ELLE.
ftNTELS
VOOR ZEELAND.
7
CHRISTELIJK-
NIEU WSBLA D
HISTORISCH
haven's
elburg.
rijs.
ienstbode,
elde.
RECHTSZAKEN.
»OJ2OMI5.
SoniferiCag IS luni.
Eegcmfc laatgang.
rkende drank
haven's
ordagelijksch
ruik.
ewachter
ke Meid,
kersknecht
en verzorging,
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
GEMENGDE BERICHTEN?
)UT
ER
jk in dienst te treden,
Landbouwer, Kats.
STEE en WETHOU-
ELBURC noodigen
de 35 jaar) naarboven-
g uit, zich vóór den
per verzoekschrift (op
meenteraad te wenden.
egen Augustus, wegens
'gheden, in een klein
de koken en strijken,
kh. J. J. VISSER te
r a a g d
d loon.
EEUWENS ZOOR
ond een
agd.
EUW, Kruiningen.
sing gezocht in de
delburg of Vlissingen,
an omstreeks 7 jaar,
achtig gestel, liefst bij
ooi, voor
zijn goede leiding en
itiën worden ingewacht
A, adres boekhandel
Vlissingen.
11,45*), nm. 3,30 6.20
m. 12,15*),,, 4,-6.5o
erke vm. 8,40.
9,10.
eweigerd worden.
Dinsdag
en
Vrijdag.
20 7,10 11,45 3,30* 6.20
40 7,3012,05 3,50* 6.40
5* 7,4010,101,504.45*
5* 8,— 10,30 2,10 5.05*
n. Hoofdplaat nm. 1.50
t Breskens 2.20
Vlissingen 2.5
2.—
3.—
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02c.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij die zich met 1 Juli a. s. op
ons blad abonneeren, ontvan
gen de nommers die in de maand
Juni nog verschijnen, gratis.
HET WETJE LOHJMA.N.
{Slot.)
Wat de heer Lohman nit de practijk
aanvoerde ter verdediging van zijn ontwerp,
is wel waard gelezen te worden.
Hij wees op den toestand in de gemeente
Harskamp onder de wet van 57 en van 78.
De onderwijzer aldaar schreef aan spre
ker
„Harskamp is eene volkrijke buurt
midden op de Veluwe, het is door een
slechten, voor kinderen bijna onbegaan-
baren zandweg gescheiden van het dorp
Oterloo, waar de naastbij gelegen Staats
school staat. De afstand is een uur, voor
sommigen meer.
„Toch maakten eenigen gebruik van die
school, wanneer zij namelijk een jaar of
9, 10 waren. Het meerendeel ging niet
ter school. Bij herhaling hebben de Hars
kampers aan hoogere en lagere besturen
verzoekt om eene school, maar steeds zon
der gunstigen uitslag. Een vrouw, Trui
Van Harskamp, heeft de Harskamper jengd
toen den dienst bewezen hun het lezen en
schrijven te leeren, in een kamertje onder
een afdak
Gij ziet mijne Heeren 1 merkt de heer
Lobman hierbij in 't voorbijgaan op, dat
onder de kleine menschen, die voor de
bijzondere scholen werken, inderdaad eeni-
ge liefde voor het onderwijs is.
„Rekenen niet; dat kend Trui zelf niet;
maar zij die vrome vrouw, wilde ze gaar
ne den kinderen toch Bijbellezen onderwij
zen. Zij heeft in 25 jaren dat zij onderwijs
gaf" eene medaille ontvangen Neen
„tweemaal een proces gehad. Eens moest
zij boete betalen, eens is zij vrijgesproken,
maar er werd gezegd dat zij alleen gods
dienstonderwijs zou geven en niet vaker
dan driemaal per week. Tot 1891 heeft deze
toestand geduurd."
De heer Lohman gaat voort„Nu kom
ik aan den toestand onder de tegenwoor
dige wet"en leest dan de verdere mede-
deelingen voor van genoemden hoofdonder
wijzer.
„Toen hebben een paar broeders den
moed gehad een Christelijke school op te
richten, die nu, 1 Juni, juist een jaar be
staan haeft. Het getal kinderen is van 33
reeds gestegen tot 77 en neemt nog al
toe. Wel een bewijs dat de gemeente
Ede mis was, als zij telkens maar zeide
dat te Harskamp geen school noodig was.
