VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
to. 89. 1895.
ALLE BETALINGEN
HcgcRife laarpng.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Een hartelijk woord onzer
„tegenpartij".
SKiisifag 80 Iptif.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
voor de Zeeuw uit Walcherenuitgezonderd
Vlissingente doen hij den Uitgever F. P.
DHUIJ Middelburg.
Van af t October '94
is in overleg met den heer
Ülemkerk met de administratie van
«de Zeeuw» belast de heer C. ORAN
JE Lz Voorstad te Goes, die alle
gelden in ontvangst nemen en voor
de administratie teekenen zal.
H H. geabonneerden, die gewoonlijk
bij dhr. Klemkerk betaalden, gelieven
hierop te letten.
H E R IJ K.
Hoedekenskerke, 30 April des
voorm.
's Gravenpolder, ook voor 's Heer
Abtsktrk*30 April des nam.
Kapelle, ook voor Schore, 6 en 7 Mei.
Wemeldinge, 8 Mei.
Yerseke, 9 en 10 Mei.
Hansweert, 11 Mei.
Kruiningen, met uitzondering van
Hansweert13 Mei.
Krabbendijke, ook voor Waarde
14 Mei en 15 Mei des voorm.
Rilland-Bath; 15 Mei des nam. en
16 Mei.
De Midd. Crt. is sinds de afstraffing haar
door Standaard en Volksstem toegediend,
wel iets kalmer geworden, doch een enkele
knauw aan het adres van ds. Oosten, o. s.
doet zien dat hare zenuwen nog niet geheel
tot rust gekomen zijn.
Zij schrijft
Naar wy vernemen zullen eerst in de vol
gende week door ffie anti-revolutionnairon
in het district. Middelburg definitief candi-
daten gesteld worden voor de a. verkiezing
voor de Provinciale staten.
Heel vlot schijnt het werk niet te Jgaan.
De zich als leiders opwerpende heeron
hebben het middelerwijl verbazend druk met
zich te bemoeien met de tegenpartij, het
geven van ongevraagde adviezen a*n liberalen,
radicalen en het bespreken van onze can-
didaten
Met eene belangstelling, zeker niet onver
dacht, geven zij over dit alles hun gevoelen
ten beste.
Zouden de heeren niet vrij wat beter,
wat kiescher, wat flinker handelen, door, in
plaats van zulk eene belangstelling aan den
dag te leggen voor andermans zaken, liever,
als straks hun candidaten er zijn, die aan
te bevelen en voor het overige de personen,
als zoodanig, onbesproken te laten?
Zelfs de eenvoudigste kiezer moet het
schijnheilig spel dier heeren doorzien en
begrijpen dat zij de goe gemeente misleiden
door allerlei drogredenen aan te voeren tegen
personen, die, welke gevoelens zij ook op
kerkelijk gebied mogen hebben gevoelens die
elk moet eerbiedigen en die niet mogen
wegen bij verkiezingen, omdat zü alleen
voortkomen uit de behoefte van het hart
en zü die niet misbruiken om politieke
agitatie te wekken en godsdiensthaat te
kweeken - door hunne (verklaringen be
slist liberaal zün; vooral waar het geldt de
keuze voor leden der Eerste kamer.
Dit is zeker: wü zullen, der gewoonte
getrouw, over de candidaten der tegenpartij,
die om hunne staatkundige gevoelens de
onze niet kunnen zyn, het zwijgen bewaren
Dat het werk ,bij ons niet zoo heel vlot
schijnt te gaan, zal wel niemand verwonde
ren die een weinig op de hoogte is met
den toestand.
De antirevolutionaire party, met name
op Walcheren, is altijd arm geweest aan
rijk begaafde, wetenschappelijk ontwikkelde
mannen, die het zich eene eere rekenen
zich te scharen bij het verachte hoopske
■van het niet-denkend deel der natie.
