NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. flo. 105. 1895. CHRISTELIJK- HISTORISCH Mecdag 8 Ittni Hegeiufe laatgmiij. VERSCHIJNT G. M. KLEMKERK, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN F.LKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p p0,95. Enkele nummers0,025. UITGAVE VAN EN van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 1 5 regels 50 centiedere regel meer 10 cent. Bij dit nummer behoort een bijvoegsel. In de Vaderlander lazen wij een gulden woord bij de Gbineezen in gang „Bevor der vrede en eendracht onder uwe kennissen. (De Ckineezen zijn uiterst vredelievend en hebben een afkeer van alle twisten of „bobbery" (ruzie), zooals het in Pidgin- Engelsch heet)." Wanneer deze les onder politieke geest verwanten meer betracht werd, wij zouden over het geheele land, niet alleen de provinciale staten maar ook de tweede kamer kunnen „om"zetten. En op zoo menig ander gebied zouden wij bij eendrachtige optreding, het onge loof met veelszins goeden uitslag kunnen weerstaan. Wat eendracht vermag in eene partij die weet wat zij wil, dat heeft de school wet van 1889 ons geleerd. Wat deze ons gebracht heeft dat wordt nog in geen land van Europa gevonden. Zij heeft het groote beginsel aanvaard dat niet den staat maar den ouders de school behoort. Nu hebben de beginselen hier en daar ook elemeuten van vrij wat minder gewicht, de broeders verdeeld. School en kerk en zending en zoo menige zaak in het algemeen belang worden niet naar vermogen door allen gesteund. En naar de verschillende richting gaan de strijders voor deze onmisbare belangen uiteen. Bij de stembus wordt dit eveneens open baar. Zeer ten genoegen van de liberalen. De len toch danken in st ten en raden hunne meerderheid slechts aan de verdeeld heid in onze gelederen. Overal dan ook, waar kiezers van elke kerkelijke richting, mits instemmend met het doel der anti-revolutionaire kiesveree- gingeü, samenstemden, is het liberalisme geslagen. Onder anderen Middelburg bewees het. Dit was echter niet naar den zin van De Vaderlanderden lezers der liberale bla den in onze omgeving bekend als De (antir.) Nederlander. Dit blad schreef na de verkiezing, waar om niet daarvoor Dat in Zeeland, op het eiland Wal cheren, de opkomst der kiezers van al d# partijen betrekkelijk zeer groot is geweest, strekt hun tot eer. 't Is trou wens niet meer dan behoorlijk. Maar wat ons èn in Zeeland èn ook in een paar andere provincies heeft ver baasd en geërgerd, is dat de antirevo lutionairen geposeerd hebben als de chris tenen, die opkwamen voor het geloof tegen de cóterie. De Stand, heeft de Walchersche „boertjes", die geen voor standers zijn van de moderne theologie onder één hoedje weten te vangen met de doleerende keurbenden, en hen we ten te belezen, om te stemmen op een „gereformeerden" ijveraar, als bijv. de heer C. J. Huvers. Dat had niet" moeten gebeuren. Hier uit blijkt, hoe achterlijk men op Wal cheren is. Men schijnt daar niet te weten, dat men zeer wel een belijder van Christus kan zij zonder een po litiek aanhanger van Dr. Kuyper te wezen, ja, dat er meer voor dan tegen de stelling valt aan te voeren. Wie een discipel van Christus wil zijn, kan geen volgeling van dr. Kuyper wezen Als gij 't zoo noe nen wilt, hebben wij hier een variatie op het welbe kende: Si cutn Jesuit is, non cum Jesu itis. Maar in Zeeland is men, naar het schijnt, daar nog blind voor, en hebben leden van de Ned. Herv. Kerk, die alles van Dr. Kuyper hebben te vreezen, zich laten spannen voor zijn zegekar. De roomschen hebben ditmaal meege daan. Het zoogenaamde „monsterver bond" toonde weer eens al zijn kracht. Stond de uitslag der verkiezingen op Walcheren op zichzelf, wij zouden er van zwijgen. Wij kennen ook de uit gevallen leden der Zeeuwsche Staten te weinig, om over hun politiek karak ter een oordeel uit te spreken. Maar een nieuwe kieswet is in de geboorte. Uitbreiding van het kiezers personeel schijnt onvermijdelijk. Welnu indien de tegenwoordige kiezers zich zóó laten verleiden als die op Walcheren wat kan men dan niet verwachten, als de derde en vierde ban zal