. O. waarts van Goes
gelegen, aan denzelfden straatweg, heeft
mede een rnime kerk, welke slechts ge-