Er kunnen licht 90 leerlingen komen;ja
ik vrees dat wij spoedig nog kinderen
moeten teleurstellen om geen tweede vaca
ture te verkrijgen".
De heer Lohman voegt hieraan toe dat
deze bijzondere onderwijzers het lezen en
schrijven hebben geleerd aan mannen van
28 en 29 jaar die geene gelegenheid hebben
gehad dit in hunne jeugd te leeren en
gaat dar. voort:
Ik heb ook gevraagd wat de Harskam
pers over hadden voor de zaak?
„De rekeningen van verleden jaar
schrijft hij zijn op f 400 na betaald.
De 77 arme kleine kinderen brengen per
jaar f355,20 schoolgeld (mee. Aan vrij
willige bijdragen ontvangt de school uit
Harskamp bijna f250.
„Ook heeft een lid der school het on
derhond op zich genomen.
„De uitgaven loopen over f1100.
„U ziet dus dat het zoo hoog noodig is,
ook waar wij reeds meer dan f 50 (aan
advertenties) op het spel hebben gezet om
het subsidie niet te verliezen."
Waarlijk, dit feit uit de jongste geschie
denis van ons volksonderwijs is een klem
mend argument voor het wetsontwerp.
De heer Vermeulen wilde nog iets ver
der gaan.
Hij wees op de mogelijkheid dat bij
ndyerteeren door de besturen der chr. scho
len, zich sollicitanten zouden aanmelden
die 't niet eens zijn met de beginselen der
school.
Benoemt nu het Schoolbestuur dezulken
niet, bijv. ongeloovigen aan een roomscbe-,
of „synodalen" aan eene „doleerende"
school, zoo meende hij, dan kan de minis
ter op dien grond het subsidie aan derge
lijke school weigeren.
Dit bezwaar is inderdaad niet denkbeel
dig het zon alleen kunnen ondervangen
worden door in de advertentie te doen uitko
men dat men verlangt een onderwijzer van
gelijke beginselen als de adverteerende
school en dan voorts aan den minister
kunnen overlaten om te beslissen dat een
dergelijke clausule geen aanleiding geeft
om het „onvoldoend geadverteerd" er op
toe te passen, en dus het subsidie in te
honden.
De heer Vermeulen trok echter zijn
daartoe strekkend amendement in, blijkbaar
dewijl het wetje daardoor gevaar liep te
worden verworpen.
Naar wij hieronder mededeelen is het
hierop aangenomen.
Wij hopen dat de tijd niet verre zij dat
dergelijke wetjes om bij wijze van een
aalmoes te doen toekomen wat ons naar
recht toekomt, niet meer noodig zijn.
Het vrije bijzonder onderwijs moet regel;
het staatsonderwijs aanvulling worden.
Het bovengenoemde wetje Lohman is
door de tweede kamer aangenomen met 41
tegen 34 stemmen. De voorstemmers waren
17 Roomsehen, 12 antirevolutionairen, 1
conservatief, 1 radicaal en 10 liberalen.
Da tegenstemmers waren 1 radicaal en
33 liberalen.
Den 26 September 1889 werd de school
wet Mackay aangenomen met behulp der
conservatief liberalen Rooij aards, Gleichman,
Mees, Hintzen en Van Gijn; en de gea
vanceerd liberalen Sanders en Cremer.
Van dezen stemden ditmaal de heeren
Mees en Hintzen tegen, terwijl de heeren
Sanders en Cremer afwezig waren.
Tegen de schoolwet stemden al de gea
vanceerd liberalen Cremer en Sanders uit
gezonderd het zijn de heeren Tak, Ker-
dijk, Borgesius, Hartogh, Lieftinck, Schepel,
Veegens, Heldt en Smeeugeen de con
servatief liberalen Bool, de Beaufort, v.
Delden, Goekoop, Rutgers en Viruly Ver-
brugge.
Van deze tegenstemmers bleek thans alleen
mr. Hartogh voorstander van het wetje
Lohman, al de overigen, voorzoover
aanwezig, stemden ook nu tegen, zoowel
de radicalen type Heldt als de radicalen
type Gerritsen.
De 10 liberale voorstemmers waren de
heeren Hennequinv. Borsele, Drucker, jhr.
de Beaufort, v. Gijn, Rooijaards, Hartogh,
Pijnappel, Pyttersen en Gleichman.
