NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
to. 60. \m.
SKnsiCdf} *9 MruatL
flejimtfe laacgan^.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
W erkverschaffing.
klken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedese regel
meer 10 cent.
18 Febr. '95
Goes. Vrijdagavond vergaderde de ge
meenteraad onder voozittersohap van don
heer burgemee.ter. De voorzitter deelt
mede, o. a. dat door de openbare gezond-
heid.commiisie voor het jaar 1895 zijn
gekozen tot voorzitter de heer J. Adam en
tot .ecretari» mr. W. Dieke
dat tot vice-voorzitter van het Burg.
Armbestuur, gedurende het jaar 1895 ia
aangewezen de heer B. M. Den Boer
dat moj. M. A Rost, gediplomeerd zieken-
verpleegiter van het W itte Kruis, zal op
treden als hoofd van de ziekeninriohting
in hot gasthui.
dat mej. A. S. Born met ingang van
heden hare betrekking aan sohool C heeft
aanvaard en de h.er J. De Vi.s.r met 1
Maar a. s. in functie zal treden als le.raar
aan de H. B. S.
dat de krankzinnige M. Verheef voor
rekening van deze gemeente wordt ver
pleegd te Dordrecht;
Ingekomen is o. a. het jaarverslag der
Nieuwjaars-commissie met rekening groot
f287,32, waarvan 336 gezinnen brood en
spek ontvingen. De voorzitter dankt hierbij
de oommissie voor haar vernieuwden steun.
Aan den heer P. A. van Bloppoel en dien.
echtgene.te worit met 1 Maart, a. eer
vol ontslag verleend resp. als onder wij zel
en onderwijzeres aan school B., en tot onder
wijzeres benoemd mej. A. J. Nijland te
Hazerswonde.
Van den heer Weide ps een verzoek
ingekomen om ook dit jaar het hem ver
leende wachtgeld te mogen ontvangen, des-
wijl het hem niet gelnkt is een betrekking
te vinden. Burgem. »n Wethouders, voor
opstellende dat de gemeente de billijkheid
heeft betracht door .erst aan Weide 15
maanden vol salaris en daarna nog een
jaar f400 waehtgeld te verloenen,meenen dat
dat dit jaar nog een wachtgeld, grooff 183,33
kon worden toegekend, wijl dszen som
over is van de opbrengst van niet afge
haalde en daarna verkochte panden niet
de bank van leening en waarover de ge
meente kan beschikken, wanneer niet voor
16 Aug er om wordt gevraagd. De bij
drage zou eenigszins de moeiljkheid kun
nen verzachten (waarin deze verdienste
lijke oud-ambtenaar geheel buiten schuld
verkeert.
De financieele eommissie rapporteert het
volgende
Hoezeer de fin. comm. begaan is met het
lot van den heer VVeide en zich overtuigd
houdt dat door hem alle hem ten dienste
staande middelen zgn aangewend om eene
betrekking te krygen, toch kan zij niet
medew.rken aan het voorstel van B. en W.
De meerderheid der commissie is bereid
mede te werken tot het beschikbaar stellen
der van de Bank overgebleven f 183,77
van niet afgehaalde en verkochte panden,
doch alleen wanneer bedoeld bedrag in ééns
als ondersteuning aan Weide wordt ter
hand gesteld, onder bijvoeging dat deze
tegemoetkoming onherroepelijk de laatste is.
De bedoeling dezer wjjze van tegemoet
koming is om daaraan elk karakter van
wachtgeld te ontnemen.
De minderheid der commissie kan niet
besluiten tot de ondersteuning van Weide
mede te werken.
De voorzitter bestrijdt genoemd voorstel,
vooral met het oog daarop dat bijaldien
adressant vóór 31 December een andere be
trekking verwierf, hem bij uitkeering in
eens meer zou zijn verleend dan bedoeld was.
Het voorstel van B. en W. wordt ver
dedigd door den heer Ramondt en bestreden
door den heer Lamhrechtsen, terwijl de heer
Kakebeeke verklaart dat bedoeld lid uit de
minderheid der fin. comm. te zijn, doch zich
van het doen van een voorstel zal ont
houden.
Het voorstel der fin. commissie wordt
hierop verworpen met 11 tegen 2 stemmen
die van de heeren M. de Jonge Jz. en Lam-
brachtsen en het voorstel van B. en W.
aangenomen met 8 stemmen tegen 5, die
van de heeren Ochtman, Kakebeeke, Lam
brechtsen en M. de Jonge Jz.
