NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK- a
HISTORISCH
!o. 94. 1895.
3af*rifag 11 ilei.
^lc{|CRifc laacptig.
Mr. P. J. F. van
Voorst Vader,
P. J. Siegers,
C. J. Huvers,
H. M. Kloppers,
J. Bos AJz.,
W. Maas.
De Middelburgsche
Courant.
Onze Hoofdzonden.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bekrompenheid en clericalisme).
De omzendbrief ditmaal door de
Antirevolutionaire Kiesvereenigin-
gen in Walcheren aan de kiezers
gezonden, dient, als gewoonlijk aller
eerst tot een oproep om op Dinsdag
14 Mei a. aan de stembus te ver
schijnen en deel te nemen aan de
verkiezing van zes leden voor de
Provinciale Staten.
Die oproeping behoelt voor de
vele kiezers in Walcheren, die de
moderne levensbeschouwing niet
toegedaan zijn, geen breede toelich
ting. Zij die zich, in de laatste weken,
aan de lectuur der dagbladen die
over deze verkiezing handelden heb
ben mogen verkwikken, zullen ons
ongetwijfeld dankbaar zijn als we
niet geneigd zijn, in breed betoog,
nogmaals te zeggen wat reeds gezegd
is of te herhalen wat reeds herhaald is.
Toch acht het bestuur der ver
schillende kiesvereenigingen het ge
past een paar opmerkingen aan het
oordeel der kiezers, die met hen
gelijke beginselen belijden, te onder
werpen. Zij wenscht dit om tweeërlei
redenen. Vooreerst om hare houding
te verdedigen, ook tegenover hen
wier roeping of lust het niet is
uitsluitend het partijbelang te dienen
en daardoor voor reden ganscheiijk
onvatbaar zijn. In de tweede plaats
wenscht zij dit te doen, opdat althans
van de tegenwoordige leiders niet
zou kunnen gezegd worden, dat zij
een volgzame meerderheid wenscht,
die op gezag van hun woord ter
stembus opgaat.
Als tot verstandigcn wenschen wij
te spreken. Beoordeelt gij, antire
volutionairen in Walcheren, wat wij
meenen te moeten zeggen.
Vooreerst dan. Daar zijn vele in
consequentiesin de wereld. Misschien
is het in merng opzicht dankbaar te
prijzen dat ze er zijn, want daar zijn
inconsequenties zoowel ten goede
als ten kwade. Het leven gelijkt in
de meeste gevallen nu eenmaal meer
op een kurkentrekker dan op een
telegraaflijn. Recht en slecht dit
laatste naar de oud-Hollandsche be-
teekenis van het woordalseenvoudig
genomen is iedere beschouwing
niet en iedere verdediging evenmin.
En daar hebben we elkander nu
allerminst zuur of zwart om aan te
zien, of een verwijt van te maken.
Vader Cats zei reeds in zijn tijd:
«niemand ziet zijn eigen bult». Dat
is waarheid, zoo goed in geestelijken
als in stofïelijken zin.
Inconsequenties zijn van die ge
breken in het geestelijk leven, die
niet tot een verwijt worden gemaakt,
nooit als misdrijf gerekend worden.
Gebreken die men naar de wijze les
van den Heiligen Apostel Paulus
elkander herinneren mag, maar altijd
tot opscherping der liefde, nooit tot
opwekking van bitterheid.
Zoodanige inconsequentie nu is in
ons oog deze, dat men volgelingen
van de moderne levensbeschouwing
op ieder terrein van het leven, con
sequente mannen, die prijs stellen
op het huldigen dier levensbeschou
wing bij iedere gelegenheid, bij
verkiezingen op politiek gebied plot
seling die lijn ziet ombuigen, af
breken zelfs.
Men gaat dan zich inbeelden dat
het intellect aan de linkerzij en het
geloof aan de rechterzij praedomi-
neeien kan, dat het mogelijk is
te behouden op het eene terrein en
los te laten op een ander.