worden opgeroepen De demagoog Kuyper zal een macht verkrijgen, waarvan wij het ergste duchten voor dynastie en volk. En terwijl dat gevaar dreigt, en al nader en nader komt, slapen zij, die van een anderen geest zijn, en spelen op zien komen. Ziet, dat is het, wat ons verontrust, verbaast, bedroeft. Daar is onraad maar men loopt liever zijn verderf tegemoet, dan bijtijds tegen over den Onraad krijgsraad te beleg gen. Het is onverantwoordelijk. Wat hier over den „demagoog Kuyper" en den „gereformeerden ijveraar Huvers" gezegd wordt, laten wij daar. De Vaderlander zegt het, en dat is eer lij k; maar in dat zeggen steekt voor den goeden naam der gesignaleerden geen gevaar. Bovendien de „demagoog" kan tegen een stootje, en de gereformeerde ijveraar" heeft nu eenmaal op Walcheren het vertrouwen, n' en déplaise De Vaderlander en die haar zoo gaarne citeeren. Maar als dit blad veronderstelt dat de Walchersche boertjes en Middelburgsche burgers die niet van de „doleerende keur bende" zijn, zulke vijgjes zijn dat zij zich door den „demagoog Kuyper" hebben laten „verleiden" dan toont zij hiermede slechts deze menschen niet te kennen. Zij behoeft dan ook op dien grond de uitbreiding van het kiezerspersoneel heusch niet te vreezen. Het wordt haar dan ook door den heer K. uit M. vrij verstaanbaar gezegd. Deze heer wiens naam met een voor letter voldoende is aangeduid schrijft aan de redactie onder meer Wat Gij zoudt verlangen, is ook mijn wensch. Maar is er uitzicht op voldoening aan dat verlangen; op ver vulling van dien wensch Als de tijd der verkiezingen voor staten en raden nadert, spreekt men telkens den wensch uiter mocht toch eene kiesvereeuiging worden opgericht, bestaande uit trouwe leden der N. H. Kerk. Komt het tot nadere bespreking, dan ziet men er van af, omdat er toch geen geschikte candidaten te vinden zijn. Een der meest geachte gereformeer den zeide mij onlangs: „we zouden o zoo gaarne aanzienlijke mannen candi- daat stellen, mannen met vijf talenten, maar als die de christelijke beginselen niet hoog houden, dan zoeken we on der de man en met vier en drie talen ten, en moeten eindelijk vaak voor den dag komen mjt mannen van éen talent". Dit is de Walchersche toestand, in weinig woorden geteekend Mannen als van Teylingen, die nu is uitgeworpen, als van Doorn, die nu voor de tweede maal het hoofd stootte moesten onze mannen kunnen en wil len zijn, en zouden ook gesteund en gestemd worden door de volgelingen van Dr. Kuyper even goed als de beer Siegers, die lid is der N. H. Synode. Toen de heer van Teylingen eenige jaren geleden door de anti-revolutio nairen (die toen ook nog christelijk- historischen heetten) in de Staten werd gebracht, schreven de „liberalen" tegen hem een vinnig artikel over zij n kerk- gaan. En wat doet nu dezelfde heer van Teylingen die evenals de heer van Doorn door familie-traditiën en kerkbe zoek tot de goede Ned. Herv. gerekend wordt? Hij en ook de heer van Doorn neemt schriftelijk en openlijk het mandaat imperatief der „liberalen" en radicalen aannooit iemand ter Eerste Kamer te zullen helpen afvaardigen, tenzij hij volbloed „liberaal" zij. Mag dit volgens art. 131 der Grond wet? Daar staat: De leden der (Prov.) Staten stemmen zonder last van of rugge spraak met hen die benoemen. „Kan een christen tot de Ned. Herv. of eenige andere kerk bekooren- de zoo iemand kiezen, wetende wat Walchersche „liberalen" onder „liberaal" verstaan Dan is Graaf van Lijnden dien men conservatief durft schelden, nu was hij niet aan de beurt van aftreden - een ander man. Deze edelman en edele man gaat ook ter kerk, steunt tal van chris telijke en philantropische instellingen krachtdadig, maar belooft of verpandt zijne stem aan niemandEn niemand denkt er aan hem uit te werpen. Kan een christen Hervormd of Doleerend mannen steunen, die de eandidatnur aanvaarden van de Middelt). Courant? Dut blad scheldt alle geloovige chris tenen voor clericalen, behalve wanneer het pour causein verkiezingsdagen, een pluimpje geeft aan kerkgaande heeren, die beloven op „liberalen" te zullen stemmen. Dat blad waarschuwt op een niet