NIEUWSBLAD
CHRISTELIJK-
Be Remonstrantsche Troebelen.
c. VAN STRIEM,
Ho. IS. 1894.
8 looemfiec.
JlcgptjrfR laatgang.'
VERSCHIJNT
PRIJS
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
It ECHTSXA K K\.
III IU1 I 3 I U111 U 1
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p p0,95.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 re ge ij
Familieberichten
meer 10 cent.
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel,
-f- Keizer Alexander III.
De Czaar is gisteren na een lang en bang
lijden in den ouderdom van 49 jaren be
zweken. Hij overleed te Livadija, waar hij
zich op herstel van gezondheid had heen
begeven.
Dit is eene smartelijke tijding, die in de
eerste plaats zijne familie en zijn land maar
in de tweede plaats de vorsten en volken
van Europa zeer treffen moet.
Zijn heengaan op dit oogenblik is eene
ramp voor Europa en kan zoo de Heere
het niet verhoedt groote veranderingen
ten gevolge hebben.
Te midden van het gewoel der volken
dezen grooten vorst, op zoo krachtvollen
leeftijd te zien heengaan, moet droevig stem
men allen die oog gekregen hebben om te
letten op de teekenen der tijden.
Wij willen hopen dat wij mis zien wan
neer wij deze gebeurtenis als de voorbode
van ontzaglijke veranderingen beschouwen.
Het nihilisme, voortgewoekerd onder den
druk, dien de overledene dit had opgelegd,
zal nu te fierder zich verheffen.
Reeds jubelde het socialisme in Duitsch-
land dat het blijft, waar zijne bestrijders,
als Bismarck en von Caprivi, vallen niet
minder hard zal het geschreeuw van het
nihilisme in Rusland zijn over den triomf
dien het door den dood van dezen vorst
tegemoet gaat.
En het moet erkend, zoo de staatkun
de der vorsten tegenover de woelingen der
natiën geen andere dan vieesclielijke wa
penen bezigt, zal aan het ongeloof en de
revolutie, in al zijne openbaringsvormen,
de eindoverwinning te beurt vallen. Slechts
met geestelijke wapenen is de geestelijke
vijand, de geest van den afval, die mislei
den slechts tot zijne werktuigen kiest, te
verdrijven.
En hierin heeft dit hoofd der Grieksche
14)
EEULLETON.
Het antwoord der remonstranten Epis-
•opius was hun woordvoerder voldeed
de Synode niet en nu werden 13 hunner
als beschuldigden ter verantwoording ge
roepen.
Episcopius weigerde echter, namens al
len, de synode als hun rechter te erkennen,
doch verklaarde zich bereid de remonstrant
sche gevoelens in de vergaderingen der sy
node te komen verdedigen. Dit werd hem
toegestaan.
De lange geschiedenis dezer kerkelijke
zaak gaan wij echter in dit blad voorbij.
Volstaan wjj slechts met de mededeeling,
dat de discussies niet konden worden voort
gezet en dat ten slotte de synode niets an
ders overschoot dan de vijf artikelen der
remonstranten aan een nauwkeurig onder
zoek te onderwerpen.
Een onderzoek, dat maanden duurde en
tot uitkomst had dat met algemeene stem
men de remonstrantsche predikanten uit
de synode werden gezet.
Dit geschiedde den 16 Januari 1619.
Wij zullen den lezer niet vermoeien
met verslag te doen vau de 180 zittingen
door de synode gehouden om deze dingen
tot klaarheid te brengen voor de gemeente.
Vermelden wij alleen dat in de zitting van
24 April daaraanvolgende de leer der re
monstranten als onschriftmatig en zondig
werd veroordeeld, de gedaagden werden
afgezet van hunne bediening, en het oor
deel omtrent de overige remonstrantsche
predikanten aan de provinciale ..synoden,
aan de classen en kerkeraden werd aan
bevolen.
Voor ruim twee derden besteedde de
synode hare zittingen aan de bespreking
en behandeling der remonstrantsche ge
voelens.
kerk, helaas, geen blik gehad.
