NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Doarfpciffld 25 April*.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
ALLE BETALINGEN
/Ipijpiufp laarijimg.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
De protestmeeting te Utrecht.
lo. 87. 1895.
ELKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02J.
UITGAVE VAN
EN
va-a 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
voor de Zeeuw uit Walcheren(uitgezonderd
V listing ente doen bij den Uitgever F. P.
DHU1J Middelburg.
H E R IJ K.
Ovezand, ook voor Nisse, 26 April.
Ellewoutsdijk, ook voor Driewegen
27 April.
Baarland, öok voor Oudelande29
April.
Hoedekenskerke, 30 April des
voorm.
's Gravenpolder, ook voor 's Heer
Abtskerke30 April des nam.
Kapelle, ook voor Schare, 6 en 7 Mei.
Wemeldlnge, 8 Mei.
Yerseke, 9 en 10 Mei.
Hansweert, 11 Mei.
Krufningen, met uitzondering van
Hansweert13 Mei.
Krabbendijke, ook voor Waarde,
14 Mei en 15 Mei des voorm.
Rilland-Bath; 15 Mei des nam. en
16 Mei.
De gemeenteraad van Utrecht had met
17 tegen 13 stemmen besloten om met het
voorschrijven van bepalingen aangaande
minimum-loon en maximum-arbeidstijd in
bestekken der gemeente geen proef te nemen.
Om tegen dit besluit te protesteeren was
Maandagavond eene vergadering van werk
lieden belegd in Tivoli, onder de aanwe
zigen waren ook enkele gemeenteraads
leden.
In die vergadering traden als sprekers
op de heeren dr. Ariens uit Enschede voor
den R. K. Volksbond Kater voor Patrimo
nium, en Nolting, lid van den gemeente
raad te Amsterdam, voor het Nederlandsche
W erklieden verbond.
Dr. Ariëns, die de stelling „arbeid is
koopwaar" zeer terecht voor de sociale
ketterij bij uitnemendheid houdt, zette uit
een, dat een werkgever, die gedurende
e en zekeren tijd beslag legt op de levens
kracht van werklieden, is verplicht, om
als minimum-loon zooveel te geven als
noodig is om die levenskracht te onder
houden en als maatstaf van de waarde
van hun arbeid moet dat noodige aange
legd worden. Zoo moet een gemeenteraad
evenzeer doen, en daarmede de gerechtig
heid huldigen. Het is niet genoeg, dat
een gemeentebestuur toezicht houdt op het
werk zelf, maar vooral ook, dat het toe
zicht houdt op de levende materialen;
daartoe is het, als handhaver van het
recht, verplicht.
Op deze principiëele verdediging van
de zaak der arbeiders volgde een scherpe
aanval door den onvermoeibren veteraan
Kater op het conservatisme, waarbij na
tuurlijk ook de leider van de „conserva
tieve" oppositie, prof. d'Aulnis het ontgel
den moest, als hebbende „van het dage
lij ksch leven van den werkman niet het
minste verstand", en als zijnde een conser
vatief van het zuiverste water („als dit
niet zoo troebel was") en geboren in een
tijd toen de heerschappij van „vraag en
aanbod" nog onaangevochten was, en wiens
schuld het is wanneer de /ontevredenheid,
het door hem zoo gevreesde „socialisme",
toeneemt. Het is - zoo gaat de heer
Kater voort de oude geschiedenis, die
we telkens waarnemen, en waaraan geen
einde zal komen, zoolang het kiesrecht
niet is uitgebreid. Telkens zien we eom-
missiën, die niet voor hare taak berekend
zijn rapporten vol wijze theorieën vullen,
maar ze hebben van de praktijk geen
verstand. Dat conservatisme zorgt voor de
„vrijheid" van den werkman, jawel, en is
erg bezorgd voor het belang van den mid
denstand, erg bang dat de gemeente een
„voorbeeld" zal geven. Maar het blijkt
dat de gemeente wel het voorbeeld wil
geven om de loonen te drukken, doch niet
om ze op te voeren. Een snuggere com
missie
In gelijken geest sprak de heer Nolting
die onder meer wees op het feit dat in
40 jaren het loon van een timmerman is
gestegen met 3 cent, dat van de smeden
met 4 cent, dat der metselaars met 3 a 4
cent, eene statistiek die is opgenomen om
te bewijzen dat de loonen der werklieden in
40 jaren toch zóó sterk zijn toegenomen
waartegenover terecht gewezen was op het
feit dat de loonen der ambtenaren met 24
tot 70 procent waren gestegen. Deze werk
man drong aan op „aaneensluiten tegen
alle conservatisme Het groote middel tot
slagen ishet stembiljet. Heeft de werk
man eenmaal dit, dan zal hij zelf zorgen
tijd te krijgen tot eigen ontwikkeling, tot
betere opvoeding der jeugd, tot vorming
eener ma itsehappij, waarin hem een be
hoorlijk bestaan in eene gezonde woning
zal zijn verzekerd.
