Safecifag ilaatf.
HepuCe laacpni}.
CHRISTELIJK-
NIEU WSBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Uit de Pers.
Gemengde Berichten.
lo. 65. 1895.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bii rlit nummar behoort een bijvoegsel.
Landbouw en Landbouwbe
volking.
In liet Februari-nummer van de Vragen
des Tijds betoogt de heei Gr. W. Bruinaina
van Steenbergen, vooreerst dat de land
bouw en veeteelt ten onzent in de laatste
halve eeuw zijn vooruitgegaan, maar voorts
dat noch am d i bieren-oige.iaaw, noch aan
de pachters, noch aan de boeren-arbeiders
die vooruitgang is ten bate gekomen.
In het eerste deel van zijn betoog wordt
aangetoond, dat eenerzijds de uitgestrekt
heid der in cultuur gebrachte gronden is
toegenomen en anderzijds de productiviteit
van den bodem aanmerkelijk is verhoogd.
In 1833 was 3(5,9 pCt. van den grond niet
in gebruik voor landbouw en veeteelt, in
1888 daarentegen nog slecbls 30.7 pCt.
En wat de opbrengst van den bodem aan
gaat, met tal van cijfers wordt ook op
dit punt de bewering des schrijvers ge
staafd. Met uitzondering van de boekweit,
is de productiviteit van den grond voor
alle gewassen toegenomen.
Dit alles nu is de schrijver erkent
bet een „wezenlijke, waarachtige vooruit
gang voor de maatschappij en de menscb-
heid." De landman, die dit door zijn kennis
en geduld, zijn arbeid en overleg te voor
schijn riep. „heelt nienwe, positieve waar
den in letterlijken zin aan den schoot der
aarde ontrukt".
Maar en dit toont hij in bet tweede
deel van zijn opstel aandoor de waarde
vermindering der productenjs die vooruitging
noch aan de bóeren-eigenaars, noch aan de
pachters, noch aan de boeren-arbeiders ten
goede gekomen.
De boeren-eigenaarsdie meer dan 100
hectaren in gebruik hebben, zijn in liet
tiental jaren van 1882 tot 1892 verminderd
van 152 op 126. En sterker nog is de
vermindering van liun ftnaneiëel gehalte.
Zoo lang mogelijk tocli trachten zij den
eigendom hunner landerijen 1e behouden,
zij liet ook ten koste van toene nen le hy
potheekschulden. Ontzaglijk zijn de som
men, waarmede op die wijze in Nederland
de onroerende goederen bezwAdrd zijn. Hoe
groot liet aantal schjneigenaars is, dat op
die manier het landboiiwbe-lrjf uitoefent,
is moeilijk na te gaan maar zou volgens den
maatstaf der openlijk bekende hypothekaire
schulden driemaal meer bedragen dan een
kwarteeuw geleden.
„Trouwens allen, die bekend jzjjn op li t
platteland en met zfjne bewonors, zullen
uit hun orvaring het vermoeden, uit deze
cufers geput, gereedelijk bevestigen. Juist
in de boste streken van ons land het meest,
zijn ze by dozijnen aan te wijzen de eige
naars, die tot pachters zijn gedaald of hun
land tot een aanzienlijk 1 edrag hebben be
zwaard; geheel vrij eigendom van een ietwat
belangrijke boerderij behoort bijna tot de
uitzonde, ingen. En hoe zelden geschiedt
thans, wat vijf en twintig jaren geleden
dikwijls werd gezien, dat- een hofstede, die
vrij kwam, door den pachter werd aange
kocht I"
"Vandaar, meent de schrijver, dat geheele
streken in Nederland tegenwoordig behoo-
ren aan binnen- en buitenlandscbe kapi
talisten, die er niet aandenken den grond
zelf te bebouwen eu voor wie de aankoop
slechts een veilige geldbelegging is.
De pachters hebben voor een groot deel
hun bedrijf moeten inkfimpen door de toe
nemende wanverhouding tusscben de pach
ten en de prijzen der landbouwproducten.
