NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. CHRISTELIJK- HISTORISCH De Remonstrantsche Troebelen. lo. 11. 1894. Hl- Stad Zierikzee eland. 'ELEGRAAF". liip „Schelde" midienst Maldeghem, ►otdienst Hulst-Vlake idienst. ist Midd.-Vliss. (DoïuCecifttg 25 0cfo6et. flegmtfr laacptio- VERSCHIJNT PRIJS DER ADVERTENTIËN G. M. KLEMKERK, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. GR VANRECHTEN. 12) - OTDIENST. liegen plaatsen, it. ische tyd). Van Rotterdam: Dinsdag 23 11. Woensdag 24 10.30 Donderdag25 10.30 Vrijdag 26 10.30 Zaterdag 27 10.30 Zondag 28 10.30 Maandag 29 11. Dinsdag 30 11. Woensdag 31 10.30 ct. van Antwerpen Woensdag 24 2.30 Vrijdag 26 3.30 Zondag 28 5.30 Woensdag 31 7. ct. Van Rotterdam Woensdag 24 9.30 Vrijdag 26 10. Maandag 29 10.30 Woensdag 31 10. Draaibrug 6,23, 8,28 L3. iar Maldeghem 5,31, 35, 5,20, 8,26. laar Draaibrug 7,45, 35. ir Breskens 6,50, 8,50, 0. Sluis 5,31, 6,9, 7,43, 2, 5,25, 7,40, 8,24. ibrug 5,51, 6,29, 8,15, ,1, 7,20, 803,, 8,43. OTDIENST ury en Zierikzee. kzee Spoorweg Goes Oct. nsche tijd. Van Zierikzee 'amorg. 'smid Maan.22 7.50 3.— 2.— Dins. 23 Woen24 Dond.25 Vrijd.26 Zater.27 Zond. 28 Maan.29 Dins. 30 Woen31 7.50 7.50 6.— 7.50 7.50 11.30 6.30 7.— 7.50 3.— 3.— 3.— 3.— 3.— 3.— 3.— OTDIENST •ELB.-ROTTERDAM. •nsche tijd.) 1st Van Van [iddelbnrg. Rottordam. voorm. voorm. 8.45 8.15 8.45 8.45 8,45 8.45 8.45 8.45 9.— 8.15 8.15 8.15 8.15 8.15 8.15 8.15 10 min. na kloktijd) iLIJKS. liar Vlake 3.35 uur. ralsoorden uur. Isoorden vm. vm. 4,50 7,50 vm. 7, 11, onmiddellijk na aan- 8,50, inm. 12,50, rSDIENST "HE VEER—GOES, ondering Tan Dinsdag. Vertrek Veer 's morg. 's avonds 5,uur. 's morg. 8,21, 'snamid. 's avonds 6,30. Des 's morg. 9,—, 's av. (Slot Ostende), 'g nam. 30 van het Veer ver lig) door naar den trein, irtrekt. trek ongeveer Voorm. *5,20, *6.35 11,Namid. 12, 6,—, 6,45, 8,—. oormiddag 5,05, 7,10, -. Namid. 12,05,1,40, 0, 7,05, 8,05. ,20, en 6,35, uitMid- erkdagen. UITGAVE VAN elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent. Prijs per drie maanden franco p. p 0,95. en Familieberichten van 1 5 regels 50 centiedere regel Enkele nummers 0,025. meer 10 cent. in. Een belangrijk rapport is dat van den heer A. van Leeuwen, landbouwer te Lei derdorp. Ook hij wijst op de schade die de land bouw lijdt door aen onbeleminerden invoer van buiten en weerlegt enkele bezwaren. De landbouw is de hoofdbron van ons volksbestaan. Het is toch van algemeene bekendheid, dat een krachtige boerenstand in 't belang was van land en volkook in onze dagen is dit weder in hooge mate zichtbaar. Toen voor een 15tal jaren kon gezegd worden, dat het den boeren goed ging, was er algemeene welvaart en nu de prijzen van onze voortbrengselen zeer ge drukt zijn en alzoo de levensbehoeften voor weinig geld te krijgen zijn, wordt er allerwegen geklaagd. En geen wonder, wat de handel en industrie niet geven kan, na melijk winsten zonder korting van grond stoffen, dat is bij den landbouw geheel an ders; de bruto ontvangsten van den boer komen wel niet zonder onkosten uit den grond, maar die uitgaven komen geheel ten nutte van de Maatschappij. 1. De uitgaven van de landbouwers komen allereerst ten goede aan den arbei denden stand, vervolgens aan ambachtslie den, kleinhandelaars en winkeliers enz. enz. die hun artikelen weder uit kleine en groote steden betrekken, zoodat minstens s/b van onze bevolking haar bestaan uit den landbouw vindt, en alzoo de stelling, dat een land staat of valt met het welzij n van den boerenstand niet te gewaagd is. Volgens de statistiek zijn de bruto ont vangsten van onzen landbouw, ondanks de lage prijzen van onze producten, jaarlijks nog ongeveer 700.000.000, zoodat een be- sehermrecht, waardoor de ontvangsten Vi konden stijgen, zeker in 't belang van 't algemeen wezen zou. Ten 2e wordt deze bron