NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTEUJK-
HISTORISCH
Ito. 98. 1895.
Dinsdag 21 ilei.
legende ïaargang.
ALLE BETALINGEN
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Uit de Pers.
5
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, ieder» regel
meer 10 cent.
Aan onze abonnés in Amerika
wordt bericht, dat degenen
die op de hen toegezonden nota niet
antwoordden, de toezending van ons
blad eerstdaags wordt gestaakt.
De Administratie.
voor de Zeeuw uit Walcheren, uitgezonderd,
Vlissingente doen bij den Uitgever F. P.
D'HUIJ Middelburg
Van af 1 October '94
is in overleg met den heer
Klemkerk met de administratie van
«de Zeeuw» belast de heer C. ORAN
JE Lz., Voorstad te Goes, die alle
gelden in ontvangst nemen en voor
de administratie teekenen zal.
H H. geabonneerden, die gewoonlijk
bij dhr. Klemkerk betaalden, gelieven
hierop te letten.
Onderstaande schrijft De Nederlander
op de uitvluchten van de Midde Iburger.
Met de Middelb. Ct. hebben wij nog een
kleine post te verrekenen.
Op onze uitdaging om één maatregel,
één woord aan te wijzen, waaruit blijkt
dat, toen de antirevolutionaire party aan
het bewind was in verband met de R. K.
zij andersdenkenden niet hoeft kunnen
dulden of bemoeilijken, antwoordt zij, dat
het kabinet Mackay geen Calvinistisch maar
een gematigd anti-revolutionair kabinet
was, dat juist van zijn calvinistische aan
hangers het meest last heeft gehad, zoodat
het enkel bij de gratie van de liberalen
in de beide kamers der S. G. zijn kort
stondig leven nog wat heeft kunnen rek
ken. Drijvers als wijlen Mr. Keuchenius
kunnen in ons land als regeeringspersonen
geen macht en invloed uitoefenen. Mackay
was ook niet altijd rechtvaardig en on
partijdig, 't geen blijkt uit de brochure
van Sloten, den vroegeren burgemeester
van Hoofdplaat, maar bovendien behoorde
hij tot hen die rustig hun geloof belijden
zonder anderen lastig te vallen, waarvoor
de Middelb. geen vrees koestert.
Bewijslevering, onzerzijds aangeboden,
dat menig liberaal kabinet zelfs een „stil
le partij" niet geduld, en „andersdenken
den" stelselmatig allen invloed onthouden
heeft, verlangt zij blijkbaar niet.
Nu, dit laatste pleit voor haar gezond
verstand. Zij vraagt geen bewijs van iets
dat iedereen wel weet.
Maar het eerste pleit alleen voor zekere
handigheid.
Het kabinet Mackay was inderdaad niet een
zuiver antirevolutionair kabinet. Maar waar
om niet Omdat het gemengd was met
R. Cath. elementen. En juist daarom liep
het eerder nog dan anders gevaar Kerk
en Staat niet zóó uit elkaar te houden, als
de Middelb. zelve verlangen aan.
Desondanks is juist op dit punt
en op dit punt alleen komt het aan het
kabinet Mackay ook volgens de Middelb.
Ct. „zonder smet of rimpel". De geschie
denis van Hoofdplaat bewijst niets daar
tegen. Immers, dat het kabinet Mackay
verstandig deed met al het mogelijke in
het werk te stellen om den bekenden
dwangmaatregel tegen een gemeentebestuur
te vermijden, zal na de behandeling der
wetten tegen Opsterland en Weststelling
werf ook wel door de Middelb. worden
toegegeven.
Maar dat kabinet was niet Calvinistisch
doch gematigd antirevolutionair, zegt de
Midd. Ct.
Wat zijn dat voor dingen, gematigde an
tirevolutionairen
Wij kennen dry vers en niet dry vers
verstandige en onverstandige, gematigde en
niet gematigde menscken. Maar dat be
treft persoonlijke hoedanigheden, nooit een
beginsel.
Een antirevolutionair is antirevolutionair
of hij is iets anders. Een derde is on
mogelijk.
