NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Vlissingen. Bij de herstemming voor
een lid van de Kamer van Koophandel
alhier werden uitgebracht 90 stemmen,
waarvan 55 op den heer A. H. Polak en
34 op den heer M. Laernoes, zoodat eerst
genoemde gekozen werd. Het aantal kiezer»
voor genoemde Kamer bedraagt 234.
flo. 82. 1894.
Sonifectfag IS 3)ecem6cc.
legeiufe faarpmj
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 36 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zich met 1 JANUARI op
dit blad abonneeren, ontvangen de tot
dien datum verschijnende nummers gratis.
Is hier eene vergissing in het spel?
Of heeft men hier meer te doen met
eene niting van den anti-christelijken,
materialistisehen geest die »p Java heerscht
Men moet namelijk weten dat het 9e
bataljon van Lombok te Batavia is terug
gekeerd en met geestdrift werd ontvangen
terwijl de gouverneur generaal een hartelijke
toespraak hield.
Tot zoover is alles goed.
Maar nu het volgende.
Voor het huis van overste Scheuer was
een eereboog opgericht met het motto
„Alles kost een dubbeltje"
Nu weten wij wel dat dit het lievelings
lied van dezen overste is en dat hij met
dit lied in den mond zijn troep ter ever
winning roerde maar
Was hier geen passonder uitdrukking
noodzakelijk geweest?
Had hier niet moeten staan Eben Haezer?
Nu heeft 't den schijn alsof Scheuer het
land heeit gered.
Deze tegenstelling vinden wij stuitend.
Wij mogen een woord van warmen dank
niet onthouden aan twee volksvertegen
woordigers die in zake de openbare zede
lijkheid het ministerie Roëll—Van Houten
aan zijne verplichting hebben herinnerd.
Het zijn de heeren Heemskerk en Goeman
Borgesius, die; gelijk meermalen ook nu,
hun woord van protest deden hooren tegen
den volkskanker: de prostitutie en den
sterken drank.
Mr. Heemskerk vroeg bestrijding der on
tucht en bescherming der middernachteen-
delingen en mr. Borgesius verscherping der
drankwetimmers twee noodzakelijke ele
menten voor eene gezonde volksopvoeding.
De heer Heemskerk bestreed meesterlijk
de protectie der publieke onzedelijkheid,
belichaamd in de keuring der publieke
vrouwen en de reglementeering der ontucht
terwijl hij het laissez faire der justitie bij
de door houders van publieke huizen aan
gehitste mishandeling der middernachts
zendelingen naar verdienste op de kaak
stelde.
De minister bleek een zwak verdediger
te zijn.
Moge het woord van heide genoemde
Kamerleden hem uit zijne rnst hebben
wakker geschrikt.
Zie, nu de schoolquaestie, voor een groot
deel althans, van de baan is, kan door
mannen van zoo versohillende richting op
dit .punt worden saamgewerkt.
Losse de regeering na ook spoedig de
kiesquaestie op, opdat dergelijke samen-
stemming al meer, zelfs onder mannen die
vroeger zoo hartelijk samengingen, weer
worde mogelijk gemaakt en blijvend ge
vestigd.
De Tweede Kamer heeft gisteren-avond
twee hezuinigingetjes aangenomen, be
zuinigingen echter die weinig om het
lijf hebben, en misschien even goed
hadden kunnen achterwege big ven. De
eerste betrof het inhouden van een tracte-
meut van f 1000 voor een van de vijf in
specteurs der rijks veld wacht. De tweede
betrof het pro memorie uittrekken van den
post van f 325000 voor een te bouwen
gerechtsgebouw te 's Gravenhage. Het
laatste geschiedde alleen wijl de Kamer
nog niet genoegzaam was ingelicht.
Wij zullen afwachten of niet de grootste
bezuinigingen voor het laatst zijn bewaard.
Wij denken hierbij aan den post voor
nieuwe geweren, aangevraagd voor een leger
dat nog lang niet oorlogsvaardig is en nog
niet versterkt wordt door het beginsel van
den persoonlijken dienstplicht.