van inkomsten, door den vrijen invoer van granen, meel, FEULLETON. Tegen de staten van Holland had hij zich niet minder vergrepen, steeds had zijn optreden zich door factiezucht (het maken van een party in de partij, het bestoken van de leiders der party zijnde zelve in de partij) gekenmerkt. Eerst tegen Marnix en andere edelen, later tegen Leycester, toen tegen de Unie en vervolgens tegen Maurits. Het scheen een tweede natuur by hem te zijn. Ja zelfs in zyn eigen factie partygroep werkte bij nog achter baks om de leden der eigen groep te verschalken. Zyn eigen vrienden op het kussen bren gende in Staat en Kerk, was het zijne be doeling de Contra-Remonstranten overal af te breken en onmogelijk te ma ken. Oude privilegiën had hij geschonden, onder andere het sinds eeuwen bestaande jus de non evocando, het recht dat een vrije burger eener stad niet mocht getrok ken worden voor een vreemde rechtbank, doch alleen voor die in de plaats zijner inwoning. Hij had voornamelijk door de aanstelling en handhaving, zelfs tegen het besluit der staten-generaal in, van wuardgelders gezondigd tegen het recht der Statenden lands vrede grootelyks in gevaar gebracht; de revolutie bevorderd: en zoo God het niet had verhoed, deze landen gedompeld in een bloedigen bnrgerkryg. Hy had de gisting niet weinig vermeerderd door aan stelling en afzetting van magistraten, al naar mate hun bestuur hem meer of mind er gcwenscht toescheen. En als het nu waar is dat de straf te grooter moest zyn naarmate het standpunt van den overtreder hooger is, dan zal niemand het kwalijk nemen, dat een groo- tere straf op hem werd toegepast dan op margarine, spek, vet, wol en huiden, zeer gedrukt. Voor een twintigtal jaren werd van deze artikelen voor geen noemenswaardig be drag ingevoerd, terwijl den laatsten tijd jaarlijks, voor eigen gebruik, wordt be steed voor granen en meel ongeveer 120 millioen gulden, voor margarine 43 milli- oen, voor bereide en onbereide huiden 3 millioen; voor spek en vet zijn geen cij fers te vinden, enz. enz.zoodat thans de buitenlanders zeker voor een derde in onze behoeften voorzien, terwijl wij al deze ar tikelen voor een groot deel zelf kunnen voortbrengen. Inzonderheid wijzen wij op de belangen van die kleine landbouwers, die op de heidegronden hun bestaan vinden door het telen van boekweit. Van dit artikel is het voorlaatste jaar voor 2Vü millioen gulden ingevoerd, zoodat deze teelt voor goed on mogelijk is gemaakt. Ten 3e zijn bij het concurreeren met het buitenland de wapens niet gelijk. Ten eerste moet de boer zorgen voor zijn lasten, de buitenlander voert wij in, deze lasten zijn ongeveer 16 pCt. van de bruto op brengstzij zyn: a. Grondlasten, b. Ver mogensbelasting, c. Personeel, d. Registra tie by verkoop en successie by versterf, en e. 10 pCt. accijns, alvorens onze bees ten worden geslachtvervolgens onderhoud van kaden, waterkerken en wegen. Ten tweede kan de buitenlander gebruik ma ken van roofbouw bij verarming van zijn land, terwijl wij door bemesting ons land krachtig moeten houden. Ten 4e zyn door den vrijen invoer van onze hoofdproducten onze boeren genood zaakt mindere gewassen te telen. Vruchten als tarwe, oliezaad, boonen en vlas enz., eiscken niet alleen een sterk bemesten grond, maar ook groote uitgaven aan arbeidsloon, en ook eens in de zeven jaar een jaar rust, zoodat de ontvangsten van genoemde artikelen de uitgaven bijna niet kunnen dekken. Dnardoor zijn wy ge- de andere beschuldigden, die min of meer onder zijn invloed hadden geageerd. Dit gold althans van Ledenberg en De Lange. Doch als men hier nu nog by bedenkt dat hy zich van den blaam nimmer heeft kunnen zuiveren als zou hij geheime briefwisseling hebben gehouden met vreemde gezanten, ja zelfs met Nederlands grootsten vijand den aartshertog Albertus, den vertegen