NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Verandering van Kieswijze.
in.
Gemengde Berichten.
Jk 84. 1895.
Doti(Ma() 18 ilptif.
flegimife laacgang.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
H E R IJ K.
Wolfaartsdijk 22 April.
Heinkenszand, ook voor 's Heer
Arendskerke23 April en 24 April des
voorm.
's Heerenhoek, ook voor Borssele en
Nieuwdory 24 April des nam. en 25 April.
Ovezand, ook voor Nisse, 26 April.
Ellewoutsdijk, ook voor Driewegen
27 April.
Baarland, ook voor Oudelande29
April.
Dus evenredige vertegenwoordiging
Wat is dat het is de vertegenwoordi
ging van elke meening, in de juiste ver
houding met den invloedI dien zij heeft in
het rijk.
De weg die voert naar dat ideale doel,
is de invoering van een evenredigheids-
kiesstelsel.
Volkomen bereiken kan men dat doel
echter nooit, want het spreekwoord „zooveel
hoofden, zooveel zinnen" is maar al te waar
Een denkbeeld dat, in het geheele land,
minder aanhangers telt dan het getal der
kiezers gedeeld door dat der te kiezen af
gevaardigden, zal zich buiten de vergade
ring zien gesloten.
Maar verder mag de beperking dan ook
niet gaan. Zoodra, om bij ons land te blij
ven, een meening gedeeld wordt door het
honderdste gedeelte der kiezers, heeft die
lmeening in onze tweede kamer van 100
eden, ook recht op 1 vertegenwoordiger,
en moet das het kiesstelsel de verkiezing
van dien vertegenwoordiger niet alleen
mogelijkmaar, by voldoende opkomst ter
stembus, ook zeker maken. Dit nu doen de
evenredigheidsstelsels.
Hoofdzaak, of ten minste één der hoofd
zaken, bij deze stelsels is dat zij toelaten
de vrije groepeering der kiezers, in tegen
stelling met de gedwongen groepeering die
het districtenstelsel kenmerkt.
By het districtenstelsel mogen alleen me
dewerken tot zekere keuze die kiezers,
die binnen de grenzen van zeker district
wonen. In zulk een willekeurig bijeenge-
voegde groep vindt men meestal wel veel
verscheidenheid, maar weinig overeenstem
ming. Wie buiten het district woont kan
niet, met effect, zijn stem uitbrengen op
een in dat district gestelden candidaat, al
is zulk een persoon voor hem dan ook het
ideaal van een vertegenwoordiger.
Zulk een gedwongen samenwerking, en
zulk een gedwongen afscheiding, staande
evenredigheids- ofproportioneele stelselsin
beginsel tegen. Zy willen niet dat kiezers
van geheel verschillende beginselen zullen
vertegenwoordigd worden door een en den
zelfden persoon, maar zij eischen vrijheid
van keuze voor iederen kiezer, vrijheid om
zich te scharen by, en samen te werken
met wien men wil.
Volkomen vrijheid der kiezers, volkomen
zekerheid dat elke meening, door een be
paald aantal kiezers aangehangen; in vol
doende mate vertegenwoordigd wordt, zie
daar de twee groote, en van elkander on-
afscheidelyke beginselen, die aan de even
redigheidsstelsels ten grondslag liggen.
Natuurlyk is dus by zulke stelsels de
verdeeling in kiesdistricten opgeheven.
Tegen die opheffing heeft men als be
zwaar ingebracht dat daardoor locale ver
tegenwoordiging onmogelijk, dat de behar
tiging van plaatselijke belangen buiten de
Kamer gesloten wordt. De behartiging nu
van locale belangen, hoewel zy nooit hoofd
zaak mag wezen in de volksvertegenwoor
diging, is toch van genoeg gewicht om deze
tegen de evenredigbeidsstelsels ingebrachte
beschuldiging een zeer ernstige te noemen
als zy gegrond was. Dit is zy echter
niet. Veeleer is zij te keeren tegen het
districtenstelsel. De districten, met hun voor
het meerendeel staatkundige grenzen, be
staan meestal uit velschillende deelen waar
van de belangen zeer uiteen loopen, of tegen
elkander indruiscben.
