NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Mo. 91. 1895.
SftMag 4 Het.
MegemCe lattiujaitg.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
ALLE BETALINGEN
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
VRIJZINNIG.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p.0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij dit nummar behoort een bijvoegsel.
voor de Zeeuw uit Walcherenuitgezonderd
Vlissingen) te doen bij den Uitgever F. P.
DHUIJ Middelburg.
H E R IJ K.
Kapelle, ook voor Schore6 en 7 Mei-
Wemeldinge, 8 Mei.
Yerseke, 9 en 10 Mei.
Hansweert, 11 Mei.
Krulningen, met uitzondering van
Hansweert13 Mei.
Krabbendijke, ook voor Waarde,
14 Mei en 15 Mei des voorm.
Riiland-Bath; 15 Mei des nam. en
16 Mei.
In verkiezingsdagen trachten de liberale
kiesvereenigingen op Walcheren zich in
den regel aan te dienen, niet als liberalen
die naam trekt niet meer zoo aan
maar als vrijzinnigen.
Maar wat is datvrijzinnig
Set is ons op 't oogcnblik niet heldor wat
met die vrgzinnigheid, die vrijheid van
zin, die vrij zinnigheid bedoeld wordt. Men
kan vrij zinnig zijn gelijk men ook vrij
aanstellerig of vrij onverdraagzaam kan zijn.
Maar vrijzinnig?
Let men op de daden en leest men de
geschriften van de zich noemende vrijzin
nigen, dan begrijpen wij er iets van, doch
aantrekkelijkheid krijgt het woord vrijzin
nig dan voor ons niet.
De vrijzinnigen verlangen, blijkens hunne
eigene verklaringen, vrijheid van denken,
vrijheid van geweten, de vrije gedachte,
de vrije liefde, de wife-vrouwenvereeni-
ging, de vrije uitoefening van het kies
recht.
Maar veel van dit alles is of niet mooi
of zoo het mooi is, gelijk bijv. het laatste,
niet allen trachtten de leus tot daad te
maken.
De vrijheid,vrij zinnigheid,die de Fransche
revolutie bracht, heeft het tegendeel ge
baard het was eene vrijheid die zich niet
boog onder maar zich onttrok aan het ge
zag, aan het gezag van God en Zijn Woord
«n van de vrijzinaigen weet men dat zij
hen die God naar Zijn Woord wenschten
te dienen bemoeilijkten of in boeien
sloegen.
De Midd. Crt. heeft veel afgegeven op
de „Calvinisten".
Maar zij weet dat het juist de Vrijzin
nigen, de Libertijnen in de 17e eeuw zijn
geweest, die de Calvinisten het meest heb
ben bemoeilijkt.
Eenige jaren geleden hebben wij aange
toond dat de Liberty nen van toen de gee
stelijke vaders waren der Vrijzinnigen van
heden.
„Wacht op mijn daden", zei Thorbecke
by zijn optreden. En zie dat optreden
tegen de Afgescheidenen, door de Midd.Crt.
hij voorkeur Calvinisten gescholden, was
verre van vrijzinnigevenzeer als de uit
spraken der dagbladen van dien tijd.
Wat geschiedde een halve eeuw terug?
In ons vaderland, het land der vrijheid
Toen werden getrouwe predikanten en
eenvoudige gemeenteleden achter slot en
grendel gesloten en met zware geldboeten
inkwartiering van soldaten gestraft,
om at zij hunne huizen tot het houden
v»an .godsdienstoefeningen afstonden,
0 °.'V a Z1j een godsdienstoefening hadden
geleid zonder predikant te zijn. Er had
do' vonrd««sn ^eeste. gestrengheid werden
Zoo werd bij t.
vrouw gedwongen nog e#n rok uit te trek-
ken. die daarop werd verkocht. Zoo werd
lp 'ói een zekere L. Dyketra te Urootegast
toen geloofsvervolging in optima forma
plaats
En wie keurde toen deze tyrannieke maat
regelen tegen de „afgescheidenen" goed
Het was Thobbeckb, de vader der liberale
partij Thobbecke, die tegenover Mr. Gboen
van Pbinstebeb betoogde niet alleen, dat
die vervolging niet streed met de strafwet
en met de grondwet, maar ook, dat de
Afgescheidenen een zoo gevaarlijke partij
„waren, dat de Regeering hen niet mocht
toelaten, maar hen streng moest vervolgen.
