NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Dinsifaii 22 Upttf.
Hcgmifc laatgang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
86. 1895.
ALLE BETALINGEN
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Verandering van Kieswijze.
v.
ELKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel mear 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
voor de Zeeuw uit Walcherenuitgezonderd
V lit sing en) te doen hij den Uitgever F. F.
DH.UIJ Middelburg.
Van af 1 October '94
is in overleg met den heer
Klemkerk met de administratie van
«de Zeeuw» belast de heer C. ORAN
JE LzVoorstad te Goes, die alle
gelden in ontvangst nemen en voor
de administratie teekenen zal.
li H. geabonneerden, die gewoonlijk
bij dhr. Klemkerk betaalden, gelieven
hierop te letten.
H E R IJ K.
Helnkerszand, ook voor Heer
Arendskerke23 April en 24 April des
voorm.
'8 Heerenhoek, ook voor Borssele en
Nieuw dorp 24 April des nam. en 25 April.
Ovezand, ook voor Nisse26 April.
Ellewoutsdijk, ook voor Briewegen,
27 April.
Baarland, ook voor Oudelande, 29
April.
(Slot).
In het gegeven voorbeeld heb ik geen
enkele stem verloren doen gaan ten gevolge
van een te klein getal ingevulde namen
ep de stembiljetten. In werkelijkheid zal
dit hoogst waarschijnlijk teel het geval zijn
en zullen dus daardoor de laatst verkozen
leden der verschillende partgen dikwijls
onder het kiesquotient blij ren, en wat men
noemt „met betrekkelijke meerderheid" ge
kozen worden. Ik herhaal hier echter nog
eens wat ik al meermalen gezegd heb, dit
behoeft niet zoo te zijn, en als het gebeurt
is het de schuld der kiezers, maar niet die
van het stelsel.
Maar al worden er dan ook sommige
leden gekozen met „betrekkelijke meerder
heid", dit is toch onbetwistbaar zeker, dat
de getallen slechts zeer weinig uiteen zullen
loopen, en dat onder het stelsel Andrae-
Hare een onmogelijkheid zal zijn wat wij
bijv. bij de verkiezing in 1891 zagen ge
beuren, toen te Amsterdam de heer B. H.
Heldt gekozen werd met 8721 stemmen,
•n daarentegen te Emmen dr. P. H. Roes-
singh met slechts 599.
Nu zal waarschijnlijk menigeen de op
merking maken dat dit stelsel veel inge
wikkelder is dan het tegenwoordige. Dit
geef ik toe, maar het is toch wel zoo een
voudig dat ieder die zijn gezond verstand
heeft, het kan begrijpen. Maar al wa* dat
zoo niet, dan zou het toch geen bezwaar
kunnen zjjn, men gebruikt zooveel goede
zaken die men toch in 't geheel niet,
of tenminste niet geheel begrijpt. Hoeveel
reizigers zullen van de samenstelling en
werking eener locomotief weinig of geen
verstand hebben, zonder zich daardoor ook
maar in 't minste te laten weerhouden om
[gebruik te maken van de door die locomo
tief mogelijk gemaakte snelle en voordee-
lige reiswijze
Verder moge het opmaken van dien uit
slag moeilijker zijn dan tegenwoordig, zoo
dat het centraal-bureau handen vol werk
zal hebbenmaar men zal mij toestemmen
dat een weinig meer of minder moeite bij
een zoo belangrij ke zaak niet in aanmerking
mag komen.
Het is waar, het zal iets langer duren
dan tegenwoordig, voor de uitslagf'bekend
zal zijnmaar daar staat tegenover dat de
In het bijvoegsel van ons vorig no.
moesten wij wegens plaatsgebrek de laatste
kolom (kolom S) doen vervallen. Daardoor
misten de lezers de aanduiding van de ver
kiezing van den 37sten candidaat, namelijk
no. 8, wiens stemmencyfer door bijvoeging
van 200 uit kolom R, tot 4000 geklommen
en die dus gekozen was.
herstemmingen hier vervallen, en als men
dit in aanmerking neemt, dan duurt het
onbetwistbaar korter dan tegenwoordig,
eer de definitieve uitslag bekend zal zijn.