Maar by de evenredigheidsstelsels, waar
de vrije groepeering mogelijk is, zal een
gemeenschappelijk belang, als het gewichtig
genoeg is, de kiezers van zekere streek zich
doen aaneensluiten, tot het verkrijgen van
een afgevaardigde die dit belang in de
Kamer ter sprake brengt én voorstaat.
Een andere bedenking die men tegen
deze stelsels heeft ingebracht, ziet op de
verhouding tusschen kiezers en gekozenen.
Sommigen beweren dat de afgevaardigde
het blinde werktuig zijn zal van den wil
zijner kiezers anderen weder dat elke band
tusschen kiezer en gekozene zal ontbreken.
Wat de eerste beschuldiging betreft, ik
meen deze niet alleen geheel en al te mogen
weerleggen, maar haar zelfs te kunnen kee
ren tegen ons tegenwoordig meerderheids-
stelsel.
Offert een afgevaardigde eigen oordeel
omtrent feitelijke quaesties op aan het oor
deel zijner kiezers, dan is dat ten eerste
in hem een bewijs van zwakheid, dat niet
aan het stelselmaar aan den persoon moet
verweten worden. De vertegenwoordiger
komt hiertoe uit vrees voor het verliezen
van zijn zetel. Spreekt hij zich uit of stemt
hij op een wijze die zyn kiezers mishaagt
dan wordt zyn kandidatuur door zijn dis
triet niet meer gesteld, en hy valt uit. Maar
by een evenredige vertegenwoordiging zal
hy zich veel vrijer gevoelen. Verliest hy
door stem of woord de sympathie zijner
kiezers, dan zal hij daardoor in het geheele
rijk, weer anderen voor zich winnen, die
hem zullen handhaven.
Maar nu het tweede bezwaar. „Er zal
geen enkele band bestaan de afgevaardigde
zal zyn kiezers niet kennen." Maar ik vraag
u, kent hy die nu Och kom en de stem
ming is geheim
Neen, hy kent alleen de leiders der ver
kiezing, hoogstens de leden eener, kiesver-
eeniging. Die echter zal hy onder het even
redigheidsstelsel eveneens kennen, want
kiesvereenigingen tot voorlichting der kie
zers en tot aanbeveling der kandidaten zullen
ook dan blijven bestaan.
By deze twee tegen de evenredigheids
stelsels ingebrachte bezwaren valt nog iets
eigenaardigs op te merken, en wel dat zy
elkander vernietigen. Het eene zegt: „De
afgevaardigde verliest alle vrijheid", en
het andere „De afgevaardigde is door geen
enkelen band gebonden." Zou men niet
haast geneigd zyn te zeggen dat de tegen
standers die elkaar zoo lijnrecht tegenspre
ken, de zaak die zy bestrijden onmogelyk
grondig bestudeerd kunnen hebben
Neen de verhouding tusschen kiezer eu
gekozene zal juist bij de evenredigheids
stelsels, de eenig ware zyn.
Althans zal zij dit zijn in den volsten
zin van het woord bij het stelsel dat ik
hier wensch aan te pry zen, fen waarover
mr. Olivier zyn oordeel uitspreekt in deze
woorden: „Geen kiezer zal „door een ge-
„kunstelde kiesinrichting kunnen gedwon-
„gen worden óf zijn stem uit te brengen
„op een candidaat dien hij niet begeert, óf
„zich geheel van het uitbrengen van zyn
„stem te onthouden. Hij zal een geëman
cipeerd kiezer geworden zyn, geheel vrij
„in zijn keuze, en zeker dat zijn stem niet
„onder het gewicht van strijdige stemmen
„zal verpletterd worden, Hoe vryer des
„kiezers keuze is, des te zelfstandiger zullen
„kiezer en gekozene tegenover elkander
„staan, omdat zy zullen verbonden zijn
„door gemeenschappelijke gezindheid en
„overtuiging, en door niets anders.
Het stelsel dat deze veelzeggende loftuiting
ten volle verdient, is het stelsel Andrae-
Hare, zoo genoemd naar den Deenschen
minister Andrae, en den Engelschman
Thomas-Hare.
Dit stelsel, dat oneindig ver boven alle
andere verheven is, ja dat de volmaakt
heid nabij komt, zal ik u trachten duidelijk
te maken, na het aanbrengen van eenige
wijzigingen, en met uitlating van de be
palingen die meer in het bijzonder betrek
king hebben op eigenaardige Engelsche
toestanden.