Of hij „Calvinistisoh" is, is een zuivere
cirkelredeneering.
Het antirevolutionaire program is in be
ginsel calvinistisch. Wat is calvinistisch
Dat leert ons het antirevolutionair program
Welnu Mackay beaamde dat Program,
evenzeer als Keuchenius evenzeer als Loh-
manevenzeer als Godin de Beaufort.
Wie van deze mannen Keuchenius in
cluis heeft andersdenkenden bemoeilijkt,
of dezen niet kunnen dulden Wie hunner
niet aller recht ontzien
En als nu dat Kabinet het meest last
van zijn „calvinistische aanhangers" gehad
heeft t— in Nederland heeft men, op politiek
gebied althans, vaak het meest last van
zyn vrienden dan moet toch, zal dit ar
gument in deze discussie iets beteekenen,
worden aangetoond, dat die weerstrevige
aanhangers oordeelden dat het Kabinet niet
„clericaal" genoeg was en andersdenkenden
niet genoeg bemoeilijkte. Nu hebben we
daarvan nooit iets vernomen. Wellicht
meenden zij dat het Kabinet zich niet ge
noeg in „democratische" richting bewoog.
Maar dat kon immers voor het radicale blad
geen reden zijn om hen te wantrouwen!
Wij hechten aan dit „antecedent" zeer
veel.
Vroeger werd die leuze „clericaal" tot
walgens toe gehoord en tot vervelens toe
weerlegd. Maar de tegensprekers konden
zich, daar zij steeds uit elk bewind in stad
en lande geweerd waren, nooit op de feiten,
op de ondervinding beroepen.
Thans wel.
En als nu, niettegenstaande de feiten
volkomen bevestigd hebben wat steeds de
zerzijds is beweerd, dat de antirev. partij
niet is een clericale partij, een zooge
naamd democratisch blad als de Middelb.
toch weer, om de „calvinisten" te weren,
het „clericale spook" voor den dag heeft
gehaald, dan heeft het daardoor slechts
bewezen'teenige wat wij hadden te be
wijzen „hoe ingeroest de anti-clericale
vooroordeelen zijn bij menschen van libe
ralen bloede".
Radicalen of liberalen de groote massa
onder hen is in elk geval een vijand van
de antirevolutionairen.
Als wij dat nu maar goed onthouden
Daarvoor doen uitvallen als die van de Midd.
Ct. uitstekend dienst.
w
Dat de Staten van Zeeland om zijn, is
een feil dat door de verschillende bladen
onzer richting meer of minder hoogelijk
wordt gewaardeerd.
De aandacht verdient, ook wat de con
clusie betreft, hetgeen De Standaard schryft
onder het opschrift „Zeeland om".
„Felle strijd is er by deprovinciale stembus
ditmaal eigenlijk alleen in Zeeland gevoerd,
en in Zeeland verloor de Coterie.
Dit hebben de boeren van Walcheren
gedaan.
Op Walcheren, van oudsher een onzer
beste Calvinistische Classen, is het Libe
ralisme nooit inheemsch geweest; en dat
het er nu een halve eeuw regeeren kon,
dankt het uitsluitend aan den overmoed
en de eigendunkelijkheid der Conservatieve
aristocratie, die tot op '48 de baas speelde.
Tegen de toenmalige Conservatieve Co
terie kwamen toen, onder leiding van Pické
e. a., enkele mannen van naam op en
om van het juk verlost te worden, viel
de plattelandsbevolking hun by.
Later zijn toen de zonen der oude Con
servatieven, dank zij Academie en Hoogere
Burgerschool, meest liberaal verkleurd; en
zoo kwam het platteland jammerlijk be
drogen uit, daar het nu toch weer al zijn
invloed verspeeld zag, en de nu meest
liberale landheeren, die straks zoetkens
naar het Conservatisme verkleurden, zich
al even weinig om het volk bekreunden,
als de Conservatieven van het eerste ge
slacht dit hadden gedaan.
