NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
DE KIESWET.
lo. 11$ 189$.
Dinsdag ML
flegmde ïaacgang,
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
GEMENGDE BERICHTEN-
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02E.
UITGAVE VAN
en
va-n 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
Van af I October '94
is in overleg met den heer
Klernkerk met de administratie van
«de Zeeuw» belast de heer C. ORAN
JE LzVoorstad te Goes, die alle
gelden in cv tvarigst nemen en voor
de administratie teekenen zal.
IJ H. geabonneerden, die gewoonlijk
bij dhr. Klernkerk betaalden, gelieven
hierop te letten.
In het vorige nominer hebben wij enkele
punten uit het kiesrechtontwerp onder de
aandacht gebracht.
Punten, die naar alle waarschijnlijkheid
geen onaangenamen indruk van den in
houd en de strekking dezer wet hebben
gevestigd.
Wij hopen nu maar dat deze wet met
inderdaad bekwamen spoed van stapel mag
loopen en dat de geprikkeldheid en ge
jaagdheid die de vorige wet het ont
werp Tak onder het Volk en vooral by
de Volksvertegenwoordiging heeft gewekt,
van dit ontwerp Van Houten verre zal
zijn.
Laten onze vrienden in de Kamer den
strijd over het minder of meer in zoover
re aan de Liberale en Roomsche woord
voerder» overlaten, dat zij aan den strijd
over het minder geen deel nemen en dien
over het meer door hun woord en stem
helpen beslechten.
De finale kiesrechtuitbreiding komt toch
en de wet Van Houten dit wist men
zal ze niet geven.
Steune men daarom van onze zijde elke
eerlijke poging om die uitbreiding zoo ver
mogelijk te doen gaan.
Daartoe zal het noodig zijn dat de aan
dacht gevestigt wordt op elke onnoodige
beperking, waartoe aanneming van dit
ontwerp in zijn geheel leiden zon.
Voorloopig noemen wij er slechts drie.
De leeftijd vereisckt om kiezer te zijn,
wordt van 23 op 25 jaar gebracht.
Het is ons niet duidelijk waartoe deze
onmondig verklaring van meerderjarige
belasting betalende burgers noodig is. Als
het koppelen van dat kiesrecht aan den
census de beste proeve van kiesrechtuit
breiding brengen moet, laat het dan een
zoo groot mogelijken kring van belangheb
benden blij maken.
Onder de thans bestaande kieswet zou
den door schrapping van kiezers tusschen
23 en 25 jaar, naar de Regeering beeft
uitgerekend, slechts een 800 kiezers worden
uitgesloten.
Dat dit getal met de nieuwe kiesrecht-
uitbreiding minstens vervijfvoudigd zou
worden, zal ieder die nadenkt toestemmen.
Ten plattelande zijn tal van boerenar
beiders op bun 23ste jaar reeds gehuwd
en hebben een eigen gehuurde woning.
Vooral in het nieuwe kiezerscorps zou
den derhalve velen door deze beperking
worden getroffen. Ook zouden onder de
zoogenaamde lodgers voornamelijk de
kamerbewoners velen uitvallen.
Predikanten, onderwijzers, winkeliers en
kooplieden die zich voor hun 25ste jaar
ergens vestigen, zouden hunne voortva
rendheid en geleerdheid boeten met het
tijdelijk verlies van hun kiesrecht.
Wij zouden dus eene wijziging op dit
punt gaarne steunen. Ook zelfs dan, wan
neer de minister er de aandacht op ves
tigde dat onder degenen welke den 25-ja-
rigen leeftijd nog niet bereikt hebben, zoo
vele onverschillige staatsburgers zijn, wie
het niet schelen kan in welke richting hun
land bestuurd wordt.
Wij vermoeden dat hun getal op dien
leeftijd minder groot zal zijn dan op rij
peren leeftijd.
En gelooven daarbij dat onder hen ook
zeer warme, zoo niet de warmste voor
standers zij n van het staatsbestuur in eene
bepaalde richting.
