NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
J. BOS A.Jz.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 100. 1895.
Safrwfflg 25 Mei.
JlcgeRtfc faargang.
PROTECTIE.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Drijvers en gedrevenen.
Het liberalisme is duur.
liet Christelijk onderwijs.
Het tegendeel doen.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p,.-.0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
bk
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 centietflerc regel
meer 10 cent.
De Roornsch-Katholiekekerk onder
scheidt de menschheid in trouwe
zonen der kerk en ketters. De Ge
reformeerde kerk in bekeerden en
onbekeerden; En zij die het cleri-
calisme de vijand achten trek
ken de scheidingslijn tusschen cleri-
calen en anti-clericalen, vrijzinnigen
en rechtzirmigen, bekrompenen en
verlichten. Terwijl de massa hunner
tejenstanders op haar beurt alweder
gesplitst wordt in drijvers en ge
drevenen.
Het is niet ons doel iets af te
(ringen op deze laatste onderscheiding
ons welwillend toegedacht. We vragen
daarbij geen pardon, maaraan vaarden
ze, overtuigd als we zijn dat het
drijven of gedreven worden gelijk
het hier bedoeld wordt gemeengoed
van allen is.
Da-ar is steeds in zwakkeren of
sterkeren vorm bij ieder meelevend
mensch een drijfkracht die zijne
daden bestuurt een drijfkracht
die aan zijne levensbeschouwing ont
staan te danken heelt. Die levens
beschouwing is op hai e beurt pi oduct
van talrijke factoren, waaronder in
de eerste plaats levenservaring, op
voeding en onderwijs, en omgeving
Ie rekenen zijn.
Het gewone verschijnsel is
dat wie zelf de drijfkracht van zijne
levensbeschouwing of beginsel ge
voelt, en alzoo behoort tot de drijvers
zoowel als tot de gedrevenen, geen
brgrip toont van geen oog heeit
voor anderer levensopvatting.
Wat men niet begrijpt vindt men
allicht dwaas of misdadig.
Van daar het verschijnsel dat
menigeen lage bedoelingen zoekt in
het streven van zijn tegenstander.
Het moet wel eer- of heerschzucht
zijn, of eigenbelang zoo redeneert
men. Anders zou de tegenstander
immers dezelfde zaak op dezelfde
wijze zien als wij, en ook alzoo
handelen.
Dat men zelf gedreven wordt om
op zijn beurt drijver te zijn
Wie denkt er aan. Dat nooil. Dat
is voor een vrij man om zich te
schamen.
Maar die tegenstander. Dat is toch
zoo klaar als de zon aan den hemel.
Hij wordt door de drijvers gedreven.
Als hij zelfstandig was deed hij im-
merc precies als wij.
Deze beschouwing wordt jaar uit
jaarin,in pers en gesprekken geleverd.
Zoo zeker als de bladeren iedere lente
lieflijk en frisch tevoorschijn komen
en in het najaar weder verdorren,
zoo zeker komtdeze redeneering met
ieder jaar terug. Zonder natuurlijk
ooit eenige verandering te brengen.
De drijvers gaan heen en worden
altijd in 'toog van den tegenstander
vervangen door andere drijvers, die
ook weder met dezelfde min edele
bedoelingen optreden.
En de gedrevenen kunnen in
dien ze dat begeeren op hun beurt,
telkens opnieuw, profiteeren van het
medelijden dat hunne tegenstanders
ten beste geven aan andere misleide
en geëxploiteerde kiezers, die bij
elke nieuwe verkiezingsperiode op
komen als sprinkhanen in menigte.
Eens was er een tijdmaar eens
toen naar veler oordeel geen drij
ven bestond, en het gedreven worden
opgehouden bad.
liet is nu een eeuw geleden.
Een tuimelgeest was onder de
volken gevaren.
Alles was overhoop geworpen,
alles ten onderst boven gekeerd.
Troon en altaar, paleizen en ker
ken lagen vergruisd naast elkander.