te qualificeerofri toon tegen de collecte voor Chr. Volksonderwijs. Dat blad verheerlijkt alle comedi- anten, geen operazangeres in Weenen of Berlijn kan verkouden zijn, of 't wordt als een wereldhistorische gebeur tenis vermeld. Daartegenover grijpt het elke gelegenheid aan om t« smalen op al wat christelijk is. Dat blad heeft ter nauwernood een oog voor Zondagsrust, en is bepaaldelijk gekant tegen Zondags heiliging. Hoe meer muziek op zon- en feestdagen, hoe liever. Hoe meer de werkman „uitgaat", hoe beter. Hoe meer „geanimeerde" bals na voordrachten of uitvoeringen, hoe mooier. Elk echec der middernachts- zeniing doet de Middelb. Courant jube len. Maar genoegwie v^il candidaat zijn van dat blad En die het wil zijn, moet niet rekenen op de stem van een eenvoudig christen. Wij, Ned. Herv., zouden, om besliste candidaten te vinden, die niet alleen ter kerk gaan, maar ook den Zondag heiligen, zeker ook moeten afdalen tot mannen van één talent of een breuk van een talent. Tot zo)ver deze geachte schrijver, die het zoo fiks zeggen kan. Uit zijn schrijven spreekt nog de oude vriendschap voor de vroegere partijgenoo- ten en de oude liefde tot de partij, waar toe hij het zich eene eere rekent niet meer te behooren. Misschien zal De Vaderlander zijne op vatting in zake de ruggespraak wel wra ken, al maakt ook op ons dat „moeten beloven" door niet-liberale candidaten aan de liberale kiezers om een liberaal voor de eerste kamer te stemmen, een onaan- genamen iudruk. Doch waar de schrijver zoo juist den toestand op Walcheren teekende, zooals deze onder de inspiratie van de Middelburgsche Courant is geworden, daar gelooven wi) niet dat de Vaderlander veel daartegen in te brengen zal hebben, al heeft zij er plan op. Of 't moest zijn dat een Kuyperiaan die met evenveel liefde op Siegers als op Hu vers stemt, bij een kerkelijk orthodox man die de Fokkers in de regeering brengt per se moet achterstaan. Ous heeft het verblijd dat de Wal chersche kiezers, mannen van de Tijd en van de Nederlander, van de Standaard en van de Maaabode, van de Vaderlander en van de Vriend, die allen te zaarn zoo het christelijk, het nationaal belang begrepen- hebben. Roomsche en antirevolutionaire kiezers hebben met terzijdestelling van kerkelijke of politieke geschillen meege werkt om het liberale bolwerk te veroveren. En niet minder het feit dat de eendrachtige krachtsinspanning der niet- liberalen op Walcheren de Staten van Zeeland in antiliberalen geest heeft om gezet. De lezer zal zich herinneren dat tijdens het bestuur van het ministerie Mackay de heer Goeman Borgesius in de tweeda ka- mar eens een voorstel deed om allereerst een door een Kamerlid ingediend belasting ontwerp in de sectiën te doen onderzoeken. De centrale sectie dat zijn de voor zitters der vijf sectiën met den voorzitter der Kamer hadden genoemd belasting- ontwerp n:et op de werklijst gezet. Evengenoemd kamerlid deed hier een voorstel tegen het gevoelen der Centrale Sectie in, iit-i wat zelden voorkomt. De bedoeling van zijn voorstel was eene zaiver politieke. De ministers, met name die van finan ciën en. binnenlandsche zaken, moesten ge prikkeld, desnoods heengezonden worden. Het stond toen in de Kamer nog rech terzijde tegenover linkerzijd#. Het voorstel viel met 43tegen 39 stemmen. Een herhaling of althans iets dergelijks onder andere omstandigheden, is gisteren in d# tweede kamer gezien. De centrale sectie had besloten onder meer in de sectiën aan de orde te stellen het ontwerp tot herziening der wet op het personeel en betrekkelijk het zegel recht op effecten. De heer Veegens, liberaal lid voor Gro ningen, stelde toen voor het belastingont- werp niet in de sectiën te onderzoeken. Een voorstel waaraan eveneerts politieke overwegingen niet vreemd waren. De kieswet, zoo meende hij, moest voor op gaan. De heer Heemskerk steunde zijn voorstel wegens het verband tusschsn Kieswet en Personeel; terwijl de heer Beelaerts hem bijviel op dit p\int, dat de beide aange kondigde aeqnivalenten voor de verminde ring van het personeel; en ook de Suc cessiewet nog ontbreken. Bij dezen laatsten