NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 96. 1895.
ALLE BETALINGEN
Iburg.
mdienst
aldeghem,
tad Zierikzee
eland.
OTTERDAM
ip „Schelde"
VERSCHIJNT
PRIJS DER ADVERTENTIËN
G.
M. KLEMKERK, te Goes
F.
P. D'HUIJ, te Middelburg.
Tegen de Prostitutie.
iDontMag 16 ilei.
Jlcgouife Xaatgang.
van Antwerpen
's morgens.
Woensdagl6 9,
Vrijdag 17 1,
Zondag 19 3,
Woensd. 22 5,
Vrijdag 24 6,
Zondag 26 8,
Woensdag29 9,
Vrijdag 31 1,—
M D I E N S T.
TDDELBURG.
4,50, (alleen op
9,30, 11,—,12,30,
i 4,15, 5, 5,55,
10,15.
aar Vlissingen vm
kdagen) 6,30, 8,45,
2,05, 2,50, 3,35,4,20.
35, 9,20,10.20,11,—
Draaibrug 6,23, 8,28,
3.
r Maldeghem 5,31,
7, 5,30, 8,26.
r Draaibrug 7,40,
5.
r Breskens 6,50, 8,50,
luis 5,31, 6,9, 7,43,
5,28, 8,24 9.04.
brug 5,51, 6,29, 8,15,
6, 8,03, 8,45, 9,25.
TDIENST.
egen plaatsen,
i.
sche tijd).
Van Rotterdam
Dinsdag 14 12,
Woensdag 15 11,
Donderdagl6 2,
Vrijdag 17 11,
Zaterdag 18 11,—
Zondag 19 11,
Maandag 20 1,
Dinsdag 21 12,
Woensdag22 11.
Dond. 23 11,
Vrijdag 24 11.
Zaterdag 25 11,
Zondag 26 11,
Maandag 27 1,
Dinsdag 28 12,
Woensd. 29 11,
Donderdag30 11,
Vrijdag 31 11,—
i.
sche tijd
Van Rotterdam
's morgens.
Woensdaglö 11.
Zaterdag 18 11,
Maandag 20 10,30
Woensdag92 11.
Donderdag23 4.
Zaterdag 25 10.45
Maandag 27 11.30
Woensdag 29 10.45
Vrijdag 31 10.45
-OP ZOOM-THOLEN
naar Tholen, 5,30
5,29, 8,05.
Bergen-op-Zoom 6,10,
O, 6,-, 8,45.
op-Zoom n. Halsteren
naar Tholen 15 min.
JTDIENST
urg en Zierikzee.
kzee Spoorweg Goes.
lei.
tsche tijd.
Van Zierikzee
'smorg. 'b
Dins. 14 O,
Woenl5 O,
Dond. 16 O,
Vrijd.17 11,30
Zater.18 7,50
Zond. 19 11.30
Maan.20 7,50
Dins. 21 7,50
Woen22 6,
Dond.23 7,50
Vnjd.24 7,50
Zater.25 7,50
Zond. 26 11,30
Maan.27 7,50
Dins. 28
Woen29
Dond.30
Vrijd.31
7,50
7,50
6,30
7,50
midd
3,45
3,45
3,45
°i
3,45
0,_
3.45
3,45
3,45
3,45
0-
3,45
0,-
3,45
3,45
3,45
3,45
3,45
K
UITGAVE VAN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
en
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
)TDIENST
ELB.-ROTTERDAM.
ische tijd.)
lerd des Zondags, van
igs, 7.30van Middel-
•dam 10.
•onderdag 30 9 nuf,
voor de Zeeuw uil Walcherenuitgezonderd
Vlissingente doen hij den Uitgever F. P.
D'HU IJ Middelburg.
Van af 1 October '94
is in overleg met den beer
Klemkerk met de administratie van
«de Zeeuw» belast de heer C. ORAN
JE LzVoorstad te Goes, die alle
gelden in ontvangst nemen en voor
de administratie teekenen zal.