Daar was een effen bodem gemaakt,
gezuiveid van dry vers, en bij gebrek
aan deze, ook natuurlijk van gedre
venen.
Maar boe kort duurde die absentie
van drijvers!
Een drijver aller drijvers, Napole
on, verscheen. Zijn septer woog
zwaarder dan alle septers die ver
broken waren. Hij dreef de 'legioe
nen voor zich uit, tot hij op zijn
beurt bij Waterloo genekt, verdre
ven werd naar een eiland van waar
slechts zijn lijk zou terugkeeren.
Mén zag toen de uitspattingen,
het dwaze, de overdreven toepassing
der ongebondenheid, die vrucht der
revolutie was geweest.
Maar liet beginsel, de levensbe
schouwing die aan de groote revo
lutie ten grondslag lag, bleef onaan
getast.
De strijd voor de rechten van den
mensch ging over in üefdeoflers op
het altaar der humaniteit. De for-
sche krijgstoon der Marseillaise ging
over in het lieflijke melodieuse:
Wir sind hier so freudig beisammen.
Vreedzaam zouden de hinderpalen
uit den weg geruimd worden. Wie
eens van de ontwikkeling, van de
verlichting had genoten zou weige
ren gedreven te worden! Wie eens
aller gelijke rechten had erkend, zou
weigeren op Zondag ter kerk ge
dreven te worden. Klokgelui be
hoorde met muziekuitvoering te kam
pen om den prijs, daar waar geen
beschermende rechten werden ge
deeld. "Wie zich vrij man gevoelde
zou evenmin dulden dat hij op eenig
uur van dag of nacht verdreven
werd van de plaatsen der openbare
vermakelijkheden.
Vrijheid, blijheid
Ziedaar in de practijk de leer van
het anticlericnlisme, dat gedreven
door eene bepaalde levensbeschou
wing, volstrekt niet door onedele
bedoelingen, getracht heeft de
menschheid gelukkig te maken, de
maatschappij te hervormen.
Deze levensopvatting heeft hare
drijvers en gedrevenen gehad en ze
heeft ze nog.
De een op bitteren toon, de ander
op humane wijze. De een luidruch
tig de ander nauwelijks van zich
doende hooien.
Toch drijft het hart tot Uiting van
zijne overtuiging, van zijn beginsel,
van zijn levensopvatting, bij alles
wat als redelijk wezen leeft.
Tegenover de drijvers en gedreve
nen zooeven geteekend staan ande
ren die de heillooze vruchten van
dit, zij 't dan ook ter goeder trouw,
gezaaide, aanzien met deernis. Zij
meenen te zien, dat het anti cleri-
calisme niet sterk genoeg is om hui
selijke en maatschappelijke deugden
te kweeken en te handhaven. Zij
zien of vergissen ze zich - - dat
hec familie-leven sterk afneemt, dat
ontevredenheid met het bestaan
de toeneemt, dat klachten zonder tal,
klachten over uit- en inwendige el
lende overal worden gehoord. Dat
klassenhaat ontwaakt en de veilig
heid niet meerder wordt.
Ook hun, deelgenooten van alge-
meenen zegen of aigerr.eene ellende,
interesseert de vraag of de toon der
toekomst zal weerklinken van Ebal
of van Gerizim. Of zegeningen dan
wel oordeelen het deel van ons en
onze kinderen zijn zal.
Die zegeningen zijn naar hunne
levensopvatting niet in den weg der
vrijheid maar alleen in dien der
gehoorzaamheid te vinden.
Ziedaar het alles beheerschende
verschil. De klove die niet te dem
pen is.
Gehoorzaamheid aan God en Zijne
geboden.
Gehoorzaamheid aan het Woord
van Hem die de waarheid is.
Gehoorzaamheid die beter is dan
offerande.
Geen rijker bezit, geen meerdere
inkomsten, geen grootere vrijheid
zal ooit tevredenheid wekken. Alle
goederen en gaven der aarde wekken
meerder verlangen. Onvoldaanheid
is het altijd weerkeerende refrein.