By de jeugd is de voortvarendheid, de
beslistheid, de geestdrift voor het ideaal,
het verlangen naar het nieuwe; mogelijk
wel in radicalen zin. Doch allerminst mag
met deze omstandigheden de wetgever re
kenen. Er bestaat op dit punt geen statistiek;
en hier geldt dus de gulden regel: in het
twijfelachtige onthoud u.
De regeering wekke het vermoeden niet
op, als zoude zy de stemmen van de meest
vooruitstrevende kiezers weren.
Ons tweede bezwaar geldt de uitzonde
ring van hen die met 1 Febr. hun vollen
aanslag in de belasting niet hebben betaald.
Het grieft ons altyd nog dat de Grond
wet reeds de bedeelden uitsloot, moeten
nu nog tal van nijvere werklieden en
kooplieden die niet precies op 1 Februari
hun belasting afbetaalden, door dit wets
ontwerp getroffen worden
Misschien ware er geen onoverkomelijk
bezwaar bij de regeering tegen eene ver
lating van dezen fatalen termijn, bijvoor
beeld tot 1 Maart.
Velen toch, ook zelfs onder de fatsoen
lijke, als welgesteld geachte burgers, zou
den er niet op durven teekenen dat zij
altijd met 1 Februari in staat zijn hunne
achterstallige belastingschuld te voldoen; ter
wijl de vergeetacbtigen onder hen allicht
om persoonlijke redenen of door te streng
objectieve wetsnitlegging van het kies
recht zouden kunnen worden uitgesloten.
De derde onnoodige beperking treft, al
thans in onze omgeving, tal van arbeiders
en kleine burgers, die niet in eenige be
lasting zijn aangeslagen.
Het ontwerp bepaalt namelijk dat kiezer
kunnen zijn diegenen, welke niet in eenige
belasting aangeslagen zijn doch een huis
bewonen dat minstens f I huur doet.
Vallen hieronder nu alle bewoners van
eenzelfde huis dat van den hoofdbewoner
f 1 huur vergt, dan hebben wij in zoo ver
daar vrede mee. Maar is de bedoeling van
den wetgever dat de woning slechts door
éen gezin moet betrokken zijn, dan hebben
wij hiertegen ernstig bezwaar.
Een huisje van f 1 is op onze dorpen een
aardige woning, en deszelfs bewoner be
hoort stellig niet tot de minst welgestelden.
Maar een huisje dat 90 cent aan huur
opbrengt is niet minder lief en net, de be
woner heeft een vriendelijk tnintje er achter
met nog een lapje grond dat hij in zijn
schafturen bewerkt, met nog eenige ruimte
voor zijn varkentje. Wat zal men nu ook
dezen fatsoenlijken man zijn kiesrecht ont
houden, dewijl hij een dubbeltje minder
betaalt dan zijn buurman die hoogstens
een even groote woning betrok.
Bovendien, hier trekken de menschen
met het ruime geweten weder aan het
langste eind.
Bezitters van huisjes, groote landbou
wers, wier arbeiders vrij woning genieten,
veranderen eenvoudig de huishuur of het
weekloon van deze menschen en maken
van deze menschen kiezers.
Zij slaan hunne huur op, doch verhoogen
tegelij k hun weekloonof ook zij Jleggen
hun een verplichte huishuur op terwijl zij
hun weekloon met een gelijk bedrag ver
hoogen.
Met dien gulden huishuur krijgt men
een kiezersteelt op groote schaal, en men
sluit er velen door uit. Gezwegen nog
van de nog veel ernstiger uitsluiting van
hen die een huishuur van f 1.50 tot f 2.50
betalen in de kleinere en grootere steden.
Als de regeering deze uitsluiting wegens
te lage huur in het kader van haar ontwerp
noodig acht, zouden wij haar in overweging
willen geven het bedrag van f 1 minstens
te halveeren.
Wat het bedrag van f2.50 aangaat
zullen onze zusterbladen, in de groote steden
verschijnend, zeker hunne meening wel
openbaren. Maar tegen het bedrag van
een gulden huishuur bestaat bij ons ernstig
bezwaar.
Wij laten het voorloopig hierbijdoch
voegen er voorloopig de verzekering aan
toe dat wij met veel in dit ontwerp ons
hartelijk tevreden kunnen stellen.