Deze laatste uitspraak, hoe onvrijzinnig
ook, klinkt nog na in de Middelburgsche
Courant.
Vrijzinnig, onverdraagzaam, vervolg .iek,
anticlericaal, de practijk, de historie leeren
het dat deze altijd hebben samengegaan.
Tusschen Thorbecke en Van de Pawert
vindt gij in de liberale partij een rij van
fijne koppen die den schoonen schijn van
hun naam hebben verloochend en hunne
vijandschap tegen „die Calvinisten" onver
holen hebben uitgesproken.
Wat Thorbecke zei, zagen wij hierboven.
Kappeyne sprak dan moeten de minder
heden maar onderdrukt, want zij zijn de
vlieg die de apothekerszalf stinkende
maakt.
Lieftinck zei „De clericalen moeten
zoeken een ander vaderland, waar de zon
nog om de aarde draait."
Levy riep uit
Waar de o zoo liefelijke en verdraagza
me verkondigers van onverschillig welke
orthodoxie zich vermeten de hand naar den
staatsteugel uit te strekkendaar voegt een
onbewimpeld en krachtig grondwettelijk
verzet. Verzet met het woord zoo het kan',
met de daad zoo het moet."
En de toongevende „Vrijzinnige" bladén
maakten het niets beter.
Het Handelsblad (3) bij v. verdedigde de
geloofsvervolgingen van 1834 in heftige
taal.
De edele Christenstrjjder, mr. Isaak da
Costa, gelijk Groen altijd bij benoemingen
gepasseerdwerd eens door de Arnhemsche
Courant een ellendeling gescholden terwijl
de Gids, een echt liberaal tijdschrift, in
1854 dorst schrijven, dat bijbellezingen en
psalmzingen slechts dweepzucht was en als
een besmettelijke ziekte moest worden ge
schuwd.
De meest helderziende tijdgenoot van
deze „Vrijzinnigen", die ook zonder deze
uitspraken hun stelsel had doorzien de
groote GrQsn van Prinsterer, heeft dan ook
deze vrijzinnigheid Zie de Nederlander
van 1 Juli 1852 met één pennestreek
meesterlijk geteekend, toen hij schreef:
„Elke liberale richting ontspruit uit dat
vrijgemaakt zijn van hoog er beginsel het
welk, in eigenaardige ontwikkeling, anti
christelijk is niet alleen maar uitloopt op
ongodisterij.
„(Dat is en blijft nog altijd het diepver-
foeilijke van der Liberalen vrijzinnigheid)".
„Vrijgemaakt van hooger beginsel".
Dat is „Vrijzinnig".
O, gij die tot nog toe, als staatsburger,
vrijzinnige begrippen hebt nagejaagd, ter
wijl gÜ als lid uwer kerk, door het lezen
van uw bijbel, het opgaan naar orthodoxe
prediking, en het steunen der Evangeli-
setievereeniging, den schadelijken invloed
dier begrippen tracht te weren, wilt toch
weten wat gij doet. Alle vrijzinnige
theoriaën zijn tegen iederen positieven
Godsdienst gericht, loopen nit op de ab
solute sonvereiniteit des volks, leiden af
van den weg tot het volksgeluk, druischen
niet alleen in de gevangenis geworpen,
omdat hy een oefening had geleid, maar
zelfs geplaatst in een duister hok zonder
stoel en tafel, en deBjjbel, dienhy
mede had gebracht werd hem
daarenboven nog ontnomen.
0 Zie zijne artikelen In het „Journal de
la Haye, 1837.
Bovenstaande herinneringen teekenden
wij aan uitDe Graafschapper.