De toestand der laatste iaat zich hieruit
kennen, dat de jaarljksche opbrengst der
granen en handelsge wassen, die van 1861
tot 1875 zeer geklommen was, van 1875
tot 189Ü met 66 millioen daalde. En dat,
niettegenstaande de hoeveelheid der pro
ducten, zooals wij reeds zagen, aanmerke
lijk was toegenomen
Met het vee was het wel gunstiger ge
steld, maar toch kunnen de prijzen der
zuivelproducle i geenszins d; ontzaglijke
verliezen vergoeden, door de daling der
graanprijzen veroorzaakt, daar immers
eerstgenoemde prijzen nagenoeg stationair
gebleven en in geenen deele aanzienlijk
gestegen zijn.
Nu erkent de schrijver gaarne, dat de
prijzen der landbouwproducten niet beslis
send zijn voor de meerdere of mindere wel
vaart der pachters, omdat de mogelijkheid
bestaat dat de pachten in gelijke evenre
digheid dalen of stijgen. Dit laatste is
hier evenwel niet het geval. Uit De Bij
dragen van 1886 No. 3 van het .Statistisch
Instituut toont de schrijver aan, dat, be
houdens eene kleine schommeling, van 1850
af een doorgaande vermeerdering der pacht
is te eonstateeren voor alle landerijen.
„Wanneer wij dus zien," vervolgt lijj
dat de marktwaarde van de laftdbouwpro
ducten gestadig en zeer aanzienlijk daalt,
terwijl die der veeteelt geen noemenswaar
dige rijzing ondergaat en de pachten toch
aanhoudend stijgen ral waarschijnlijk nie
mand aarzelen uit het bovenstaande le be
sluiten
De vooruitgang van den landbouw, waar
op wjj de aandacht hebben gevestigd, heeft
dus evenmin als voor de eigengeörfde land
bouwers gestrekt ten bate van de pachters".
De boerenarbeiders verdienen, volgens
de onderzoekingen der landbouwcommissie
in 90 type-gemeenten, gemiddeld f 5,per
week. Voor de losse arbeiders varieert het
loon van 40 tot 125 eents per dag; dit
zijn dan bun daggelden zoolang er werk is,
terwijl daarbuiten vele weken, soms halve
maanden verloopen zonder eenige of slechts
zeer weinige verdienste.
Hoewel het den schrijver niet gelukt is,
omtrent den algemeenen toestand en de loo-
nen van vroeger duidelijke opgaven te
verkrijgen, meent hij toch te mogen eon
stateeren, dat er een vijf en twintig jaar
geleden minder armoede was dan thans.
„Wel woidt er ook nu nog door velen
allicht tegen den winter een varken geslacht
doch het beestje weegt bij lang na niet op
tegen het goed gemeste dier, dat toen in
menige aibtidoiswoning aan den liaak werd
geslagen. Nimmer zag men toen ter tijde,
behalve misschien een paar weken in dan
winter, groepjes arbeiders inot dé handen
over elkaar in de dorpen staan op de hookon
van de straten, een scriouwspel tegenwoor
dig vroeg in het najaar en nog ver in het
voorjaar maar al te gewoon. Het moderne
spook der groote steden, de werkloosheid,
was een kwart eeuw geleden op het land
nog zoo goed als onbekend en grijnst te
genwoordig ook daar reeds bij het vallen
der bladeren een groot deel der veldarbeiders
aan".
De toestand van de mees ten hunner is
bepaald achteruitgegaanzij jjet al misschien
niet zoozeer wat de verdienste in geld be
treft in de dagen, waarop er werk is, dan
toch ongetwijfeld ten opzichte van de ze
kerheid van dit werk in de toekomst.
„Ieder jaar worden er nieuwe werktuigen
uitgevonden enkomen er hooi-, zaai-,doisch-
rnachines enz. in gebruik, waardoor de be
hoefte aan menschenhanden vermindert.
Waar vroeger een landbouwer in de klei
streek alleen voor zijn graan den geheelep
winter atr een half dozijn mannen arbeid
en daggeld verschafte, heelt hij thans zjjn
guheelen voorraad met behulp van een ma
chine en zfjn gewoon personeel reeds lang
voor St. Nieolaas op zoldsrjhet spitten van
het land in den a inter is reed lang vaar
wel gezegd, met de hand wordt nauwelijks
meer gezaaid, de machine doet het boter
en vlugger en zoo worden er telkens min
der arbeiders nobilig in het bedrijf, terwijl
de bevolking juist in aantal gestadig toe
neemt".