woordiger der verraderlijke natie, met welke wij sinds 1568 in een hardnekkigen oorlog gewikkeld waren, wat dus gelijk staat met landverraad, dan kunnen wij het ons eenigs- zins verklaren dat in dien tijd, door eene rechtbank, waarin dan toch ook oprechte vrienden van den raadpensionaris zitting hadden, eenparig het doodvonnis over hem kon worden uitgesproken al verhelen wy ons niet dat door mannen als Pauw en Duyck en GockingaKromhout, Muys en Van de Sande, om van Van Aarssen niet te spreken, wat meer mocht gelet zijn op de vele en velerlei groote en gewichtige diensten, door Johan van Oldenbarnevelt, ridder, heer van Berkel en Rodenrijs aan den lande bewezen. Wy zouden dit oordeel niet durven handhaven, wanneer wy niet tal van on partijdige getuigen bezaten, op welke wij ons beroepen kunnen. Reeds jaren geleden was het de geschied schrijver, professor Fruin, die de legende omtrent een onrechtvaardigen moord op een onschuldige gepleegd, met talent wist te weerstaanen de roomsch remonstrant sche traditie, uit Vondels zangen medege bracht, voor een groot deel uitwischte. Reeds Bilderdyk had het gepoogd; doch met den besten wil ter wereld valt het ons moeilijk in dezen feilen Calvinist den on- partydigen geschiedschrijver te erkennen. De eere, om een geheel nieuw onbevangen onderzoek in te stellen, de waarheid der feiten aan de bronnen te toetsen en het voor de Calvinisten en hun leiders, voor Maurits en de mannen van Dordt met warmte noodzaakt tot 't telen van minder eischende producten, maar by een eenigszins groei- zamen zomer is de markt van deze arti kelen zoo overvoerd, dat ze bijna goen prijs kunnen opbrengen. Ten 5e zyn onze weleer bedrijvige teel- streken in weilanden herschapen. In 1860 waren in ons land 1.037.000 heet. bouwland en860.000 wei-; in 1891 760.000 bouwland en 1.129.000 wei-; de provinciën Zuid- en Noord-Holland zyn bijipi geheel groen, Zeeland, Friesland en Groningen gaan spoedig deuzelfden weg op. Was deze verandering gezond, dan was hier weinig tegen te zeggen, maar de lage graanprijzen zijn oorzaak, dat de bouwman het hoofd niet boven kan houdenduizenden van heet. weiland zijn er evenwel, die wel bijna niets opbrengen, maar, zoo redeneert de boer, het kost weinig aan arbeidsloon; de schade, die hieruit voortvloeit voor het algemeen, is onberekenbaar. Ten 6e geraakte dientengevolge onze ar beidersbevolking in de klem. De berekening, dat door elk bunder in wei gebracht land, voor onze arbeiders 50 gulden verlies wordt (veroorzaakt, is niet overdrevenalzoo gaat door het gebruik van buitenlandsche producten voor onze eigen bevolking 18 millioen gulden aan arbeid verloren. De gevolgen van deze toestanden zijn dan ook op het platteland alom zichtbaar bij duizenden trekken onze arbeiders naar de groote steden, om brood voor zich en het gezin te verdienen. Hoe het hun daar thans vergaat, is helaas maar al te goed bekendvooral in de vroeger zoo welvarende TYeZstreken is de ellende onbeschrijfelijk, niet alleen voor de arbei ders maar ook voor anderen; bijvoorbeeld, huizen die vóór een tiental jaren gebouwd zijn, zijn door deze veranderiug wel 300 pCt. gedaald. Ten 7e, zijn mede hierdoor de aanfok van vee, en de productie van boter en kaas zeer sterk vermeerderd. De aanvoeren van deze artikelen zijn in op te nemen, was voor liberale geschied schrijvers weggelegd. Zonder den Calvinisten, zonder Maurits in alles gelijk te geven heben ook Bak- huysen v. d. Brink, Motley en Busken Huet met beslistheid voor hen partij ge kozen, nadat reeds onze Groen van Prin- sterer met zachte hand den zwadder van hun nagedachtenis had verwijderd. Vergeten wij toch niet dat Busken Huet naar aanleiding van de quaestie Maurits Oldenbarneveld geschreven heeft: „Naar mate het Calvinistisch liart der Nederlanders flauwer is gaan kloppen, werd Nederland