NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
f
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
W I E
104%
71. 1895.
3afccikj| 16
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
zich roet 1 April, a. s. op ons blad
abonneert, ontvangt de nog in deze
maand verschijnende nommers gratis
De Gewerenwet.
Z E N D1N G.
Hfi»
9.
:rdam, 12 Maart.
5
5
5
>00 5
5
4
5
4
A 4
cap. 3
et 3
6%
5
5
Z.K. 4
4
Vorig
2% 94%
3 lOljfc
81/s Ois/i
3% 101%
5 l02'/4
4 101%
41/a lOSl/a
83%
80
911/4
82%
82
82V8
82%
102
94
951/4
lOlf
1017/
IOIS/4
345/s
82%
83
827/»
88%
102
ch.
25% 263/4
743/4
69% -
97% 671/
973/4 981?
975/8 976?
97% _/8
>1. 6
9» 95%
523/4 '8
108% 106%
733/4 /s
041/4 94l/a
983/4
271/2 271/s
30 /S
lOOVa
1023/4 104%
4% 79%
4% 79%
4 75% 753/4
43/4 15% -
6 453/8 453/g
4 42% 401/,
lijke Lemingen.
3% 100% 100%
8% 1001/s
le Ondernemingen.
833/4
168
4%
4 101% -
4% - -
4 10JS/8 1021/4
I, 61%
4% IO28/4
4 101%
3% 100 -
4% 161%
4% 105
147
4 104
107 1071/,
4% 102% -
251/, 26
4 78% -
218
23
4% 1023/4
15 15
3 58
5
4% 97% 97
ningen.
1918/4 1 043/4
8 99 99
3% 95 95
3% 101 100%
83%
I841/4
60 60%
8 517/» 51%
54% 54S/4
1471/4
4
5
5
5
8
4
'g- 4
5
6
5
4% 98%
4 1006/s
8 643/g
5 105
4% 975/8
5 102%
6 108%
99
>00%
102%
97%
14%
.9%
1033/4
100%
981/4
648/4
97%
1087/g
100%
89%
977/a
99
14%
813/s
102%
100%
49
:o9
15
- 84% -
4 100%
151/4
46%
8%
20
468/4
8
6 105% 105%
101%
112
108%
8%
7 112%
6 108%
8%
6 100%
ihappjftn.
-- 221%
8% 101
4 93%
62
4% 1023/4
lingen.
3 109
8 1103/8
3 107%
8 U/2
27/8 105
21/4 104
100 133
223
1011/4
62%
122
128
100 1665/j
100 165
140
100 148
100 1473/4
100
400
60%
843/a
1091/4
107%
85
104
1037/8
1233/4
1267/g
1425/s
49%
84%
fr>>
legende Jaargang.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
De wet tot aanmaak van nieuwe geweren
6% kaliber in plaats van de tegenwoordig
in gebruik zijnde 11 kal., i» door de Tweede
Kamer aangenomen met 54 tegen 31 stemmen.
Over dit besluit napleiten is tot niets
nut. Wjtj hebben reeds vroeger gezegd dat
een zoo groote uitgaaf, ruim 10 miljoen in
20 jaren, weinig aanlokkelijks biedt voor
eene zaak die vrijwat grootere verbeteringen
eischt. Een organisatie die den persoon
lijken dienstplicht mist, brengt het niet
verder dan tot lapwerk. Intusschen zullen
de antirevolutionairen die tegen deze
wet stemden, één troost hebben bij de
aanneming Onze „goeie" schutterig, om met
mr. Kerdgk te spreken, zal in de groote
onkostenmakerij niet deelen, en de invoering
van het Mannlicher geweer was inderdaad
op weinig wederlegbare wijze verdedigd.
Dank zij den ommezwaai der roomsche
leden ging de wet er met vlag en wimpel
54 tegen 31 stemmen door.