Ten slotte moet ik «r nog op wijzen
dat bij het stelsel Andrae-Hare de tusschen-
tijdsche verkiezingen vervallen.
Verschillende manieren zijn voorgesteld
om in een tussehentijdsche vacature te voor
zien, doch de beste daarvan is, mijns in
ziens, dat men verkozen verklaart den
persoon die, in de partij waartoe het uit
gevallen lid behoorde, de meeste stemmen"
had, na den laatst gekozene, dat zou dus'
om bij de lijst te blijven die ik u als
voorbeeld gegeven heb, no. 3 zyn, die 2050
stemmen verkreeg.
Laat mij eindigen met te wijzen op het
motto waarmede ik begonnen ben, te wij
zen op art. 11 van „Ons Program".
Antirevolutionairen naar voldoening aan
den eisch van dit artikel hebt gij te stre
ven gij hebt het te maken jtot meer dan
een doode letter, wat het nu helaas nog is.
Onbekendheid met de bedoeling van
dit artikel, of met de wijze waarop aan
den daarin vervatten eisch voldaan kan
worden, moge voor het stilzitten van velen
uwer t)t heden een verontschuldiging ge
weest zyn, maar nu is die u ontnomen, nu
is er niets meer wat u zal kunnen recht
vaardigen zoo gij niet medewerkt om een
ander kiesstelsel te verkrijgen.
En gij zult u moeten haasten, zult al
uw krachten moeten inspannen, want de
tijd gaat snel, en de kies wet wijziging na
dert met rassche schreden misschien wordt
nog dit jaar, maar anders zeker in het be
gin van het volgende het kiesrecht ver
anderd welnu, dan tevens een verande
ring van kieswijzeBedenkt het welals
straks een nieuwe kieswet geboren is kun
nen er jaren verloopen eer men er op nieuw
aan gaat tornen.
Daarom,- laat ons voor de kieswet in be
handeling komt de handen ineen slaan
laat ons een verzoekschrift richten aan de
Kamer; laat ons onze partijgenooten in het
geheele rijk, laat ons ook alle andere
partijen opwekken tot mede onderteeke-
ning daarvan, opdat het zoo mogelijk een
/vw*e«petitionnement worde I
Ik geloof niet al te optimistisch te zyn,
als ik u van vele en velerlei kanten in
stemming en ondersteuning voorspel, want
in vloedry ke en geachte mannen, van al
lerlei richting, behooren tot de aanhangers
der evenredige vertegenwoordiging, mannen
als Prof. Fruijn, H. du Marchie v. Voort
hui] sen, Mr. VV. C. B. Olivier, Dr. J. J.
Tilanns, Mr. J. A. v. Gilse, het kath. ka
merlid Mr. J. J. I. Harte en anderen.
Bovendien herinner ik u aan het advies
der heeren Lohman en de Geer, gevoegd
bij het rapport der Staatscommissie in 1885,
waarin werd voorgesteld om op de verkie
zingen voor de le Kamer toe te passen
het stelsel Hare of een dergelijk stelsel.
Dus nog eens, ik geloof niet dat het
ons aan medewerking zal ontbreken.
Maar al ware dat zoo, welnu, de antirev.
party heeft van haren grooten stichter een
onwaardeerbare les ontvangen, vervat in
zijn beroemde woorden„In mijn isolement
ligt mijn kracht."
Laat ons dan ook niet bang zyn om in
deze zaak desnoods alleen te staan, want
een isolement op een rechtvaardig standpunt
is een eerepost, en wie de gerechtigheid
zoekt, op welk gebied het ook zij,isnoeit
geheel alleen, want de Heer |der gerech
tigheid is met hem.
C. E. v. KOETSVELD.
1t Zal deze week eene gewichtige week
zijn voor de kiesvereenigingen.