Zie bjjv. het Hand b 1. van 1 Dcc.
1834.
in tegen Gods Woord, voeren tot losma
king van alle gezag en goede zeden.
Ook in dezen geldt dat men niet God
kan dienen en den Mammon.
Wij zijn anticlericaal!
De Midd. Crt. heeft aan De Volksstem
na de haar toegediende afstraffing voor
haar „beginselloos geknoei" onder meer
geantwoord
„De Volksstem beweert dat wjj in
deze dagen ons beginsel in den steek laten.
Op welke gronden steunt toch die beschul
diging? Hebben wij ooit met onze demo
cratische geToelons doen blijken dat wij
ons anti-clericaüsme prijsgaven? Nooit van
zijn leven want èn voor land, èn voor pro
vincie, èn voor stad geldt bij ons nog
steeds de bekende leuze, gegrond op de
ervaring-: le cléricalisme c'est
l' enne mi-
De laatste woorden beteekenenhet
clericalisme is de (eenige) vijand. Het is
een gevleugeld woord van den revolutio
nairen republikein Gambetta, wiens vroege
dood onder meerdere onheilen allicht een
groote ketterjacht op de „clericalen" in
Frankrijk heeft voorkomen.
Ziedaar de leuze der tegenpartij. Onze
kiezers zijn thans gewr arschnwd. en
niet alleen op Walcheren, maar ook op
Tolen en Philipsland, op Zuid- en Noord
Beveland, en in het kiesdistriat Hulst
Alexander de Groote heeft eens zyn ge-
heele koninkrijk voor een paard geboden.
Een volksdichter, waaraan even groo
te behoefte bestaat, als die welke de
veroveraar toen had aan een paard, is
vrij wat minder waard dan een paard.
De redactie van het maandblad Tavenu
biedt vijftig gulden voor den besten.
Zij heeft een prijs van f50, een van
f 15 en een van f 10 beschikbaar gesteld
voor de beste of minder beste volkszan
gen, omdat er zoo groot* behoefte aan is.
Een koninkrijk of een tientje
Het verschil is wel wat groot.
Maar toen gold het een paard, nu slechts
een volksdichter
Er is eene beweging in den lande op
touw gezet, om te geraken tot de instelling
eener vaste commissie tot onderzoek van
Kinderlectuur.
In den laatsten tijd was de censuur onzer
kinderboekjes aan wel wat slappe handen
toevertrouwd.
De uitgevers zenden hunne waar aan de
redactiën van dag- en weekbladenen
deze redactiën strijken het vonnis of zetten
het stempel, al naar gelang de indruk is
die na vluchtige lezing er van bij hen achter
bleef.
Kon er nu echter eene commissie be
noemd worden, die opzettelijk *n met nauw
gezetheid de copieën leest en haar oordeel
met redenen omkleed aan de uitgevers
zendt, dan konden deze heeren daar
naar hun besluit om al of niet tot de uit
gave over te gaan, bepalen. Zoo bljjven
schadelijke persprodncten geweerd. Scha
delijk voor de uitgevers, en schadelijk
bovenal voor de zedelijke en Godsdiens
tige vorming der jeugd.
Of 't plan uitvoerbaar is zouden wij niet
kunnen beslissen. Doch het plan zelf heeft
onze sympathie.
Den 8 Mei, a. zal in Krasnapolsky,
Warmoesstraat te Amsterdam, om 11 uur
een samenkomst gehouden worden, waartoe
allen die 't met dit denkbeeld eens zyn,
worden uitgenoodigd.
Heeren uitgevers en opvoeders uit Zeeland
mogen daar evenmin ontbreken.
De Parijsche predikant Hirsch heeft
Dinsdag te 's Gravenhage eene voordracht
gehouden over de anarchie, welker leer
stellingen hij terecht begroet als de vrucht
van de ongeloovige wetenschap en alleen
door de toewijding van het clristelijk ge
loof te bestrijden.
