NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
lo. 114. 1895.
Safectfag 29 luiii.
legemfe faatgoni}
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
KIESWET—VAN HOUTEN.
ELKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
va-n 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Deze wet is thans ingekomen.
Aan Het Centrum ontleenen wij een en an
der van haar inhoud en van de toelichting
door de redactie daarbij gegeven.
Wie zijn kiezers lo. alle manne
lijke Nederlanders, die in een der directe
belastingen zijn aangeslagen. Deze belas
tingen zijngrondbelasting, personeele be
lasting, vermogens- en bedrijfsbelasting. Voor
het kiezersschap wegens grondbelasting moet
de aanslag minstens f 1 bedragen voor de
andere belastingen is iedere aanslag goed,
mits men op 1 Februari niets meer bij den
ontvanger schuldig is. Hier past men het
beginsel toe: geen geld, geen kiezer. Bij
de huidige kieswet gelden alleen die aan
slagen (van het personeel) waarop geen re
missie valt en voorts in de grondbelasting
de aanslagen van f 10 af. By de thans
voorgestelde kieswet is het niet duidelijk,
of, ingeval de nieuwe wet op het perso
neel wordt aangenomen, de geheel kwijt
gescholden aanslag (wegens het bezit van 8
of meer kinderen) toch voor een aanslag
geldt; verder zijn kiezers:
2o. alle niet-aangeslagenen zoo huisvaders
als commensaals, die op 1 Februari 6 maan
den eenzelfde woning hebben bewoond,
mits deze (naar gelang der gemeente) f 1.
tot f 2,50 aan weekhuur waard is of wel
zoo zij als eigenaar of huurder een vaar
tuig bewonen van minstens 30 ton inhoud
3o. alle niet aangeslagenen en niet-af-
zonderlijk wonenden, die op 1 Februari
minstens 13 maanden achtereen bij een
zelfden patroon of instelling in dienstbe
trekking of functie zijnen aan kost, inwo
ning en salaris samen een inkomen genie
ten van minstens f 275 tot f 550 (na..r
gelang van de gemeente)
4o. alle gepensioneerden tot gelijk be
drag en naar dezelfde gemeentelijsten
5o. allen die niet in de voorgaande ca
tegorieën vallen maar in het bezit zijn
van f100 nominaal op het Grootboek of
f50 op de Rijkspostspaarbank;
6o. allen die na afgelegd examen in
het bezit zijn geraakt van een diploma voor
benoembaarheid tot eenige openbare betrek
king, ambt, beroep of bedrijf.
Men heeft alzoo verschillende categorieën
van kiezers: censuskiezers, woning-kiezers,
commensaal-kiezers, varende kiezers, inwo
nende beambten-kiezers huisbedienden-kie
zers, gepensioneerde-kiezers, grootboek-kie
zers, spaarbank-kiezers en capaciteits-kie-
zers. Voor allen komt echter in aanmer
king
De leeftijd. Deze is bepaald op 25 jaar
in plaats van 23.
Kiezersteelt door te hooge aangifte
in de vermogens- en bedrijfsbelastingen
wordt zooveel mogelijk tegengegaan, door
dien valsche aangifte de aanspraak doet
vervallenhierdoor wordt tegelijkertijd
te lage aangifte met verlies van kiesrecht
gestraft, wat te bezien staat of het wel
geoorloofd is.
Aangifte voor het kiezerschap
is onnoodig voor de census-kiezers. Voor
hen zorgt de ontvanger, zooals het ook
nu geschiedt. De niet-aangeslagenen, de
commensaals en varende kiezers moeten
zich éénmaal aangevenhun verdere le
vensloop wordt door de administratie bij
gehouden, wat wel een heele corvée zal
blijken. De in een dienstwoning gevestig
de beambten of bij andere in dienstbe
trekking zijnde kiezers moeton zich telkens
aangeven dit zal ook wel het geval moe
ten zijn met de kapitalisten van het Groot
boek en van de Rijkspostspaarbank.