Alleen hij die God erkent als opper
heer en zichzelf als Zijn schepsel kan
tevreden zijn, en zichzelf en anderen
tot zegen.
Daarom, omdat de cleiicalen dit
gelooven, en niet om onedele bedoe
lingen, zijn ze op hun beurt drijvers
zoowel als gedrevenen. Zij schamen
zich deze belijdenis riiet, want de
band die hen bindt kwelt niet en
vernedert niet.
Die last is licht, dat juk is zacht.
Nu de nood aan de antirevolutio
naire kiesvereenigingen in Walche
ren is opgelegd om alweder nu
tegen Dinsdag a. het signaal
Verzamelt Ute doen hooren, meen
den ze dit nietbeterte kunnen doen,
dan nog eens voor de hoeveelste
maal rekenschap te geven van
hare bedoelingen en van bare han
delingen.
Bij de herinnering dat op Dinsdag
28 Mei a. een lid voorde Provinciale
Staten in ons district zal moeten ge
kozen worden, en dat door de An
tirevolutionaire Kiesvereenigingen
candidaat is gesteld de heer
te Vlissingen
hebben we niets, letterlijk niets te
voegen.
Van de trouwe en -ij verige opkomst
der kiezers zijn we zoo diep over
tuigd, dat eene aansporing daartoe
gansch misplaatst zijn zou.
Het protectionisme zit, ondanks
alle schoone vrijhandelstheorieën, den
menschen diep in de ziel.
Als de kleine schoolgaande men-
schen zoo is het althans in Mid
delburg meikevers of vreemdepost-
zegels te verkoopen hebben laten ze 't
dan niet wagen om hun waar aan
scholieren die niet van hunne school
zijn, aan te bieden, want dan krijgen
ze geducht op hun
Protectie in die wereld der toe
komst.
Met lang geen vriendelijke blikken
worden handelaars van elders aan
gezien,-die hunne producten komen
aanbieden op onze markten. On
vriendelijke namen worden hun niet
gespaard, maar dat de opposanten
zelve protectionisten zijn, vergeten ze.
Protectie 1
Als teeken des tijds mag niet on
vermeld blijven, dat de inzender van
een opstel in zeker dagblad den uit
slag der verkiezing met protectie ver
bindt.
De winkel van den clericaal bloeit
maar wie begunstigt den vrijzinnige
Zoo leest mer> daar.
Die protectionistische redeneering
wordt, geillustreerd met het verhaal
van een ondankbaren clericaal.
Als het vei kiezingswerk tot zooda
nig peil zakken moet, dan is onge
twijfeld de tijd tot kiesrecht-uitbrei
ding daar, opdat de massa althans
het debiteeren van zulke nulliteiten
onmogelijk make.
Dat het liberalisme duur is, is,
dunkt ons, niet tegen te spreken.
Immers er is, om maar iets te noe
men, een tijd geweest, dat de uitga
ven voor het z. g. neutrale onderwijs
onzinnig werden opgedreven, zóo
zelfs, dat in Middelburg en elders
ook vele liberalen er ten slotte tegen
opgekomen zijn. De kweekschool ter
dezer stede bijv. heeft meer dan een
ton gekost.
En toen het liberalisme nog in den
waan verkeerde, dat men op de
gevangenissen zou uitwinnen, wat
meer aan vroeger voor het z. g. neu
trale onderwijs werd uitgegeven, kon
het lij len en bouwde men gevange
nissen; die hier en daarop paleizen
geleken.
Daarenboven heeft men op zeer
vele plaatsen, vooral in steden, on
dersteund, hetgeen in den geest en
tot genoegen van het liberalisme was.
Maar betgeen eenmaal weelderig
ingericht is, op eenmaal anders in te
richten, gaat, vooral in onze dagen
niet zoo gemakkelijk. Ieder weet,
dat men de uitgaven gemakkelijker
kan opvoeren dan inkrimpen. Is er
alles eenmaal op ingericht, dan gaat
het zeer zwaar om daarin verande
ring te brengen.
