NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 27. 1894. Merifug 1 Ükmficr. Jtegenife Jaargang
Tweede Blad.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Tweede Kanier.
Gemengde Berichten.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Dit Nummer bestaat uit twee Bladen.
De omgekeet-de wereld.
Door heel het land wordt gecollecteerd
voor Lombok.
Men geeft, en gelukkig, overal voor de
nagelaten betrekkingen van hen die daar
sneuvelden.
Zoo doen de particulieren wat de Staat
moest doen.
En omgekeerd.
Door heel het land speelt de Staat school-
mtester, overal bouwt de Staat scholen
en voedt de kinderen op, en kweekt „alle
Christelijke en maatschappelijke deugden"
aan.
Zoo doet de Staat wat de particulieren
moesten doen.
Precies de omgekeerde wereld.
D» Twee Prov.
Van den Zierikzeeschen predikant Ude-
mans, den schrijver van „Het Hoogliedt
van Salomo", vonden wij de volgende levens
beschrijving
Godefridus Cornelisz. Udemans is in 't
begin van 1582 te Bergen-op-Zoom geboren.
Op 18jarigen leeftijd had hij zijne studiën
volbracht. De kerk van Haemstede en
Burcht, op het eiland Schouwen gelegen,
verlangde hem toen als leeraar in de plaats
van den overleden Jan Cornelisz. Kempe.
Den 15en Nov. 1599 werd hij naar zijne
eerste gemeente beroepen en denj 12en De
cember daaropvolgende aanvaardde hij aldaar
zijn ambt. Zijn jeugd was in het begin
velen een ergernis. Doch dit duurde niet
lang, zoodat, toen hij in Juli 1602 naar
Zierikzee beroepen werd, kerkeraad noch
gemeente hem wilden ontslaan. Eerst om
streeks twee jaren later (in 1604) werden
ziji door de „tusschenkomende macht der
HK. Staten van Zeeland tot zijn ontslag
„bewilligd" gemaakt. Predikte Godefridus
Udemans te Haemstede onder veel toeloop,
ook in Zierikzee was zijne bediening „bij
uitstek heerlijk."
Hij voegde zich, toen de strijd tusschen
Remonstranten en Ge.eformeerden uitbrak,
aan de zijde der laatsten. Met Faukelius
woonde hij als afgevaardigde van de kerken
van Zeeland, (in welke provincie geen enkel
Remonstrantsch predikant was) de Confe
rentie van 26 Juni 1616 te Amsterdam bij
en beraamde mede middelen ter verkrijging
van een Nationale Synode en ter bevestiging
der zuivere leer tegen de dolingen der Re
monstranten." Hij ging nog verder. In 1617
door Prins Maurits aan de regeering van
Zierikzee verzocht, om voor de kerk van
Den Haag het Woord te verkondigen, aar
zelde Udemans geen oogenblik om te gaan.
Van October 1617 tot het begin van 1618
bleef hij daar met Walaeus enTrigland.
Nauwelijks weer eenige maanden thuis,
ging hij, met toestemming van Zierikzee's
vroedschap en kerkeraad, voor twee maan
den naar Utrecht dat om die hulpe gevraagd
had, daar het geen gereformeerd leeraar
meer had. Van daaruit begaf zich de wak
kere kampioen voor de gereformeerde waar
heid en praktijk naar de Synode van Dor
drecht van 1618—1619. Hoe zeer daar zijne
talenten zijn gewaardeerd en gebruikt be
wijst het groote aantal commissiën, waartoe
hij benoemd werd. Hij zat in de commissie
om een leersehrift over de vijf geschilpun
ten samen te stellen, in die, om de Latijn-
sche, Fransche en Nederlandsche exemplaren
der Nederl. confessie met elkaar tej vergelij
ken, in die om twee verkorte katechismus-
sen samen te stellen enz. Ook de door het
drijven der Remonstranten ontredderde pro
vinciale Synode van Utrecht stond hij na
mens de generale Synode met raad en daad bij.