Het stelsel berust op het kiesquotient
met overdracht van stemmen ter keuze
van den kiezer.
Deze woorden eischen een nadere ver
klaring.
Het kiesquotient is het getal der uitge
brachte stemmen, gedeeld door dat der te
te kiezen leden.
Laat ons bijvoorbeeld eens aannemen dat,
bij een verkiezing voor onze Tweede Kamer
van 100 leden, in het geheele land zyn
uitgebracht 400.000 stemmen, dan is dus
het kiesquotient 400.000 100 4000.
leder die nu dat kiesquotient bereikt,
dus die 4000 stemmen verkrijgt, is ver,
kozen, onverschillig of die stemmen af
komstig zijn uit een bepaalde streek, of
uit het Noorden en Zuiden, Oosten en
Westen van het geheele ryk te zamen.
Bij hen die nu juist 4000 stemmen ver
krijgen, is alles in orde die stemmen doen
hun volle werking, niet te veel, en niet
te weinig.
Maar dat iemand juist 4000 stemmen
krijgt zal natuurlyk oen uitzondering zijn.
Stel nu eens B. krijgt 5000 stemmen, dan
zyn er daarbij 1000 lie geen uitwerking
hebben, of juister, dan doe» die 5000 op
B. hetzelfde als bijv. 4000 st. op A. en
wordt dus de waarde voor elk dier 5000 stem-
n verminderd. Maar het kan nog erger.
Stel B. kreeg slechts 3000 st., dus minder
dan het kiesquotient, dan waren die 3000
st. verloren, onherroepelijk verloren.
„Maar", zegt gij wellicht, „hieraan is
„nu eenmaal niets te doen, er moeten wel
„stemmen verloren gaan".
Neenzeg ik uzulk een redeneering
moge gelden voor ons verderfelijk meer
derheidsstelsel, dat zulke verloren stemmen
bij duizenden kan tellen en ze daarom
dan ook maar volstrekt niet meer telt, doch
het stelsel Andrae-Hare heeft van dien
gruwel een afkeer, er. maakt hem daarom
onmogelyk, door de overdracht der stemmen.
Men mag n.m.l. op zyn stembriefje zóóveel
namen plaatsen als men wil. De persoon
dien men het meest verkieselijk acht staat
bovenaan, de daaropvolgende no. 2, enz.
Kan nu de stem niet gelden voor den
bovenaanstaanden, omdat deze het kies
quotient reeds bereikt heeft, dan geldt hij
toch voor den 2e, den 3e of 4e.
Een en ander zal duidelijk worden uit
het voorbeeld dat ik u nu ga geven.
Wordt vervolgd).
Goes. C. E. Van KOETSVELD.
Ook deze beschuldiging wensch ik
te bewijzen.
In 1891 werden uitgebracht 183.533 stem
men. De kandidaten die verkozen werden
kregen 107.343 stemmen. Verloren gingen
dus 183.533-107.343 76. IOO stemmen!
Ergo bleven van de uitgebrachte stemmen
41.5 pCt. buiten invloed.
Uit deze berekening zijn weggelaten alle
meervoudige districten, uit vrees van de
stemmen dubbel te tellen.
's Heer Arendskerke. Vrijdagmid
dag werd alhier eene algemeene vergade
ring gehouden van de leden der coöpera
tieve Roomboterfabriek de Adelaar alhier
welke door al de leden op éen na werd
bijgewoond. Na lezing en goedkeuring
der notulen vau de vorige vergadering
deelde de voorzitter o. a. mede a. Dat hij
bij onderscheidene leveranciers, naar den
prijs van Lijnkoeken onderzoek had gedaan
en geen verschil bestond tusschen den aan
koop van 100 of van 4000 ;stuks, zoodat
hij gemeend had, dat het beste was, dat
ieder voor zich zelf aankocht, h. Dat de
fabriek met toebehooren onderling was ver
zekerd, voor de helft bij de Middelburg-
sche en de andere helft bij de Zierikzee-
sche Brandwaarborgmaatschappij, e. Dat
J. van Eijkeren alhier opgehouden had om
de melk te vervoeren in de route Kraaijers
en Arendskerke, en dit was aangenomen
door M. Verdonk te Nieuwedorp voor
denzelfden prijs, zoodat nu ook die leden
hun afgeroomde melk direct terug ontvan
gen. d. Dat de Directeur Veil inga op 1
April een schrijven had gericht aan den
Voorzitter, waarin hij te kennen gaf dat
hij ontslag nam als Directeur, e. Dat het
bestuur in de onmogelijkheid verkeerde
om nu de driemaandelyksche rekening te
doen wegens het onnauwkeurig boekhou
den van den Directeur, en de voorzitter
alzoo alleen kon mededeelen wat hij zelf
had opgeteekend. Hij stelde echter voor
om een commissie te benoemen, om met
het bestuur al de boeken en bescheiden te
onderzoeken, en de rekening op te maken.