De liberalen hebben eenvoudig, van '48
af, bijna alle takken van staatsdienst en
wetenschap en kunst aan zich getrokken
hebben zieh meester gemaakt van het open
haar lager-, middelbaar- en hooger onder-
derwijsen door groote tractementen, uit
rijks- en gemeentekassen gevonden, al wie
maar iets was of meende iets te zijn, aan
hoogeschool of lagere school, aan hoogere
burger- en lagere burgerschool weten te
verbinden; het onderwijs in al zijne ver
takkingen hebben zij gemoderniseerd, zoor
dat ook hst opkomend geslacht het libera
lisme ten buit werd, en zoo hebben de
liberalen door hua godsdienstloos onderwijs
en door hunne annexeering van het mee-
rendeel der staatsambten een stel van groote,
bekwame, op hun terrein deskundige man
nen gekweekt, en hebben daardoor het 'voor
recht dat zij hunne candidaten voor de pro
vinciale staten maar voor het grijpen hebben.
Door deze partijdige, naar zich toereke
nende tactiek die alle macht, allen invloed
van geldelijk en verstandelijk kapitaal, en
de vrije beschikking over de meerderheid
van candidaten en kiezers aan den kant
der liberalen bracht, werden de niet-libe-
rale partyen, door de Midd. Crt. ten on
rechte met den lieven naam „clericalen"
bestempeld, van allen invloed beroofd, uit
alle collegies van beteekenis geweerd, het
opkomend geslacht, voorzoover het tot de
hoogere kringen behoorde, van allen gods
dienst vervreemd en dus ook tegen die
„clericalen" ingenomenen zoo bleef met
name de antirevolutionaire partij ten allen
tijde verstoken van een flink uitgezocht stel
candidaten voor Kamers en Staten.
Daarbij komt dat door het zoogenaamd
neutraal onderwijs op de openbare scholen
het eigenlijke zout uit de spijze is wegge
nomen, zoodat het den antirevolutionairen
of, wilt gij, den christenen verboden is, ja
onmogelijk is hunne kinderen van dit onder
wijs te doen genieten, en die het nog deden,
zagen niet zelden darrvan de treurige ge
volgen.
Slechts eene enkele maal kwam er een
dier wetenschappelijk ge vormden tot ons
over, of bleef, ondanks den invloed van
het modernisme ook op zijn hart, van vreem
de smetten vrij. Doch het waren slechts
enkelen.
Is het dan te verwonderen dat wij te
genover het heirleger van liberalen en
radicalen slechts een handjevol beproefde
strijders in het vuur kunnen brengen
Niet, men versta ons wel, alsof onder
ons op Walcheren geen ontwikkelde
mannen uit den minderen of uit den land-
bon wstand zouden zijn, die wij geschikt
achten een plaats in het Statencollegie in
te nemen.
O, zeker komen dezen in het vuur, dan
durven zij zich nog wel met hunne even
knieën uit het liberale kamp meten.
Doch zoolang deze Kieswet, althans op
Walcheren, van kracht blijft, beweegt men
de kiezers niet aan zulke der zake kundigen
uit den boeren- of middenstand, hunne
stem te geven.
En nu komt hier iets hy, waarmede onze
„tegenpartij" ook t# rekenen heeft.
De „liberalen" hebben van ouds al
van '48 af behalve dat zij alle krachten
naar zich toe getrokken hebben, steeds ge
tracht nog buiten hunnen kring proselieten
te maken. In de laatste jaren, bij voorkeur
zelfs, vindt men hen op verboden jacht
terrein, op buurmans erf, jagende.
Zij zijn niet tevreden met hunne van huis
uit liberale vrienden alleenzij zoeken ze
ook op het kerkelijke, op het door hen hij
voorkeur „clericaal" gescholden erf. En zoo
lubben zij in den lande deBylandts en Bruijn
Kopsen, de Basterts en Rooyaartsen, de
Roëlls en Mackays, de Sixen en Schellevis-
sen, de Buteux's en VanLijndons weten te
annexeeren, mannen die op kerkelijk gebied
de orthodoxe of ethische belijdenis toege
daan, op staatkundig gebied; zeggen uit
de liberale beginselen, dat is uit de begin
selen der revolutie te leven.
En ook op Walcheren zag men bij menige
Statenverkiezing de heeren van „Eendracht
maakt macht", die een landvol candidaten
hadden, op kerkelijk erf overstappen om,
door de aanbieding van een zetel bekoord,
mannen die eigenlijk met ons behoorden
mede op te trekken tegen lientot zich te
lokken.
En dit geschiedt ook nu.