Hn. schrijft ons:
Ook in de Chr. Onderwijzers-wereld doet
zich de werking gevoelen van den demo-
cratischen stroom, die over ons land gekomen
is. Op de laatste algemeene vergadering,
werd, na een heftig debat, art. 12 zoo
gewijzigd, dat niet alleen hoofden van scho
len, maar elk onderwijzer lid van het hoofd
bestuur kon worden. Vier leden bedankten
na de genomen beslissing; ze werden her
kozen, bedankten weer en nu heeft eene
nieuwe verkiezing plaats gehad.
De afgetredenen lieten zich eene herkie
zing welgevallen, indien men daarbij beloofde
terug te keeren op den ingeslagen weg.
Sommigen stellen het voor, alsof de
jongeren eene overwinning op de ouderen
behaald hadden. Men breekt in jammer
klachten uit, krijgt kippevel bij de gedachte
dat een 18-jarige, tuk op een plaats in 't
Hoofdbestuur, gekozen zou kunnen worden.
De kwestie gaat echter niet tusschen
ouderen en jongeren, neen, tusschen hoofden
en niet-hoofden. De wijziging van art. 12
stelde voortaan (natuurlijk buiten de school
muren) hoofden en niet-hoofden gelijk.
Scheuring is nu te vreezen. Zoolang men
de hoofden Mozessen, en de niet-hoofden
Mirjams noemt, moet scheiding volgen.
Mirjam buiten de legerplaats.
Pensioenen.
Het trok onze aandacht, dat in vele
kringen, ook in die der arbeiders, het feit
wordt besproken der pensioenen toegekend
aan onze Staatsambtenaren. Vooral de hooge
toelagen aan hooge Indische autoriteiten
wekt veler verwondering.
Dat doet de Staat voor zijn ambtenaren,
die hem soms maar zoo kort hebben ge
diend, wat doet hij voor ons, arbeiders?
zoo vraagt men.
Maar geheel ten onrechte. Men meent
dat de pensioenen worden gekweten uit
's Rijks kas, maar dit is niet zoo. In recht-
streekschen zin kost het den Staat geen cent.
Was is 'tgevaL?
Er bestaat een Pensioenfonds. Dat fonds
staat onder een afzonderlijke administratie.
De baten van dit fonds worden gevonden
uit de korting op 't traktement van eiken
Staatsambtenaar. En die korting is, vooral
de eerste jaren, soms niet gering.
Welnu, 'tis uit dit foudsdat die uitkee-
ringen worden gevonden.
Bij slot van rekening is het dus van de
traktementen der ambtenaren zeiven, dat
straks hnn 't pensioen wordt uitgekeerd.
Vermelden we nu hierbij dat dit fonds
zeer rijk is. Of juister gezegd dat het groo-
ter is dau met 't oog op zijn verplichtin
gen noodig is, zoodat al eens gevraagd is
of het percentage der korting niet kan ver
laagd worden.
Maar hoe ook men spreke niet meer
van 't betalen van pensioen door den Staat.
Dat is thans niet zoo. Patrimonium.
Of de Minister van Marine zijn kruisers
zal krijgen en of deze in ons land zullen
vervaardigd worden zijn vragen die op
bepaalde plaatsen gehoord worden.
De nog in aanbouw zijnde ramschepen
type A. zijn nog vooreerst niet gereed en
aan den houw van meerdere schepen van
betzelfde type zal wel niet worden ge
dacht nu het kruisers type wordt gevraagd.
Vooral nu deze minister niet het gevoelen
deelt van zijn voorganger als zouden de
schepen type A. èn voor Indië én voor
het moederland geschikt zijn, zal wat we
hierboven schreven wel waarheid worden,
't Spreekt van zelf dat de ruim vijf milli-
oen gulden, die voor de 3 ramschepen
wordt betaald, nu gedeeltelijk weggeworpen
geld is, daar de tegenwoordige Minister
ze niet geheel voor den dienst bestemmen
zal, waarvoor Minister Jansen ze bestemd
had.
Doch dit is nu eenmaal zoo hij het
telkens wisselen van ministeries, Minister
A. keurt af wat minister B had goedge
keurd.