De regeering, voortgekomen uit de actie
van „Conservatisme", „Geleidelijke uit
breiding" en „Grondwettig bezwaar" ging
voor haar doen een mooi eind; de zwak
heden van het ontwerp Tak vermeed zij, het
goede er uit nam zij over. Haar ontwerp
kwam met inderdaad bekwamen spoed in.
De strijd over den datum waarop het
sectie-onierzoek zal aanvangen is ten voor-
deele van 15 September beslist.
Na zelfs door de radicalen aanvankelijk
deze datum als de meest wenschelijke was
aangewezen, kunnen wij ons bij deze be
slissing nederleggen; al had bet ons toe
geschenen dat dadelijke instelling van een
onderzoek wel zoo dienstbaar aan eene
geleidelijke totstandkoming der kieswet
zou geweest zijn.
Intusschen hopen wij maar dat „Conser
vatisme" (geen uitbreiding), „Geleidelijk"
(een uitbreiding met sprongetjes) en
„Grondwettig bezwaar" door dit ontwerp
niet te zeer zullen teleurgesteld zijn.
De laatste althans zal bij de discussies,
die ons daarna wachten, dunkt ons, wel
kunnen thuis blijven.
Het beruchte kenteekenniet bedeeld
zijn is welstand, is dood en begraven en
de gelegenheid om te komen spoken is
hetzelve gansckelijk afgesneden.
Goes. Vrijdag 11. maakten 188 leer
lingen der Chr. School die in 't afgeloopen
jaar minder dan 10 keer verzuimden, met
de Commissie tot bevordering van getrouw
schoolbezoek, mede onder geleide van het
Bestuur der school en het onderwijzend
personeel een uitstapje naar Zierikzee.
Om half 8 uit het schoolgebouw ver
trokken, gingen zij na eene korte wande
ling door de stad naar de Kade, waar de
met vlaggen getooide boot hen wachtte.
Trotscb op bare vracht voer deze onder
de opwekkende tonen van de Harmonie
„Hosanna" de Kade uit en bracht de vroo-
lijke kinderschaar de Schelde over.
In Zierikzee werd eerst eene aubade ge
bracht aan dhr. Verineijs, burgemeester,
waarna men naar den tuin van den heer
Verwer ging, waar de kinderen naar harte
lust konden spelen en zich te goed doen
aan de ververschingen, die door de dames
in overvloed werden toegediend. Des
namiddags werd nog eene wandeling door
en om de stad gemaakt.
Alvorens den zoo uitnemend ingerichten
tuin van dhr. Verwer te verlaten, nam
dhr. Oranje, secretaris van het schoolbe
stuur, het woord om allen te danken voor
de bewezen diensten, inzonderheid den
eigenaar van den tuin, die zoo uitnemend
voor alles had gezorgd, doch bovenal den
Heere; die het feest met zulk schoon zomer
weder begunstigde.
Toen men naar de boot terug trok, werd
nog een afscheidsgroet gebracht aan de
Christelijke school van dhr. Mulder bij
monde van den voorzitter van het school
bestuur, dhr. Donner. Nadat diens uitne
mend woord beantwoord was door dhr.
Mulder, hief men te zamen nog „Het Wil
helmus" aan.
In feestelijke stemming arriveerden de
kinderen te half 7 in de Kade, waar zij
het eerste couplet van den Avondzang zon
en de Harmonie het 10de vers van Pa. 68
speelde.
Alles li»p zeer ordelijk en geregeld af.
Het feest mag wel geslaagd heetende
kinderen zullen zich nog langen tijd dezen
geno igelijken dag berinneren en de Com
missieleden kunneif met voldoening op hun
werk terugzien, hetwelk de Heere zoo
bijzonder heeft willen zegenen.
In den Wiihelmina-polder werden
dezer dagen door Belgische kooplieden
6 veulens, die nog bij de moeder liepen,
voor den enorm hoogen prijs van f 185
per stuk gekocht,
Oudelande. Een ingezetene uit deze
gemeente schrijft ons
Nu de zomer weer is ingetreden met
zijn heerlijk klimaat en scboone natuur, is
het rijden van gilden-vereenigingen en vaa
landbouwers en andere bijzondere personen
weder in vollen gang, en wordt zoo als
gewoonlijk op bun doortocht onzegemee i'e
ook niet vergeten. Zoo zal dan de vreem
deling zien dat weder eene van de schoonste
bouwhoeven, waaraan onze gemeente vroe
ger zoo rijk was, door de band des sloopers
is opgeruimd, zoodat thans onze gemeente
nog slechts zes groote hofsteden meer tel'.