Onder de liberale tegenstemmers treffen
wij aan de heeren v. Kerkwijk en v. Deinse.
Hoewel het ons spijt dat een dergelijk
wetje noodig bleek en niet alle kamerleden
van deszelfs billijkheid overtuigd waren,
ieliciteeren wij de christelijke scholen van
harte dat weder een gevaar voor haar is
afgewend.
Althans zoo de Eerste Kamer het wetje
niet verwerpt.
En hierop schijnt te minder kans nu nog
tien liberalen er hunne stem aan gaven
en onder hen niemand minder dan de voor
zitter der kamer en de voorzitter der libe
rale unie.
Den heer Lohman onzen dank voor wat
hij in dezen wederom voor de vrienden
der vrije school doen mocht.
Ook de Veiligheidswet is in beginsel
aangenomen.
De veiligheidswet. Zoo heet bij verkor
ting de wet, „houdende bepalingen tot
beveiliging van personen die in fabrieken
en werkplaatsen arbeid verrichten".
De minister had onder werkplaatsen
willen verstaan alle inrichtingen hij de
„hinderwet" bedoelden alle ruimten
waar met meer dan 20 man, of met een
machine („krachtwerktuig") gewerkt wordt.
De heeren Kerdijk en Hartogh wisten
deze bepaling in meer radicalen zin
te wijzigen, zoodat onschuldige inrichtingen
onder de „hinderwet" vallend, als bijv.
blikslagerijen, werden geschrapt, en er in
gebracht werden letterzetterijen en siga-
renmakerijen.
Deze laatste, evenals de bakkerijen, val
len alsnu onder het toezichtterwijl in
plaats van meer dan 20 personen, meer
dan 10 personen reeds voldoende zal zijn
om het onder toezicht stellen der werk
plaats verplichtend te maken.
Dit is eene belangrijke uitbreiding der
Staatsbemoeiing.
Doch de antirevolutionaire partij is hier
niet altijd onvoorwaardelijk tegen.
Zij heelt 't liefst nietdoch er is eene
gebleken noodzakelijkheid waarvoor het
beginsel, waarvoor de meest starre doctrine
zelfs uit den weg treedt.
En bovendien doctrinair waren wij nooit.
Onderstaand vers van wijlen De Liefde
lazen wij in „De Nederlandsche Krijgsman"'.
Als u een ongeloofsprofeet
Om uw geloof een Ezel heet
En gij, eeprikkeld door dien spot!
't Geloof verzaakt, o arme zot!
En gij, door 't ongeloof gefopt,
Bij 't bijgeloof vergeefs aanklopt,
U alzoo alle moed begeeft,
De lamp der hoop geen olie heeft,
De wanhoop u naar 't leven staat
En u doet krijten: 't is te laat!!
En u doet grijpen naar den strop
Vraag dan eens aan dien wijzen kop,
Die n geloof en hoop ontstal:
Wie u weer „Ezel" 'maken zal?
De zieke aardappelen aan het publiek
Honderd jaren hielpen wij half Europa
(voeden
Scheutig spijsden we in dien tijd mil
joenen bloeden,
Twintigvoud beloonden wij 't werk van
(ons verbouwen,
Tot wij merkten, dat m' nit ons Poezel
(thans gaat brouwen.
Voor goed heerlijk voedsel gift! dat
(heet met ons spotten;
Neemt niet kwalijk dat we dus liever
(maar gaan rotten.
O Brandewijn.
Fa us heeft zijn weervoorspellingen voor
de tweede helft van 1895 in het licht ge
zonden. Het is thans de derde maal dat
de populair geworden weervoorspeller voor
het publiek treedt.
In de voorrede doet hij nog eenige me-
dedeelingen over zijn stelsel en doet tegen
over de kritiek een beroep op het „gezonde
menschenverstand." Op onfeilbaarheid, zegt
hij, kunnen deze voorspellingen, die langen
tijd van te voren worden gedaan, natuur
lijk geen aanspraak maken, waar zelfs de
„officieele" voorspellingen van den eenen
dag voor den anderen dat niet kunnen doen.
Van de voorspellingen zelf zij hier voor-
loopig slechts gemeld, dat Juli als rijk aan
regen wordt gekenschetst. Augustus is re
genachtig en koel, maar voor deze maand
voegt Faeb er den betrekkelijken troost
hij, dat het „misschien niet in die mate als
in Augustus van het vorige jaar" zal zijn
en September laat zich goed aanzien droog
en vrij warm.