Met ijzeren hand, schoon eerst met eene
liberale staatkunde ingenomen, ja dwepende
zelfs met de Fransche natie, heeft Keizer
Alexander III de vijanden van zijn Troon
ondergehouden, en de Grondwet, door zijn
vader in gereedheid gebracht, weder weg
geborgen.
De 13de Maart 1880, de gruwelijke Zon
dagmiddag waaropzijn vader door dynamiet
verscheurd en verminkt, als slachtoffer van
een ontzaglijk sluipmoordena rsheir gevallen
was, heeft aan de staatkunde van den zoon
een andere leiding gegeven en van den
dwependen goedgeloovigen liberaal een
nuchteren wantrouwenden conservatief ge
maakt. Wie zal het wraken
En toch zijn bestuur was in vele op
zichten weldadig.
Want Alexander III was rechtvaardig
en gestreng, niet het minst jegens zich-
zelven.
Zich de rust en de huiselijke genoegens
ontzeggende, arbeidde hij dag en nacht aan
het welzijn zijns volks, tot ontmaskering
van kuiperijen, tot afschaffing van logen
en gewinzucht, tot bescherming van de ver
drukten. Toch heeft dit, gelijk men weet,
niet kunnen verhinderen dat den Keizer
van dit ontzaglijk groote rijk veel onrecht
verborgen bleef. De vervolging van Joden
en Stundisten, althans van laatstgenoemden,
schijnt niet altijd met zijne voorkennis te
zijn geschied. Toch was hij in beginsel,
als hoofd zijner kerk voorde verwijdering
van allen welke die kerk en zijne alleen
heerschappij over haar, gelijk die over den
Staat in den weg stonden.
Na 1889 werd zijne staatkunde gericht
op de handhaving van den Wereldvrede.
In dit opzicht verliest Europa veel aan
hem, en staart het op zijn lijk als op een
gestorven, zoo niet onbereikbaar ideaal.
Dan, de Heere die het leven der vorsten
als druiven afsnijdt, doet alleen wat wijs en
goed en recht is en tot heil voor Zijne
gemeente, tot uitbreiding van Zijn Konink-
Alleen de voorlezing en behandeling
der stellingen tegen de remonstrantsche
leer in vorm gebracht vereischten achttien
zittingen.
Toen de voorlezing gedaan was, ging de
Synode in het gebed, en de voorzitter
dankte voor de groote eendrachtigheid van
al de collegiën in de leerstukken. Daarna
werden de Nederlandsche doctoren Poly-
ander, Walaeus en Trigland met de buiten-
landsche Scultetus, Deodatus en den bischop
van Landaven benoemd om uit al de ver
schillende beoordeelingen en veroordeelin
gen van de remonstrantsche leer een synodaal
besluit en eenige canones samen te stellen.
Deze, bekend als de vijf artikelen tegen de
remonstranten, werden vastgesteld.
Laarna werd onder meer besloten den
Bijbel te doen opnieuw overzetten.
Dit werk was reeds opgedragen gew eest
aan Marnix, den vriend van Oranjena
zijn dood zette de prediker Helmichius
zijne taak voort, en toen ook deze tot
zijne rust was ingegaan, nam zijn collega
Cornelius dat gewichtige werk ter hand.
Doch ook deze was gestorven en moest
nu dit werk onafgedaan blijven rusten?
Dit mocht niet.
Andere landen hadden reeds zulk eene
getrouwe Bijbelvertaling. Nederland moest
er ook eene hebben.
En zoo benoemde de synode zes dienaren
des Woords om dit werk voort te zetten,
met bepaling dat zij al dien tijd niet moch
ten arbeiden in de gemeente.
Drie werden aangewezen voor de over
zetting van het oude-, en drie voor die
van het nieuwe testament en de appocryphe
Boeken.
Genoemde overzetters warenvan het
Oude Testament Bogerman, predikant te
Leeuwarden, Baudart, predikant te Zutfen,
en Bucerus, predikant te Veere van
het Nieuwe TestamentRolandus predikant
te Amsterdam, Faukelius, predikant te
Middelburg, en Cornelij, predikant te Enk
huizen.
rijk, en tot eer Zijns Naams strekt.