Dat is, in menig opzicht voorzeker,
een gelukkige inconsequentie. Het
kan in ieder geval als bewijs gelden
dat ook het hart en niet alleen de
rede een woord meespreekt. Het
mag ten bewijze strekken dat, hoe
kil en koud ook de ijzige wind van
het zien en tasten, onder den adem
van het intellect, harten heeft dor
gemaakt, toch het ideaal als een
liellijke lentezon nog koestert en
verwarmt.
Maar hoe gelukkig de inconse
quentie zijn moge, en hoezeer we ook
bereid zijn van velen die zoodanige
inconsequentie bepleiten, te zeggen
als de schrijver van de Pastorie van
Mastland van baas Hardestaak zei
«hij is beter als zijn leer» toch blijft
het in het oog aller antirevolutionai
ren eene inconsequentie.
Dat kan niet anders. Want hun
is de les ingescherpt, die voortdurend
herhaald wordt, en toch maar al te
dikwijls vergeten: Zoekt eerst het
Koninkrijk Gods. Zoekt dat overal.
Zoekt dat zoowel in uw politiek en
sociaal leven als m uw kerkelijk leven.
Door dat zoeken wordt uw oog van
omlaag waar ellende en teleurstelling
ieders deel is, gericht naar omhoog
van waar de zegen afdaalt.
Niets of niemand heeft ons het
recht gegeven om| te hopen dat
onder deze bedeeling dat zoeken zal
kunnen eindigen. Zoolang de zonde
heerscht, ook in onzen eigen boo*
zem, ook in onze eigen partij, zoo
lang zal dat onrecht geschieden. Zoo
lang de Koning van het Godsrijk
niet is wedergekomen en met zich
heeft gebracht een nieuwen hemel
en een nieuwe aarde, zoolang zal de
stem dos drijvers niet ophouden er.
de verdrukker niet aflaten.
Men noeme vrij zoodanige les be
krompen, zoodanige leer karkelijke
bekrompenheid. Tegenover de onbe
krompenheid van de tallooze kwes-
tiën om ons heen tegenover het
onbekrompen vliegen en jagen en
ijlen om aardsch geluk in allerlei
vorm heeft en houdt die les en die
leer onvergankelijke waarde, niet
waar
Bekrompenheid gepaard aan lief
derijken ernst, o, werd ze meer ge
vonden. Het leven zou winnen aan
rust, aan vrede, aan blijmoedigheid,
aan zegen.
In de tweede plaats. Ook nu we
der doet het clericalisme als
boeman dienst. Het clericalisme is de
vijand. Dit niets zeggend stopwoord,
eenmaal uitgesproken door een
Fransch avonturier, die zich voor
korten tijd in een groote mate van
populariteit verheugde, is het mode
woord van den dag geworden. Voor
sommigen schijnt het z- o bekoorlijk
dal het op allerlei wijze gevariëerd
wordt. Ieder die de onlangs in Mid
delburg tentoongestelde affiches heeft
gezien stond zeker stil voor een
merkwaardige verkiezings-reclame
met het onderschrift«Het Jodendom
is de vijand". Voor anderen is het
radicalisme of het socialisme de vij
and. En zoo is het opmaken van een
lange lijst van vijanden niet moeilijk.
liet clericalisme is de vijand. Maar
wat is het clericalisme 7 Een vaag
woord voor een onbepaald begrip.
Niemand is oveituigd dat hij clericaal
is.JHoe stelt men zich het clericalisme
voorP Wat bedoelt het, wat wenscht
het P
^Misschien stelt men zich een anti
revolutionair die aan clericalisme
lijdt cp deze wijze voor. Hij wenscht
dat het Moderamen der Gereformeer
de Synode plaats neme in de Kabi
netten der Ministers, dat de Pro
fessoren in de Theologie ex-officio zit
ting nemen in de Eerste Kamer
dat onze Staten en Radgn alleen ge-
ko«en worden uit predikanten en
ouderlingen en dat tot leden 'der Al-
gemeene Rekenkamer alleen diake
nen benoembaar zijn. Voorts dat de
leden der Gereformeerde Kerken
zich bezig houden met in verkie
zingsdagen de deuren der kiezers plat
te Joopen, of zich oefenen, om onge
veer ais een troep vleermuizen, in
't nachtelijk duister, kiezers te ver
schalken.