Om weer tot de eerstvolgende dagen terug
te keeren, melden wij nog dat hij voor deze
week 1012 Juni afnemende regens voor
spelt en dat juist 10—12 Juni de regens
pas zijn begonnen, en eer toe-dan afnemen.
Het beste is niet al te veel met die
voorspellingen te rekenen.
Nu de Kieswet in verhand met het Per
soneel genoemd is, spreken wij den ernstigen
wensch uit dat alle antirevolutionaire
Kamerleden zullen waken tegen de wille
keur die alle censuskiesrecht aankleeft en
nu al gedurende zoovele jaren de toestanden
heeft vergiftigd.
Wie zich maar eenigszins onder het
Kiezerevolk beweegt, die stuit herhaaldelijk
en telkens weer op het onrecht dat A. het
kiesrecht heeft en B. niet, dewijl de woning
van B. door de schatters vijf cent minder
huurwaarde is waardig gekeurd dan die
van A.
Het onrecht dat zelfs de man die de
meeste huur betaalt, geen kiezer werd, en
wie de minste huur beta ilt het niet is.
Nu kan de wet niet in alle onbillijkheden
voorzien. Dat is waar.
Doch waar het gevaar bestaat dat. het
Census-kiesrecht bestendigd wordt, daar zij
men vooizichtig dat men op die voorwaarden
het kiesrecht niet al te grif aanvaarde.
Een conservatieve wetgever, een partij
dige sshattingscommissie, het aantal kinde
ren, een onvoldoende huurwaarde kunnen
hier duizenden Hinken mannen voor langen
tijd het kiesrecht onthouden.
Het moet eenvoudig onmogelijk zijn dat
nu nog één man die belang stelt in de
publieke zaak, wordt of blijft uitgesloten
van het kiesrecht.
Laten onze Kamerleden dus hij het
onderzoek van de wet op het Personeel
met deze Kiesrechtoverweging rekening
houden.
Niet om daarmee te erkennen dat Kies
recht en Personeele belasting Siameesche
tweelingen zonden zijn.
Maar dewijl de Regeering en de politieke
toestand er toe dringen.
Arrondissements-Eechtbank te Middelburg
Gisteren Dinsdag zijn veroordeeld wegens
mishandeling Abr. den E., 19 j., dienst
knecht, Axel, en J. M. M., 23 j., werk
vrouw, IJzendijke, beiden tot 14 d. gev.
straf, en H. v. E., 18 j., smidsknecht,
Domburg, tot f5 b. s. 5 d. h.;
vernieling A. v. d. H., 34 j., straatma
ker, Sluis, tot f 8 b. b. 8 d. h., en P. S.,
43 j., werkman Grauw, tot f 3 b. s. 3 d.h
vernielingwederspannigheid en mishan
deling van een ambtenaar: J. F. v. P.,
21 j., werkman. Sluis, tot 3 m. gev. straf
overtreding der drankwet en mishande
ling van een ambtenaarL. K., 23 j., ar
beider, Serooskerke (W.) tot f3 b. s. 3d.
b. en 1 m. gev. straf en
wederspannigheid L. G., 18 j., koop
man, en J. G., 26 j., werkman, beiden
Domburg, ieder tot 7 d. gev. straf, eerst
genoemde bovendien wegens overtreding der
drankwet tot f3 b. s. 3 d. h.
Allen in de kosten.
VrijgesprokenE. d. S., 18 j., veld-
arbeidster, Axel, beklaagd van diefstal
P. S„ 17 j., landbouwer, Axel, beklaagd
van mishandeling, en C. H., 20 j., land-
houwer, Wachtebeke (België), beklaagd
van mishandeling van een dier.
Het Amsterdamsche gerechtshof be
handelde in hooger beroep de zaak van
de tot levenslange gevangenisstraf veroor
deelden Koelman en Henriëtte Momber
inzake den moord te Bussum op een 12-
jarig meisje.
De ambtenaar van het openbaar minis
terie eischte 4 jaar voor Henriette Mom
ber en levenslang voorJKoelman. De mede
plichtigheid van H. Momber aan den moord
achtte de ambtenaar niet bewezen.