11H. geabonneerden, die gewoonlijk
bij dhr. Klemkerk betaalden, gelieven
hierop te letten.
De Amsterdamscbe antirevolutionaire en
roomsche gemeenteraadsleden hebben een
voorstel ingediend, strekkende om d« bor-
deelen te verbieden. Gelijk men weet
is er te Amsterdam geen „keuring"; doch
des te meer gelegenheid tot het plegen
van ontucht.
Nu werd er Maandagavond een groote
openbare vergadering gehouden om instem
ming te betuigen met het voorstel dezer
raadsleden. De vergadering was belegd
door de vereenigingende Middernacbt-
zendelingvereen., de Ned. Vrouwenbond
tot verbooging van het zedelijk bewust
zijnPatrimonium; de Ned. Vereen, tot
afsch. van sterken drankde Ned. Chr.
Gebeelonth. Vereen, en de Propaganda-
club Keuchenius ook andere vereenigin
gen, o. a. de R. K. Volksbend en liet Leger
des Heils hadden bun steun toegezegd. De
zaal was stampvol, waaronder een groot
aantal sociaal-demoeraten.
Voorzitter was ds. Pierson uit Zetten.
Wij nemen de vrijheid aan de hand van
verslagen in Standaard en Nederlander
een en ander van deze, ook voor onze
omgeving nuttige vergadering, die overi
gens door het optreden van de sociaal-de
mocraten weer veel van haar effect ver
loor, doch door ds. Pierson meesterlijk
gepresideerd werd, mede te deelen.
Toen de voorzitter de vergadering opende
was het er zeer onrustig.
Achter in de zaal stonden de socialisten
in grooten getale zij waren Zaterdag
door Recht voor allen opgeroepen allen
overtuigd dat zij, die zoo handig met
„souvereine vergaderingen" weten om te
springen het ook wel klaren zouden.
De voorzitter begon met de voorlezing
van een adres dat aan den raad zal ge
zonden werden.
Voorzitter I werd er achter uit de
zaal geroepen is er debat
De voorzitter antwoordt dat men de orde
wel aan bem kon overlaten.
Dat beviel een juffrouw van achter uit
de zaal niet, die meende dat een mensch
toch wel een bescheiden vraag mooht doen,
een meening die door een jongeheer uit
haar omgeving naar vermogen werd on
dersteund.
De voorzitter liet het lawaai wat over
gaan en ging toen voort met het adres
voor te lezen. Vooreen algemeen petition
nement achtte de voorzitter den tijd niet
gekomen want indien geen voldoende
steun werd geboden, zou men zich in de
oogen van den tegenstander bespottelijk
maken.
Het woord werd gegeven aan dr. J. P.
A. Berends uit Nijmegen. Van een hygië
nisch standpunt veroordeelde deze de pros
titutie. Spreker kon zijne rede niet ge
regeld vervolgen. Herhaaldelijk riep men
van alle kanten, dat men hem niet kon
verstaan.
De voorzitter verzocht hem, als samen
vatting van wat de spreker tot nu toe
gezegd had, deze vraag te beantwoorden:
Is het vervullen van de geslachtsdrift
noodzakelijk voorde gezondheid, ja of neen?
Een stem: En het privaatbezit ook?
De voorzitter: Met het privaatbf.it
hebben wij op het oogenblik niet te maken.
De heer Berends beantwoordt de vraag
daarop met een gemotiveerd „neen," welk
antwoord de voorzitter aan de vergadering
overbrengt.
Met vermelding van allerlei statistieken,
verdedigt de heer Berends verder de stel
ling, dat het bordeelstelsel het slechtste is
van alle stelsels. Ook met uitspraken
van Ohampfleury, Menno Huizinga en Co-
hen en vele buitenlandsche geleerden
Herhaald applaus van alle kanten en
een stem: „75 pet. hoort niemendal".
„Gaat u dan weg," dunkt de voorzitter,
doch de stem meent„Ga jij weg."