Laat ik den lezer mogen herinneren wat
al niet sinds veler menschen heugenis is
opgeruimd. Bestond vroeger bij de kom
der gemeente het hof Ora et Labara, het
wordt thans door gegoede arbeiders bewoond.
Iets verder, dichter bij het dorp, treft men
een tweede aan. Deze deelt in hetzelfde
lot, en besloeg vroeger ongeveer veertig
H.A. Komt men dan op liet dorp dan
treft men er weer een aan, waar eertijds
het hoofd «nzer gemeente woonde. Deze
hofstede is hersehapen in een vrachtrijders-
bedrijf en verder treft men er nog een aan
die voor een jaar of zes op bijna de helft
is teruggebracht. Gaat men nu het dorp
verlaten, dan komt men door Watervliet
daar is van een vroeger hoefje ook geen
spoor meer te vinden, en komt men nog al
verder dan passeert men Eben-Haëzer welke
bestaat uit genoemd hof, destijds aange
kocht perceel bouwhoeve van wijlen J.
Driedyk en welke twee gebouwen met
schuren onzen burgemeesters hofstede vor
men, en naast dat alles sluit de lijst van
sloopen en opruimen het hof Nooit gedacht
met zijn flinke schuur en woningen de rij,
welke van het voorjaar totaal is afgebroken
en elders is geplaatst. Voegt men bier nu
nog aan toe, dat voor eenige jaren van
het hof Meijera oik nog eenige perceelen
verkocht zijn en oik weder wat is terug
gebracht, en dat een halve eeuw geleden
de hofstede met buitengoed van wijlen mr.
de Backer, officier van de toenmalige recht
bank te Goes, ook is opgeruimd dan
komt ieder weldenkende tot de slotsom dat
Oudelands in de laatste jaren der 19de
eeuw sterk in welvaart is afgenomen. En
kunnen vele gemeenten over dienzelfden
toestand spreken en klagen, althans van
onze gemeente kan bet met recht getuigd
worden.
Krabbendijke. Op het telegraaf
kantoor alhier werden in de maand Juni
behandeld, 45 stnks telegrammen, zijnde
25 ontvangen en 20 verzonden.
Heinkenszand. Dat het vervoer van
vette varkens in deze warme dagen ge
vaarlijk is ondervond een landbouwer uit
Wolfertsdijk die Vrijdag jl. 3 vette var
kens naar hier vervoerde, bij aankomst al
daar bleek dat een der dieren tengevolge
van de warmte en weinige ruimte in het
voertuig bezweken was.
's Heer Arendskerke. Hoe ondoor-
dachtzaam en afkeurenswaardig het is,
dieren aan zijne leiding toevertrouwd, on
beheerd te laten staan, ondervond Douder-
dagavond de koetsier J. Z. uit Goes. Ter
wijl deze eenige oogenblikken in de her
berg van J. de R. alhier vertoefde,
sloegen zijne beide, voor die herberg staan
de met een rijtuig gespannen paarden
op hol, tengevolge waarvan bet rijtuig
zeer beschadigd en een der dieren zooda
nig verwond werd, dat het alsnog onge
schikt is tot den arbeid. Eerst te Goes
gelukte het een collega van Z. de paarden
tot stilstand te brengen. Tegen den koetsier
is door den ge m.-veld wachter proces-ver
baal opgemaakt
Wolfertsdijk. In de Donderdag mid
dag gehouden vergadering door de leden
der dorpsvereeniging „Landbouw en Vee
teelt" alhier, werden weder twee nieuwe
leden aangenomen. Tot vice-voorzitter werd
benoemd de heer M. de Kater. In het regle
ment werden in de vorige vergadering
eenige wijzigingen aangebracht, waarop 4
Koninklijke goedkeuring was ontvangen.