Moet het kruisertype er komen dan is
het |zeker én in het belang onzer industrie
én in dat der arbeiders, dat ze hier worden
vervaardigd. Een gedeelte althans van het
arbeidsloon wordt dan hier verwerkt. Doch
dan roepen we den industriëelen toe, doet
gij zooveel in Uw verinogen is, wat ge
van de Regeering wenscht n. 1. om het
werk binnenslands te houden. Geeft niet
voor duizenden guldens werk weg aan
buitenlanders, dat hier best kan vervaar
digd worden, maar waarvan de vervaar
diging hier iets duurder wordt. Wat helpt
het dan al staat men jaren lang op
de bres waar het de Nederlandsche industrie
en onzen werkman geldt, doch in de prak
tijk hieraan niet denkt.
Het clericale Bjlgië is het vrijzinnige
Nederland ook ten aanzien der defensie-
quaestie wel een weinig voor.
Wel verwierp de vroegere Kamer in
1886 de legerwet van d'Oultremont. Maar
een nieuw ontwerp verwierf reeds voor-
loopig de goedkeuring der leiders. Dit ont
werp vraagt afschaffing van het remplagant en-
stelsel en vermindering van den diensttijd
van 8 op 2 jaar, met verhooging van het
jaarlijks contingent van 10000 op 13500 man.
Den persoonlijken dienstplicht aanvaarden
zij om tot afschaffing van de vele bestaande
misbruiken in het kazerneleven te komen.
Evenwel België heeft zijne kiesreeht-
weëen reeds achter den rug. Ook het
vraagstuk van den persoonlijken dienstplicht
is een van die vraagstukken, welke na de
uitbreiding van het kiesrecht aan de orde
moeten komen want ook op dat punt heeft
groote verongelijking plaats.
Waar het verplichtingen betreft, werkt
hier het censusstelsel in omgekeerden zin.
De volksgunst is grillig.
Frankrijk, het land der revolutie hij uit
nemendheid, bewijst dit.
De bladen herinnerden er dezer dagen
aan hoe op denzelfden oogenblik dat De
Lesseps, vergeten of veracht, in een uit
hoek van Parijs lag te sterven, de nage
laten meubelen van Lamartine naar een
uitdragerswinkel verhuisden.
Parijsche werklieden in 1848 hadden De
Lamartine, den dweper-republikein, een
schrijftafel met bronzen versieringen ten
geschenke gegeventhans in 1894 heeft
niemand er hinder van dat de kruier het
meubelstuk van de publieke verkooping
naar den oud-rommelhoek doet verhuizen
En de Lesseps werd eens door juichende
aanbidders met vrij willigen paardendienst
door de straten der Seinestad gereden
Nog een andere staatsman Delabou-
laye de heftige republikein onder het
tweede keizerrijk ontving een zilveren
inktstel ten geschenke. Sinds 1870 toen
hij de Commune dorst weerstaan, wordt
hem door zijne oude vrienden toegebeten
Geef het inktstel terug.
En hoeveel meer radicale en sooiale
staatsliedec zijn hszweken onder den volks
haat, waar volksgunst hen eerst had ver
wend.
In het klein zagen wij het ook onder
de revolutionairen in ons eigen vaderland.
Hoe menig oud-leider der sociale partij
zag zich met haat vervolgd door hetzelfde
volk dat hem eerst op de handen gedra
gen had.
Van Raag, Croll, Eortuijn, Van der
Goe3. Tot op zekere hoogte ook Heldt en
de minister Van Houten. Zij werden als
verraders of lafaards uitgekreten, of bestre
den met het eigen program, onder de
goedkeuring des volks of der „nationale
vergadering" waarvan ook Heldt in 1886
deel uitmaakte ontworpen.
Dan zijn de antirevolutionaire staatslieden
gelukkig van betere conditie. Het volk
dat zijne overheid eert en zijne vertegen
woordigers zoo lang het maar immer kan
gc'rouw blijft, geeft zijn achting voor de
personen nimmer prijs en betreurt de ge
schillen tusschen geliefde leiders.