De tabellen, waarop de gemeenten
zijn geplaatst tot onderscheiding van de
huurwaarde der woning van de commen
saals en van de salarissen der beambten
en dienstbare kiezers, komen ongeveer
overeen met die in de voorgestelde wet
op de personeele belastingwordt deze
verworpen, dan blijft de tabel in de kies
wet toch van kracht. Beide wetten zijn
daardoor echter niet los van elkaar, wijl bij
de bestaande wet op het personeel de aan
slagen heel anders geregeld zijn dan bij
de nieuw voorgestelde. Deze influeneeert
op een veel grooter getal aangeslagenen
en derhalve ook op het
Aantal kiezers. Hoe groot dit bij
de nieuwe kieswet zijn zal, is zelfs niet
tyij raming op te geven. Het hierboven
genoemde cijfer van 600.000 onderstelde
de bestaande personeel-wet. Daarbij toch
zijn aangeslagen 561.000 personen, terwijl
voorts zijn aangeslagen in de grondbelas
ting (1890) van af f 1.- ongeveer 408.000
mannen, in de vermogensbelasting 55.000 en
in de bedrijfsbelasting 20.500. Van 1 Aug.
1892/93 hadden 3551 meerderjarige man
nen f 100 op het Grootboek, terwijl van 1
Jan. 1892)93 bijna 28.000 het vereischte
bedrag van f50 op de Rijkspostspaarbank
hadden.
In elk geval berust het cijfer van 600.000,
dat men reeds bij de huidige belasting
wet krijgen zou, op een zeer verdedigbare
gissing. Het nieuw-voorgestelde personeel
vermeerdert de aanslagen wellicht aan
zienlijk, dus ook het aantal kiezers. Hier
zegt de Regeering: Geef mij meer aanslagen
en ik geef u meer kiezers.
Reclames worden niet meer behan
deld door den Gemeenteraad, maar door
B. en W. en in plaats van de rechtbank
komt het kantongerecht.
Het Couloir-stelsel heeft de heer Van
Houten van zijn voorganger overgenomen,
eveneens het systeem voor het.
Stellen der candidaten. Deze kun
nen alleen als zoodanig in aanmerking
komen, wanneer zij door 50 kiezers of
namens een erkende kiesvereeniging in
hun district aan den voorzitter van het
stembureau vooraf zijn opgegeven. Een
zeer groot gemak in districten, waar geen
strijd is of in geval van een formaliteits
verkiezing. Wanneer de candidaat 50 be
kende voorstanders heeft en er is geen
tegen-candidaat geproclameerd, dan behoeven
slechts een paar buren van het stembureau
op hem te gaan stemmen en de rest kan
thuis blijven zonder dat de candidaat over
minachting behoeft te klagen.
Voor menig plattelandsdistriet is dit een
uitkomst, maar het stelsel is in flagranten
strijd met het gedwongen stemmen door
alle hens.
Kiesdistricten. Ook hierin wordt
de wet-Tak in hoofdzaak gevolgd. Amster
dam wordt met 't geannexeerde deel van
Nieuwer-Amstel 9 districten, Rotterdam 5,
Utrecht 2, 'sGravenliage metSeheveningen
3. Aan Groningen alleen heeft de heer
Van Houten het land gekregenhij be
houdt enkel de stad en maakt van de rest
een nieuw district Hoogezand.
De Zoon der Weduwe. In art.
2 wordt niet alleen bepaald, dat de belas
ting ten name van gehuwde vrouwen en
kinderen ook voor zoover daaruit kiesbe
voegdheid kan ontstaan, die bevoegdheid
verleent aan den vader, maar ook dat de
eenige of de oudste zoon, die bij zijn moeder
weduwe inwoont, haar kiesrecht uitoefent.
Uitgestotenen. Art. 3 geeft aan
welke personen van de uitoefening van het
kiesrecht zijn uitgesloten. Het zijn zij,
aan wie dit recht bij onherroepelijk rech
terlijk vonnis is ontzegd, gevangenen, onder
curateele gesteldeu, bedeelden en wanbe
talers van de grondbelasting, wanneer zij
aan (leze alleen hun aanspraak ontleenen,
en eindelijk militairen beneden den rang
van officier, zoolang zij in werkelijken
dienst zijn.
Kiezerslijsten. Het opmaken der
kiezerslijsten zal nogal wat moeite ver-
eischen. Niet alleen de ontvangers der
belastingen, maar ook de gemeenteambte
naren en die van het Grootboek en de
Rijkspostspaarbank, de bevelhebbers van
zee- en landmacht, de openbare armbe
sturen en de bestuurderen van particulie
re liefdadigheidsinstellingen komen er aan
te pas. Alleen de onderstaud van laatst
genoemden komt als bedeeling in aan
merking.