Mannen als Van Doorn en De Bruijn,
die in Sluis het ongeloof slecht genoeg
achten om het in de kerk te bestrijden,
doch te Middelburg goed genoeg om in
deszelfs dienst over te gaan, zijn voor ons
wandelende raadselen, evenals de liberale
partij en de Middelburg sche Courant die
in den regel tejen alle kerkelijke en
godsdienstige beweging gekant, nu, nu het
om den zetel van den radicaal mr. E.
Fokker gaat, de hulp van kerkelijke mannen
als bovengenoemd tweetal inroepen en bij
orthodoxe kerkgangers als Tutein en Spren-
ger steun zoeken voor hunne liberale plan-
nen.Oin niet te spreken van hunnen candidaat
v. d. Swaline, die tot voor enke,le maanden
verklaard had zijne wijsheid niet bij voor
keur te ontleenen aan het liberale hoofd
kwartier.
Het is verklaarbaar dat de Middelbu'-gsche
Crt. dit „schijnheilig spel" liever niet
„doorzien" zag en liever had dat wij over
de candidaten der tegenpartij zwegen.
Maar doe dat nu eens, waar gij zulke
vreemde, zulke stuitend beginsellooze din
gen ziet gebeuren
En dat durft nog schrijven: „Zelfs ds
eenvoudigste kiezer moet het schijnheilig
spel dier heeren doorzién"
Maar de Midd. Crt. durft wel meer dan dat.
Zij durft zelfs schryven dat zij „der
gewoonte getrouwover de candidaten der
tegenpartij het zwijgen zal bewaren.
Der gewoonte getrouw 1
Wie kan, bij al zijne ergernis over zooveel
gespeculeer op der eenvoudigste kiezers
onnoozelheid, een glimlach inhouden; een
glimlach over zooveel vergeetachtigheid?
Japan en Java.
De Stand, vraagt of ^Formosa zoo heel
ver van de Molukken en Borneo ligt, dat
het aangaat te zeggen, dat Nederland bij
de ernstige verwikkelingen, die in Oost-
Azië komen konden geen belang heeft
„Reeds voor drie jaren wezen wij er
op, hoe zwak onze vloot in den Indischen
Archipel staan zou bij het plotseling ver
schijnen van een Japansch eskader.
„Die vraag won thans stellig aan ge
wicht en beteekenis.
„En toch schijnt het, of er onzerzijds in
niets doen heul wordt gezocht.
„En dat voor Nederland, dat eens For
mosa bezat; dat nog voor 50 jaren in Japan
de eenig gedulde mogendheid wasen
welks vloot haar laatste lauweren juist in
dejapansche wateren, bij het forceeren van
de straat van Simonoseki, won".
In Haarlem is het wettelijk aantal ver
gunningen voltallig. Burgemeester en Wet
houders mogen echter, op grond van artikel
2 der Drankwet boven het bereikt maxi
mum eene buitengewone vergunning ver-
leenen.
Toch weigerden B. en W. er aan te vol
doen en lieten het bestuur van het Kurhaus
dat vergunning vroeg, onverrichter zake
terugkeeren.
Onzes inziens terecht heeft het dagelijksch
bestuur van Haarlem gezegd dat wat slechts
bij uitzondering dient toegestaan, geen regel
mag worden.
Dat artikel 2 van de Drankwet is nu
lang genoeg mishandeld.
Tot beperking, niet tot uitbreiding van
het aantal vergunningen werd de Drankwet
en dus ook dit artikel in het leven ge
roepen.
Nu het Kurhaua zijn zin niet kreeg zul
len ook kleinere kroegjes en tapperijtjes
die vergunning verlangen, wel kunnen
achterblijven.
Dat het goede voorbeeld tegenover het
aristocratische Kurhaus gegeven werd door
een man als Jonkheer Boreel, eert dezen
bewindsman.
Als het Kurhaus eene goede zaak is,
dan zal het ook zonder sterken drank en
zonder buffet met damesbediening lloreeren.
Men fluistert wel eens dat zeer grove
onzedelijkheid en liederlijkheid het Kur-
hausverkeer kenmerkt.
Haarlem althans heeft kans een fatsoenlijk
Kurhaus rijk te worden.