Het: zooveel mogelijks) mag dien
tengevolge nietover het hoofd worden
ïn haar nummer van Dinsdag 21
Mei schrjjft de Middelburgsche Courant
aan het adres van de Vereeniginqvoor
Christelijk Volksonderwijs onder meer
„Laat men gerust dat z. g. Christelijk
onderwijs weglaten; de gemeenten dienen
dan te zorgen dat er in de leemte door
goed openbaar onderwjjs wordt voorzien.
De voorstanders van dat bijzonder onder
wijs zijn nu reeds veel vooruit door de
subsidie, die zij van het rijk, dus uit de
algemeene kas ontvangen". Voorts
spreekt zij nog over „de" vruchten, die
het draagt op onbehagelijke wijze.
Maar, zoo vragen wij, zijn dan de
vruchten van het „neutrale" onderwijs
zoo rijk en aanbevelenswaardig Is het
neutrale onderwijs overeenkomstig de
waarachtige behoefte van den mensch?
Wordt het zondige hart er door bear
beid en kan het een middel zijn ter ver
lossing van de zonde? Is het in orer-
eenstemming met de belofte bij den
doop gedaan?
Droeg het de beloofde vruchten
zijn de gevangenissen gesloten en is het
leven van tevredenheid en wezenlijke
beschaving, in de streken bjjv. waar het
volk het zonder uitzondering geniet, zoo
als hier en daar in Friesland, inderdaad
verkregen? Of heeft het heillooze vruch
ten gedragen en mitsdien niet aan do
verwachting beantwot.rd
Wij gelooven dat het beter zon zijn
dat het Christelijk Onderwijs, in plaats
van weggelaten, zooals de Middelburgsche
Courant zou wenschen, op alle scholen
naar den eisch van Gods Woord en
de wezenlijke behoeften der kinderen
werd gevonden.
Onze levensbeschouwing en onze wen
schen staan dus vrij vlak tegenover el
kander.
Het is voor of tegen den Christus
der Schriften. Het is de vraag: Met
of zonder Mem, in huis en school, in
raden en staten, ja in eiken levenskring.
Daarover gaat onze strijd. Voorts komen
wij daar tegen op, dat zij, die den Chris
tus der Schriften bannen willen, of ten
minste meegaan met hen, die het deden
en nog wenschen te doen, in ons vrije
en weleer Christelijke Nederland zooveel
voor hebben bij hen, die Hem overal
erkend en geëerd willen zien.
De Middelburgsche Courant zegt in
de aangehaalde woorden, dat „de voor
standers van dat bijzonder onderwijs nu
reeds veel vooruit zijn door do suhsidie
die zij van het rijk, dus uit de algemeene
kas ontvangeD."
Hoe durft gij het publiek te schrij
ven, daar toch een iedor weet, dat wij
nog zooveel achteruit zijn bij de voor
standers van bet „neutrale" onderwijs.
Alles bij elkander ontvangen dezen uit
de algemeene kassen meer dan twee
maal zooveel voor het onderwijs dat hun
gelieft.
Zij, die voor het Christelijk onder
wijs zijn betalen nog altijd dubbel. En
wel het allermeest voor de kinderen
der rijken. Hun scholen zijn het weel
derigst en kosten bet meest.
Naarmate het christelijk onderwijs
uitbreidt, worden do uitgaven j'uist min
der; want de kinderen moeten toch
onderwezen worden, en op de Christe
lijke school geschiedt het en kan het.
goedkooper geschieden. Een particulier
werkt voordecliger dan de staat.
Als gij het tegendeel doet van het
geen uw principiëele tegenstander wil,
gaat gij altijd veilig.
Dat de redacteur der Middelburgsche
Courant de priocip ëele en venijnige
tegenstander is van hen, die den Christus
naar de Schrift wenschen te belijden en
altijd en overal te eeren is de laatste
weken bij vernieuwing en overvloedig
geblekendaarom gaat gij veilig en
stemt gij goed, wanneer gij den man
kiest, dien de Middelburgsche Courant
weren wil.
Doet dat als een eenig man en voltooit