Ingekomen is van de Gasfabriek de re
kening over 1894id. van den nieuw ge
bouwden 7 retortsoven de begrooting over
1895 en bet verslag van baar gebonden
hsheer.
Uit deze stukken blijkt dat een zuivere
winst is gemaakt van f2524,67 en zulks
niettegenstaande de verlaging van gasprys
en meterhnur. Die goede uitslag is groo-
tendeels verkregen door het ij verig behser
enz. van den directeur. De commissie wenscht
het saldo te bestemmen voor kosten van den
nienwgebouwden ovenen den heer De
Koning een belooning van f 150 toe te ken
nen voor het ontwerpen en maken van plan
nen, enz., het toezicht op den bouw, die
eene geheel bijzondere kennis vereischt en
veel grootere uitgaven zon gevergd hebben,
indien een ander dan de heer De Koning
aan het hoofd dezer inriehting had gestaan.
Het totaal der uitgaven zal beloopen
f4716,53. Aan de kosten van den oven ont
breekt nu nog een som van f553,23ys, op
de begrooting van '95 is die post aangege
ven als door leening te verkrijgen, indien
niet uit den loop der zaken in 1895 mocht
blijken dat ook dit laatste deel dor kosten
van den nieuwen oven nit den gewonen
dienst kan verkregen worden.
Voorts stelt de comm. voor den gasprijs
weder met een halven cent per M5 te ver
lagen, waardoor het gas even duur zal zijn
als in het veel grootere Middelburg, wat een
lage prijs kan geacht worden.
Het eerste voorstel der gascommissie wordt
met algemeene stemmen, behoudens 3 ont
houdingen van de heeren Ramondt, Fa-
berij de Jonge en Lamhrechtsen, leden der
gascommissie, aangenomen.
Bij de behandeling der overige voorstellen
die eveneens unaniem worden aangenomen
heefteen discussie plaats tusscb en de heeren
Ochtman, Lamhrechtsen en Ramondt naar
aanleiding van het door eerstgenoemde ge
opperde denkbeeld om de gasp rij zen niet
te verlagen, met het oog op mogelij ke ca
lamiteiten en van wege den te geringen
post voor onvoorzien; terwijl op meer gas
verbruik weinig kans is.
De rekening der openbare gezondheids
commissie over 1894 wordt op voorstel van
B. en W. een advies der fin. comm, goed
gekeurd met een uitgaaf van f 88,45 en
ontvang van f 144,38l/2 of met een goed
slot van f55,931/» en de begrooting voor
1896 in ontvang en uitgaaf op een bedrag
van f 90.
Na goedkeuring van eenige af- en over
schrijvingen tot een totaal bedrag van
f 1086,8IV2, wordt de vergadering gesloten.
Dit was het onderwerp eener voordracht,
Zaterdagavond door den heer dr. F. v.
Gheel Gildemeester uit 's Gravenhage te
Goes in de Prins van Oranje voor een
vijftigtal belangstellenden gehouden.
De Christelijke Volksbond te 's Graven
hage zegt Spr. is geboren uit den
drang der omstandigheden, en zal roorloopig
ook wel blijven, want hy staat of valt niet
met een bepaald persoon. Er is geweest
een beginsel, een planten van een bepaalde
vaan, waaromheen zich de menschen hebben
gegreepeerd. Daarom begon deze bond ook
niet met een reglement samen te stellen;
maar met zich te werpen in de practijk.
Eerst later zijn nit die practijk Statuten
van den Chr. V. B. ontstaan; on die zijn
dan ook uit den aard der zaak niets anders
dan een beschrgving van de wijze waarop
wij arbeiden.
Spreker herinnert aan het eerste meer
openbaar optroden der sociaal democratische
partij in Walhalla te 's Gravenhage. Spr.
zelf trad op aandrang van vrieuden enkele
malen in de vergaderingen der Sociaal
domoor, tegen de sprekers in het krijt.
Doch de vrucht was nihil. In eene dier
vergaderinge% geleid door de presidente
der Vrije-Vronweaveroeniging had spr. o.a.
gezegd dat de theorieën die hij hier gehoord
had, heel mooi waren voor menschen, van
welke Spr. geloofde dat zij niet bestonden.