allengs een mogendheid van den tweeden rang". Maar wij hebben nog een ander onwraak baar getuige in den heer F. van Rijsens, leeraar aan de Hoogere Burgerschool te Groningen, die in Kollewijn's Tijdschrift voor Geschiedenis, Vie jaargang (1891) 5e aflevering, een opstel schreef over de twis ten tijdens het Bestand en waarin hij zijne meening op dit betwiste punt aldus weer geeft De veroordeeling van Oldenbarneveld recht vaardig of niet? is een punt dat tijdgenoot en nakomeling vaak met hartstocht hebben besproken. Er zijn er, die zjjnen dood eenen gerechtelijken moord genoemd hebben. In dien dit zoo is, dan heeft Oldenbarnevelt het lot ondergaan, wat hij zelf vroeger Pecarengis en Maulde heeft beschoren, die in Leiden de oppermacht van Leicester tegen de Staten van Holland voorstonden, welke handelwijze door den Advocaat tot hoogver raad jegens de provinciale souvereiniteit werd gestempeld. Wagenaar geeft in deze kwestie g en beslist antwoord. Hij zegt: „Het gatische geschil over de recht vaardigheid of onrechtvaa digheid der von nissen hangt af van dit andere, of den Al gemeenen Staten de opperste macht toekomt over do vereenigde gowesten, dan of de Staten van elk gewest, binnen elk gewest, do oppor- ste macht hebben over alles, wat niet ran het bondgenootschap is afgestaan, 't Laatste is nu 't gemeen gevoelen, en 't was ook het gevoelen van Oldonbarnevelt en van lien de laatste jaren zoo toegenomen, dat de prijzen op sommige tijden van het jaar voor bijna de helft gedaald zijn. Ten 8e, is de waarde van het land ondanks den veel lagerenrentestandaard zeer gedaald. Dat een eigengeërfde boerenstand in het belang is van staat en maatschappij, be hoeft geen betoog, maar door de groote daling van het land geraken de meeste eigenaars, doordien ze geen hypotheek kunnen krijgen, onder den voet. Ten 9e, zullen de kapitalisten spoedig al het land in bezit krijgen. Dit blijkt zeer bij de verkoopingen, die de laatste jaren gehouden zijn 't is thans een hooge zeldzaamheid wanneer een boer derij door een landbouwer gekocht wordt, en daaruit blijkt ten duidelijkste dat het geld onder de boeren verdwenen is. Gevolg hiervan is dat de zoozeer gewenschte kracht tegenover het kapitaal over het algemeen verloren gaat. En ten 10e, wordt het droogleggen van pkrsen en meren door den vrijen invoer van landbouwproducten onmogelijk ge maakt. Sedert 1850 is onze bevolking met ruim l'/s millioen zielen vermeerderd. Zoolang nu de opbrengsten van ons land flink wa ren, konden onderscheidene plassen en meren, zooalsHaarlemmermeer, Prins Alexander- en IJpolders, benevens de beide Lekmeren en vele andere zoo groote als kleine polders, met goed succes worden drooggelegd, alwaar onze overbevolking gevoegelijk kon geplaatst worden. Dat dit thans niet meer geschieden kan wordt ver oorzaakt door de lage pryzen van onze granen. De wenschelij kheid en de uitvoer baarheid wordt wel telkens uitgesproken, maar het ontbreekt steeds aan het kapitaal de kapitalist doet dan ook veel wijzer zijn geld te besteden aan bewerkt land. De vermeerdering van de bevolking blijft intusschen maar steeds doorgaan, daar door verdringen onze jonge boeren elkan der wanneer er een boerderij of los land die het mot hem hielden, 't Eerste werd door prins Maurits en door vele anderen, staande gehouden. En wij hebben bij eene andere gelegenheid aangemerkt, dat dit stuk, ook in vroeger tyd, niet even eens begrepen is geweest, waarom het niet vreemd schijnen moet, dat men des wege oek in den tfjd waarvan wij hands- len, verschillende gedachten had. Maar hieruit moest ook een verschillend oor deel volgen over het gedrag der beschul digden. Zoo den Algemeenen Staten de oppe ste macht toekwame, waren zij zeker lijk schuldig omdat zij zich dikwijls gekant hadden tegen de besluiten der Algemeene Staten. Doch