Weer in Zeeland teruggekomen heeft hij
in Zierikzee èn de kerken van Zeeland in
het algemeen met de hem van God geschon
ken gaven gediend. Hoeveel tijd hem dit
alles ook kosten mocht, toch vond hij nog
gelegenheid, om een tal van werken over
de praktijk der godzaligheid te schrijven
en uittegeven. Over al die werken ligt
eene frischheid, die ze zelfs voor onzen tijd
nog aantrekkelijk maakt. Wsl vinden wij
bij hem ook die breedsprakigheidwelke
den meesten schrijvers van zijn tijd eigen
is, doch hier is zij weinig hinderlijk. En
als theoloog en als praktizijn staat hij hoog.
Geen wonder, dat de kerk en de Overheid
van Zierikzee hem niet aan de kerk vau
Dordrecht wilden afstaan. „Daar ging een
groote roem van hem uit". Vijftig jaren
omstreeks heeft deze Dienaar van 's Heeren
Woord, Gods kerk in Nederland mogen
dienen. In het jaar 1649 nam do Heere
hem weg.
LOMBOK.
Omtrent de wijze waarop de verraderlijke
overval van 25 op 26 Augustus jl. werd
voorbereid, bevatten de bladen belangrijke
onthullingen
Wij ontleenen er het volgende aan:
Het miljoen dat door den ouden radja
betaald moest worden, werd door hem
grootendeels opgeëischt van zijne adellijke
en rijke onderdanen. Vandaar dat er zoo
gescharreld werd om dagelijks een vol
doende som te kunnen ontvangen en dat
er eenmaal zelfs maar f20000 ter telling
is aangenomen. Daarop is van den colonne
commandant een streng bevel uitgegaan.
Er moest voortaan dagelijks 200 duizend
gulden gebracht worden. Bovendien werd
iu het nieuwe contract het Balische bestuur
erg gekortwiekt. De hooge Baliërs waren
over deze zaken erg ontstemd en op Don
derdag 23 Aug. kwamen in het paleis te
Mataram de heeren bijeen.
Daar waren eerst Ketoet (thans gesneu
veld), dan Djilantik, vervolgens Goesa
(Goesti Wonosari, wiens hoofd ons later
te Ampenan gebracht is), dan Goesti Comang
Pengson en een vijftal andere Poengawah's.
Alles omtrent deze vergadering weten
wij van een Baliër, Akam, toen oppasser
van dien Goesa, thans in onzen dienst.
Hij heeft de vergadering bijgewoond, ten
minste onder den troep bedienden heeft hij
in de nabijheid vooraan op den grond ge
zeten en op die wijze iets gehoord.
Ketoet heeft dair geheel gezwegen. Dji
lantik heeft den opstand sterk ontraden,
Goesa en Pengson voerden er het hoogste
woord. Zij waren zeer ontstemd dat de
„Kompanie" al hun geld nam en hun macht
voor altijd knotte. Zij haalden de anderen
over tot het plan den volgenden avond
(24 Aug.) onze bivouaks aan te vallen.
Den morgen daarop zijn toen de geweren
uitgedeeld. In de poeri tegenover het
hoofdkwartier, alles tusschen de muren,
onzichtbaar dus, had die uitreiking plaats.
Ware die overval Vrijdagavond doorge
gaan, dan zou het hoofdkwartier geheel
in handen des vijands gevallen zijn, daar
het slechts door een kleine wacht aan de
poort bewaakt werd. Maar van een der
belhamels stierf in den loop des daags een
echtgenoote, en de ritueele plechtigheden,
bij dit sterfgeval noodzakelij k, hielden de
heeren terug van hun opzet. De daarop
volgende dag, Zaterdag, werd nu voor
het plan uitgekozen, en, zooals wij helaas
ondervonden hebben, is het toen ook
volvoerd.
Djilantik heeft in boosheid Tjakra ver
laten, toen hem bleek dat hij het verraad
niet bezweren kon. Behalve zijn medeplich
tigheid door zijn zwijgen, schijnt hij overi
gens niet actief vijandelijk tegen ons te
zijn opgetreden.