Capaciteitskiezers. Het loont wel
eens de moeite na te gaan, in welke per
sonen, bij gebreke van welstand, toch de
geschiktheid om te kiezen zal worden
ondersteld. Het zijn n.l. notarissen, be-
ëedigde vertalers, rechterlijke ambtenaren,
advocaten, auditeurs-militair, rechtsgeleerde
leden, advocaten-liscaal, griffiers en practi-
zijns bij het Hoog Militair Gerechtshof,
privaat-docenten aan Universiteiteu, geëxa
mineerde leeraars bij het middelbaar onder
wijs, lagere onderwijzers in alle vakken,
artsen, tandmeesters, apothekers, apothe
kersbedienden, genees-, heel-, verlos-, tand
heel- en artsenijbereidkundigen, veeartsen,
loodsen, essayeurs en handels-essayeurs,
officieren der landmacht, ingenieurs en
aspirant-ingenieurs, ijkers en adjunct-ijkers
en machinisten. Opmerking verdient, dat
op deze lijst geen canilidaat-notarissen en
zeeofficieren voorkomen, hoewel in de Me
morie van Toelichting de eerste wel ge
noemd werden als kunnende het kiesrecht
bekomen krachtens hun diploma. Van de
zeeofficieren wordt heel geen gewag ge
maakt. Zij worden waarschijnlijk berekend
beneden de 30-tous schippers
Verkiezen en stemmen. De wet
maakt tusscken beide uitdrukkingen onder
scheid. De dag der verkiezing is die,
waarop de burgemeester der hoofdplaats
van het kiesdistrict van 9 tot 4 uur de
namen der candidaten in ontvangst neemt,
welke aanbieding geschieden moet door
minstens 50 kiezers of namens een „erken
de kiesvereeniging" die 25 stemmen op
den candidaat heeft uitgebracht. Liggen
binnen een gemeente meerdere districten
dan is de buigemeester hoofd van het
district, wairbinnen het Raadhuis ligt, en
benoemt de Gemeenteraad de voorzitters
der andere districten. De kiezers krijgen
minstens drie dagen vóór de stemming de
namen der candidaten thuis op een ge
drukte kaart in alphabetische vslgorde.
Het stemmen geschiedt op den daartoe
vastgestelden dag, die nooit een Zondag
mag wezen, zomer en winter van 8 tot
5 uur. Alle werkgevers zijn verplicht hunnen
arbeiders daarvoor twee uren vrijaf te geven
op strafte van 14 dagen gevangenis of f75
boete. Dit sluit niet in zich, dat de werk
gevers verplicht zijn vrijaf te geven tijdens
den werktijd. Zij kunnen er dus ook de
middag-schafturen voor aanwijzen, mits die
uren voor alle werklieden twee dagen
vooraf op een in de fabriek aangeplakte en
door den patroon onierteekende kennisge
ving worden bekend gemaakt. De verdere
techniek van het stemmen is zeer uitvoe
rig beschreven, doch krijgt voor de kie
zers eerst belang; als de wet is aangenomen.
Zij zullen zich in het minutieuze stelsel
der z.g.n. couloirs of stemlessenaars wel
licht gemakkelijk leeren schikken, temeer
omdat zij niet behoeven te schrijven. Zij
behoeven den naam van hun uitverkorene
slechts door middel van een potlood aan
te teekenen met een streep of kruis, tenzij
zij er de voorkeur aan geven de niet ge
wilde namen door te krassen en die van
hun candidaat te laten staan. De stem
biljetten worden op de bureaus door de
kiezers ontvangen tegen inruiling van de
hun thuis bezorgde kaart. Het zal mis
schien hier en daar noodig zijn, dat
vooraf door stemmers en stemepnemers eene
soort repetitie worde gehouden, onder lei
ding van een deskundige.
Stippen wij alleen nog aan, dat de Re
geering als kaar
Voornemen te kennen heeft gegeven,
om de hoofdkiesdistricten voor de Provin
ciale Staten, waar meer dan 5 plaatsen te
gelijk te vervullen zijn, te splitsen en om
alle gemeenten boven 15.000 voor Raads
verkiezingen ook te splitsen, zullende de
thans bestaande meervoudige districten
echter worden verdeeld en wel Amster
dam in 9, Rotterdam in 5 en 's- Graven-
hage in 3 districten.