Gedeputeerde Staten van Zeeland
hebben, met ingang van 1 Juli a.s., op
diens verzoek, eervol ontslag verleend aan
den heer C. L. M. Lambrechtsen, als
Ingenieur van den Prov. ."Waterstaat, en
in diens plaats (standplaats Goes) benoemd
den heer C. C. Cooinans, thans Opzichter
der le klasse te Colijnsplaat.
Goss. Dinsdagmorgen kreeg de fami
lie V. alhier uit Indië het treurige bericht
dat hun zoon bij het sluiten der luiken
van het barkschip „Columbus" dat op de
reede te Kalbaet geankerd lag en waarop
hij hofmeester was, in het ruim gestort
en spoedig daarna overleden was.
Wolfertsdijk, 12 Juni. Gisteren
werd op de hofstele van den landbouwer
C. Zuidweg een postduif opgevangen, welke
een-blikken bandje aan den linkerpoot
heeft waarop gemerkt staat S 94 P 116.
Rechthebbenden kunnen hem aldaar be
komen.
Terneuzen. Bij de gisteren gehou
den gemeenteraadsverkiezing, vacature Nele
mans werden uitgebracht 355 geldige stem
men. Hiervan bekwamen de heeren A. C.
Grenu (lib.) 149, J. van Herp (antirev.)
114 en Kelijn(lib.) 70, zoodat herstemming
noodig is tnsschen beide eerstgenoemden.
Maandag-avond had te Middelburg
een bijeenkomst plaats van gedelegeerden
van verschillende vereenigingen van werk
lieden van patroons enz., teneinde te over
wegen, of oprichting van een Raad van
Arbeid voorgenoemde gemeente wensche-
lijk en mogelijk is.
Het initiatief tot die bijeenkomst ging
uit van het bestuur der afd. Middelburg
van de „Vereeniging tot bevordering van
Fabrieks-en Handswerks-Nijverheid." Het
plan bleek de sympathie van alle aanwe
zigen weg te dragen, zoodat allen zich tot
medewerking voorloopig bereid verklaar
den.
Aan eene commissie van vijf personen
(2 uit de patroons, 2 uit de werklieden en
1 particulier) is het ontwerpen van statu
ten opgedragen.
Dinteloord. Maandag werd alhier
gehouden de gewone jaarlij ksche paarden
markt. Aangevoerd werden circa 400 stuks.
De handel was levendig. Prijzen der luxe
paarden f450 tot f700. Werkpaarden
f 250 tot f 450. Een eenjarig paard werd
verkocht voor f210 terwijl voor een
paard, dat niet te koop bleek te zijn te
vergeefs f 800 werd geboden.
Dinteloord. Omtrent den stand der
veldvruchten valt het volgende te melden:
De wintergranen als tarwe en gerst be
loven eene matige opbrengst. De zomer
gewassen daarentegen geven hoop op een
goeden oogst; haver, vlas, aardappelen,
karwij staan uitmuntendsuikerbieten
staan goed, doch behben regen en zonne
schijn noodig, wijl ze wat laat zijn.
Gras en klaver is er in overvloed.
Erwten en Paardenboonen zijn den bloeitijd
nog niet voorbij. Mocht die gunstig zijn
dan kan ook ia dit opzicht de landbouwer
meer dan tevreden zijn.
Te Amsterdam is de vorige
maand eene vereeniging van chr. boek
handelaren opgericht onder den naam van
„Theophilus."
Doel is, de handhaving, bevordering
en verheffing van de rechten en belangen
van den chr. boekh. op stoffelijk, maat
schappelijk en zedelijk gebied.
Dinsdag had op de sloep „Koningin
Wilhelmina" een treurig ongeval plaats.
Er werd gecommandeerd „2 reven in het
zeil" daarmede bezig zijnde, moest „de
dirk" opgehaald worden. Door het over
komen van een stuk wrier brak „de dirk"
en viel de boegspriet naar beneden en
de matroos Van der Steen werd zoodanig
getroffen, dat hetlichaam geheel doormid
den brak. Het hoofd met het bovenlichaam
lag plat tuBschen de beenen. Na 15 uren
lijdens is de ongelukkige bezweken.
Te Hillegom heeft men een hond
moeten doodschieten, die sinds acht dagen
op het graf van zijn meester verbleef; het
trouwe dier was van die plaats niet te
verwijderen en liet toegediend voedsel on
aangeroerd