De commandant op Kaleh heeft f 1425
aan rijksdaalders weten terug te krijgen
van de Sasaks. Toen hij vernomen had
dat de Sasaksche bevolking van Sida-
joeng in het bezit was van rijksdaal
ders uit de gouvernementskisten, die wij
in het bivouak Mataram hadden moeten
achterlaten, toen heeft hij met ophangen
gedreigd als de dieven het geld niet brach
ten; en ziet ze hebben hem die f1425
gebracht, die al van de duiten gekocht
was.
Een Europeesch fuselier, naar den vijand
gedeserteerd, is door Sasaks opgepakt en
teruggebracht, door den krijgsraad ter dood
veroordeeld en daarna opgehangen.
Veel bouwkundig schoons van de Bali-
neezen is door de onzen vernield.
De stijlen en deuren der tempels en
poeri's zijn bijna alle van prachtig snijwerk
voorzien en verguld. De muren, gedeelte
lijk van klei en steenen opgetrokken, zijn
meestal bepleisterd en met schilderwerk
bedekt. De poorten prijken met beelden,
boven of naast den ingang. In de tempels,
slechts door muren omringde ruimten, treft
men vele steenen altaren aan, welke aan
verschillende godheden zijn gewijd. Blijk
baar wordt op deze altaren geofferd, daar
zich op elk der steenen hoopen asch be
vinden,
Twee officieren op Lombok, die bij
de vermeestering van Mataram aanwezig
waren, zagen, toen het gevecht zoo goed
als geëindigd was, een Baliër bezig zijn
vrouw te krissen, terwijl een kind weldra
hetzelfde lot zou m ieten ondergaan. Ge
dreven door een edelmoedige gedachte,
schoten de officieren toe, legden den Ba
liër neer en redden het kind, een meisje,
dat zij naar de bivak meevoerden. Met
de redding van de kleine achtte echter geen
der redders hün taak afgedaan. Integen
deel, er bestond verschil van gevoelen wie
van beiden het kind bij zich zou houden
om het verder op te voeden. Zoo kwam
het eindelijk tot een vergelijk, dat kapi
tein S. het meisje behield.
De kleine toonde reeds spoedig haar
aanhankelijkheid, door zich met alle macht
er tegen te verzetten, wanneer de officie
ren uitrukten, terwijl zij in den grootsten
angst verkeert, wanneer er schoten vallen.
30 Nov. 1894.
Bij kon. besluit zijn benoemd tot
dijkgraaf voor den polder Borrenbrood, C.
van Schelven en tot lid van het bestuur
der waterkeering van den calamiteusen
Hoofdplaat- en Thomaespolder, C. B. Tem
merman.
Bij Provinc. blad no. 118 geeft de
commissaris der koningin aan de burgemees
ters in Zeeland kennis dat de minister van
oorlog hem heeft medegedeeld, dat voortaan
bij keuringen van paarden de bescheiden,
bedoeld in de circulaire, opgenomen in Prov.
blad no. 35, niet meer door de voorzitters
der keuringscommissiën zullen worden ge
vorderd.
Voor de terugbetaling der door of van
wege de eigenaars der paarden betaalde tol
gelden zal dan alleen eene quitantie worden
gevorderd, wanneer aan eenzelfden persoon
ter zake, meer dan een gulden moet worden
gerestituëerd.
In dat geval is het echter voldoende, dat
de persoon die de paarden ter keuring aan
biedt, voor voldaan teekent.
Vlissingen, 30 November 1894. In
eene heden namiddag te 3 uren onder voor
zitterschap van den heer Tutein Nolthenius,
burgemeester gehouden zitting van den ge
meenteraad, werd na lezing en goedkeu
ring dor notulen van de vorige zitting,
mededeeling en overlegging gedaan van
de ingekomen stukken, waarna werd over
gegaan tot de benoeming van een keur
meester van het slachtvee en vleesch.
Ter benoeming urerden door Burg. en
Weill. uit de sollicitanten naar die
betrekking voorgedragen
P. O. Couperus te Bolsward, J. W. van
Dijk, te Nieuwer-Amstel en D. Sanders te
Kwadijk, en als zoodanig benoemd P. O.
Couperus te Bolsward.
Als lid van het algemeen armbestuur
werd herbenoemd de heer C. F. Maenhondt.