De voorzitter verzoekt den sprekers nog
eens zich te beperken, daarna vraagt hij
hem, of hij nog iets te zeggen heeft, en
geeft hem ten slotte den raad in hat Maand
blad tegen de Prostitutie zijn meening
schriftelijk toe te lichten, welke raad door
spr. onder luid applaus aangenomen wordt.
Krachtige hamerslagen van den voor
zitter en bet imponeerend optreden van
de leiders der sociaal-democraten beteugelen
het applaus, alias lawaai, en de heer jhr.
mr. A. F. de Savornin Lobman, lid der
Tweede Kamer, treedt op.
Deze excuseert zich wegens zijn niet
sterke stem en vangt dan aan met te zeg
gen, dat hij zich als rechtskundige tegen
over het voorstel plaatsen zal.
Het is zijn meening, dat de wetgever
zich niet te veel met de zedelijkheid be
moeien moet, ook omdat hij opgemerkt
heeft, dat geen wet daaraan veel doen
kan. De zedelijkheid is een innerlijke zaak,
die buiten wettelijken dwang omgaat.
In ons Strafwetboek hebben wij een ar
tikel, zegt spr., waarbij mannen zoowel
als vrouwen onder de 23 jaar niet in hui
zen van ontucht mogen worden toegelaten,
geen miliciens en bijna geen studenten dus.
Maar zoomin als aan de Zondagswet, wordl
aan deze wet uitvoering gegeven. Daarom
verheugt het spr. zoo, dat deze beweging,
waarvan deze vergadering een uiting is,
uit het valk zelf komt. Een paar mid
dernachtzendelingen kunnen meer doen dan
een heele wet.
Vroeger was spr. dan ook tegen af
schaffing der bordeelen. Maar sinds bad
bij vernomen van vrouwenroof op groote
schaal, zooals die in Engeland gepleegd
wordt. Die vrouwen zijn tot den dood toe
aan de prostitutie en diensvolgens aan de
allergrootste ellende overgegeven. Dit is
eenvoudig slavernij in Europa, waartegen
alle mogendheden moesten optreden. Pen-
sionnaires in bordeelen zijn erger dan
slavinnen wanneer zij de huizen verlaten
wileln, houdt de politie ze tegen, omdat
ze hun schuld nog niet betaald hebben.
Spr. deelt een geval mee, waarin zelfs een
rechtbank de domheid gehad heeft
(Daverend applaus).
twee prostituees te veroordeelen, wijl
zij en dat immers omdat zij niet anders
konden in hare bordeelkleeding ont
vlucht waren.
Nu zegt de Standaard als socialis
ten zóó iets hooren, gaan hun de handen
en de voeten als vanzelf.
Het is hier, gaat Spr. voort, geen kwes
tie van zedelij kheid, maar eene van recht.
Uit dien hoofde is het aan geen twijfel
onderhevig, of de bordeelen moeten wor
den afgeschaft.
Een andere zaak is het met rendez-vous-
huizen. Want daar kunnen da vrouwen
vrijelijk in- en uitgaan. Hier zou moeten
verboden worden de handeling van het hou
den van een zeker soort van huis, ten
nutte van zedelijkheid en gezondheid der
bevolking. De gemeentewetgever mag dit
bepalen, zonder met den rijks wetgever in
conflict te komen. Niemand toch keurt
het af, wanneer men verbiedt vergif te
koopen of het houden van speelhuizen.
Thans neemt ds. Pierson het woord.
Hij herinnerde aan zijn jarenlang gevoer-
den strijd tegen de ontucht en wijst op het
feit dat terrein gewonnen wordtdoch
de publieke huizen moeten weg. Het zijn
„pestholen, pestbuilen en er gaan pestwal
men van uit'..
Daverend applaus.
Ds. Pierson „Ik dacht wel dat dit in
den smaak zou vallen."
Applaus.
Spr. herhaalt de laatst gesproken woorden
en zegt dan verder dat het privaat-bezit
van ieders lichaam nog veel te weinig
gehuldigd wordt in Nederland. (Gelach
en gefluit).