Het zyn wijlen ds. Nonhebei en ds. Lit-
tooy, die den moed en de energie bezaten,
om aan den ondragelij ken toestand een einde
te maken.
Zij rukten den boeren den blinddoek van
de oogen wonnen daardoor het vertronwen
en kregen het volk achter zich.
En zoo is nu eindelijk na jarenlangen
strijd Walcheren, en met Walcheren Zeeland
omgegaan.
Doch laat men nu oppassen dat men niet
weer bedrogen uitkome.
Zie men wel toe wie tot Gedeputeerden
worden gekozen, en wie men naar de Eerste
Kamer afvaardigt.
Want als de Calvinisten, die den stoot
gaven en den slag heslisten, nu bedankt
worden voor hun moeite, en voorts afgedankt
dan gaat de Conservatieve zeer kleine min
derheid met de winste strijken, en vindt
ge in de Gedeputeerde Staten en in de
Eerste Kamer, als het op de door u be
geerde stukken aankomt, de uitverkorenen
nwer eigen provinciale afgevaardigden toch
weer tegen u over".
Tot zoover de Standaard.
Wij hebben er slechts dit aan toe te
voegen.
Yoor dit laatste willen ook wy helpen
zorg dragen.
Het is sooC.e conservatieven hebben
zich het liberalisme op den hals gehaald;
en het liberalisme tot conservatisme ver
kleurd heeft zich ook onder ons impopu
lair gemaakt.
Doch nu rust dan ook op de anti-liberale
leden der provinciale staten de plicht om
bij de keuze van leden in 't collegie van
gedeputeerden of der eerste kamer mannen
te kiezen die met dit verkleurde liberalisme
niets, hoegenaamd niets gemeen hebben.
Wij verwachten trouwens niets anders
van onze antirevolutionaire club. Als smal
deel van een Conservatief-Roomsch-Antire-
volntionaire groep dienst te doen, zal wel
nooit meer in de antirevolutionaire partij
opkomen, sinds 1866 zulke onuitwischbare
herinneringen naliet, en onze party in
Ons Program zieh nu de grenzen voor
geoorloofde geconfedereerde samenwerking
gesteld, en de grenslijnen op juiste wijze
geteekend ziet.
Wat de Standaard elders ter waar
schuwing zegt over het misbruik van het
woord anti-liberaal, heeft dan ook onze
sympathie. Wij wenschen geen anti-liberale,
wij wenschen een antirevolutionaire partij.
Anti-liberaal is slechts de kiezersgroep,
voorzoover zij zich tegen het liberalisme
hetzij om het beginsel, hetzij uit utiliteit,
verzet.
En men zal ook ons op onzen post vinden,
als het anti-liberaal weer zonder beding of
voorbehoud, gelijk in '66, mocht worden
rondgesehetterd, om er onze partij in Kamers
of Staten mede af te voeren naar de con
servatieve wateren.
Niet achterwaarts maar voorwaarts ligt
de weg.
Twee bedankjes.
De Nederlander schryft naar aanleiding
van de verkiezingen
„De eer van den dag is aan Zeeland,
inzonderheid aan Goes en Middelburg. On
derwijl onze mannen te Goes de wacht
betrokken, teneinde de opengevallen Sta-
tenzetels tegen den aanval van een Liberaal
katholiek monsterverbond te beschutten,
werden te Middelburg, ondanks het oor-
verdoovend vuur der Middelb. Ct., drie
liberale zetels veroverd, straks wellicht
gevolgd door een vierden, en werd hier
mede het sohoone resultaat bereikt, het
welk het middelpunt vormt van deze ver
kiezingen de Staten van Zeeland zijn om.
„Hulde aan onze plaatselijke leiders en
kiesvereenigingen voor den ijver en de in
spanning zich hiervoor getroost Hulde
ook aan de Zeeuw voor de bezieling en de
energie, waarmede zij den zwaren strijd
heeft aangebonden en tot den einde vol
gehouden! Hulde eindelyk aan de Middelb.
Ct. voor de wijze, waarop zij de alarmklok
geluid heeft, en waardoor het haar is ge
lukt zelfs den diepst slapenden antirevo
lutionair uit zijne dommeling opgeschrikt
aan de stembus van Walcheren te brengen
Een drukfout.