Als lid van het college van regenten van
het Gasthuis de heer J. Ie Sage van Hoeve
Wordt besloten tot den onderhandschen
verkoop aan den heer P. van Beers van
11 X 23. 25 M. gemeentegrond op het zg.
„Eiland" a f2 de Ma, alzoo tot een bedrag
van f 511,50 170,40. voor frjttoir-
kosten.
Aangenomen wordt het voorstel van
Burg. en Weth. tot het geven van ver
gunning aan de maatschappij tot exploitatie
van gronden tot het afstaan van duingrond
aan de Vlissingsche Burger-vereeniging tot
het bouwen van 2 villa's op de duinen.
Vervolgens wordt goedgekeurd de reke
ning over 1893 van den Middelburg-Vlis-
singschen rijweg, bedragende in ontvangst
f855,13', in uitgaaf f712,38 alzoo met
een goed slot van f 142,75\
Het verzoek van den heer A. Buskop,
om teruggave van door hem betaalden
Hoofdelijken omslag over de jaren 1891,
1892 en 1893, wordt op advies van Burg.
en Weth. gewezen van de hand.
Wordt besloten tot den aankoop van een
rijtuig voor het vervoer van lijders aan
besmettelijke ziekten voorde som van f 50.
idem tot het geven van vergunning aan
W. Hendrikse tot het uithangen van een
reclamebord voor zijn perceel in de Paar-
destraat
idem tot vermindering der pachtsom van
A. Pierens van de pacht van het grasge
was langs den Badhuisweg en Singelweg
tot de respectieve bedragen van f 1 en f 2.30,
waarna de zitting wordt gesloten.
Kneipp en tabak. Onder de stellingen,
te vinden achter de dissertatie, waarop
dezer dagen te Utrecht tot doctor in de
geneeskunde p»omoveerde de arts I. P.
Elias, komen deze opmerkelijke stellingen
voor
Stelling XIX. „De watergeneeskunde
van Kneipp moet geacht worden eene char
latanerie te zijn van het zuiverste
„water". Zij heeft echter deze verdienste,
dat zij lichaamsreiniging populair maakt."
Stelling XVI. Tegen het gebruik van
tabak moet, als tegen eene ernstige volks
kwaal van geneeskundige zijde met meer
aandrang gewaarschuwd worden."
Kwakzalverij.
Donderdag zijn de algemeene beschouwin
gen over de Staatsbegrooting begonnen.
De heer Heemskerk, hopende dat het
Kabinet vóór 1897 kiesrechtherziening op
ruimen grondslag zal geven, ontwikkelt
zijn bedenkingen tegen de samenstelling
van het ministerie, dat het karakter draagt
van een Kabinet, dat belangrijke voorzie
ningen zal uitstellen en een ministerie is
uit den oud-liberalen tijd in plaats van
een coalitie-ministerie.
Bovendien de richting Roëll verschilt
te veel met de beginselen-Van der Kaaij
en Van Houten, die ook ten aanzien van
het kiesrecht minder verzoenend zijn dan
de heer Roëll, die voor kiesrecht-herziening
toch nog meer aangewezen was, dan zijn
beide ambtgenooten, welke vurige voor
standers zijn van het capaciteiten-stelsel,
dat spreker verwerptoverigens gelijktij
dige regeling van het provinciaal en ge
meentelijke kiesrecht betreurende, acht hij
den oorsprong van het Kabinet een beletsel
voor specifiek-liberale hervormingen. Verder
betoogt hij dat van verbetering der ge-
meente-finantiën niets kan komen bij gebreke
van geld en zoolang de gemeentekassen
niet ontheven worden van de kosten van
openbaar onderwijs. Dus de eenige politieke
taak van het ministerie is kiesrechtregeling
behoudens misschien herziening der perso-
neele belasting. Desniettemin dringt hij
aan op behartiging der economische volks
belangen met het oog op de klachten van
nijverheid en landbouw. Zoo kunnen maat
regelen in het belang der werklieden be
kostigd worden uit meerdere opbrengst
tarief-herziening. Graanrechten-heffing is
meer bereikbaar dan afschaffing der grond
belasting, en geringe broodprijs-verhooging
wordt ruim opgewogen door meer werk en
loon. De regeering bevordere ook klein-
grond-bezit onder de landbouwbevolking.