Een telegram uit Livadija behelst over
de laatste oogenblikken van den Tsaar het
volgende De Keizer was bij het volle
bewustzijn. De Keizerin bleef steeds bij
hem. De Keizer blies zacht den laatsten
adem uit, omringd door zijn geheele gezin.
Van het lijk namen de kinderen en bloed
verwanten des Tsaren afscheid, gevolgd
door de hofbeambten, de leden van het
keizerlijk gevolg en de paleisbedienden. De
Keizerlijke vlag werd op het paleis half
stok geheschen, onder het gebulder dei-
kanonnen. Kort na 4 uren 's namiddags
werd aan Keizer Nicolaï Alexandrowitsj
op het plein voor het paleis de eed van
trouw gezworen.
LOMBOK.
Betreffende de verovering van Pasingan-
gan wordt uit Ampenan aan de J.-B. ge
meld
In de kampong vond men vele lijken,
langs den grooten weg telde men er vijftien
waaronder dat van een erg hoogen mijnheer
met zijden kleederen en gouden kris. Wel
licht is dat Poetoe zelf, de „vorstentelg",
die met zijne getrouwen zijne vesting tot
den dood verdedigde. Men vond in de
kampong behalve de versche lijken, nog
vele andere, die reeds dagen oud bleken.
Enkelen hadden vreeselijke wondenklaar
blijkelijk zijn zij de slachtoffers der ruim
toegezonden granaatscherven.
Onmiddellijk achter de troepen volgden
de Sassaks, de „hulpbenden". Ze waren
gedeeltelijk van Praija gekomen en hadden
zich onder hun hoofd Mamisapia in de
benting te Sekar Bela aangemeld. Die hulp
benden evenwel hielpen niets. Zij deden
niets dan rooven. Alles werd uit de ver
laten huizen door hen weggehaald en uren
lang zag men mannen, vrouwen, kinderen,
paarden, alles wat maar dragen kon, met
zware lasten paddi over den weg sjouwen.
Intusschen stond al gauw de kampong-
Hunne overzettingen zouden worden over
zien door 14 godgeleerdenvoor ieder ze ven.(
Na het desbetreffend besluit werden van
wege de synode gedeputeerd Bogerman,
Faukelius en Hommius, de eerste voorzitter,
de tweede bijzitter en de derde scriba dei-
synode, met professor Polyander om de
„Heeren Staten Generaal te bedanken voor
de weldaden aan onze kerken bewezen, zoo
in derzelver goedertierene bescherming als
voor de samenroeping dezer synode" en
hun mededeeling te doen van het besluit
betreffende de Bijbelvertaling.
De laatste zitting, de 180ste, werd ge
houden Woensdag den 29 Mei 1619.
Toen de handelingen der Synode ten einde
gebracht waren, ook de afgevaardigden der
Staten waren met alle afgevaardigden dei-
kerken aanwezig, sprak de voorzitter Boger
man een kort gebed uit.
Daarop stonden allen van hunne zetels
op en begaven zich naar de groote kerk,
waar ds. Lydius eene predikatie hield uit
Jesaja 12 1, 2 en 3.
De spreker wees op den desolaten toestand
der kerken, op de uitredding door God
geschonken en op de aanvankelijke weder
opleving waarvoor hij den Heere dankte.
Toen de preek geëindigd was, keerden
allen weder tet de vergaderplaats. De
voorzitter begaf zich echter eerst met de
assessoren naar het Raadhuis, waarheen de
gemeenteraad, na de preek, was terugge
keerd en dankte namens de geheele Synode
den „Achtbaren Magistraat" der stad voor
„de zeldzame Godvruchtigheid, beleefdheid
en milddadigheid die hij aan al de Neder
landsche kerken en derzelver Synode gunstig
had bewezen".
Toen allen in de vergaderplaats weder
bijeen waren, sprak ds. Bogerman weder
een gebed uitwaazop Muys van Holi,
in naam van de Politieke Commissarissen
ter Synode, allen dankte voor de vlijt en
trouw in het voorstaan der Gereformeerde
waarheidon verklaarde dat de Staten
Generaal met den volbrachten arbeid dei-
in brand, voor zoover hij door het kanoi
vuur nog niet uitgebrand was, en tegen de
middag waren dan toch de Sassaks bezig
muren om te leggen. Het volkje is anders
liever lui dan moe, en het moet hun sterk*
bevolëto worden, nog wel met krachtige
hulpmiddelen, anders doen ze niets dan
rooven en kijken.