Algemeen zullen dan de can lidaten ge
steld en de maatregelen getroffen worden.
Zij er onder al onze vrienden een diep
besef van hunne verantwoordelijkheid voor
de keuze die zij te doen hebben, en van
hunne afhankelijkheid van Hem die het
lot der volken bestiert naar Zijn wil en
zich daarbij zelfs van de kiesvereenigingen
als van Zijne zwakke werktuigen bedienen
wil.
Zij daarbij ook het oprechte voor
nemen om met broederlijke eendrachtig
heid, met kalmen zin, maar niet minder
met overtuigde geestkracht den stembus
strijd tegemoet te gaan.
Bij de statenverkiezing in onze provin
cie staan verschillende belangen op het spel.
Ook en vooral zal het gaan om het be
houd van een antirevolutionairen zetel in
de eerste kamer en om de winst van een
nieuwen zetel in die kamer, en van twee
zetels in het collegie van gedeputeerde
staten.
De liberalen zullen, althans in enkele
districten, met prijzenswaardigen ijver,
trachten onze zittende leden, mannen als
Siegers en Huvers en Hoordij ke, van hunne
plaats te schuiven, laten wij eenparig po
gen dit te voorkomen en, waar het om
de meerderheid gaat, met volstandige ge
trouwheid by een eerlijken strijd, de le
dige plaatsen zoeken aan te vullen.
Doch alleen in Gods weg Gods zegen
Wy herinneren alle antirevolutionaire
belangstellenden aan de gewichtige verga
dering die Vrijdag a. s. te Middelburg in
de zaal Bogardstraat zal worden gehouden.
Wy hopen dat er uit alle Zeeuwsche
districten, uit Tholen en Zierikzee, uit
Goes en Middelburg, uit Sluis en Hulst,
daar zullen zijn om de gedragslijn en de
candidaten te bespreken.
Er is vrij toegang voor elk die instemt
met de antirevolutionaire beginselen.
Wij hopen dat vooral onze vrienden op
Tholen zioh daar zullen doen vertegenwoor
digen; en dat zoo mogelijk alle antirevolutio
naire leden der staten daar zullen zijn, opdat
van hunne samensprekingmetde vrienden en
van hunne adviezen een nuttig gebruik
kunne gemaakt worden.
„Van een goede en practische keuze van
candidaten hangt voor een groot deel het
welslagen" af.
De verkiezing van een lid der eerste
kamer door de prov. staten van Zeeland,
in Juli 1893, zal wel geen muisje met
een staartje zijn.
De vier liberalen die by de stemming
afwezig waren, ten gevolge waarvan Six
door Godin de Beaufort vervangen werd,
komen er goed af.
Een Van Uye Pieterse onttrok
zich aan de strafoefening, die overigens
zoo'n vaart niet zou genomen hebben.
Twee anderen v. d. Lek de Clercq en
van Deinse treden pas in 1898 af.
En de vierde J. A. Bolle zal wel
herkozen worden.
Herkozen worden, ook al hebben een
handjevol kiezers uit Noordgouwe en Kerk-
werve tegenover hem den heer Hoeke Hoo-
genboom candidaat gesteld.
Een vlieg in een brouwketel.
Wy zijn niet gewoon met namen van
onze abonné's te koop te loopen.
Met een moeten wij echter eene uitzon
dering maken.
Tegenover de hekrompen opvatting van
sommige officieren in betrekking tot het
te lezen leggen van antirevolutionaire bla
den naast liberale bladen in de cantine,
vermeldden wij reeds vroeger dat ons blad
in de militaire cantines te Middelburg en
Vlissingen al sinds lang ter lezing ligt.
Yoegen wy er bij dat de cantine te Mid
delburg thans op ons blad is geabonneerd.
Danken wij het bestuur der Cantine voor
deze milde opvatting van haar taak, wij
voegen er den wensch by dat ook elders
met bet schervengericht over onze christe
lijk historische bladen zal worden gebroken.
Laten de militaire autoriteiten vast maar
beginnen met onze aanbieding van gratis
ter lezing leggen niet af te slaan.