Hij betreurt het dat de regeering behalve de
Min. van Koloniën, koud is voor de gees
telijke behoeften der natie.
De heer Iverdijk doet scliorp uitkomen
dat het kabinet is opgetreden voor kies
recht-herziening en houdt het aan de toe
zegging op dit zittingsjaar kiesrechtrege
ling in te dienen. Hij bespreekt breedvoe
rig den linancieelen toestand, welken hij
voor de toekomst donker inziet wegens
de steeds toenemende uitgayen met name
voor doode weermiddelen.
kuch i s/Ail K\.
Arrondissements-Réchtbank te Middelburg
Heden Vrijdag zijn veroordeeld wegens^
beleediging van een ambtenaarA. V.
51 j., koopman, Clinge, tot 7 d. gev. straf'
beleediging C. B., 22 j., landbouwer'
St. Kruis, tot f8 b. s. 8 d. h.
diefstal: A. B., 26j., scheepstimmerman
Ridderkerk, tot 3 m., en P. M., 74 j., koop
man, Sluis, thans te Middelburg in hechte
nis, tot 2 m. gev. straf, laatstgenoemde
mot min lering van den tijd in verzekerde
bewaring doorgebracht
beleediging wan een ambtenaar en bescha
diging J. O., 33 j., arbeider, Ierseke, tot
3 w. gev. straf
strooperijC. A. B., 13 j., en M. v. B.,
10 j., beiden Wemeldinge, ieder tot f 3 b.
s. 3 d. h., en
mishandeling: P. D., 20j., visscher, Ar-
nemuiden, tot 7 d. gev. straf, on J. P. d.
R., 16 j., visscher, Vlissingen, tot f5 b.
s. 5 d. h.
Allen in de kosten
VrijgesprokenJ. d. J., 24 j., arbeider,
Oudeiande, P. d. Q,., 15 j., fabrieksjongen,
Vlissingen, en H. J., 42 j., schilder, li. R.
39 j., hvr. van H. J., en W. J., 13 j.,
zonder beroep, allen Middelburg, allen be
klaag! van mishandeling, en J. v. d. G.,
16 j., A. v. W., 19 j., en W. H. d. 11., 18
j., arbeiders, IJricwegen, beklaagd van
strooperij.
Goes. De collecte voor de Werkver
schaffing met de nog toegezegde bijdragen,
en de nog te ontvangen contributiën van
den Chr. Volksbond, beloopt te zamen eene
som van f1187.
Vlissingen. Benoemd met 16 Dec.,
a. s. tot kantoorknecht op het spoorweg
postkantoor AntwerpenAmsterdam, ter
standplaats Antwerpen, de brievenbesteller
C. Collet, alhier.
De gemeenteraad van Wolfaarts-
dijk verleende Woensdagnamiddag aan
den heer K. van der Slikke over 1894
eene gratificatie van f 50 voor het bezit
ten der acte van hoofdonderwijzer. De
heeren C. Castel, onbez. rijksveldwachter
aldaar, en Drijver, rijksveldwachter 's Heer-
Arendskerke, ontvingen voor bewezen poli-
tiediensten respectievelijk f 20 en f 5.
Verder werd besloten de levering van een
stel nieuwe schoolbanken voor een der
lokalen van de school te Oostkerke aun
te besteden en de boomen rondom de
school te Oud-Sabbinge onder den hamer
te brengen. M. C.
Donderdag ochtend omstreeks half-
vijf ontstond bij den landbouwer C. Bruin
zeel te viake naar men zegt toen de vrouw
de kachel aanmaakte een schoorsteenbrand,
die aan het woonhuis veel schade toebraeht,
maar bovendien het gevolg had ifet de
schuur, met een voorraad hooi en granen,
benevens de inspan in de asch werd ge
legd. Het vee werd gered.
De brandweer uit Schore trad .kracht
dadig op en slaagde er in het huis te
bewaren.
De gebouwen waren verzekerd bij de
brandwaarborgmaatschappij voor Zeeland,
directeur de heer P. B. van de Kreke, te
Middelburg, en de roerende goederen bij
eene buitenlandscbe maatschappij.