Het treedt niet in beschouwingen, maar
het vraagt alleen of het dan niet mogelijk
en noodig is dat de kleine Christelijke
historische partij een blijft in de belijde
nis der beginselen en in de uitwerking
van het gemeenschappelijk aanvaarde
Program.
En de pers ook bij verschil van ge
voelen blijft zonder hardheid en zonder
toornigheid in het hart roepen om het
behoud der zoo noodige eenstemmigheid
van alle christenen het volk en de
volksvertegenwoordigers tegen den ge-
meenschappelijken vijand.
Doch de volksgunst der revolutie is
blind, ook als zij omslaat.
Omtrent de eerste kronijk van Zeeland
in 1551 schrijft de heer Van der Baan in
de Nieuwsbode onder meer het volgende
Ter plaats van het tegenwoordige dorp
Kortgene lag vroegjr eene kleine stad van
dien naam, welke in het begin der 15de
eeuw bemnurd en onder de steden geteld,
doch door verscheidene rampspoeden van
brand en watersnood geteisterd, en einde
lijk door den storm- en watervloed van den
2 November 1532 geheel verwoest werd.
Dit eerste Kortgene was de geboorteplaats
van den kroniekschrijver Jan Jansz. van
Reigershergh, die omstreeks 1510 geboren,
in 1560 te Veere overleden is. Men weet
althans van hem dat hij, na den watervloed
van 1530, waarin zijn geboortestad ook
deelde, naar Veere geweken is, alsmede
dat zijn beide zonen Pieter en Jan, de
eerste in 1502, de andere in 1591, te
Veere overleden, zich zeer verdienstelijk
gemaakt hebben in de bevrijding der stad
Veere van het Spaansche juk.
De eerste kronijk van Zeeland, ontdaan
van vele verdichtselen, waarmede de oude
kronijkschrijvers meestal gewoon waren
hunne verhalen op te sieren, is opgesteld
door Jan Jansz. van Reigershergh, die deze
bij privilegie van Keizer Karei V van 20
April 1551, te Antwerpen gedrukt, den 5
September van dat jaar in het licht gaf.
Na in 1634 te Middelburg herdrukt te
zijn, werd deze kronijk 11 jaar later, aan
merkelijk vermeerderd eu uitgebreid, op
nieuw uitgegeven door den Hoogleeraar
Marcus Zuerius van Boxhorn. Inmiddels
was er ook een kronijk van Zeeland, in
het latijn opgesteld door Jacob v. d. Eijnde,
heer van Haamstede, die door zijn dood
in 1614, zijn werk niet verder had kunnen
brengen dan tot het jaar 1296, hetwelk
dus onvoltooid in 1624 door de Staten van
Zeeland werd uitgegeven. Met behulp van
deze bronnen en van een belangrijk hand
schrift over Zeeland van den Zierikzeeënaar
Anthony de Jonge, heer van Bruinisse,
heeft de Goesenaar mr. Mattheus Smalle-
gange (gedoopt te Goes 28 December 1624
en begraven in de Nederkerk alhier 9
Januari 1710) in 1696 en nieuwe kronijk
vau Zeeland in het licht gegeven. Eu hierop
volgde een nauwkeurige beschrijving van
dit gewest in den „Tegenwoordigen Staat
der Vereenigde Nederlanden" in 1751 te
Amsterdam uitgegeven, waartoevoorzooveel
de twee deelen 'over Zeelond betreft, de
geleerde Zeeuwen Pieter Boddaart, Johan-
nis Plevier, Nieolaas van der Schatte, Ja
cobus Dominicus, Joan van Vrijberghe,
Imar Pauw en Pieter Haak Kerkman de
noodige bouwstoffen leverden, welke be
schrijving ten deele vervolgd is tot het
jaar 1820 door den Middelburger mr.
Zacharias Paspoort, heer van Grijpskerke
en Poppendamme.