Omtrent de nieuw aangekochte kunst
meststrooier, werd 't beter geacht, om een
vasten zaaier aan te stellen, en dhr. Joh.
Sinke daarvoor benoemd.
Ook werd de wensch uitgesproken, dat
de leden een onderlinge veeverzekering
zonden oprichten, dit vond algemeen bijval
men zal in de eerstvolgende vergadering
daarop terugkomen.
Door de drukte was de vergadering niet
best bezocht, zoodat de secretaris besloot
om zijn voorgenomen lezing over „de waarde
der vlinderbloemige cultnurgewassen in het
landbouwbedrijf', uit te stellen tot de
vo'gende vergadering.
Middelburg neemt een flinke proef
met den muntgasmeter, het toestel, dat
gas levert zoodra man ei eer. bepaalde
munt in werpt. Een 25-tal ingezetenen,
wier woning hoogstens eene huurwaarde
van f 100 mag hebben volgens de grond
belasting, ontvangen niet alleen gratis de
binnenleiding, maar bovendien eene nette
gaslamp met brander, glas en kap of bal
lon, alsmede een flink gaskomfoor, met
daarbij beboorende guttapercha slang, op
welk komfoor men niet enkel water en
aardappelen, maar ook zeer goed een stukje
vleescb braden, visch bakken en ook de
strijkijzers heeten kan. It. N.
Geslaagd te 's Gravenliage voor bet
examen candidaat-gemeente-secretaris de
heeren M. L. Westfaal Quadekker te Arne-
muiden, F. Adriaanse te Middelburg en
A. F. Hanssens te Stavenisse.
Vlissingen. Zondagnamiddag had aan
het Badhuis alhier een treurig ongeluk
plaats. Een der passagiers van een der
Belgische plezierbooten ging bij het baden
te ver in zee zoodat hij in het stroom
terecht kwam met bet ongelukkig gevolg
dat bij in de diepte verdween en voor
veler oogen jammerlijk verdronk. De per
soon is 25 of 26 jaren oud en sedert 6
maanden gehuwd. Zijn vrouw was ook
aan bet strand aan wazig. Zij is 20 jaren oud;
haar toestand is beter te begrijpen als te
beschrijven daar zij ook zelve ooggetuige
van het ongeval was. Zij werd bewuste
loos weggedragen en vertrok per spoor naar
hare woonplaats. De Belgische boot, waar
mede deze passagiers gekomen waren, is
met de vlaggen halftops en zonder muziek
terstond de haven uitgestoomd. Het lijk
is nog niet gevonden.
Bij beschikking van den Minister van
Marine is, ingaande met 1 Juli a. s., aan
den Rijkslichtwachter J. Naerebout, te
Domburg, op diens verzoek eervol ontslag
uit zijne betrekking verleend.
In de daardoor ontstane vacature zal
weldra worden voorzien.
De „Prof. Dr. A. Kuyper
Aan liet diner, Donderdag teScheveningen
gehouden door leden der „Vereeniging voor
booger onderwijs op Gereformeerden grond
slag", deelde de heer Fan Lijben Seis mede,
dat een der Scbe veningsche reeders be
sloten had een zijner schuiten de zee in te
zenden onder den naam van „prof. dr. A.
Kuyper."
Deze mededeeling werd met gejuich
begroet.
r De liberale kiesvereeniging „Gemeen
tebelang", te Middelburg, heeft bij accla
matie tot voorloopige candidaten gekozen
de aftredende liberale leden.
In de plaats van den heer D. Jeras,
die verzocht heeft niet in aanmerking te
komen, zijn op de candidaten-lijst geplaatst
de heeren; A. A. Mes Gz., katholiek, D.
Hildernisse, J. Borsius en Jhr. mr. C. de
Casembroot.
Den 8sten Juli zullen definitieve candi
daten worden gekozen.
MIDDELBURG. Woensdag 3 Juli dss
namiddags te 21/2 uur, openbare zitting
van den gemeenteraad, ter behandeling van
de onderstaande zakenlo. Ingekomen
stukken- 2o. Benoeming leden stembureau
verkiezing leden van den gemeenteraad,