Warme verdediging had het ontwerp ge
vonden bij de heeren Rutgers en Sremer
breed gemotiveerde bestrijding bij de heeren
De Ras en Heemskerk; voorwaardelijke
verdediging bij den heer Tydeman en voor
waardelijke bestrijding bij den heer v.
Vlijmenongemotiveerd verzet bij de beer
Staalman.
De beer Rutgers, bestrijdende de bestrij
ders van bet ontwerp, die flnancieële be
zwaren hadden, vroeg bun of zij wel
wisten dat pensioneering nog grooter uit
gaven van den staat zal vergen. Alsof de
pensioneering niet minstens evenveel, ja
nog meer waard is dan onder deze omstan
digheden de invoering der nieuwe geweren.
De heer Staalman was de tolk van het
oppervlakkige anti-militairisme dat onder
een groot deel van ons volk zijn aanhang
wint, en dat eenvoudig zegtgeen cent meer
si® gij de ellende niet opheft. Een stand
punt, hetwelk van dat der niet-parlemea-
taire socialisten, type Domei» Nieuwenhuis,
weinig verschilt.
De heer Lieftinck, schoon warm bewon
deraar van den persoonlijken dienstplicht,
tapte uit datzelfde vaatje. En het deed
ons daarom inderdaad genoegen dat de
heer Heemskerk, mede namens zijne poli
tieke vrienden Lucasse, 't Hooft en Donner
sprekend, tegenover dit laat-maar-waai-
en-systeem het christelijk historische
■chibboleth der vaderlandsliefde in herinne-
FE UIL LET ON.
„Een beschaafd man kan geen geloovig
Christen zijn" dit gezegde wordt open
lijk en onverholen in alle bladen, die
vijandig tegenover den godsdienst staan,
herhaald.
„Het geloof verdwijnt voor de weten
schappen der natuur als de sneeuw voor
de zon"; dit zeggen vele schrij vers telkens
weer. En toch bevat deze opvatting een
groote leugen. Kopernikns, Kepler en
Newton, de grootste natuurvorschers, die
er ooit bestaan hebben, waren geloovige
Christenen, die den levenden God in het
beeldschrift der natuur herkend hebben.
Op het graf van Kopernikus, den grootsten
sterrekundige, aan wien wij onze geheele
tegenwoordige sterrekunde te danken heb
ben, staan in de Latijnsche taal de woorden:
„Niet de genade, die Panlus ontvangen
heeft, begeer ik, noch de hulde, waarmee
Gij Petrus verwaardigd hebt; alleen de
genade, die Gij den moordenaar aan het
kruis bewezen hebt, slechts daarom smeek
ik En de groote Kepler sluit zijn beteeke-
Iiisvol boek met de woorden„Ik dank
ring bracht. Een christen-staatsman mag
er niet tegen zijn dat zijn vaderland ver
dedigd wordt, en goed verdedigd wordt.
Doch juist omdat de antirevolutionaire
partij altijd de geheele landsverdediging naar
eiseh van de nationale onafhankelijkheid wil
regelen,mocht zij zich nu ernstig afvragen of
de oplappingskosten wel goed besteed zonden
zijn en er de eigenlijke taak, het afbre
ken van het oude en het plaatsen van het
nieuwe gebouw, niet door zon worden
vertraagd.
Niet dat de gewerenvernieuwing op zich
zelf lapwerk zou zijn. Dit is het slechts
als men let op het geheel der landsdefensie
die dringend reorganisatie vraagt.
En het mag ook bij deze gelegenheid
herinnerd worden dat het juist de plato
nische liefde der liberale en radicale heeren,
van deRutgersen zoowel als van deLieftincks
geweest is,die het kindeke van den (oud-) mi
nister Bergansius heeft doodgedrukt. Ook
thans waren het de radicalen en bekende anti-
militairisten, onder aanvoering van een of
ficier, den heer De Ras, die gelijk te ver
wachten was, zich tegen de wet verzetten.