Een socialist had Spr. gesommeerd in eene
openbare verg. met debat de vraag te beant
woorden wat wij van den mensch hebben te
denken. Spr. nam de uitnoodiging aan. Hij
trad een der volgende vergaderingen opook
nog andere avonden; onder anderen oiet
het onderwerp„Charles Kingsley" (een
chr. socialist); doch al dergelijke verga
deringen met debat waren nutteloos.
Weldra begrepen eenige vrienden
dat wij niet zoozeer moesten praten tegen
de S. D. maar dat wij iets moesten doen
tegen hen en voor de werklieden. Her
haaldelijk vernam spr. van christelijk ge
zinde werklieden die tot de S. D. arbeiders
partij overgingen, dewyl van onze zijde
„niets gedaan" werden van de schrikke
lijke propaganda die do S. D. met hun
„lied van den haat" in andere krin
gen maakten.
Den 11 Deo. 1889, na een mislukt debat
in Walhalla, keerde spr. huiswaarts en
knoopte een gesprek aan met Domela Nieu-
wenhuis naar aanleiding van de wijze
waarop deze zich van het debat had af
gemaakt. Het gesprek werd onderbroken
door een heftige vechtpartij waarbij een
sociaal democraat door middel van een hon-
donzweep zijn vrouw mores leerde, en Do
mela Nieuwenhuis zich verwijderde. Het
tumult eindigde met een huisbezoek door
spr. bij den verwoeden socialist en met de
rijping van het plan om door cursusver
gaderingen iets voor den werkman te doen.
Aan een oproeping voldeden aanvankelijk
weinigen, later meerderen. De christelijke
Volksbond was geboren. In den zomer ver
liepen de cursusvergaderingen, doch de
Bond bleef werkzaam, dank zij het advies
van een werkman lid tot het oprichten van
een Werkbureau als Arbeidsbeurs, om als
tussohenpersoon tussehen patroon en arbei
der op te tredenom vraag en aanbod tot
elkaar te brengen. Dit was in Augustus
1890. Nog geen jaar was de Bond toen
oud, en hij legde reeds den grond voor de
tegenwoordige Werkverschaffing. Aanvan
kelijk meldden zieh weinigen aan; doch
het wantroawen week met den tijd en met
de ervaring. Er werd een lijst van aan
bevelenswaardige werklieden aangelegd.
Ieder die zieh aanbiedt krijgt een witte
kaart met een volgnommer.
De eommissie vraagt dan schriftelijk, daar
na zoo noodig mondeling aan den patroon
bij wien do werkmam het laatst in dienst
was, inlichtingen omtrent 's mans bekwaam
heid, gedrag en redenen van ontslag.
Een der Commissarissen van het Werk
bureau is belast met het aanhouden van
het zwarte register, dat is van diegenen
dis geen haantje kunnen krijgen. Deze
krijgen een groene aaubevelingskaart die
alle veertien dagen afgeteekend wordt. Zoo
zij slechts veertien dagen bij eenzelfden
patroon in het werk zijn geweest, kunnen
zij bij den Bond ingeschreven worden.
Dss winters daarop plaatste nu wijlen
dr. C. E. van Koetsveld een advertentie
in het Dagblad waarin hij aandrong op
een gelegenheid voor dagelijltsche uitdee-
ling van brood en koffie aan werklooze
werklieden. De heer Huurman stelde zich
in contract met een eigenaar van twee
ledigstaande panden, en met eenige vak
lieden, huurde de panden en zorgde dat
er banken, kaohels, een fornuis, enz. aan
gebracht werden, benevens brood, en koffie.
Des avonds stond de advertentie van dr.
v. K. in de courant. Den volgenden mor
gen deelde de Christelijke Volksbond aan
31S werkloezen het aantal strijdbare
knechten van Abraham was immers even
groot! brood en koffie nit. Het trof ons
diep dat zoovele fiksche menschen werk
loos waren en om brood kwamen. Wij zon
nen op middelen om hen aan het werk
te zetten. Een heer gaf ons een muntbiljet
van veertig gulden op voorwaarde dat wij
in eene straat de sneeuw wegruimden. Dit
was onze eerste gift. Wij zetten de man
nen aan het werk en wonnen de sympathie
door onze vlugheid zoo zelfs dat de ge
meente het tegen ons moest afleggen. Ge
volg van den praotischen maatregel om voor
de sneeuwopruiming alleen de gesehikten
uit te kiezen.