In alle rangen ier maatschappij zijn
menschen, die vrouwen hebben verleid en
zich hebben laten verleiden, en dit pleit
tegen de mannen, die vóór moesten gaan,
waar het reinheid en kuischheid geldt. Wij
lijden aan zedelijke en lichamelijke ver
slapping maar Spr. kent eene kleine ge
meente in ons land, waar een stevig stoer
ras woont, waar men geen prostitutie kent
en waar iemand, die zich daaraan zou
willen overgeven, in die gemeente niet
meer gezien zou zijn.
Dit ras vraagt geen acht uur werkdag,
men kan er wel twintig uur werken (ge
fluit), al wil men ook wel korter arbeids
dag.
Met Shakespeare zegt hij „Er is iets
rots in onzen staat".
(Daverend applaus achter in de zaal.)
Ds. Pierson„Dat pas ik niet toe op
den Staat, maar op' u en mij zelf".
Spr trad toen krachtig op tegen het
reglementeersysteen en om te be wij zen dat
het verbod der huizen de clandestiene pro
stitutie niet vermindert, zegt spreker dat
naast de 22 bordeelen en 16 rendez-vous-
huizen, die volgens de Amsterdamsche poli
tie bestaan, Amsterdam 144 verdachte bier
huizen en 384 alleenwonende vrouwen telt.
De slavernij, die men reeds veel te lang
geduld heeft, dient te worden afgeschaft.
De vreemdelingenwet past men hier zus,
daar zoo toe; in Den Haag bijv. juist
omgekeerd als te Amsterdam en Rotterdam.
De pestwalmen, die uit de bedoelde hui
zen opstijgen, tasten allereerst de politie
aan, omdat de agenten inderdaad niet we
ten hoe zij tegenover de houders dier hui
zen hebben te staan. Dan lijden er de
jonge mannen onder en bovendien het
huwelijk zal niet meer in eere komen, en
de vrouw wordt altijd het slachtoffer.
Nu wordt gelegenheid gegeven om vra
gen te doen: De sociaal democraat Ten
Boekhorst meende de oorzaak der prostitu
tie te moeten zoeken in de armoede. Spre
ker sprak schande over eene regeering uit,
die ook maar éen penning in de schatkist
wierp, welke gewonnen was uit de belasting
op bordeelen en rendezvous en meende,
dat de beeren Pierson c. s. mede moesten
werken om eene maatschappij omver te
werpen, waarin zoo iets geduld wordt.
Een groot aantal verlieten hier de zaal.
Hortorff, ook sociaal-democraat, betoogde,
dat de prostitutie evenmin als andere kwa
len der samenleving kon worden uitgeroeid
zonder afschaffing van het privaat bezit.
Wat de practijk betreft zoo geloofde spr.
dat alle invoering van verbeteringen zou
afttuiten op de ontaarding der politie. Ook
voerde Hermans het woord. Hij verweet
den leiders dat zij bij de opening der ver
gadering eerst de heeren hadden toegelaten
en de genoodigde gemeenteraadsleden op de
eerste ry stoelen deden plaats nemen, ter
wijl zij Hermans en de zijnen op de stoep
lieten wachten, teruggedreven met de huip
der agenten.
Mevr. SchookHaver betoogde dat de
prostitutie van zelf zal verdwijnen bij beter
opvoeding der vrouw en toelaten van deze
tot allen arbeid.
Nog andere sociaal-democraten voerden
het woord, doch niet over de eigenlijke
zaak.
De voorzitter wees daar dan ook op en
deed daarbij scherp uitkomen dat als men
zoo opkomt als de socialisten voor „de ma
jesteit van het volk", men het volk moet
leeren zich met majesteit te gedragenen
dat allerminst zij het volk leeren die roe
pen de dochters van het volk geven zich
uit armoede aan ontucht over de ervaring
leert immers dat de dochLrs van hetvcflk
te hoog staan dan dat deze beschuldiging
juist zou kunnen zijn. Bovendien heeft
spreker de bewijzen dat ook de dochters
van zeer aanzienlijken zich aan ontucht
overgeven. Niet de armoede maar de
zonde is de oorzaak niet buiten maar in
het hart ligt de bron der kwaal.