Vermelden wij nog dat de kolonel baron
Schimmelpenninck v. d. Oye, voorzitter
der Unie en lid der eerste kamer den
minister van oorlog inlichtingen heeft ge
vraagd omtrent de weigering van de auto
riteiten in de cantine te Dordrecht om
enkele Christelijk historische bla'enin de
cantine ter lezing te mogen neerleggen, en
omtrent een dergelijk antwoord van den
minister op een daarop gevolgd request.
Er schijnt een stilzwijgende afspraak tus-
schen de huismoeders te bestaan om door
flinke bezuiniging den druk van den stij
genden petroieumprijs te verzachten.
Winkeliers ondervinden er de gevolgen
van, en onze arme leurders en leursters
verliezen een groot deel van hun verdienste.
Eene teleurstelling welke niet opgewo
gen wordt door het genot der winst, door
die winkeliers behaald, welke hunne petro
leum nog in den goedkoopen tijd hadden
ingeslagen.
Toch is de herleving der oud-Holland-
sche zuinigheid ook in zake petroleum een
gewichtige gebeurtenis.
Men ziet hanglamp voor staande lamp,
kamerlamp voor keukenlamp plaats maken;
de duplex door de gewone brander, het
nachtlampje door het maanlicht vervangen.
Welk een bezuiniging.
Hier wordt wederom het Engelsche
spreekwoord op Zeeuwsche manier beves
tigd Where is a will, there is a way
(Waar een wil is, daar is een weg).
Biijke dit ook, en steeds meer, wanneer
eenige zaak van het Koninkrijk der Hemelen
de hulp der Christenen behoeft.
Bijvoorbeeld wat bezuinigt gij, Christelij
ke huismoedersvoor de Christelij ke School?
Zij kunnen er in het buitenland toch
ook wat van maken.
Een Belgisch blad Vindépendance
Beige weet te vertellen dat „de Hol-
landsche vereeniging „Eene school met den
„Bijbel", bestaande uit conservatieve pro
testanten en katholieken een manifest uit
vaardigde, geteekeud door bekende staats
mannen als de heeren Maekay en Heems
kerk, en opheffing der gemeentelijke scho-
„len vragen, om haar te verhangen door
„vrije scholen, gesubsidieerd door den Staat."
Met den bekenden staatsman Heemskerk
wordt zeker de oud-minister bedoeld.
Verbeeld u, hem met de roomscben en
mr. Maekay in de vereeniging „Een school
met den Bijbel".
Potsierlijke combinatie.
Waarlijk wy zouden wel alle roomscben
en conservatieven voor „eene school met
den Bijbel", of voor het denkbeeld „de
vrije school regel" willen winnen, doeh zoo
ver is het nog niet.
Aan de hervormde gemeente te Hippo-
litnahoef op Wieringen is een gift van
f12000 geschonken voor een nieuw te stich
ten kerkgebouw in plaats van het oude
dat versleten is.
Aan de aanvaarding van deze gift is de
voorwaarde verbonden dat daar ten eeuwi
gen dage geen andere dan moderne pre
diking zal zijn.
Wy weten niet of men op Wieringen
de zegeningen van het modernisme tot
dien duren prijs zal willen koopen.
De schenker is de heer Janssen, directeur
der Delimratschappy, Men zegt evenwel
dat de voorwaarde niet door hem| gesteld is.|
Het is te hopen, want het zou een on
profijtelijke voorwaarde zijn.
Om collecten in de hervormde kerken te
doen toenemen, wordt het toch bij moderne
kerkeraden al meer gebruik om orthodoxe
predikanten te beroepen.
En bovendien, wie zou, niet alleen nu,
maar ook in volgende eeuwen als het in
nihilisme zal verloopen zijn, van het nu
reeds stervende modernisme, van een „fata
morgananog eenig heil verwachten
(Slot.)
In zake vakonderwijs werden twee con-
slusiën aangenomen.