De leden namen hiermede genoegen, en
wezen hiertoe aan den heer J. M. Kake-
beeke, en de drie c immissarissen van toe
zicht, zijnde de heeren C. Zuijdweg, P.
Koeman en C. van Stee. Tevens deelde
de voorzitter mede, dat op 3 Januari was
begonnen met 500 kilo melk per dag te
verwerken en dit cijfer nu was geklommen
tot pl. m. 1600 kilo per dag, met precies
dezelfde onkosten, zoodat er in het eerst
schadelijk is gewerkt. Hy raadde dan
ook een ieder aan veel meer koeien te
houden dan zouden wij veel voordeeliger
werken. Ook dat hij een Vontract had ge
maakt met een handelaar voor een half
jaar vast, om wekelijks 100 kilo boter te
leveren voor f 1,per kilo in aanmer
king nemende de verlaagde boterpryzen,
noemde hij dit zeer gunstig. Tevens stelde
bij voor om de volgende drie maanden
den melkprijs met 0,3 pCt. te verlagen
daar het overschot toch met de drie maan
den wordt verdeeld. Ook dit werd door
de ieden goedgekeurd. Hoewel er geen
oproeping van sollicitanten was gedaan,
waren er toch zes opgekomen, uit deze
kon de voorzitter den heer Oostingh, ad-
sistent Directeur aan de Boterfabriek te
Winterswijk, zeer aanbevelei-, daar hij, na
onderzoek een zeer gunstig schrijven aan
gaande dien persoon had ontvangen van
den Directeur dhr. Stienstra, tevens dat
hij bekwaam was, om correspondentie te
voeren in Fransch en Engelsch. Bij meer
derheid van stemmen werd nu bovenge
noemde heer Oostingh tot Directeur der
boterfabriek benoemd. Hij zal 1 Mei a. s.
in functie treden.
Nog gaf de Voorzitter elk den raad, om
nu de warme dagen aanstaande zyn, toch
de avondmelk goed af te koelen, dat wij
vermoedelijk dan een paar maanden langer
maar eenmaal per dag behoeven te rijden,
hetwelk een groot voordeel op zou leveren.
Mocht het echter blijken, dat niettegen
staande alle voorzorgen, de afgeroomde
melk zuur mocht worden, vroeg hij mach
tiging van de leden, om tot het aankoopen
van een melkafkoeler te mogen overgaan.
Die machtiging werd verleend.
Niets meer te behandelen zijnde werd de
vergadering door den voorzitter gesloten.
Waarde. Door het bestuur van den
Waardschen kolenbond werd in de herberg
van M. Wabeke rekening en verantwoor
ding gedaan over het verloopen dienstjaar.
Uit de rekening bleek dat er was ont
vangen 1440 H. L. steenkolen, aan de le
den werd tegen f 1,50 per aandeel 18 mud
uitgekeerd.
De voorzitter de heer Wabeke nam
vervolgens als zoodanig ontslag wegens
vertrek naar Krabbendijke. Hem werd door
een der aanwezigen namens den bond
een woord van hartelyken dank toegespro
ken voor de diensten die hij al dien tijd
en daarvoor aan dien bond heeft be
wezen.
Waarde. De oudste ingezetene dezer
gemeente M. Mol is gisteren alhier overle
den in den ouderdom van ruim 90 jaren.
Zy genoot steeds een goede gezondheid, en
nam in den afgeloopen winter nog deel
aan een rijtoer door het dorp in de ijs-
sleden.