Daarom besluit de schrijver, dat ook aan
deze deelnemers aan bet landbouwbedrijf
de vooruitgang, door hem aangetoond, niet
is ten goede gekomen.
„Ten slotte zal dus geen van de drie in
den aanvang genoemde categoricön van me
dewerkers in den landbouw door den voor
uitgang in dezen zjjn gebaat."
1 Maart '95.
De minister van marine brengt ter
kennis van belanghebbenden dat, krachtens
machtiging van de Koningin-Weduwe,
Regentes, in dit jaar vijt'jongelieden kun
nen geplaatst worden als adspirant-admini-
strateur bij dc Koninklijke Nederlandscbe
zeemacht.
Tot bet vergelijkend examen worden
toogelaten jongelieden, Nederlander zijnde,
die op den lsten September dezes jaars den
ouderdom van zestien jaren hebben bereikt,
doch ban negentiende jaar nog niet zijn
ingetreden.
Het schriftelijke examen wordt aan alle
adspiranten gelijktijdig afgenomen te 's Gra-
venhage, vermoedelijk in de tweede helft
der maand Juli, het mondeling examen,
eveneens te 's Gravenhage in Juli of Au
gustus.
Ouders of voogden, die verlangen dat
hunne zonen of pupillen bij het eerstvol
gende examen mededingen, behooren vóór
of uiterlijk op den lsten Juli een op zegel
geschreven verzoekschrift iu te dienen aan
den minister van marine. Stct
- De minister van marine brengt ter
kennis \an belanghebbenden, dat krachtens
machtiging van de Koningin-Weduwe, Re
gentes, in dit jaar bij het Koninklijk In
stituut voor Marine te Willemsoord, na ver
gelijkend examen, kunnen worden geplaatst
achttien jongelingen als adelborst voor den
zeedienst en vier jongelingen als adelborst
voor de mariniers.
Zij die examen wenschen te doen voor
den zeedienst moeten op den eersten Sep
tember dezes jaars den ouderdom van 14
jaren reeds en die van 17 jaren nog niet
hebben bereikt; jongelingen voor de mari
niers bestemd, moeten op den eersten Sep
tember dezes jaars den ouderdom van 14
jaren reeds en die van 18 jaren nog niet
hebben bereikt.
Het schriftelijk examen wordt aan alle
adspiranten gelijktijdig af'genoraoii te 's Gra
venhage op 17 en 18 Mei. Het mondeling
examen, eveneens te's Gravenhage, zal aan
vangen op 10 Juni en worden afgelegd door
groepen van hoogstens 12 adspiranten. Dit
examen duurt, evenals het schriftelijke, twee
dagen. De vader, de moeder, voogdesse of
de voogd, die verlangt zijn of haar of pu
pil voor adelborst te doen in aanmerking
te komen, behoort vóór of uiterlijk op den
eersten Mei, aan den minister van marine
in te dienen een op zegel geschreven
verzoekschrift. (Stct.)
PAiddelblirg, 28 Februari. Door liet
bestuurder Vereeniging de Ambachtsschool
was tegen hedenavond eene buitengewone
algemeene vergadering uitgeschreven.
Twaalf leden verschenen ter vergadering
die wegens het vertrek van den voorzitter
Dr. J. J. Couvée, door den beer Jobs. Lu-
te jn gepresideerd werd.
Na opening der vergadering, wees de
Voorzitter er op dat art. 10 der Statuten,
luidende
„Jaarlijks, bij gelegenheid der algemeene
vergadering treden dr e leden af volgens
een vastgestelden rooster. De aftredenden
zijn eerst na verloop van een jaar her
kiesbaar"
eene bepaling was die in het j belang der
Ambachtsschool zeer nadeelig werkte, wes
halve het Bestuur besloten bad aan de ver
gadering voor te dragen de Koninklijke
goedkeuring te verzoeken op eene aanvul
ling van het artikel als volgt„De voor
zitter, Secretaiis en Penningmeester zijn
dadelijk herkiesbaar."
Nadat met algemeene stemmen de voor
dracht van het Bestuur was goedgekeurd,
gaf de heer mr. E. Fokker in overweging
om, ten einde den hand, die in het artikel
besloten was, niet zoo drukkend te maken,
de woorden „eerst na verloop van een jaar"
te vervangen door „niet aanstonds". Wan
neer ook op die verandering de Koninklijke
goedkeuring zal zijn verkregen, zal men
het voordeel hebben dat een verdienstelijk
lid bij het mogelijk ontstaan eener vaca
ture binnen bet jaar na zijne aftreding, da
delijk herkiesbaar zijn zal.