Een motie wan afkeuring, door het be
stuur voorgestel 1, vond echter bestrijding;
want er waren vele tegenstanders, geen
conservatieve maar radicale. De heer Troel
stra was daar met zijne parlementaire so
cialisten om te betoogen en te betuigen dat
deze motie veel te zwak was. In éen ding
had hij gelijker was te veel op professor
d'Aulnis gescholden en te weinig op het
plichtverzuim van den gemeenteraad gewe
zen, die blijkbaar van deze quaestie geen
studie had gemaakt. Minimumloon is vol
gens mr. Troelstra een bedrag van minstens
f 15 per week en hij stelde een scherpere
motie voor. Hierop ontstond eene verwarde
hartstochtelijke woordenwisseling, waarbij
Kater er tegen opkwam dat de socialisten
zich van de leiding wilden meester maken
en dr. Ariens een waardig pleidooi hield
voor de hooghouding van het gezag er de
eere der overheid.
Ten slotte werd het een geschreeuw waar
bij de partijen elkander in dubbelen zin
niet meer verstonden en waarbij een dei-
leiders, Nolting, zich zelfs aan de zijde der
oppositie schaarde. Het Vrijheidslied weer
galmde en onder groot tumult trok men
onverrichter zake af, nadat nog de heer
Troelstra op eigen houtje voor een deel
der vergaderden die gebleven waren zijne
motie in stemming bracht, welke motie
werd aangenomen.
Zoo is in 't kort de geschiedenis der jong
ste in-het-water-gevallen Utrechtsche pro
testmeeting.
Zouden voortaan de besturen van Radi
cale, Liberale, van R. K., van christelijk
democratische en van sociaal democratische
vereenigingen niet kunnen overeenkomen,
dergelijde^n'cA,--«ic& vergaderingen niet meer
te houden, en met elk hunner vereenigin
gen afzonderlijk te vergaderen en te be
sluiten
Ware nu het resultaat niet rijker geweest
zoo Patrimonium en R. K. Volksbond, en
Algeween Werkliedenverbond en de Arbei
derspartij apart waren saamgekomen en elk
haar eigen motie geformuleerd en aan den
raad opgedragen had?
Nu lacht het conservatisme in zijn vuist
je en spint het socialisme er wol bij, ter
wijl opnieuw het bewijs geleverd is dat
bij zuivere preciseering van eigen stand
punt samenstemming tusschen vier zoo
verschillend denkende (heterogeene) par
tgen als bovengenoemde onmogelijk is.
Men zette eene combinatie als van
Kater, Ariëns, Nolting, Troelstra een
voudig aan KANT, en trachtte een
ieder in zijn kring, naar zijn beginsel, met
zijn argumenten voor zijn doel medestan
ders te winnen.
Vergaderingen waarin het socialisme zijn
tegenmoties inwerpt en het radicalisme
klaagt dat het socialisme de zaken niet
in de war mag sturen, zijn niet g'eschikt
om zaken van beteekenis tot stand te bren
gen, en een goed besluit heeft ook zelfs
nog maar betrekkelijke waarde, wijl daarbij
gebruik gemaakt wordt van het revolutio
naire meerderbeids-.telsel, het stelsel van
de helft plus een.
24 April '95.
De Middelburgsche Courant geeft een
zeer lang artikel ten beste teneinde hare
aanklacht tegen „die Calvinisten" te staven
en hare eigen houdi.ig tegenover de con
servatieve candidaten der op het kantje af
radicale kiesvereeniging Eendracht maakt
macht goed te praten.