De Raadsverkiezingen zijn, wat
de kiezers betreft, bij deze kieswet reeds
geregeld. De Gemeentelijke kiezers zijn
dezelfde als de census-kiezers voor Kamel
en Staten, en bovendien ook zij, die in
de plaatselijke directe belastingen zijn
aangeslagen voor fl tot f2.50, ook weer
naar gelang van de gemeente. Yoor deze
laatsten is het voldaan hebben der belas
ting evenzeer noodzakelijk.
28 Juni '95.
Bij kon. besluit is eervol ontslag verleend
aan J. J. Hocke als le luitenant bij het
2e bataljon rustende schutterij in Zeeland.
Bij kon. besluit is benoemd tot ka
pitein-kwartiermeester bij het le reg. inf.
de le luit. kwartiermeester P. Vink tot
le luit. Kwartiermeester bij zijn tegen
woordig korps de 2e luit.-kwartiermees-
ster J. Stroband van het 3e reg. infanterie.
Middelburg. De heer D. Jeras sinds
Nov. 1872 lid van den gemeenteraad en
van 7 Oct. 18892 Sept. 1890 wethouder
alhier, stelt zich bij de aanstaande perio
dieke aftreding niet weder verkiesbaar.
Domburg. Met ingang van 16 Juli
a. s. is benoemd tot postbode alhier de heer
Clement, thans in gelijke betrekking te
Cadzand.
De Tweede Kamer heeft aangenomen
het ontwerp tot instelling van een derde
kantongerecht te Rotterdam, na aanneming
met 40 tegen 27 stemmen van een amen
dement—Smit om het kantongerecht
Ridderkerk te behouden.
De conclusie der Commissie in de zaak
van den gegijzelden heer Waale te Zieriksee
werd goedgekeurd, nadat vervallen is punt
2, omdat de regeering zich voorbehoudt
eene wijziging te brengen in art. 68
(strafvordering).
"Wie voor ruim een tiental jaren geleden
voorspeld had, dat de toen nog kleine
Vereeniging tot Christelijke verzorging van
krankzinnigen, in 1895 in het centrum, in
het Zuiden en in het Noorden des lands
eene stichting zoude hebben, welke in geen
enkel opzicht bij de Staatsinrichtingen
van dien aard ten achter staan, ja in vele
opzichten de voorkeur verdienen, men zoude
hem of haar die deze dingen voorzegd had,
niet willen en kunnen gelooven. En toch
eer 1895 heengaat staan daar de stichtingen
„Veldwijk" „Bloemendaal" „Dennenoord."
Het Bestuur heeft aan het gesticht te
Zuidlaren laatstgenoemden naam gegeven.
En wellicht nog voordat de eerstvolgends
winter in het land is, kan besloten zijn tot
het bijbouwen van twee nieuwe paviljoe
nen, een kerk en eene pastorie voor het
gesticht „Dennenoord." Het Bestuur zal
tenminste hierover plannen formeeren.
Zooals beken 1 is berusten besluiten over
de uitvoering van den bouw bij de Alge-
meene Vergadering, welke dit jaar te Gro
ningen gehouden wordt.
Op 5 Juli wordt te Serooskerke een
rijkstelegraafkantoor, ingericht met tele-
phoondienst, voor het algemeen verkeer
geopend.
Het blijft op Zon- en feestdagen gesloten
en zal op werkdagen open zijn van 9 tot
10% uur voor- en van 12 tot 2 en 6 tot
8 uur namiddags (spoortijd).
Van bevordering der immigratie in
Suriname verwacht de regeering meerderen
bloei voor de kolonie, daar de aanvoer
van vreemde werkkrachten strekt tot ves
tiging van eene vaste bevolking, terwijl
ook de immigratie van Javanen, bij goede
regeling van hunnen overtocht en behoor
lijke zorg voor hun verder lot, haars
inziens ook tot kolonisatie kan leiden. Zij
zal trachten in die richting werkzaam te
zijn. De tegenwoordige verhouding tusschen
het aantal mannelijke en vrouwelijke im
migranten is, uit een oogpunt van zede
lijkheid, niet gebleken onvoldoende te zijn.