Hiermede liep deze vergadering af.
Naar aanleiding van het door de Stan
daard geprezen feit dat het Handelsblad
een afstraffing heeft toegediend aan de Gids
wegens het produceeren van vieze leesstof
voor de beschaafde wereld, zegt het
Centrum
Niets werkt zoo verderfelijk, niets be
vordert zoozeer de zedeloosheid en boort
diensvolgens een volk zoo wis en zeker in
den grond als het prikkelen der dierlijke
hartstochten bij het publiek, dat al lezend
zich wil ontwikkelen of ontspannen.
Er heerscht op dit punt evenwel bij tal
van penvoerders niet alleen een onachtzaam
heid, die men moeilijk langer als zoodanig
kan beschouwen, maar ook een hoos- en
kwaadaardig opzet, dat doet denken aan
satanischen moedwil. Niet m«er de kunst,
niet meer het bruisend genie, dat de reali
teit niet wil uit den weg gaan, niet meer
het vernuft, dat in speelzieke drift soms
niet ziet, dat er oogen en ooren te veel
zijn in de omgeving, zijn alleen meer aan
het woord. De geschriften, romans,
novellen, schetsen of hoe men ze noemt
die tegenwoordig in de buitenlandsche,
vooral in de Fransche pers aan den man
worden gebracht, verraden vaak den stelli-
gen toeleg van den door ontncbt uitge-
putten geest, om zijn laatste krachten te
verzamelen, teneinde anderen met zich in
het verderf te voeren. En ook ten onzent
vreet het knaagdier der ontuchtige littera
tuur steeds diepor in en nog onlangs hebben
wij den broodhonger en den handelsgeest,
die schrijvers en uitgevers tot dit eerloos
werk de hand doen leenen, in het licht
gesteld.
De Duitsche Rijksdag heeft na eene
lange heftige discussie, waarbij de gloed
en de kracht en de veelheid der argumen
ten niet aan de zijde der voorstellers waren,
de „Umsturz Vorlage"eene wet tot be
teugeling en straf'ba ir stelling van oproer-
makerij, ketterij, beleediging, enz. met
groote meerderheid verworpen.
De ministers waren zwak in de verde
diging dezer wet.Hoe kan 't anders. Wie zich
zedelijk zwak gevoelt tegenover het kwaad,
tracht het met geweld te keeren. Uiterlijke
dwangmaatregelen vervangen dan de zede
lijke middelen tot wegneming der grieven.
Men tracht met het zwaard uit te drijven
wat door het Evangelie had kunnen wor
den voorkomen.
En 't gaat niet gemakkelijk dit goed te
praten.
De sociaal-democraten hebben een groot
aandeel gehad in de op de Regeering be
vochten overwinning. Als zware geeselsla-
gen kwamen de woorden van hun aan
voerder, den Straatbnrgscken afgevaardigde
Bebel op der conservatieven hoofden neer;
twee uren lang sprak, getuigde, betoogde
hij en de eenige weerlegging van conser
vatieve zijde waren schimpen en kwink
slagen.
waarschuwde zijn tegenpartij om met
het vervolgen van staatkundige anders
denkenden niet voort te gaan.
Hij was daarbij vermetel, doch wie
vraagt niet of Bebel geen profeet kan ge
weest zyn, toen hij voorspelde dat conser
vatieven en liberalen, om zich te bergen,
eens sociaal-democraten zouden worden, dat
zelfs de Keizer het eens zijn zal, gelijk
een Romeinsch Keizer eenmaal, uit bere
kening, het eerst zoo fel gehate en weer
stane Christendom aannam.
Terecht merkt de a. r. Nederlander op
„De règeeringen en regeeringspartyen
zullen tot hunne schade en schande ervaren,
■'at zij zich niet van de socialisten kannen
afmaken door een hooghartig doodzwijgen.