Aan den omvang van het epistel kan
men zien dat zij zich werkelijk in groote
verlegenheid bevindt.
De redactie poneert gaarne als radieaal
vooruitstrevend bij uitnemendheid.
Bij de jongste Kamerontbinding nam zij
zelfs een houding aan alsof zij alle con
servatieve elementen in de liberale partij
wilde vernietigen.
Doch niet zoodra geldt het de verkie
zingen in haar district, of van al dat ge
huil tegen de conservatieven verneemt
men niets meer; dan wordt de oud-liberale
hoed van den zolder gehaald en liberalen,
radicalen, conservatieven tot zelfs antirevo
lutionairen worden dan uitgenoodigd zich
onder denzolve te laten vangen.
Wien schiet daarbij het rijmpje der
Leidsche vaderen niet in de gedachten
De vooglaar Op bedrieghen uyt,
Den vogel lockt met soet- gefluyt.
Vooral in de laatste dagen zet de re
dactie alles op haren en snaren dewijl haar
het schrikbeeld achtervolgt dat de liberale
meerderheid in de Provinciale Staten gevaar
loopt, dat in het gedeputeerd collegie na
Van Lijnden en Van Waesberghe nog wel
eens een antirevolutionair kon gekozen
worden en dat in de eerste kamer de
laatst overgebleven liberaal, de heer Fokker,
wel eens kon worden vervangen door een
„clericaal" of „calvinist" van het bij de
Mi'ldelburgsche Courant zoo gesmade soort
Godin de Beaufort.
Zie, deze gedachte vervolgt de anders
zoo kloeke redactie als eene nachtmerrie,
en wee den Calvinist die haar in deze
dagen in den weg treedt.
Zij maakte 't dan ook zoo bont, de oude,
dat hare jongere zuster, het blad van ds.
de Koo, het frissche pittig geschreven
weekblad De Volksstem, haar deswege
onder handen moe?t nemen.
Ook de heer ds. Oosten heeft de Middel,
burgsche Courant reeds eenig antivoord
verschaft, naar aanleiding van de schrik
aanjagende voorstelling, door haar van de
Walchersche Calvinisten gegeven.
Een antwoord, dat hem zeer waarschijn
lijk het verlegen complimentje heeft be
zorgd (zie Midd. Crt. van heden) dat hij
zich met te waardeeren ijver inspant voor
de volkszaak. Tenminste de redactie erkent
nu, „enkele, zeer enkele leiders in onze
omgeving spannen zich met te waardeeren
ijver voor de volkszaak in." Een compli
ment dat wel niet kon achterblijven na de
satirische opmerkingen van den heer Oosten
omtrent hetgeen de Walchersche „Calvi
nisten" voor hun beginsel over hebben.
Toch blijft het ook bij de Middelburg sche
Courant vaststaan „dat het gros zich laat
leiden en influenceeren door bekrompen op
vattingen op kerkelijk gebied."
Bij de verkiezing voor de Provinciale
Staten in het kiesdistrict Goes en bij ver
kiezingen voor den gemeenteraad te Goes,
stelt de Middelburg sche bij voorkeur het
voor als zouden de „christelijke gerefor
meerden" de zetels willen bezetten met
leden hunner kerk.
Nu zij dit niet zeggen kan van de vrien
den te Middelburg, moet de naam Calvi
nisten als schimpnaam dienst doen om de
„Synodalen" ook hier volgen wij even
het spraakgebruik voor de liberale can
didaten te winnen.
Dit zou kunnen, als de liberale kiesver-
eenigingen een lijn met haar trokken. De
redacteur van de Middelburg sche Crt. heeft
daar nogal invloed en zie 't gelukt.
Daar worden namen genoemd als van
Van Dunné, den rechtschapen bloedverwant
van Groen.
Tutein Nolthénius, die nog ten vorigen
jare aan Ylissingsche antirevolutionairen
verklaarde dat hij is niet liberaal.
Van Doorn, de orthodox-kerkelijke man,
die met evangelisatie in het vierde district
het modernisme bestrijdt.