Bij de wederkomste des jaars, als de
Koningen uittrekken ten strijde, of,
om in onze negentiende-eeuwsche
taal te spreken als de verkiezingen
komende zijn, dan trekt H. M. de
Pers ten strijde tegen de clericalen.
Het wachtwoord is: het clerisalisme
is de vijand. De troepen worden ge
wapend met houten sabels en zij slaan
op de clericalen tot ze bloeden
als meelzakken.
Ziedaar de vijand en zijne bestrijders.
Schrik niet.
Toch, ook onder deze leuze, het
mag niet voorbijgezien worden ver
bergt zich voor ernstige mannen een
diepere gedachte. Achter den krijgs-
schreeuw tegen een onzichtbaren vij
and rijst de Kerk in haar verschil
lende formaties voor veler oog op,
uitsluitend als een machine de guerre,
een vernielingswerktuig gericht tegen
de moderne maatschappij. Dat in de
eerste plaats de Kerk draagster der
openbaring, ook kweekster van het ide
ale leven, bovenal boodschapster is van
het Evangelie, dat is, helaas, voor
velen ondenkbaar en onzichtbaar.
In alle levenskringen openbaart zich
het streven om zich los te maken
van geloof en kerk.
Het clericalisme is de vijand, maar
welk is het ideaal?
Wie is de vriend 7
Is het niet een volk enkel voor
stoffelijke belangen levende, dat geen
ideale zijde van het leven kent, voor
de heiligste behoeften onverschillig
is. Ken volk werkende voor belangen,
niet strijdende voor de beginselen,
werkende om de spijze die vergaat,
zorgende voor den welstand van de
maag en van de beurs, en niet voor
die van hart of gemoed.
Te laat, te laat zal menig mensch
wiens gemis in onze gelederen we be
treuren, inzien dat, tegenover den
vijand, die nu het mikpunt is der
hatelijkste beschuldigingen, geen En
gel staat die het paradijs ontsluit.
Aan hen die dingen naar den
eerenaam van discipelen des Heeren
past het ootmoedig het hoofd te bui
gen, te waarschuwen en allerwegen
ook door het stembiljet hun in han
den gegeven te getuigen van hunne
hoop en hunne vrees.
Daarom vereenigen wij a 1 1 e n op
14; Mei a. ons weder rondom het
vaandel door de Antirevolutionaire
Kiesvereenigingen op Walcheren ge
plant, en stemmen op de heeren
GEKN KERKISME.
Bg de candidaatstelling was er, geluk
kig, schyn uoch schaduw van kerkisme
immers de heeren Van Voorst Vader en
Siegeis, die beiden tot de Hervormde
Kerk behooren, haddon in al de kies
vereenigingen allo stemmen. Daaren
boven werd aan vier van hunne vrien
den gevraagd of zg candidaat wilden
zgndoch, hoewel zij zich beslist voor
onze beginselen verklaarden, moesten zg
om verschillende redenen daarvoor be
danken. Naar wg hopen en vertrouwen
zal ook de stembus blijk geven, dat alle
kerkisme geweerd bleef. De liefde kan
en mag niet van éénen kant komen.
Tegenover de vrgzinnigen hebben wg
elkander noodig en moeten wg daarom
gemeenschappelgk optrekken.
Het moet niet de vraag zgn, waar
gaan zg ter kerk, maar wel welke
beginselen belgden zg op staatkundig
gebied.
Laten wg daarenboven wel bedenken,
dat, wanneer wg er niet minstens vier
van onze candidaten in krggen, de
vrgzinnigen de meerderheid in de Staten
zullen behoudenen niet alleen zal dan
de heer Fokker worden herkozen, maar
ook de heer Godin de Beaufort en de
heer Waesberge Jansens zullen geweerd
worden. Dat Walcheren de beslissing
in handen heeft, is de algemeens over
tuiging.