In zin voor het leger heeft de vaderlands
liefde der radicalen zich nimmer uitge
sproken.
Ei? het is misschien de schrik voor hun
gezelschap geweest die de antirevolutionai
ren Mackay en v. Dedem besluiten deed
de gewerenwet aan te nemen.
Een besluit waarbij wij ons, in de hoop
op een spoedige algeheele reorganisatie onzer
strijdkrachten, gaarne neerleggen, al zou
o»s de verwerping van het ontwerp voor
het oogenblik wel zoo lief zijn geweest.
LOMBOK.
Aan de Indische eonranten zijn de vol
gende mededeelingen ontleend
Yan de Baliërs, die te Batavia met den
radja van Lombok zijn opgesloten, zijn er
zeven naar dat eiland teruggezonden, om
dat zij geen kwaad hebben gedaan.
Onder de kostbaarheden, door de onzen
op den radja van Lombok buitgemaakt,
komen enkele steenen voor yan groote
waarde, éen zelfs, die op f 40,000 wordt
geschat, maar ook die men ginds bij het
inventariseeren voor edelgesteenten hield,
doch die dit niet zijn.
Het Soer. Hbld. zegt dat toen onze troepen
op Lombok uit Tjakra-Negara en Mataram
naar Ampenan de wijk namen, zij door de
Baliërs zoo weinig werden bestookt, omdat
dezen zich met gretigheid wierpen op de
greote hoeveelheid sterken drank in de bi
vakken door hen gevonden. Wanneer dit
waar is, merkt de J.-B. op, dan zou er een
reden te meer zgn om het drankgebruik in
het leger niet te verminderen.
U, mijn Schepper en Heere, dat Gij mij
deze vreugde in uw schepping, deze blijd
schap over de werken uwer handen geschon
ken hebt. Ik heb de heerlijkheid uwer
werken den menschen verkondigd, zoover
mijn sterfelijke geest U in oneindigheid
vermocht te vatten. Waar ik iets gezegd
heb, dat uwer onwaardig is, of eigen eer
gezocht heb, vergeef het mij daar ge
nadiglijk
Van den grootsten Engelschen natuur-
vorscher Newton vertelt men, dat hij, even
als de Duitsche dichter Klopstock den
naam Gods niet noemde, zonder zijn hoofd
te ontblooten.
De grootste aller aardrijkskundigen, Karl
Ritter, was eveneens een geloovig Than.
In zijn geschrift „Zie op Palestina" zegt
hij o. a.„De wereld is overal vervuld
met de heerlijkheid des Scheppers waar
kunnen en weten niet toereikend zijn, sluit
de openharing de poorten open om een
blik te doen slaan in den tijd en de
eeuwigheid
J. Liebig, de vorst der Duitsche schei
kundigen, heeft in zijn chemische brieven
open en blijmoedig het geloof aan God be
kend en gezegdde natuurwetenschap
De Rus Maligan wordt op verzoek van
den officier van justitie nog steeds bewaard
inde gevangenis te Soerabaja. Zijn toestand
is dermate verergerd dat de ganeesheer zijn
vervoer verbood.
Niemand wordt bij hem toegelaten en de
oppassers mogen het woord niet tot hem
richten.
Hoewel hem toegestaan werd wijn enz. te
gebruiken, wil hij dit niet, doch verzocht
alleen om melk.
Uit Soerabaja is 9 ^Febr. aan de Loc
geseind
Het stoomschip AmVoina van de Pakket
vaartmaatschappij is heden met nieuwe ge-
ëvacueerden van Ampenan aangekomen
De Amboma bracht aan zieken mede: 6
officieren, 114 onderofficieren, en minderen
waaronder 12 zware zieken, 50 dwangar
beiders. Spoedig volgen nog meer zieken,
daar wegens het zware weder niet allen
konden worden aan boord "gebracht. De
gezondheidstoestand op Lombok is ongun
stig. Morgen vertrekken van hier naar
Ampenan 40 onderofficieren en minderen,
onder bevel van den luitenant Smagge.