De Bruijn, mede bestuurslid van de Evan-
geliesatievereeniging. En alle drie kerkende
bij orthodoxe predikanten.
Sprengerde schoonzoon van mr. Bu-
teux, beide namen hebben in de hervoimde
kerkelijke wereld een goeden klank.
Mocht het nu gelukken de Calvinisten
zwart te maken en tegelijk de hervormde
antirevolutionairen in te pakken met boven
genoemde candidaten, dan sneed het mes
van twee kanten en bleef Walcheren het
liberale bolwerk. Want, hoe weinig de
Middelburgsche Courant buiten verkiezings
tijden de kerkgaande, fijne, orthodoxe men-
scben ook uitstaan kan, zij mag diezelfde
menschen toch weer wel wanneer zij maar
de stemmachinea voor het liberale eerste-
kamcrlid wilen helpen aanwijzen.
Nu is ongelukkig de heer De Bruijn wel
geen candidaat geworden, maar de heer v.
d. Swalme werd het dan toch, en deze
candidaat verklaarde immers nog zoo heel
lang niet geleden dat hij zijne politieke
wijsheid niet haalde uit het liberale kamp.
Met de heeren v. Teylingen en v. Woel-
deren zullen dan nu de heeren Van Doorn,
Tutein, Sprenger en v. d. Swalme candi
daten der vooruitstrevende Middelburgsche
Crt. zijn.
En dat alleen, dewijl de Middelburgsche
Crt. is anti-clerieaal. De tweemensch,
het dualisme, speelt haar parten. Vandaar
al dat wringen, waartoe zij komen moet
om haar houding te verdedigen.
De Middelburgsche Crt. zal, juist door
te trachten met roode muts en witte das
ten toomele te verschijnen, het vertrouwen
en daarbij het pleit verliezen.
En zij gevoelt dit zelve wel nu, dank
zij hare jarenlange voorlichting, „het
Zeeuwsch liberalisme zich niet krachtig in
radicale richting (heeft) ontwikkeld en men
de politiek van liberale zijde 't is de
Volksstem die 't zegt niet gezuiverd
(heeft) van kerkelijke sympathieën".
Een toestand die het gevolg is van de
gedragslijn der Middelburgsche Crt., die zij
zelve aldus teekent
„Met al ons streven in democratische
richting blijven wij, geleerd door de erva
ring, bovenal anticlèricaal".
Daarom verwondert het ons niet dat na
al haar geschetter tegen de „conservatieve
calvinisten" en de „anti-democratische
anti-revolutionairen", de Middelburgsche
Crt., uitgaand als eene nachtkaars, de nieuwe
candidaten op gedempten tooD aldus inluidt
„Zullen wij nu ons verder nog verdie
pen in de kwesties, die geheel buiten de
Provinciale staten omgaan buiten een col
lege, dat voor het overige zich hoofdzake
lijk wijden moet aan de practisehe belan
gen der provincie, waarbij politieke be
ginselen toch in 't algemeen geen gewicht
in de schaal leggen, en mannen van al
lerlei richting met elkaar kunnen samen
werken
„Zullen wg nu, in de gegeven omstan
digheden, in allerlei bijzaken ons verdie
pen daar waar wij omtrent het meest
cardinale punt voldoende op de hoogte zijn?
„Dit zou, dunkt ons, zeer onpractisch
zijn en totaal overbodig."
Of die „allerlei bijzakendie de Mid
delburgsche zelve het eerst oprakelde, oc k
waard zijn dat wij er ons in verdiepen?
Wie die het ontkennen zal na de scherpe
aanvallen op de „calvinisten", op de „pre
dikanten der christelijk gereformeerden,
der doleerenden, voorgangers, van tal van
andere kerkjes en kleine kerkelijke ge
meenten", door de Middelburgsche Crt. ten
beste gegeven?
En of ook wg dat „onpr.ictisch en totaal
overbodig" vinden, dat zullen wij de
Middelburgsche Courantals het zoo ver
is, wel trachten duidelijk te maken.
Zg heeft ons de handschoen toegeworpen
wij achten het niet onpractisch en volstrekt
niet overbodig die op te rapen.