Al de candidaten, door onze antire
volutionaire Kiesvereenigingen gesteld,
behooren wg als een eenig man te stem
men.
Half werk is vooral nu zoo goed als
geen werk. Zij die er twee van de
tegenpartij bg zetten, doen nog erger dan
zg die maar twee of maar vier van onze
candidaten op hun stembiljet schrgven;
immers daardoor verhoogen zg hrt getal
stemmen der candidaten onzer tegenpar-
tg, en zelfs onze aftredende leden zouden
daardoor in de minderheid kunnen blij
ven en dus vallen.
Eendracht maakt macht", zij ons
aller lens.
Nu onze tegen party zes candidaten
stelde, moesten en moeten wg er zes
tegenover plaatsen.
Deze courant schreef met liet oog
op de a. s. verkiezing op alles be
halve loyale wijze over hare tegen-
partijders.
Reeds eenige weken deden de Ge
reformeerden onder hen bij haar
opgeld. Zij worden op de meest
liefelijke wijzen den kiezers voorge
steld. Ze heeten, als waren zij geen
protestantenaclericalenr, ze worden
beschuldigd van het meest cynische
«.egoismenals hadden zij, zooals de
liberalen, jaren aanedn hunne tegen
standers laten mee betalen voor het
onderwijs en de opleiding hunner
kindei en; zij ontvangen den naam
van schijnheiligent)als streden zij
alleen voor godsdienst en kerk ge
lijk de liberalen doen bij gelegen
heid der verkiezingen bekrompen-
hei dn en onverdraagzaamheids zijn
hun verweten als hadden zij zich
jaren aaneen het denkend deel der
Natie genoemd, en steeds hunne
andersdenkende medeburgers uit
alles uit genouden.
De Middelburgsche courant speelt
kerkje, gedachtig aan het: «verdeel
en heerseh».
Zij wil de antiliberalen uit de
Hervormden voor hare partij winnen
en van de anti-revolutionaire partij
attrekken.
Zij denkt er nu niet om dat zij,
als het geen verkiezing is tegen de
partij in haar geheel en zooals die
saamgesteld is, optrekt; dat zij dan
optrekt en strijdt tegen allen, die den
Christus naar de Schriften belijden.
Zij is het vergeten, dat zij vóór
ruim een jaar den strijd aanbond
tegen Ds. de Veer, herv. predikant
te Middelburg. Zij is bet vergeten
dat zij in haar nummer van den
Oden Maart, omdat er eerst van
Roomsche en daarna van ProtestarD-
sche zijde op gewezen was, dat er
voor onze jeugdigen groot gevaar
kan schuilen in het lozen van Ro
mans, den Bijbel, die alle antirevo
lutionairen dierbaar is met denRoman
gelijk stelde, en dies schreef •.„In elk
geval zonden wij hun voorzichtigheid
willen aanraden in het lezen van het
beste boek.
De woorden «beste boek» plaatste
zij tusschen aanhaüngsteekens en
schreef zij zonder kapitale letter;
zeker, omdat het voor haar Het
Beste Boek niet is, maar het beneden
de roman staat en gevaarlijker dan
de roman is.
Zij nam het ten minste voor de
roman op en raadde voorzichtigheid
aan tegenover het Woord onzesGods.
Geen wonder dan ook, dat zij nog
van godsdienst en kerk spreken in
haar nummer van 22 Februari als
een fout aanschreef„Dat wij in de
wereld geen heil verwachten zonder
het geloof
Zie zoo is heten dat maakt juist
ons hoofdverschil in den grond en
in beginsel uit.
Ja, alle anti-revolutionairen geloo-
ven, dat ook in de wereld geen heil
te verwachten is zonder het geloof.
Wij zijn tevreden, indien alle kie
zers overeenkomstig bun beginsel