De Bond laat zich ook voor geen geld
ter wereld een werkman door wien ook
opdringen. Hij vermijdt de fout van andere
vereenigingen dat men een ander laat mee
spreken over de bevoegdheid der werk
lieden. Bovendien geeft dit behalve dat
men mst ongesohikten opgescheept raakt,
aanleiding tot insubordinatie. Als een heer
f30 stort om een bepaalden werkman in
dienst te stellen dan kan zulk een werkman
moeilijk eene aanmerking van zijn opzichter
velen, want 't is al gauw: ik eet niet van
jou centen, er is immers voor mij betaald.
Hier zit de fout reeds in 't beginsel, en
er komt niets van terecht. Onze methode
van Werkverschaffing is dan ook dat wij
vragen of het zoo kan, en wij laten anderen
vrij het op hunne wijs te doen.
Spreker gaat nu de verschillende om
standigheden na waaronder de afdeeling
Werkverschaffing zich uitgebreid heeft. In
den winter van 90 op 91 ontving het Be
stuur f 15000. Het verrichte werk bestond
in sneeuwopruimen, waterdragen, ijsbreken
en herstellen van waardelooze voorwerpen.
Mannen als Huurman, Harte en baron
Bentinck zijn de ziel daarvan. Zij brachten
de zaak dor Werkbureaux tot groote vol
komenheid. Thans is een geregelde schoon-
houdery van huizen georganiseerd, welker
bewoners daarvoor een bepaaldabonnements-
geld betalen. Houthakkers en waterdragers,
waarvan de Schrift spreekt, vinden ook hier
hun brood. In den strengen winter van
'90 op '91, tijdens den waternood door de
bevroren waterleidingen, was het de heer
Huurman weer die dezen laatsten tak van
dienst in het leven riep door middel van
de brandkranen voorzag hij de bovenwo
ningen van water. Toen de dooi inviel
sloegen de mannen van den Chr. Volksbond
de vaarten stuk in het Westland tot aan
Leidschendam, waardoor de soheepvaart
belangrij k vervroegd werd.
Een nieuwigheid waren de advertentie
waarin de hulp der dienstboden en huismoe
ders gevraagd werd en de rommel wagen die
alle zoogenaamde waardelooze voorwerpen
ophaalde. Op de bureaux van den Volks
bond op den Z. Buitensingel is een ge
bouwtje, waarboven 't opschrift prijkt: Alles
is geld waard. Het loont de moeite om
te komen. zien wat als waardeloos wordt
weggeworpen, en wat men er van weet
te maken. In den wagen werd onder meer
aangebracht een baljapon, een pistool, een
rok een een ridderorde. De prijswaardig
gemaakte voorwerpen worden verkocht
aan liefdadige vereenigingen of aan de
werklieden naar volgnommer. Niemand mag
meer dan drie koopjes koopen. De prijzen
worden in overleg met een vakmaubepaald.
Het bezwaar tegen het verkoopen beneden
den marktprijs blijft hij den Bond een punt
van ernstige overweging uitmaken.
Het beginsel bij de werkverschaffing
zoo gaat Spr. voort is dat geplaatst
worden werklieden, niet pas ontslagen ge
vangenen, dit kan wel het Heilsleger doen,
dit geeft daarna aan zoo iemand een aal
moes. Wij keeren uit zuiver verleend
werkloonen laten ieder werken in het
vak, dat hg laatst heeft uitgeoefend.
In den zomer wordt door het Werkbu
reau dat ook des zomers zittingen houdt,
geïnformeerd en de naam op de lijst ge
plaatst van wie zich aanbiedt en dan tracht
het zoo mogelijk hem te plaatsen bij een
baas. Het tweede principe van den Bond
is dat het zorgt de werkloosheid niet te
verplaatsen, door concurrentie aan te doen
aan de reeds bestaande industrie.
Men zegt wel eensdat doet gij toch.
Voor honderd schoenen die gy verkoopt,
koopt men er honderd minder in den win
kel. Wij antwoordendie 100 schoenen
zijn er 400 geweesten voor deze koopt
men 400 nieuwe in den winkel.
Ten slotte noodigt spr. allen uit, wat ook
een beginsel' is van den Chr. Volksbond,
dat men de ophooping van arbeid voorkome
door verdeeling van arbeid. Laat men in
den winter laten verven en behangen, wat
anders in 't voorjaar gebeuren moet. Laat
men een jas bestellen in den slappen tijd
en niet in den tijd als de kleermaker met
werk overladen wordt.