Een reiziger, die het traject Bodjonegro
Poerwodadi dikwijls per glinding aflegt
en ook meermalen and "re plaatsen in de
binnenlanden bezoekt, verzekerde aan de
Locomotief te zijn getroffen door de bratale
houding dia de bevolking sedert eenige
maanden tegenover den Europeaan aan
neemt. Hij schrijft dit toe aan den on-
gunstigen indruk, dien de aanvankelijke
loop der Lombok-expeditie op de bevolking
gemaakt heeft, een indruk die dieper schijnt
gegaan te zijn, dan de tijding van onze
latere overwinningen. Militaire wande
lingen, meent hij, in den goeden moesson,
tnsschen enkele afdeelingshoofdplaatsen in
de binnenlanden, zouden nu en dan wel
eenig nut kunnen stichten en stellig geen
kwaad doen.
Luitenant-kolonel Van Bijleveldt moet
nagenoeg geheel hersteld zijn van zijn op
Lombok bekomen zware verwonding.
Ds. L. Adriaanse kwam 5 Januari te
Poerworedjo aan en werd er door de B.B.
zendelingen en helpers ontvangen. Hij zal
de plaats van wijlen Br. Wilhelm innemen.
Hij vernam kort na zijn aankomst, dat de
„Gouvernementspredikant" met den contro
leur verscheidene „Gemeenten" bezocht had
en „zelfs den doop heeft gepresenteerd".
Hebben wij hier te doen met een poging
om den kerkelijken strijd ook bp 't Zendings
terrein over te brengen? Waarlijk, dat
ware zoo treurig, als 't konOnze O.-I.
predikanten hebben wel wat anders en be
ters te doen al schijnen de meesten weinig
maakt beseheiden en ootmoedig. De groote
natunrvor8cher Farraday in Londen was
een geloovig Christen. lederen Zondag
bevond hij zich geregeld ia de godsdienst
oefening om hat Woord Gods te hooren.
De Bijbel was hem het dierbaarste en
meest geliefde van al zijn boeken. Dikwijls
legde hij in openbare vergaderingen een
woord der Heilige Schrift uit. Daarbij
gaf hij ten duidelijkste het bewijs, dat
hij in de Schrift leefde. Hij zocht en vond
zijn Heiland. Hij zocht Hem, omdat hij
een eenvoudig, ootmoedig mensch was. Het
schoonste in de verschijning van dezen
„groote" in het rijk der wetenschap is, dat
hij zijn knieën voor den Koning der waar
heid en der liefde boog en Hem liefhad
die hem het eerst had liefgehad.
De natuurvorscher Prof. Benzenberg, de
stichter van de Dusseldorfsche sterrewacht,
heeft in een zijner geschriften zijn geloofs
belijdenis neergelegd. In korten en bondigen
vorm zegt hij ongeveer het volgende:
„Ik hen Protestant;mijn vader was een Ge
reformeerd predikant. Als Protestant lees ik
de boeken van het Onde en het Nieuwe Ver
bond. Deze geschriften zijn mijn godsdienst".
De hoogleeraar in de plantkunde W.,
hun roeping te beseffen. Dan heeft ook
het Heilsleger zijn tenten te Poerworedjo
opgeslagen, en tracht door Javaansche too-
neelvoorstellingen met muziek zijn doel te
bereiken, 't Verwondert ons dat het L. d.
H. een terrein ter bearbeiding gekozen heeft
dat reeds door anderen ontgonnen was. Oek
dit stemt niet tot blijdschap. De Keuche-
nins-sehool telt thans 52 leerlingen, waarbij
23 gedoopten 8 hunner worden tot hel
pers opgeleid. De kampong-(dorps-)s®hool
telt 39 leerlingen, allen Mohammedanen,
die dus onder den invloed des Evangelies
komen.