Wij vliegen snel vooruit.
Wie had het ooit kunnen denken dat
zelfs nu reeds, in de eerste fltamer, door een
aan het Hof zeer gezien en invloedrijk man
als kolonel Sckimtnelpenninck v. d. Oye,
een lans zou worden gebroken voor de
kleine pers, voor chr. bladen en blaadjes.
Wij danken baron Schimmelpenninck voor
zijn interpellatie.
De minister heeft in zyn antwoord blijk
gegeven dat hij de zaak van het weigeren
onzer bladen grondig onderzocht heeft, en
niet van plan in deze stuitende partijdig
heid de regiments-commandanten aan te
moedigen.
Hij heeft het feit der weigering van de
Zeeuw te Vlissingen en van de Standaard
te Dordrecht geconstateerd, en heeft, wijl
hij het eens is met den interpeilant, to.-
zegging gedaan den corpscommandanten te
zullen in overweging geven, bladen van
onderscheiden kleur voor de oantine op
te nemen.
Ziezoo, mogen wij zeggen.
Dat is weer wat gevorderd.
Zoo zachtaan houdt ook de christelijke
pers op pariahin haar eigen land te zijn.
Te Nijmegen zouden de Koningin en dc
Koningin Regentes bij haar doorreis naar
het Zniden een bezoek brengen en de gods
dienstoefening bijwonen in de ned. her
vormde kerk.
De beurt om deze beurt te leiden was
aan ds. F. W. Smits, den orthodoxen pre
dikant, terwijl de kerkvoogden deze taak
aan den modernen predikant Ter Haar wil
den overdragen.
Niets natuurlijker dan dat de ortho
doxe predikant weigerde voor den moder
nen predikant te ruimen.
Wat toch kan de Koningin voor nut
hebben van een toespraak van een moder
nen dominé, die daarbij nog welde zoon
is van den leider der Aprilbeweging tegen
Thorbeoke en de Room«chen in 1853, ter
wijl immers de Koninginnen op weg zijn
om diezelfde Roomschen te gaan ontmoeten
Nu moet, volgens een bericht in de
dagbladen de Koningin Regentes er toch
op gesteld zyn geweest dat de moderne en
niet de orthodoxe predikant voorging, doch
de laatste heeft zich daartegen beslist ver
zet hierop hebben de Koninginnen van
hun plan om de kerk te Nijmegen te be
zoeken afgezien.
Tot nog toe heeft de Koningin Regen
tes steeds den naam gehad dat zij, evenals
wijlen haar Gemaal, van de moderne pre
diking niet gediend was.
Deze gebeurtenis echter, en het feit
dat een modern predikant uit Assen
gisteren te Londen voor de Koninginnen
do godsdienstoefening leidde in de Ilol-
landsche kerk, werpt een zonderling licht
op deze gevoelens of schuilt de fout hier
by H.H. M.M. particuliere Raadslieden
In verhand met het in ons vorig no. ge
plaatste petroleumberichtmet de daaronder
opgenomen beschouwingen van de Zuid
Hollandsche Ki-rkbode omtrent het Groot
kapitaal, past het ons ook onderstaand
woord van Correctie over te nemen, het
welk wij in De Boodschapper aantroffen.
In ondrrscbeiding van hetgeen elders ge
zien wordt, is er ontegensprekelijk in Ne
derland een bona fide streven om een juist
inzicht in economische verhoudingen te ver
krijgen en om tot werkelijk goede oplos
singen te komen. Bij ons niet de hardheid
en „Rücksichtlosigkeit", die men by andere
groote natiën wel eens aantreft: groot
industrie, met de mogelijkheid van krasse
misbruiken, bestaat bij ons nauwelijks en de
kleinheid .van ons land maalsteen onderlinge
controle 'gemakkelijk, die een perk stelt
aan mogelijke zellzuohtige neigingen.
Maar dan is het ook noodig dat mannen
wier stem in wyden kring wordt gehoord,
voorzichtig zijn in hunne uitingen, en het
mag gevraagd of' de schrijver in de Zui'd
Hollandse h o Kerkbode wel een
goed voorbeeld gaf, waar hy schreef„Daar
bobt gij nu de zonde van het kapitaal
uw petroleumlampje, dat door het durolicht
uw kinderen hot bröod uit den mond neemt,
Iran u zoggen waarheen wy' gaan."