2 Nov. '94
Westkapelle. Den heer L. Roelse
Wzn. is op zijn verzoek eervol ontslag
verleend als brievengaarder.
Zierikzee. De heer J. Broeke, com
missaris van politie alhier, is overgeplaatst
te Amersfoort.
De verkiezing voor een lid der tweede
kamer in het kiesdistrict Den Helder is af-
geloopen.
Er waren 11 candidaten, dus nog 2 meer
dan in ons vorig no. gemeld werd.
Herstemming is noodig tusschen de hh.
A. P. Staalman, lib. met 558, en J. J.
Kraakman, roomsch, met 281 van de 1950
geldige stemmen.
Het is ongehoord dat zelfs in dit district,
waar het modernisme zoo oppermachtig is,
een roomsehe candidaat in herstemming
kan komen.
De heer Staalman is de candidaat dei-
ontevredenen, namelijk met de tien overige
gestelde candidaten.
Op de twee in herstemming komenden
volgden in stemmencijfer de heeren ds. v.
Calcar, lib. candidaat der Terschellingers,
met 256 oud-minister Jansen, candidaat der
overige eilanders met 242 Stooker, cand.
der stadsche liberalen, met 213, Frowein,
cand. der radicale liberalen, met 158 v.
d. Bosch, cand. der onderofficieren met 91
J. Korver, cand. der antirevolutionairen
met 75, Yerhey, cand. der Nieuwediepers,
met 40, A. Maas, gunsteling vau Neptunus,
met 14 en Volck, candidaat van „veie" kie
zers met 7 stemmen.
i au—ECT^BBHOTB—gen
Synode zeer ingenomen waren; en dat- zij
ten allen tijde de zuivere religie in deze
landen zouden handhaven.
Daarna richtte de voorzitter nog een
woord tot allen.
Hij gedacht in den breede den zegen aan
de Kerken geschonken en dankte de afge
vaardigden voor hun trouwe opkomst
alsmede de Politieke Commissarissen voor
het voorzichtig beleid en de heilzame ad
viezen waarmede zij de Synode hadden
gediend.
Voorts verzocht hij indien iemand iets
menschelijks mocht zijn bejegend, dit wel
te overzien en de menscheiijke zwakheid
ten goede te houden.
Bogerman dankte, de vrienden gaven
elkander plechtig de rechterhand der onder
linge gemeenschap en „onder overvloedige
betuiging van broederlijke eendrachtigheid
en liefde in den naam des Heeren" ging
de vergadering uiteen.
De Synode van 1618,'19 heeft ruim
een miljoen gulden gekost.
Het is veel.
Maar het is niet te veel, als men let op
het kostelijke t»%rk der Bijbelvertaling, die
tot de beste welke tot heden bekend zijn
gerekend wordt. De beste, ook uit het
oogpunt van getrouwheid in taal en stijl
VI.
GEVOLGEN.
Ter uitvoering van de besluiten der
Synode werden 280 remonstrantsche pre
dikanten afgezet.
Uitgenoodigd om voor Commissarissen der
Staten Generaal te verschijnen, werd hun
door dezen aangezegd dat zij stilletjes gaan
leven moesten en dat zoo zij dit deden,
de Staten voor hun onderhoud binnen of
buiten 't land naar hun eigen keuze zouden
zorgen.
Hun werd hierbij eene verklaring ter
teekening aangeboden, waartoe evenwel
slechts een zeventigtal zich lieten vinden.
Van deze 70 hebben er 18 hunne teekening
terstond weder ingetrokken. Het meeren-
Verkrijgbaar tegen 3% a 4 pCt.
Inlichtingen geeft
s-IIeer Hendrikskinderen.
De Antirevolutionaire Kiesvereoui-
gins te...Se>-wa,iilfrfgefi„LW.l heelt, in
vink (lib,), op wien 1812 stemmen uitge
bracht werden. Mr. Povel kreeg 1513
stemmen. De opkomst der kiezers was we
der belachelijk klein. Er zijn ongeveer
24000 kiezers in Amsterdam, 't Is of deze
kiezers metterdaad ons willen toeroepen
ziet eens hoe belangeloos wij zijn: wij wil
len algemeen kiesrecht, doch niet voor ons,
wij maken er toch geen gebruik van;'tis
maar voor die anderen.