De eerste, van den heer van Malsen
„De opleiding van ambachtslieden behoort
te geschieden in de school en in de werk
plaats. Beiden moeten elkaar aanvullen
en in gemeen overleg werkzaam zijn. De
arbeidstijd inde werkplaatsen behoort zoo.r
danig te zijn dat het onderwijs op de
school moet worden waargenomen. De
school behoort onderwijs te geven, zoo
noodig in enkele vakken van lager ender
wijs, het teekenonderwijs als voertuig der
gedachten, en vooral de theorie van de
vakken, de kennis der grondstoffen en in
struction van dë gereedschappen, de eigen
schappen en bearbeiding van het materiëei."
De tweede, van den heer Mouton
„De ambachtsschool moet zijn ingericht
met het oog op de behoefte van den werk
man in de eerste plaats. Zij moet in het
belang van het algemeen haar onderwijs
zoo inrichten, dat leerlingen van het
grootst mogelijk aantal vakken daar hunne
opleiding kannen vinden. Zij trachte niet
meer te geven dan de voorbereiding voor
de practijk, en waar de ambachtsschool
ontbreekt, trede de avondschool in haar
plaats, gepaard aan de opleiding in de
werkplaats onder bescherming eener wet
op het leerlingwezen".
Bij het punt „Leerboeken''' werd de aan
dacht er op gevestigd dat financiëele steun
noodig is voor de uitgaven dezer boeken
voor vakmannen, dewijl de risico voor
uitgevers bij het beparkt debiet te groot is.
Een belangrijke bespreking lokte 't punt
Vakopleiding voor de fabriek.
Twee vragen werden gedaan
lo Zijn de bezwaren van d# steeds toe
nemende verdeeling van arbeid in fabrieks-
nij verheid voor den toekomstigen werkman
door betere vakopleiding te beperken?
2o. Hoe dient in 't algemeeen de vakop
leiding voor de fabriek te zyn
De heer D. W. Stork van Hengelo o be
twijfeld# of de arbeidsverdeeling wel toe
neemt. Er zijn werkjes die geen opleiding
maar alleen routine vorderen. Bijv. lezen
in de beteekenis van uitzoeken, 't Is
geestdoodend, maar de werkman die veel
aflevert, bevindt er zich goed bij. Tegen
dit geestdoodende baat alleen verkorting
van arbeidsduur. In den vrijen tijd moet
dan gegeven of verkregen worden.:
Goed voortgezet of herhalingsonderwys
in de leerjaren; theoretisch vakonderwijs;
waardoor de eenvoudigste arbeid veel Jin
teressanter wordtalgemeene ontwikkeling
door goede lectuur, voordrachten, gezel-
ligen omgang, vooral ook aanraking met
de meer bevoorrechten. Voor goede vak
opleiding stelde spr. een vijftal eischen:
lo. De leerlingen moeten werken onder
onmiddellijk toezicht van een bekwaam
werkman.
2o. Zij moeten evenwel in dienst van
den patroon staan, zoodat de leermeester niet
bij een onervaren goedkoop leerling geldelijk
belang heeft.
3o. Zij moeten loon naar werk ontvan-
vangen, alleen hij goed geregeld stukwerk
verkrijgbaar, terwijl door langzame loons-
verhooging de ambitie qqprikkeld moet
worden.
4o. De leermeester moet geldelijk geïn
teresseerd worden bij den vooruitgang van
den leerling.
5. De werktijd mag niet le lang duren,
Spr. eindigde met als zijn meening uit
te spreken, dat men niet alle verbetering
van den Staat verlangen moet, maar op
verbetering van werklieden en patroons
zelf moet bouwen.
De adviezen van dezen ervaren fabri
kant werden bestreden wijl zij steunden op
de beginselen der „Manchesterschool", waar
tegen de heer Stork aanvoerde dat hij wel
veel doch niet alles daarvan goedkeurt.
Een der aanwezige werklieden verklaarde
hierbij te weten uit eigen ervaring hoe de
opleiding op de werkplaatseen° borrel