Het Rbtt. Nieuwsblad, den nitslag der
Statenverkiezing in Zeeland meldende, zegt
daarbij dat die staten om gingen en dat
het platteland daarbij den doodslag gaf.
Dat doodslag zal wel doorslag moeten zyn.
Onze Walchersche landbouwers zijn te vre
delievend om moorddadige plannen te sme
den, laat staan uit te voeren.
Niets nieuws onder de zon.
De Heraut herinnert aan „een gevaar
lijk collectant" uit den jare 1593, die
„het gansche land" amep en 't daarom noo-
dig maakte dat per rondzendbrief aan alle
Classen tegen dezen gevaarlijken man ge
waarschuwd werd.
De brief is van den navolgenden inhoud;
„Ons is ter oore gekomen, dat hier
alomme door 't land loopt eenen sekeren
bedrieger, die met schoone woordenden
kerken ende goedhertige ptedikanten het
geldt aftroggelt, misbruykende daartoe
den naem van andere predikanten,
die hy te voren angesproken heeft,
als oft hy sonderlinge kennisse aan de-
selve hadde. Ende nademael dat wy be
vinden dat hy dit continueert te doen
(byna sedert een jaer herwaerts) op deen
plaetse voor ende d'ander naar, in ste
den ende in dorpen (als nog onlangs
geschiet), so hebben wy goet gevonden
de classen alomme hiervan advertentie
te doen, opdat iegelik een toesie, ende
oft hem zulk een verschene, niet alleen
hem geen gelooff en geve, maer oock den
officier, ist mogeliek, aanbrenge, ten
eynde hij gestrafft synde, den armen op
sulcker wyse niet meer en ontstele. Ende
opdat de broeders te sekerder hem mo
gen kennen, dit is syne gelegentheyt
het is een man van middelbaren sta
ture, vol van aensicht, dickachtich van
lichaam ende leden, blondachtig van baert,
lieffelick van sprake, hebbende een goet
ende eerlick opsien (dat wonder is in
sulcken boeve). Hy geefft hem wt voor
een coopman van Cuelen (ook meldt hem
syn spraak des oorts geboortich te syn)
en zegt dat hy is gevangen ende offge-
set geweest, nu hier ende dan daer. Hy
gaet oock int bloote wanibes, sonder
mantel. Hy weet te verhalen alle gele-
genheyt van de heymelicke gemeenten
tot CuelenAken, Goch, Genn&p, Emwe-
rick, Rees en andere, so wel de gele-
heyt der predikanten aangaende, als den
standt der kerken, geeft hem wt voor
een swager als nu van sulcken predikant
als dan van sulcken."
Ook hier wordt weer het spreekwoord
bewaarheid, dat er niets nieuws is onder
de zon.
Rechtstreeksch bestuur op Lombok.
Door de Regeering is by de Tweede
Kamer ingediend een wetsontwerp tot ver
hooging der Indische begrooting voor 1895,
ten behoeve van de invoering van het
rechtstreeksch bestuur op het eiland
Lombok.
Verkeerde de minister van Koloniën in
September jl. nog in onzekerheid, welke
beslissing te dezer zake te nemen, de sedert
gevolgde gebeurtenissen, die op de geheele
onderwerping van het Balische Vorsten-
bestunr zyn nitgeloopen en de onderzoe
kingen die daarvóór en daarna naar de
verhoudingen tusschen de hoofdbestanddee-
len der bevolking (Baliërs en Sasaks)zijn
ingesteld, hebben echter allen twijfel op
geheven en zoowel de Indische Regeering
als den minister tot de overtuiging geleid
dat alleen door de invoering van recht
streeksch bestuur orde en rust op het
eiland kunnen worden verzekerd. Baliërs
en Sasaks hebben zoo lang vijandig tegen
over elkander gestaan, dat evenmin valt
te denken aan een inlandsch bestuur over
beiden, als aan erkenning van een Baliseh
en een Sasaksch gezag naast elkander.