Nu, uitbreiding' van kiesrecht zon mis
schien wat meer belangstelling voor de
verkiezingen kunnen veroorzaken.
Arondissements-Rechtbank te Middelburg.
Heden, Vrijdag, zijn veroordeeld wegens:
overtreding der drankwethet doen van
eene belofte aan een ambtenaarmet het
oogmerk om in strijd met zijn plicht in
zijne bediening iets na te laten en beleedi-
giug van een ambtenaar: P. 1'., 32 j.,
werkman, Steenbergen, tot 7 d. gev. straf
en f 3 b. s. 3 d. h.
beleediging J. de W., 28 j., arbeider en
onbez. rijksveldwachter, Wemaldinge, tot
f 5 b. s. 5 d. h.
straatschenderijJ. O., 38 j., werkman,
Ierseke, tot f 3 b. s. 3 d. h.
mishandeling en vernielingJ. F. J., 22
j., werkman, Ierseke, tot 1 m. gev. straf.
mishandeling: J. H., 22 j., arbeider,
Westkapelle, tot 2 m. gev. straf; C. v. S.,
21 j., Ierseke, totf 5 b. s. 5 d. li., en M. V.,
29 j., hvr. van P. H., zonder beroep, Hein-
kenszand, tot f 1 b. s., en
diefstal: J. v. H., 11 j., zonder beroep,
Goes, tot f 3 b. s. 3 d. li., en Abr. v. d. B., 13
j., arbeider, Ierseke, tot f0.50 b. s. 1. d. b.
Inzake P. H., 47j., koopiqan te Breda,
appellant van een vonnis vaii het kanton
gerecht te Goes, waarbij liij ter zake van
overtreding van het reglement op de spoor-
deel ruim een tachtigtal werden hierop
uit het gebied der Vereenigde Nederlanden
verbannen, en weggebracht naar plaatsen,
door henzelven uit te kiezen. De meesten
lieten zich naar Waalwijk brengen; en
onder hen was ook Episcopius.
Andere remonstrantsche predikanten ble
ven en hielden geheime samenkomsten, of
verwekten opschudding.
Voor beide soorten van delicten werden
zij gestraft. Wat het eerste betreft, hierin
gaven op hun beurt de Contra-Remon
stranten een blijk van geloofsvervolging.
Dat de Remonstranten uit de Hervormde
Kerk werden gebannen, was eene recht
vaardige strafdoch omook zelfs in besloten
plaatsen hun 't samenleven te verbieden,
gelijk Rome onder Spanje's protectie het
eens den Geuzen had belet; dit was niet goed.
Ongeveer een 40-tal werden Roomsch of
voegden zich bij de Libertijnen en Deïsten.
Een enkele keerde met overtuiging tot de
gereformeerde uitlegging weder.
In het theologisch seminarie, eenige jaren
te voren te Leiden opgericht, het Staten
College geheeten, werden Vossius enBarlaeus,
twee leden van den Muiderkring, om zijne
beroemde dichters, voor het meerendeel
tevens heftige anti-calvinisten, bekend, als
Regenten afgezet.
Barlaeus was reeds op de Zuid-Hollandsche
Synode uit alle kerkelijke betrekkingen
ontslagen, en bad de acte geteekend, waarbij
hij zich verbond niet meer te zullen prediken.
Vossius hinkte nog wel een weinig op
twee gedachtenwat hem denkelijk latei-
het ambt als Hoogleeraar in de Welsprekend
heid aan de Hoogesehool te Leiden heeft
bezorgd.
Z0 is tot stand gekomen in de jaren
van 1626 1635. En het is opmerkelijk dat,
toen haar hewerkers te Leiden bijeen waren
gedurende de vreeselijke pest, die in ge
noemde stad 20,000 mensehen deed sterven,
niemand van hen door die gevreesde ziekte
werd aangetast.
Wordt T ervolgd.