De vrucht van den arbeid van den C.
V. B. is: dat de werkman blijft in zgn
vak dat op maatschappelijk terrein de uiter
sten van stand en richting, van ziens- en
leefwijze elkander ontmoeten en leeren waar-
deeren dat de standen nader tot elkander
komen, bijv. op de cursusvergaderingen,
waarin allerlei onderwerpen worden be
handeld.
Spr. herinnert aan het woord van een
professor te Weenen: Er heerschen dwaze
denkbeelden omtrent beschaving bij vele
beschaafden onder meer dat men Cornelius
Nepos moet hebben vertaald of Grieksche
letters hebben nageteekend om beschaafd
te wezen. Maar in den vierden stand zijn
mannen wier geest op 't practische leven is
gericht, dat zgn beschaafden meer dan die.
En ten slotte gaan wij met elkaar den tijd
tegemoet dat èn hoogere èn lagere kringen
niet bevredigd zullen zijn, zoolang niet alle
standen hier op aaide zoover dit mogelijk
is gelukkig zijn.
Het werk van dan Ckr. Volksb. is par
tieel stukwerk. Doch niemand staat ge
reed met eene oplossing van het sociale
vraagstuk. Maar ieder doe irat hij kan,
en de Chr. V. B. zal gaarne zijn werk
verbeteren, als men hem maar zijne wel
willende en onwelwillende opmerkingen
niet onthoudt. Met een aansporing om veel
steun voor den Chr. Y. bond te dezer
st-ide eindigt Spr. zijn voordracht, waaraan
de voorzitter de heer J. M. Kakebeeke een
woord van welverdiende, warme hulde
toevoegde.
In de pauze werden door den Spreker
eenige exemplaren rondgedeeld van de
Mededeelingen van den Chr. Yolksbond te
's Gravenhage, met zinoographieën van en
kele gebouwen van den Bond, en terreinen
voor Werkverschaffing. Ia het koffie- en
broodlok al staan op de tafels onder anderen
ksoezen vervaardigd uit CaoaobusseH.
De hardrijderijen, schreven we in
het vorig nummer, zijn in Friesland natio-
aal. Elke plaats heeft hare hardrijderij, als
het weer het maar eenigszins toelaat. Vele
schippers leven er in den winter van. Zjj
trekkpn van den eenen naar den anderen
wedstrijd. Maar velen knakken hnnne ge
zondheid er mede, want het komt er by
het hardrijden op aan. Vooral de laatste
toehten, als het om den prijs gaat, eisehen
veel van het lichaam. De armen zwaaien
beurtelings links en rechts; ontzaglijke
streken worden er hg eiken slag gjdaan
de haren fladderen achteraan het hoefd
heel het lichaam is in gespannen beweging
en met de snelheid van een spoortrein in
volle vaart vliegen de rijders het doel
voorbij, om dan vaak gewaar te worden,
dat de tegenpartij slechts éen voet voor
heeft en met den prijs gaat strijken.
Voor de hardrijderij begint is de baan
geëffend. De deelnemers loten en rijden bg
paren uit. De vlugste dezer paren rijden
later weer bij paren tegen elkander, en zoo
gaat het voort tot er éen paar oversehiet
die om den prijs en de premie kampen.
De hardrijders en rijderessen ontdoen
zich vóór den rit van de bovenste kleeren,
zoodat de mannen blootshoofdsin borstrok
en onderbroek en de vrouwen in 't onder
lijf en met een kort onderrokje aan meedoen.
Wanneer jongens en meisjes hardrijden,
zijn deze gepaard. De jongen rijdt voor.
In Zeeland doet men bij het gewone rijden
wel eens anders. Soms verbindt men aan
het hardrijden eene urideeling van levens
behoeften. Maar dit vindt geen algemeenen
b ijval, daar de krachtigsten natuurlijk
rijden dan alleen de armen de beste
prij zen weghalen en de oude stakkerts, die
het meest ondersteuning behoeven, vaak
met een kleinigheid thuis komen.
Van poritief-christelijke zijde laat men
zieh met de hardrijderijen niet in voor
eerst omdat dergelijke pretjes vaak op Zon
dag plaats hebben, maar vooral omdat ze
altijd in de herberg eindigen. Dat is het
vreemde van het schaatsenrijden in Fries.