Alleen een centraal gezag zal de veeten
tusschen beiden langzamerhand kunnen
doen verdwijnen en orde en welvaart doen
heersehen, waar thans meer bijzonder
aan de Oostkust nog zooveel wanorde
en verarming te bespeuren valt. Hoe
eerder tot de afkondiging van den nieuwen
staat van zaken kan worden overgegaan,
hoe beter. De Gouverneur-Generaal heeft
dan ook 18 Maart telegrafisch verzocht
gemachtigd te worden tot invoering van
rechtstreeksch bestuur, op den voet van
de reeds door hem ingezonden voorstellen
der betrokken autoriteiten. Er zal een
landraad te Ampenan worden ingesteld.
Voor den algemeenen handel zullen open
gesteld worden de havens van Ampenan,
Laboean Hadji en Pidjoe, met een speciaal
tarief voor in- en uitvoerrechten, door
den Gouverneur-Generaal vast te stellen,
nl. van 4 pet. der waarde voor het in
voerrecht en van 5 pet. der waarde voor
het uitvoerrechtde kosten worden ge
raamd op f12000 'sjaars.
Het eiland Lombok zal, met de daarom
heen gelegen kleinere eilanden, een afdee-
ling zijn van de residenti e Bali en Lombok
en voorloopig zal deze verdeeld worden
in twee onderafdeelingen, West-Lombok en
Oost-Lombok, welke laatste de uitsluitend
Sasaksche landstreken moet omvatten.
Het bestuur over de afdeeling (het ge
heele eiland) zal worden gevoerd door een
assistent-resident, te Ampenan te vestigen.
Hem zal worden toegevoegd een controleur
le klasse, terwijl onder zijne leiding het
bestuur over de onderafdeelingen zal wor
den gevoerd door controleurs 2e klasse,
te vestigen te Mataram en te Sisian. Aan
elk der besturende ambtenaren zal eenig
ondergeschikt personeel worden toegevoegd.
Zoowel de Balische als de Sasaksche be
volking zullen geplaatst blij ven onder lei
ding van hare eigen Hoofden, die onder
geschikt zullen zijm aan de Europeesche
ambtenaren.
De Hoofden zullen voorloopig bevestigd
worden in het genot van de hun vroeger
door hunnen Vorst toegekende apanages,
voor zoover dit met den nieuwen staat
van zaksn bestaanbaar is, terwijl aan eenige
Sasaksche districtshoofden in Oost-Lombok
daarenboven, in den vorm van voorloopig
traktement, eene vergoeding moet gegeven
worden voor het gemis der inkomsten,
die zij gewoon waren uit de opbrengst der
in- en uitvoerrechten te trekken. Voor het
binnenlandsch bestuur wordt jaarlijks
f54.480 geraamd.
Ter verbetering van den algemeenen
gezondheidstoestand zullen maatregelen ter
bestrijding der pokziekte noodzakelijk zijn
en moeten de Madureesche hulpvaccina-
teurs voorloopig worden aangehouden.
De totaal-kosten van de invoering van
het rechtsteeksch bestuur worden geraamd
op f 71,748. De nieuwe regeling zal echter
niet voor Juli in werking kunnen komen;
daarom is slechts de helft aangevraagd.
De belastingen zullen bestaan in land
rente, in- en uitvoerrechten, het overschrij-
vingsrecht, het successierecht, de perso-
neele belasting, bet patentrecht en het
zegelrecht. Zoodra de toestand «enigszins
geconsolideerd is, kan gedacht worden aan
de bedrijfsbelasting voor de vreemde Oos
terlingen.
Suiker als voedingsmiddel.
Hoewel de suiker in Dnitsobland vrij
zwaarbelast is met circa 11 cents per
kilo behoort ze er reeds tot de goed
koopste voedingsmiddelen.
In ons land is het anders gesteld. De
belastingschuldige betaalt hier 27 cents
accijns per kilo suiker. Dat bedraagt over
een verbruik van 55 millioen kilo's jaar
lijks f 14.850.000, waarvan echter slechty