De Telegraaf geeft er het navolgende
verslag van
Hij schetste de leer van Renan, de pre
diking van het dilettantisme, als de groote
waarheid op philosophisch en moreel ge
bied, die hij het zuiverste type achtte dier
ongeloovige wetenschap, en bracht daarna
zijn hoorders in de zitting der Fransche
Kamer, waar de bom ontplofte en in de
straten van Lyon, waar Caserio's dolk
Carnot trof, volgens hem „la morale en
action".
De heer Hirsch geloofde niet, dat strenge
wettelijke maatregelen veel zullen baten
tegen de anarchie, daar de anarchie een
geloof is, dat zijn aanhangers tot de wan
hopigste uitersten in staat stelt en hen
alles nit den weg doet ruimen, wat het
bereiken van hun doel belet. Uit eigen
endervinding deelde hij daaromtrent tref
fende staaltjes mede.
Zoo had Louise Michel, die hij persoon
lijk had leeren kennen, liefhebben en be
wonderen in haar familieleven, hem zelf
verklaard, dat, hoe zij hem om zyn goede
bedoelingen waardeerde, zij geen oogen-
blik aarzelen zou hem ter dood te bren
gen, als hij de uitvoering van een plan
der anarchisten in den weg stond. Een
jongmensch van goeden huize, die zich
verbeeldde, dat de heer Hirsch hem eens
een grooton dienst had bewezen, sprak
hem te Genève aan en betuigde hem zyn
innige erkentelijkheid, daarbij verklaren
de anarchist te zijn.
Nu kunt gij mij aangeven, zeide hij,
maar dan teekent gij nwdoodvonis. Liter
heeft de heer Hirsch in den man, die in
de Madeleine door zijn eigen bom omkwam,
dit jonge mensch herkend. Ook had hij
een stervende vrouw op haar doodsbed
geen andere bede hooren slaken, dan dat
haar kinderen in de anarchistische leer
mochten worden opgevoed. Wat baten,
vroeg de heer Hirsch, dwangmaatregelen
tegen zulk een fanatisme 1
Alleen de Christelijke leer kan redding
brengen, niet een Christendom echter, dat
bij den haard blijft zitten, maar een, dat
tot het volk gaat, vol offervaardigheid en
zelfverloochening, om verdoolden op te
zoeken en terecht te brengen. Ook de
anarchisten prediken hun evangeliede
apostelen der Christelijke liefde, besloot
spr., moeten optreden tegen de apostelen
der vernieling met dezelfde kracht des ge-
loofs, waarmede deze laatsten zyn bezield.
De Standaard, na het lange epistel van
de Middelburgsche Crt. in zake de Calvi
nisten en haar houding tegenover de libe
rale candidaten, gelezen te hebben, heeft
hierop het volgende aan te merken.
Al dieper er in.
De Midd. Ct. werkt er zich al dieper in.
Ze heeft nu afgewacht, wie van liberale
zijde candidaat zouden gesteld worden en
bevonden dat de kleur van dit stel man
nen grauw conservatief, op het donker
bruine af is.
Toch acht ze dat voor dit stel mannen,
al wie conservatief, liberaal en radicaal
is, in het vuur moet.
Alzoo weder het oude Coterie-spelletje.
En dit kan ditmaal, zoo oordeelt ze,
want, al heeft het grauwe element ditmaal
in het stel candidaten de overhand, ze
hebben beloofd een liberaal voor de Eerste
Kamer te zullen kiezen.
En dat is hier hoofdzaak
In nog andere quaestiën zich bij de Pro
vinciale Staten te verdiepen ware on-
practisch.
Daar doet de Midd. Ct. niet aan.
Met uw welnemen.
Daar doet ze wel aan, zoodra het er op
aSn komt, om by diezelfde provinciale
stembus de Calvinisten zwart te maken.
Dan haalt ze er al de volksbelangen bij,
en vertelt op hoogen toon, dat de Calvi
nisten voor die volksbelangen niets doen,
en als ze er nog eens over praten, enkel
uit egoïsme zoo wat mêeleuteren.
Dan worden er de graanrechten bij ge
haald.