spreker trad derhalve de politiek niet zoo op den voorgrond. Evenmin bij de heeren Mutsaers, Pynapp 1 en Sanders, die het zelfs beslist uitspraken dat zij de wet op het personeel beschouwden enkel uit een financieel gezichtspunt, los van de politiek. Deze laatste was het echter niettemin eens met de drie eerstgenoemden dat deze wet nu niet moet worden onderzocht. Hij was dit op practische gronden. Hij had zicli indertijd door minister Pierson laten lijmen, om een belastingwet aan te nemen, voordat het aoquivalent was aan gewezen. En nu zitten wij met het half- werk van dezen bewindsman. Veel belasting en ter andere zijde geen verlichting. Dien weg gaat de heer Sanders zoo zegt hij niet weer op. Gansch anders echter oordeelde de heer Schaepmau. Terecht merkte hij op dat sectie-onderzoek nog geen openbare be handeling is, en hij ziet in dat uitstel tot de kieswet er is, ook geen nut. Hij wil zoo spoedig mogelijk oplossing van de kies- reehtvraag, maar wil nu alvast maar met 't personeel beginnen. Komen wij in Sep tember met beide ontwerpen tegelijk, dan zal er weinig liefhebberij zijn. Ten slotte werd het voorstel Veegens met 47 tegen 34 stemmen verworpen. Deze 34 waren Takkiauen en de antire volutionairen Staalman, Heemskerk, Bee laerts, Donner en Van Alphen. Eene beslissing die ons koud laat, zoo lang het slechts blijft bij sectie-onderzoek; doch ons warm maken zou, zoodra blijken zou dat ook nu weder een belastingwet voor enkelen een ouflMtin rwetzoa worden in openbars behandeling ge- biacht, zonder aanwijzing der middelen om hen die zij treft, aan den anderen kant te ontlasten. Of dan het bezwaar van den heer Heems kerk dat hier kieswet aan personeel wordt gekoppeld, niet bij ons weegt? Zeer zeker zijn wij het met hem eens dat de kiesrechtregeling zóo onze sympa thie niet verdienten den kamerleden die zich er tegen verzetten, brengen wij hulde. Maar wij hebben hier te doen met het onvermijdelijke, waarin wij ons zullen hebben te schikken. Een kiesrechtuitbreiding in tweeën. Eerst met, daarna zonder personeel. Eerst met behoud, daarna met afsnijding zelfs van den schijn van een censusrecht. Daarom kunnen wij ons wel vinden in 't betoog van den heer Schaepman. Nn alvast beginnen met de belastingwetten, doch met het aangezicht naar de Kieswet gekeerd, en op den noodigen spoed aan dringend. 7 Juni '95, Hieronder volgt nogmaals de uitslag der Statenverkiezing te Goes. Gemeenten. Getal Kiezers. Gestemd 5 Juni. Gestemd 14 Mei. Goes 715 480 555 Baarland 91 66 56 Borsele 125 82 95 Cats 52 31 33 Colijnsplaat 153 94 107 Cortgene 100 82 86 Driewege 65 43 38 Ellewoutsd. 72 51 53 's Gravenp. 96 70 78 's H. Abtsk. 43 23 28 's H.Arendsk 174 94 99 Nieuwdorp 's Heerenh. 110 71 78 113 59 105 Heinkensz. 203 98 118 Hoedekensk. 109 66 58 Ierseke 283 165 141 Kapeile 228 190 193 Kattendijke 39 28 25 Wilhelminad 66 45 47 Kloetinge 166 89 102 Krabbend. 148 61 96 Kruininge 171 106 117 Hansweert 125 60 73 Nisse 67 43 39 Ondelande 65 44 49 Ovezand 103 35 59 Rilland-Bath 131 68 77 Schore 68 42 44 Waarde 55 33 38 Wemeldinge 230 145 143 Wissekerke 274 148 168 W olfertsdijk 197 103 125 Te zamen 4636 2815 3123 Hiervan gaan af Blanco 57. Onwaarde 2. Dus zijn uitgebracht 2756 geldige stem men. Volstrekte meerderheid bedraagt dus 1379. Hiervan verkregen de heeren D. J. Oggel (antir.) 1383, I. D. Fransen v. d. Putte 1297. Verspreide stemmen 80. Zoodat gekozen is dhr. D. J. OCCEL. Bij de verkiezing op 14 Mei waren uit gebracht 3072 geldige stemmen. De volstrekte meerderheid bedroeg 1537. Herkozen werden toen de antirevolutio naire heeren jhr. mr. J. J. Pompe van Meerdervoort met 1803, M. Noordijkemet 1719, W. J. Vader van 's Gravenpolder met 1707 en C. J. Huvers met 1682 stemmen. Toen waren op de liberale candidaten, de heeren I. D. Fransen van de Putte 1282, W. F. K. Lenshoek 1260, W. F. J. Wagtho 1223 en J. G. P. Timans 1145 stemmen uitgebracht. Den lOen Mei 1892 werden uitgebracht 3467 geldige stemmen. Herkozen werden de heeren mr. C.Luoasse met 1876, B. M. den Boer met 1866, JIJ,

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1895 | | pagina 1