De voorzitter verklaarde zich ten opzichte
van de opmerking van den lieer Fokker
met dezen homogeen en daar niemand zich
verder tegen die opmerking verzette, werd
mode met algemeene stemmen tot die ver
andering besloten.
Yan de gelegenheid dezer buitengewone
vergadering wilde de hoer mr. E. Fokker
ook gebruik maken, om nog een ander punt
ter sprake te brengen. Hj bedoelde n. 1.
de concurrentie, die, in verband met art.
25 der statuten, door dc Ambachtsschool
werd aangedaan aan volwassen knechts in
de aan die school onderwezen vakken. Uit
den mond van derden had Spr. vernomen dat
op de Ambachtschool gewerkt werd voor min
der dan het gewone loon, hetgeen zeer ten
na leele was van de knechts bij werkbazen
die daardoor mogelijk werk in bun vrijen
tijd moesten missen en dientengevolga anti
pathie koesterden tegen de Ambachtsschool.
Zijn zijne inlichtingen juist, dan bestaat kier
eene schijnbaar rechtvaardige grief, waaraan
ten spoedigste tegemoet te komen bij het
Bestuur iu ernstige overweging geeft.
De Voorzitter beantwoordt den heer
Fokker. Hj vreest flat de beer Fokker zjne
inlichtingen kreeg van een dier malcon
tenten, die wel immer malcontent zullen
bijven. Concurrentie bestaat, maar zij strekt
zich niet verder uit dan gevorderd wordt
in het belang der leerlingen, die in het
laatste studiejaar ook geheele stukken af
werken. En t»n overvloede zijn de reke
ningen daar om te bewijzen hoe miniem
bet door den beer Fokker bedoelde werk
jaarlijks is.
De lieer Fokker herhaalt nogmaals dat
lij zijne inlichtingen kreeg van anderen;
hij kan derzelver juistheid niet beoordee-
len, doch zijn ze juist, dan moet in het
belang der school de grief worden wegge
nomen.
De heeren Frederiks en van d® Ree
trachtten achtereenvolgens het ongerijmde
aan te toonen van de inlichtingen, die de
lieer Fokker ontving, en toen ook de heer
Koole als penningmeester de verzekering
gaf dat de gevallen, waa.ropde heer Fokker
doelde, zoo luttel waren dat ze tijdens zijn
beheer slechts tweemaal voorkwamen en
dit nog wel eens voor een werkbaas van
buiten, verklaarde de lieer Fokker zich
bevredigd en sprak hij het vertrouwen
uit dat ile pers ruchtbaarheid zou geveu
aan liet behandelde in deze vergadering,
opdat zij, die allicht aan praatjes van on
tevredenen het oor leenen, van de onrecht
matigheid der zoogenaamde grief zouden
overtuigd worden.
De Voorzitter belooft d.n heer Fokker
nogmaals dat het Bestuur ten opzichte
van het door hem iu hot midlen ge
brachte een wakend oog zal houden en
sluit de vergadering.
Voor het examen als klerk telegrafist
3e kl. bij de exploitatie maatschappij, al-
genomen te Utrecht, is o. a. geslaagd de
lieer G. A. Tydeman te Middelburg.
B j Kon. besluit is benoemd tot notaris
binnen liet arr. Middelburg, ter standplaats
de gemeente Hontenisse, E. B. Duuioleyn,
candidaat-notaris te Hulst.
Bij keus bij de afdeeling van den
Raad van State voor de geschillen van be
stuur ingekomen koninklijk besluit is niet-
ontvankelijk verklaard het beroep van het
bestuur der waterkeering van den calami-
teuzen Susannapolder te Sint Annaland
tegen een besluit van Ged. staten van Zee
land dd. 12 Oct. 1894, waarbij zjn ver
zoek om machtiging tot aanschaffing van
perkoenpalen, met verwijzing naar een
vroeger door dit college te dezer zake ge
nomen besluit, andermaal geweigerd werd.
-- Uit Weststellingwerf.
In de laatst gebonden raadsvergadering
kwam natuurlijk de veel besproken be
grooting aan de orde.