Maar deze thans zuchtende huismoeders
zien over het hoofd, dat hun de petroleum
- evenals zoovele stapelartikelen in de
laatste tijden beneden den kostenden prys
word geleverd.
Deze kapitaalsvernietiging baarde haar
natuurlijk geen zorg, maar by eenig na
denken zal men moeten toegeven, dat het
meten met twee maten is, onverschillig,ja
met vreugde, de kapitaalsvernietiging aan
te zien die ons goed oope petroleum brengt
en beschermende maatregelen te vragen voür
den graan boer, die zijn arbeid onbeloond vindt.
Wil men werkelyk voorlichten, dan zal men
den liedon duidelyk moeten maken datmen
voor het alternatief staat: communisme
dat alle bronnen van bestaan en hunne
exploitatie gemeen maakt öf handhaving
van het bestaande economische stelsel, zy
het ook met bestrijding van do rr!-°hr>"'ken
die zich daarin kunnen ontwikkolen.
Het eerste stelsel zou or.s plaatsen op
een sprong .in het duister. Het tweede stel
sel kan op deze machtige uitkomst wyzen,
dat het de gelieele aarde onder den ploeg
bracht en het instrument bleek te zyn,
waardoor uitvoering werd gegeven aan het
goddeiyk bevel: „Vervult de aarde
onderwerpt haar - hebt hoerschappy over
de visschen de zee."
De voorstelling, als zou kapitaal zyn „een
zakgeld, waaruit men zoe en aarde koopt
om ze dan ten eigen bate te exploiteeren",
is hoogst eenzijdig. Kapitaal is een eigen
schap van den geest, een daad van den wil,
een energie, die zooals elke auder, natuur
lijke vruchten afwerpt. Maar van die energie
en dus ook van hare vrachten heeft niemand
het monopolie. De weg staat voor ahen open.
Eenzijdige voorstelling is hier het zy
gaarne erkend, onwillekeurige misleiding.
Wil men voorlichten, men zy dan volledig
in het mededeolen der feiten.
De dagbladen vermelden in de voorjaars
maanden de resultaten der kapitalistische
ondernemingen. Wy nemen .daaruit éen
voorbeeld.
De cultuurmaatsckappy „X" (een koffie
land) annonceert een uitdeeling van 25 pCt.
„Bloedgeldondrageiyke verdrukking van
den zwakke," roept misschien de Z. -Ho 11.
Kerkbode uit.
Maar wacht een beetje!
Dezelfde firma, die deze uitdeeling aan
kondigt, heeft eeti twaalftal soortgelyke
landen onder haar beheer, waaraan zy de
zelfde zorg, dezelfde kunde, dezelfde inspan
ning wijdt. De meeste geven of gaven
sedert jaren, gansch geen dividend, zoodat
de resultaten voor het kapitaal hoogst ongun
stig waren.Intusschen werden onafgebroken,
in jaren van tegenspoed zoowel als in de
weinige van voorspoed, hoogst aanzienlyke
sommen aan ioon uitbetaald.
„Uw slechte resultaten zyn tewytenaan
eigen schuld, slecht beheer, onknappe admi
nistraties", hoor ik zeggen. Edoch de
beste stuurlui enz,
Kapitaal is het initiatief, is de energie
die alles entameert wat in hetmenschelyk
brein opkomt. Hot is dezelfde kracht die
den schryver drijft die aan den g dachten-
gang van duizenden leiding geeft en die
den geoioog met zekerheid een petroleum-
bron doet aanwijzen.
Het geldeiyk resultaat is van onderge
schikt belang: dit is een vrucht die op ge
heel natuurlijke wijze rypt.
Stryd tegen het Kapitaal, laat staan ge
heels vernietiging, indien zoo iets mogelyk
ware, zou de aarde doen verdorren en het
leven van het menschdom vernietigen.
Onder dit artikel, waarin overigens veel
waars staat, zou men kunnen schrijven:
het andere uiterste.
Provinciale Staten.
De Standaard bevat eenige opmerkingen
aan het adres van De Middelburg sche Cou
rant. Wij nomen er enkele over.