Aan het door de Standaard gegeven
verslag eener te Rotterdam gehouden ver
gadering van antirevolutionaire afgevaar
digden van Znid-Hollandsche kiesvereeni-
gingen ontleenen wij het volgende
Nadat voorts nog een paar zaken van
huishoudelijken aard waren behandeld, ver
kreeg de heer C. E. van Koetsveld, uit
Goes, op zijn verzoek, het .woord, om te
spraken over proportioneels vertegenwoor
diging.
Spreker, die een rondreis door het land
doet om genoem l beginsel te propageeren,
zeide dat men in Goes van overtuiging
was, dat art. 11 van „het program" het
best tot uitvoering zon komen in dit stelsel.
In korte trekken zette hij de bekende
inrichting en strekking van het proportio-
neele stelsel uiteen en deelde mede, dat
er plannen bestaan om eene algemeene be
weging voor dit stelsel op touw te zetten.
Zij zal worden ingeluid door een brochure,
waarna de kiesvereenigingen zullen worden
uitgenoodigd een adres te steunen aan de
Tweede Kamer, welk adres moet inkomen
bij dit lichaam, tegen het tijdstip waarop
het de ontwerpen-Van Houten in behande
ling neemt.
De heer Mr. H. A. van de Velde, oud
lid der Tweede Kamer, ontwikkelde echter
dadelijk tegen dit voornemen eenige prac
tisehe bezwaren,
Zulk eene beweging zal de politieke ver
warring van het oogenblik nog grooter
maken.
De Grondwet belet de invoering van
het stelsel-Hare (proportie-stelsel), daar bij
dit stelsel geen district pa-t en de Grond
wet de keuze in districten voorschrijft.
Bij het proportioneele stelsel zal iedere
beduidende partij Grondwetsherziening, die
der stemmen eischt, onmogelijk maken.
Ten slotte zou de beweging in ieder ge
val te laat komen om Jnog invloed te
hebben op de komende kiesrechtsherziening.
De heer Van Koetsveld beantwoordde
den heer Van de Velde en verklaarde
zich bereid in vereenigingen, welke het
begeerden, zijn denkbeeld te komen be
pleiten.
De Staatscourant van 24 dezer be
vat de gewijzigde statuten van de Ver-
eeniging tot stichting en instandhouding
van scholen met den bijbel te Tolen en
omstreken, te Tolen.
De minister van Justitie heeft eene
commissie ingesteld om te onderzoekeu in
hoever door den arbeid in gevangenissen
en rijkswerkinrichtingen af breuk wordt
gedaan aan den arbeid in de vrije maat
schappij, en door welke maatregelen de
aldus gevoerde concurrentie tot zoo gering
mogelijke afmetingen zou kunnen worden
beperkt. Tot lid en voorzitter dier com
missie is benoem 1 de heer mr. A. Kerdijk,
lid van de Tweede Kauier der Staten-
Generaaltot' lid de heeren mr. M. J. C.
M. Kolkman, lid van de Tweede Kaïnsr
der Statën-Generaaldr. J. Th. Mouton,
wethouder der gemeente 's Gravenhage. en
B. P. Huurman, architect te 's Gravenhage
tot lid en secretaris mr. J. Simon van der
A.a, hoofdcomnies aan het departement
van justitie. St. Ct.
Goes. De gemeenteraad hield dinsdag
middag eene korte zitting onder voorzit
terschap van den burgemeester. Afwezig
de heeren Coenen met, en Lambrechisen
zonder kennisgeving. De notule.i werden
goedgekeurd.
Medegedeeld werd dat de pacht van hel
hoefje aan den Polderschen w g van wijlen
Wed. Boone wordt voortgezet door hare
kinderen Salomon en Cornelia Boone: dat
mejuffrouw A. J. Nijland hare betrekking
aan school B. heeft aanvaarden dat aan
A. Okké is vekocht eenig plantsoen voor
f 18,25. Ingekomen zij n de jaarsverslagen
over 1894 van de Commissie tot wering
van Schoolverzuim en van de Ambachts
school.
Op de voordracht ter benoeming van
weet onderwijzers zijn respectievelijk ge-
p'ia'st de heeren D. H. C. Jttmann Jv,