Br. Scheurer heeft nu verzocht, een jaar
van zijn medischen arbeid ontslagen te wor
den, teneinde zich geheel aan de taalstudie
te kunnen wijden. Recht begrijpen wij dit
niet. Wij meenen, dat de Deputaten Br.
Scheurer gelast hebben, zich vooreerst alleen
met de taalstudie bezig te houden waartoe
verzoekt hij dan daartoe nog verlof?
Br. Horstman zal nu wel een paar dagen
op zijn terugrei» naar Indië zijn, zijn 5
kinderen hier achterlatende.
't „Geref. Volksblad" meldde onlangs, dat
onderscheidene predikanten zich bij Depu
taten Syaodi hadden aangemeld, teneinde
zich beschikbaar te stellen voor de afvaar
diging naar Indië. Dit berieht is geheel
onjuist. Slechts één predikant heeft zich
aangeboden, althans zich met Dep. in be
trekking gesteld tot nadere samenspreking
terwijl „een oudere broeder" zich beschik
baar steide voor Banjoemaas. We weten,
dat deze is Ds. Lion Cachet.
„De oogst is wel groot, maar de arbeiders
zijn weinigen. Bidt dan den Heere des
oogstes, dat Hij arbeiders in Zijnen oogst
uitstootef
2. Utrechtsche Zendingsver-
eeniging.
Halmaheira. 19 Juli des vorigen jaars
vierde Br. Van Dijken den 20sten verjaar
dag van Duma's Gemeente. Op denzelfden
datum in 1874 werden de 6 eerstelingen
gedoopt, waarvan 4 nog in leven zijn.
Thans wordt de toestand der gemeente ons
uit dit staatje duidelijk
Dit was reeds geschreven, toen we in
't Geref. Volksblad lazen„Naar men ver
neemt is het bericht, als zou Ds. Lion Cachet
naar Indië vertrekken, niet juist. In de
godsdienstoefening van Zondag deelde ge
noemde predikant mede, dat daar nog niets
van bekend is en hjj in elk geval wel in de
eerste plaats zijn gemeente zou waarschu
wen, voordat het op andere wijze openbaar
werd." Wanneer zal toch eer.s al het ver
warde en onjuiste uit de mededeelingen om
trent de Geref. Zendfng wijken dat schier
alleen deze Missie eigen schijnt te hebben.
t
die drie jaar geleden te Marburg gestorven
is, schreef in zijn dagboek op reis: „Het
is alles een en dezelfde spraak, wat het
Oude en Nieuwe Testament, donder en
regenbogen, bergen en watervallen, sterren
en bloemen spreken zij zingen en spreken
al;te zamen: „De Heere is nabij, Halleluja
Op zijn doodsbed verlangde hij: „Zegt
de geheele wereld, dat er nu een geloovig
natuurvorscher gestorven is". Zijn laatste
woord luidde„Dien God, die mij verlost
heeft, grijp ik aan, naar Hem dorst mijn
ziel". Op zijn 'grafsteen staat„Op U,
Heere, heb ik gehoopt, te schande worden
zal ik nooit tot in eeuwigheid".
En omdat wij nu juist bij plantkundigen
vertoeven, denken wij nog aan een der be
roemdste geleerden op dit gebied, professor
Linnaeus, een man, wiens naam in de ge
heele geleerde wereld hekend is. Deze
schrijft„Ik heb eenige voetstappen van
God in da natuur ontdekt, omdat ik in deze
werken, ook de kleinste en geringste, een
orde, een volkomenheid en een wijsheid
zie, die op de onmetelijke macht en de
kennis van een grooten Schepper wijzen.
Beschouwen wij het kleinste insekt of de
reusachtige gedierten van vroegere tijdeD,
Ulto Juli 1894 Lidmaten 25 mannen
33 vrouwen
Kinderen 49 jongens
39 meisjes
Totaal 146 personen.