13 Dec. '94-
De tweede kamer heeft met 52 tegen
30 stemmen aangenomen het wetsont
werp, inhoudende verdere bepalingen om
trent het raffineeren van suiker van hoog
gehalte. De roomsche leden stemden tegen,
alsmede de heeren Bastert, v. Kerkwijk
Lucasse, v. Deinse, Zijlma, T. Mackay, v.
Alphen, Seret en Smeenge.
De heer Tijdeman stemde op voor, voor
waarde dat de nieuwe suikerwet vóór 1896
door de Kamer kan worden behandeld.
De officier van gez. Ie kl. Borgerhofï
Mulder, van het 3e reg. huzaren te 's-Hage
is benoemd tot chef van het hospitaal te
Middelburg.
Met 1 Jan. is de zeeloods Jan Lenrs,
benoemd tot loodsschipper le kl. in het
6e district van het loodsweafen te Vlis
singen.
Prov. blad bevat de mededeeling dat
de Minister van Binnenlandsche Zaken het
wenschelijk acht dat het bedrag der ver-
goelingen, van Rijkswege te verleenen ter
tegemoetkoming in de buitengewone kosten
van veevoeder, die ten laste zijn gekomen
van de veehouders wier vee wegens mond
en klauwzeer is moeten worden opgestald
of opgehokt, vóór het einde van dit jaar
geregeld zij.
In verband hiermede verzoekt de Comm.
der Koningin aan de burgemeesters, als
er zijn die op eene vergoeding als boven
bedoeld aanspraak kunnen maken, dat dan
de burgemeesters vóór den 16 dezer, aan
den Minister door tusschenkomst van den
Commissaris der Koningin, de noodige voor
stellen indienen.
Prov. Blad. bevat het besluit dat de
sluiting der jacht op hazen, fazanten, kor
hoenders en kwartels in de provincie is
bepaald op Maandag 31 December 1894,
met zonsondergang, en dat het tijdstip van
de sluiting der jacht op houtsnippen en
waterwild nader zal worden vastgesteld.
Nieuwe Geweren! De Vragen des
Tijds bevat een opstel van den heer G.
C. A. Fabius, le-luiteuant der infanterie,
over de nieuwe geweren. De schrijver
komt tot de volgende conclusiën
lo. de betere technische eigenschappen
van het voorgestelde geweer zijn niet boven
bedenking verheven;
2o. afdoende bewijzen voor de deugdelgk-
heid van de kruitsoort zijn nog niet gegeven
3o. het staat niet vast, dat binnen 16
jaren geen beter geweer zal worden ver
kregen
4o. al waren de bezwaren, onder lo.,
2o. en 3o. vermeld, alle opgelost, dan nog
wegen de voordeden niet op tegen eene
uitgave van 9 millioen gulden;
5o. al zou punt 4 onjuist zijn, dan toch
zou de invoering van een nieuw geweer,
vóórdat het oude goed gebruikt kan worden,
een paedagogische fout zijn, welker invloed
op de geheele oefening der infanterie merk
baar zou zijn;
6o. hetzelfde pCt. hetere resultaten van
het vuur met het voorgestelde geweer kan
ook verkregen worden met het oude ge
weer bij eene betere instructie in het schieten
en de aanverwante vakken.
In de dezer dagen te Goes gehouden
vergadering van afgevaardigden der deel
nemers in de eerste Nederlandsche coöpera
tieve suikerfabriek, waren er die gewoon
waren telken jare hunne beetwortelen te
leveren aan Duitsche fabrieken, doch na
tuurlijk in het vervolg aan hun eigen fa
briek de voorkeur zouden willen geven.
Het bleek nu echter, dat op gelijken af
standde kosten van het vervoer alsdan
veel hooger zouden zijn. Vsor vervoer
naar het buitenland kon gebruik gemaakt
worden van het internationaal tarief, ter
wijl bij levering aan de Nederlandsche fa
briek het binnenlandsche tarief van kracht
zou zijn, dat veel hooger is.
De landbouwer klaagt somwijlen dat hij
ten bate van den groothandel in Nederland
soms als een stiefkind wordt behandeld bij
onze wetgevende machtdit voorbeeld van
averechtsehe bescherming is er een nieuw
bewijs voor.