De voorzitter deelde mede, dat lij, in
gevolge de wet van 2 Febr, jl. de begroo
ting van 1894 overeenkomstig het ver
langen van Gedep. Staten had vastgesteld
dit collegie haar reeds 14 Febr. had goed»
gekeerd, waarbij o. a. de hoofdeljke om
slag van f' 29,OUO op f 33,000 was gebracht,
vele uitgaven zooveel mogelijk waren be
snoeid eene leening van f 11650 zou wor
den uitgeschreven, af te loopen in 5 a 6
jaar, om het nadeelig slot van 1892 te
dekken. Het koh er van H. O. voor 1894
was door hem vastgesteld, door Ged. Staten
goedgekeurd en de aanslagbiljetten reeds
aan de belastingschuldigen ter hand ge
stel 1.
Naar aanleiding eener resolutie van Ged.
Staten, houdende „niet-goedkeuring dor
gemeente bjgrooting 1895", met opgave
der verschillende veranderingen, die dit
college daarin weuscht gebracht te zien,
kwa nen B. en \V. om zooveel mogeljk
aan de bezwaren van Gedeputeerden te
gemoet te komen met een voorstel, dat
werd verworpen.
Gedeputeerden wenschen ook over 1895
den hoofdelijken omslag van f29.000 op
f33.000 te bepalen, de subsidie aan het
armbestuur van f33,000 op 22.400, de
rijkssubsidie ^er tegeraoetko ning in de kos
ten van de huishouding der gemeente van
f48,000 op f31,500.
Deze resolutie werd sterk bestreden. Het
lid Eisma stelde daarop voorniet te vol
doen aan 't verzoek van Gedeputeerde Sta
ten, maar in hooger beroep te gaan, welk
voorstel werd aangenomen. Eindeljk werd
nog besloten tot eén tijdelijke geldleening
voor 1895 van f 25000.
St. Annaland. De rente van het op
den Calamiteuseu Suzannapolder rustende
kapitaal groot f 2700, thans a 5% is op be
sluit van den djkraad van dien polder ver
minderd en bedraagt nu 4%.
St. Annaland. In bet begin van Ja
nuari is door bet i'eezen-Armbestuur f 100
en nu weder f 200 aan 't Gemeentebestuur
beschikbaar qesteld, om daaruit eene be-
deeling te doen aan de algemeene Armen.
Men schrijft ons uit het eiland Toten
Het postverkeer tusseken Zierikzee en Ber
gen op Zoom is bijna weer geheel in orde,
alleen de morgenpost van eu naar Zierik
zee wordt nog 3 a 4 uren vertraagd, omdat
het overvaren van het Keeten hij nacht
nog te gewaagd is.
Goes. Verslag der afdeeling Floralta,
van de vereeniging tot het regelen eu be
vorderen van Volksvermaken over het
jaar 1894.
Bij het einde van het eerste jaar van
het bestaan der afdeeling Floralia, is het
der commissie van bestuur der afdeeling
eene aangename taak u bij dezen een ver
slag aan te bidden. Vooral aangenaam,
wijl wij er op kunnen wijzen, dat onze
arbeid met gunstigen uitslag werd bekroond.
Wij achten het overbodig hier nog een
uitvoerig relaas te geven van de aanleiding
tot het ontstaan der afdeeling, daar zulks
voldoende bekend geacht mag worden.
Genoeg zij 't hier te vermelden dat in
October 1893 door Volksvermaken circulaires
tot verkrijging van finanoiëelen steun werden
rondgezonden, en ofschoon de uitslag niet
zeer bevredigend was, meenden wij toch
met de op ons genomen taak te moeten
voortgaan.
In Februari 1894 werd de aanvrage tot
bekomen van planten opengesteld, en werden
door 151 personen 613 potjes aangevraagd,
waarna in Mei d. a. v. door 146 personen
596 planten werden afgehaald.
In den loop van den zomer werd met
den bloemist, dhr. G. Reijerse, door den
secretaris en den voorzitter eene inspectie
gehouden, die, wat het verzorgen der planten
als anderszins betrof, een bevredigende
uitkomst gaf'.
Op 12 en 13 September had de tentoon
stelling met daaraan verbonden bekroningen
plaats' in de concertzaal der sociëteit va^
Ongenuchten vrij