Dan komt er de doleantie hij te pas.
Dan heeft ze voor De Nederlander van
den heer Lohman een goed woord over,
in de' stille hoop van enkele kiezers van
de fractie Lobman op haar candidaten te
laten stemmen.
Ja, dan kent ze eigenlijk onder de Cal
vinisten maar twee mannen, die ueleenS
opkomen voor de volksbelangen.
En wie dat zijn
In de eerste plaats de heer Staalman, en
dan nog zekere heer Van Alpben.
Staalmau is dus eigenlijk de eenige die
ets beduidt, maar toch, ook die brengt
iweer niets, om heel andere redenen, die
ze liefst verzwijgt.
De redactie van de Midcï. Ct. heeft dus
twee preeken in haar zak.
De eene om te betoogen dat bij de Pro
vinciale stembus op de andere volksbelan
gen niet behoeft gelet te worden.
De andere dat bij de Provinciale stem
bus juist op die andere volksbelangen de
nadruk moet worden gelegd.
En dat preeken beurt om beurt van
ja en ueen moet wel, want alleen zoo
is het praciisch.
Practisch, wel te verstaan, om, met ver
loochening van beginsel en logica, de meeste
mannekens te lokken op haar candidaten.
3 Mei '95.
Bij Kon. Besluit is een buitengewone
subsidie, ter tegemoetkoming in de kosten
van liet lager onderwijs toegekend aan de
volgende gemeenten ten bedrage vande
achter elk vermelde som: Burgli f1150,
Klinge f 4800, Kolijnsplaat f 500 Ellewouts-
dijkf950. Hengstdijk f 750, Krabbendijke
f 1800, Nisse f 1200, Overslag f450. Philip
pine f 1200, Serooskerke (Schouwen) f 500
St. Jansteen f800, Stoppeldijke f1750,
Waarde f 1300, Westkapelle f 1600, Ierseke
f3000, Zuiddorpe f825.
Overgeplaatst de officieren van ge
zondheid der le kl. J. H. Teeling van
Middelburg naar Gouda, W. H. L. Bor-
gerhof Mulder van 's Gravenhage naar
Middelburg; en die der 2 kl. H. W. Boele
van Utrecht naar Vlissingen. B. P. Visser
van Vlissingen naar Amsterdam en N. Sohrij-
ver van Utrecht naar Middelburg.
Naar het Vad. verneemt, is een wets
ontwerp tot afschaffing van de betaling der
gerechtskosten door de veroordeelden in
strafzaken by liet dep. van justitie bijna
gereed. Het is nog door den minister Smidt
bewerkt en is thans met het advies van
den Baad van State teruggekomen en in
nadere overweging genomen.
Naar wij van welingelichte zijde ver
nemen, zou de stand der werkzaamheden
er weinig toe leiden om reeds thans de
meening uit te spreken, dat de Raad van
State reeds binnen zulk een kort tijdstip
met zijn advies gereed zou wezen, dat de
Tweede Kamer bij haar wederbijeenkomen
het kiesrecht-ontwerp gereed zou vinden.
Tel.
Mej. M. P. Van Bezooyen, sedert 1
Augustus 1893 vroedvrouw te Wanneper-
veen, is als zoodanig benoemd te Stad aan
't Haringvliet. Roti. Nbl.
Vaccine en Homoeopathie.
Het Homoeopatisch Maandblad bevat op
dit punt in den laatsten tijd belangrijke
mededeelingen van haren buitenlandschen
correspondent dr. J. V. Een der door hem,
met goed gevolg, behandelde ziektegeval
len bij een slachtoffer der vaccine, achten
wij merkwaardig genoeg om het hier mede
te deelen.
„Mejuffrouw N. zoo schrijft dr. V.
werd deu 16 Mei 1883 tot mij gebracht
in den volgenden toestand In :t oog val
lend sterk gewelfd verhemelte de linker
gezichtshelft naar links vertrokken, zoodat
de mond scheef staat. Spraak zeer gebrek
kigzïj kan geen enkel woord duidelijk