Dat wapen past niet, wanneer er waarheden
gezegd worden, al is het ook door socia
listen". Eu omtrent jde persoonlijkheid
van Bebel, schrijft de Teleyraaf:
„In die grijze oogen, welke elke uitge
sproken zielsontroering onderstrepen mtt
een anderen glans, die oogen die beurte
lings dweepziek of fel, vol verachting of
vol vrede en bedreiging zijn. Hij spreekt
met een vol, niet zwaar, maar doordrin
gend geluid: de rechter voorarm is voort
durend gebaren makend en herhaaldelijk
gaat de groote wijsvinger in de hoogte en
dreigt de rechterzijde en het Centrum.
Soms zijn er tusschenroepen dan heeft
hij altijd een antwoord gereed en soms
moet de voorzitter hem tot de orde roepen.
De ingetoomde drift van Bebel, die ge
tergde man, Jmaar die ondanks alles zich
blijft bedwingen, omdat hij in kalm, vast
beraden voortschrijden meer voordeel voor
zij» partij ziet dan in te vroeg geweld
dadig optreden, zij getuigen van den
volksleider, den oproerprediker.
Daar zijn oogenblikken, dat hij zijn
woordenieeksen als bijtende salamanders
in de zaal spietst; men hoort niet alleen
dat sarcasme, bij Bebel wordt de bitter
heid tot iets zichtbaars en men zou na
afloop van zyn rede willen gaan zoeken
tusschen de lianken zijner tegenstanders,
of er niet hier en daar scherptongige
slangetjes met lillende gifttongetjes lagen
en bundelen dorens, bespritst met bloed-
droppelen Bcbels zinnen.
Wat dezen man tot volksredenaar maakt,
wat een der hoofdoorzaken van zyn succes
is, dat zijn niet zijn statistieken, te dor
voor het volk, niet zijn theorieën, getim
merten te stijl en te recht van lijn; maar
het is de hartstocht waarmede hij cijfers
en theorieën weet te toen heieven".
Nederland, het klassieke land der vrij
heid heeft geen Umsturz Vorlage, maar
het heeft dien toch gekend in de dagen
toen Alva de ketters en Thorbecke de af
gescheidenen vervolgde. Doch daarna zijn
wij er, in dien ruwen vorm althans, voor
bewaard gebleven.
Toch is 't er nog ver van daan dat recht
en gerechtigheid den schepter zwaaien. En
zoolang dit niet het geval is, zullen man
nen als Bebel ook op onzen bodem een
ontzaglijk belangstellend gehoor vinden.
Want ook Nederland heeft zyn parlemen
taire sociaal democraten, die schitteren door
de kracht van hun woord en den gloed
hunner overtuiging. Mannen als Fortuyn
en v. d. Goes, Vliegen en Troelstra, die
een geduchte macht zullen zyn voor elke
regeering die met in verkeerden zin con
servatief te zijn, meenen zou den socialen
en politieken storm te kunnen bezweren.
Werktijd.
De a. r. Nederlander schrijft
Voor 't eerst is er een bestek voor de
uitvoering van een rijkswerk, uitgaande
van het ministerie van waterstaat, een be
paling omtrent den maximum-werktijd voor
geschreven, n.l. in het bestek voor de uit
breiding van het departement van koloniën,
waarvan de aanbesteding over een 10-tal
dagen zal plaats hebben.
Paragraaf 34, Werktijd, luidt o. a.
Er mag niet langer gewerkt worden dan
11 uur per etmaal, de schafttijden niet als
werkuren mederekenende.
In zeer bijzondere gevallen kan door de
directie in het belang van het werk, ge
durende hoogstens 15 achtereenvolgende da
gen, langer werktijd toegestaan en geëischt.
Nog een andere belangrijke be; aling, be
treffende de uitbetaling is in het belang der
werklieden opgenomen, welke bepaling al
dus luidt:
Paragraaf 35. Uitbetaling der werklieden.
Met aanvulling van par 14 alin. 1 der Ad
ministratieve bepalingen, vastgesteld 3 Sept.
1892, wordt bepaald, dat de betaling der
werklieden moet plaats hebben in bijzon
van den opzicht hebbende.