Duidelijk, althans, wat de oppervlakte
aangaat. Doch, jwat cijfers niet kunnen
zeggen is diter is een schare, betrekke
lijk klein, maar zich door geboorten en
ook enkele malen door toetreding van
heidenen uitbreidende, die daar staat als
een bewijs van Gods trouw, die nu eens
donkere, dan weer heldere dagen gaf, maar
die dezen kern liet blijven tot een getui
genis. Toch is niet alles rozenkleur en
geur in Duma. Ai houdt men aan de Ge
meente vast, als men zich eenmaal bij
haar voegde slechts 2 traden in de 20
jaren terng bij verreweg de meesten,
was 't eerder vrees voor den toorn van de
geesten, dan wel geloofskracht, die hen
samenhield. Allen nemen echter trouw
hun Godsdienst waar. Op den gedenkdag
doopte Br. Van Dijken de laatste heidenen
te Duma, Eta, zijn vrouw en 2 kinderen.
Deze Eta was (weleer beroemd, wijl hg
met zijn pijl zoo juist den draak wist te
treffen, die de maan opat (maaneclips).
Nog enkele anderen ontvingen den Doop,
waaronder enkelen, die voor de Gemeente
wat beloven.
Br. van Dijken, thans ongeveer 30 jaar
op post, gaat nog immer voort met blij
moedig vertrouwen zijn werk te volbren
gen. Moge 't hem geschonken worden,
nog eens rijper vrucht te zien Zoo schoon
en juist beschreef Dr. Beets, een jaar of
8 geleden in een aan dezen arbeider toe
gezonden gedichtje zijn arbeid en laak:
„Verdrijf den nacht, verstoor zija werk door
(de Evangeliwtem I
De heiden vraagt niet naar uw hulp God
(vraagt voor hem.
De taak is zwaar; de vrucht komt traag
(en zorg'lijk voort.
Getroost u ditwerk door ea bidGod
(werkten hoort."
Windestie. Wie met aandaoht een vorig
no. der berichten las, zag zeker met eenig
verlangen uit naar den volgenden brief van
Br. Van Balen. Hij toch deelde mede, dat
de Windessiërs een moordtocht in den zin
hadden en dat hg hun de verzekering ge
geven had, dat God op zijn gebed dien
verhinderen zou. Nu, God heeft hem niet
beschaamd: de tocht liep af met 'tdooden
van een krokodil. Een andere tocht
werd ondernomenzelfs schooljongens gingen
mee. Br. Van Balen en de zijnen knielden
neder en vroegen om een zichtbaar teeken,
dat de Heere zelf was tusschen beiden ge
komen, en zie eerst belette tegenwind hen
hun wensch te volvoeren en daarna werd
de grashalm van het veld of de prachtige
cederen van den Libanon het zijn werken
die de heerlijkheid Gods vertellen. Dat
alles kan evenmin de werking van het toeval
zijn als het netwerk van het oog enzoovoort".
En nog vele zulke mannen der natuur
wetenschap zouden er aangehaald kunnen
wordenLaat ons toch niet alles voor goede
munt aannemen, wat in couranten en tijd
schriften geschreven wordt. Al wordt het
ook duizendmaal herhaald, dat een man
van kennis geen geloovig Christen kan zijn,
daarmee wordt het evenmin waar gemaakt,
als het waar is dat de lucht groen is, al
werd het ook duizendmaal gezegd.
Ach, wanneer de lezers van couranten
en tijdschriften wisten, welke lieden die
dingen soms schrijven, zij zouden zich
schamen op de woorden van die menschen
acht gegeven te hebben. Ontelbaar velen
meenen, dat alles, wat in de couranten staat,
toch eenigen grond moet hebben en wan
neer zij het dan in alle mogelijke toonaarden
hooren herhalen, dat een man van kennis
geen geloovig Christen kan zijn, werpen
zij hun geloof weg en denken nu zijn
wij geleerdArme, arme menschen
Het Oosten,