VliSSingen. Den 134 werklieden hier
ter stede die aan de patroons een verzoek
om loonsverhooging richtten, is namens de
zen het navolgende geantwoord
Aan
De gezamentlijke werklieden hier ter stede.
In antwoord op het door U ons toege
zonden adres, betreffende de verhooging
der loonstandaard van de gezamentlijke
werklieden hier ter stede, is deze dienende
u allen te doen opmerken, dat uw verzoek
zooals in uw schrijven bedoeld, voor geen
inwilliging vatbaar is, echter willen wij
aan een billijken eisch tegemoet komen;
nochtans zij door U in aanmerking geno
men, dat de patroons gemachtigd zijn om
naar gelang tvan bekwaamheid het loon
te verhoogen, en zal voor die verhooging
in de eerste plaats in aanmerking komen:
a. persoonlij ke plichtsbetrachting tegen
over werkgevers en patroons.
h. bekwaamheid in het uitoefenen van
hvn beroep.
c. Zedelijk gedrag, (misbruik maken van
sterkendrank).
Hierbij overtuigd zijnde dat uwe patroons
op billijke wijze aan loonsverhooging wil
len tegemoet komen, zijn zij langs dezen
weg, met dit besluit, verantwoord als pa
troons tegenover hunne werkgevers.
Namens de Vlissingsche Pat. Vereeniging
„Bouwkring", is het antwoord geteekend
door de heeren H. J. G. van der Heijden
voorzitterA. Huson, (ondervoorzitter),
C. de Wolff Az. (Sec.) J. Loois, Az.,
(Penn.) C. C. Limonard.
Naar wij vernemen zullen de werklieden
hierop weder een adres zenden om de
billy kheid van hun verzoek nader toe te
lichten.
Wolfertsdijk. De vereeniging „Een
dracht" hield Paaschmaandag hare jaarver
gadering. Uit het verslag van den Secre
taris bleek dat er over 1894 zijn aange-
voert als volgt: 8591 Hectoliter kachel
kolen benevens enkele honderden kilo's
schaalkolen en nootjes. De prijzen waren
bepaald als volgtkachelkolen 66l/s cent
per Heet. Nootjes 90 cent per Heet. en
Schaalkolen 134 cent de 100 kilogram over
het afgeloopen boekjaar verwerkte de ver
eeniging in totale uitgaaf de som van
f5760,59Vs en werd nu nog ruim f700
aan de leden terugbetaald als te veel be
taalde contributie. Na afloop als gewoon
lijk voor de aanwezige leden worstver-
loting.
Wemeldinge. J. 1. Maandagmiddag
gaven de Christelijke Zangvereenigingen
„Ons Genoegen" (mannenkoor) en „Zingt
den Heer" gemengd koor, alhier in de
Ned. Herv. Kerk eene openbare opvoering.
Nadat de heer Wabeke deze bijeenkomst
geopend had, lieten de zangers hooren dat
bij eenige oefening, men ook op eene plat
telandsgemeente flinke zangersvormen kan.
Zonder echter te zeggen dat „Ons Genoe
gen" minder goel zong, maakte toch het
gemengde Koor een grooteren indruk. In
de pauze werden wij vergast, op de voor
dracht „Bach te Dresden" door een der
leden. Nadat de heer Wabeke den leden
voorgehouden had hun hoogere roeping, en
allen gewezen had cp de hooge beteekenis
van dezen dag, sloot hij, na den Jzangers
namens alle aanwezigen zijnen dank ge
bracht te hebben, deze samenkomst.
Nauwelijks waren debezoekers nog thuis,
of zij konden zich wederom vergasten aan
muziek. De fanfare vereeniging deed eene
wandeling om de gemeente, die zij besloot
met eene ovatie aan den heer burgemees
ter te brengen. Ondanks het gure weder,
lokte zoo iets nog al menschen op de straat,
die minder in de muziek, dan wel in den
optocht belang stelden,
Een heer had op een effectenkantoor
op de Leidschegracht te Amsterdam
een aantal effecten, terwaarde van onge
veer f 5000, in ontvangst genomen en deze
in een couvert in een der zakken van zijn
jas gestoken. Op de Keizersgracht trok hij
't warm hebbende, zijn jas uit en ontdekte
bij zijn thuiskomst, dat de effecten daaruit
verdwenen waren.