Voor ongeveer f 1.055.000 zijn aangevoerd
10571 immigranten, zoodat deze tot dusver
uit de beschikbaar gestelde staatsgelden
per hoofl zijn te staan gekomen op onge
veer f 100. De regeering acht de bepalingl
der rente op 3 ten honderd 'sjaars het!
voordeeligst en voor een fonds met een
kapitaal van f 1.500.000 een reffie-voet van
2% pCt. niet aanbevelingswaardig. Het
rapport van de commissie tot onderzoek
van de mogelijkheid van eene kolonisatie
van Europeanen, is nog niet ontvangen.
Nadere stappen bij de Engelsche regeering
in dier voege dat de Britsch-Indische im
migranten eerst na verloop van 10 jaren
verblijf in de koloniën het recht van vrijen
overtocht naar hun land zullen verkrijgen,
zijn nog niet gedaan. Niettemin wordt
alles in het werk gesteld om een blijvende
vestiging in Suriname voor immigranten
aanlokkelijk te maken.
Naar wij uit goede bron vernemen
worden, in verband met hetgeen dezer
dagen door de Vaderlander is geschreven
omtrent het samengaan van de verschillende
nuances in de anti-revolutionaire partij,
pogingen aangewend om een zelfstandige
politieke kiesvereeniging voor Zeeland op
te richten van leden van de Nederd.
herv. kerk.
Men zal ook van die zijde de uitgaaf
van een blad, dat, naar men zegt, tweemaal
's weeks verschijnen zal, ernstig overwegen.
Vooral ook met het oog op de scheiding,
die in de anti-revolutionaire partij is uit
gebroken, acht men het noodig een zuiver
anti-Kuyperiaansch blad op te richten, daar
het Goesche blad, dat al doet het zijn
best nu en dan bij verkiezingen alle party -
aanhangers, die van linker- en rechterzijde,
onder éen hoed te vangen in principe
de richting vae dr. Kuyper aanhangt,
{M. C.)
Gereformeerde-Universiteitsdag.
De lang besproken en verlangde verga
dering had gisteren te Scheveningen plaats.
Een openingswoord van dr. Kuyper die aan
de hand van Psalm 130 op de weeën en
verwachtingen van het Calvinisme wees,
werd warm toegejuicht.
Daarna werd lang beraadslaagd over een
voorstel van ds. Langhout te Haarlem en
35 anderen, om een onderzoek in te stel
len naar de gereformeerdheid van het
onderwijs door prof. Lohman gegeven de
vrees dat dit onderwijs niet beantwoordt
aan art. 2 van de statuten, (hetwelk om
schrijft dat het onderwijs moet zijn gere
formeerd) was gegrond in een vijftal citaten
door de bezwaarden geput uit De Neder
lander.
Nadat de heer Ir. Schot dit voorstel,
als zijnde eigenlijk eene aanklacht, bestre
den en de heer Lohman zelf dit, juist op
dienzelfden grond, verdedigd had, werd 't
met algemeene stemmen aangenomen.
De commissie, door de vergadering daartoe
benoemd bestaat uit de heeren dr. H. Ba-
vinck. J. van Alphen, A. G. van Deth, G. A.
H. Grosheide en L. de Vries uit Groningen.
Gedeputeerde Staten hebben goedgun-
st.g beschikt op het verzoek van de Afdee-
lii.g Oostburg der Maatschappij tot bevor
dering van landbouw en veeteelt in Zeeland,
om ontheffing van het verbod in 1 van art.
86 van het Reglement op de wegen en voet
paden, voor de kunstwegen in het voormalige
4e distriet van Zeeland; en dus besloten
tot toelating van het gebruik van het ge
bruik van den korten dissel.
En tevens is toegestaan dat die wegen
worden bereden met twee aan elkander
gekoppelde voertuigen,mits alsdan de onder
stellen stevig aan elkander verbonden zijn.
L A N D B O IJ W-
Van de landbouwtentoonstelling te
Zierikzee vermelden wij alleen dat de in
zendingen van firma Franken en Goemans
en firma Wed. J. C. Massee Zoon alles
zins lof verdienen.
De bekroningen geschiedden als volgt
PAARDEN.
Hengsten van landbouw- en werkpaar
den geboren in of voor '92. lo prijs