zoo de opperste macht ware bij de Stater, der bijzondere gewesten, waren zü onschuldig, omdat zij niets gedaan had den dan op last dier Staten en binnen de palen van derzelver gebied." De Advocaat zeide„ik wil de rechters niet beschuldigen doch ik kom in eenen tijd, waarin men an dere regels van regeering volgt dan men plach". Maurits voerde daartegen aan „De Advocaat heeft die grondregels in den Staat niet gevonden doch zoeken in te voeren." Dit was niet geheel juist, Toen Oldenbar nevelt aan het bewind kwam bestond reeds een krachtige beweging ten gunste van ge westelijke en plaatselijke zelfregeering. Doch voor zijnen tjjd had men nooit aa i eene zoo groote onafhankelijkheid gedacht, als hij durfde doordrijven, en toen het bleek dat die onafhankelijkheid moest strekken tot aanranding van het Gereformeerde geloof, kreeg hij het meerendeel des volks tegen zich. En dit bracht Oldenbarnevelt niet tot inkeerintegendeel hy hield aan de autono mie zijner provincie met zoodanige eigenzin nigheid en vermetelheid vast dat hij het land in gevaar bracht. Toen traden Maurits en de Staten-Generaal op voor het welbe grepen belang des lands. De gestrengheid van het vonnis en 's mans groote verdiensten hebben er toe meegewerkt eene scheve voorstelling van de twisten in omloop te brengen. Arminiaansche en Staats gezinde schiijvers(De Groot, Brandt, Wage naar, Vondel bovenal) hebben uit partijharts tocht Oldenbarnevelt, het proces, Maurits' houding in eenzijdig daglicht geplaatst, en gedurende 2 eeuwen heeft hunne voorstel- i ug als de ware gegolden. Vooral de 24 te huur komt, en drijven de pachtsommen op eea onnatuurlijke hoogte, waar de land- keeren zeker wel bij varen. Vroeger zeide men (en zeer terecht): heefteen boer geld dan heeft het iedereen, maar thans is het, als de boer verarmt dan warden de groot handelaar en de kapitalist gebaat, en dat ten koste van minstens van onze be volking. Om aan al de ellende welke sedert de laatste jaren is ontstaan, te ontkomen, kun nen wij niet anders adviseeren, dan met kracht bij onze Regeering aan te dringen, zoo spoedig mogelijk zoodanige invoerrech ten te heffen, van al de artikelen die wij zelf kunnen telen of produceereu, dat onze landbouwers hij de concurrentie met de buitenlanders met gelijke wapens kunnen strijden, niet twijfelende of het weinige duurdere leven voor de burgerij zal tot algemeene welvaart leiden. Ten allen tijde zijn er wel allorlei doc toren geweest, die de kwalen van den land bouw trachtten te genezen en vele zijn de hulpmiddelen, die ons kranken tot herstel worden aangeprezen, om de gevolgen van de kwaal tegen te gaan maar telkens en telkens komen ze met nieuwe woede voor den dagen die hoofdkwaal is niet anders dan de alles vernielende concurrentie van het buitenland. Wanneer dan ook deze vijand aan banden zal gelegd zijn dan kun nen vele van die hulpmiddelen aangewend worden om de verloren krachten van dé kranken weder terug te doen keeren. LOMBOK. Nog eenige bijzonderheden over het detachement Lindgreen. Toen den 6den dag alle hoop op ontzet was opgegeven en men ellendig zou hebben moeten verhongeren, capituleerde kapitein Lindgreen door middel van een Maleisch briefje op de bekende voorwaarden. Na de capitulatie werden de officieren en soldaten door vele voorname Balineezen rechters, die zich, zoo het heette, bloot door persoonlijken haat lieten leiden, hebben het zwaar te verantwoorden gehad. Toch weet men alieen met zekerhiid dat Reinier Pauw een persoonlijk vyarrd des Advocaats was Al de voorstellingen van het schrikkelijk na berouw en het ellendig uiteinde van vele rechters zijn volkomen uit de lucht gegre pen. Door de verheerlijking dier scli rij vors werd langzamerhand wegge wischt de we tenschap, dat Oldenbarnevelt-) patriottisme in partijdrift, zijn gevoel van eigenwaarde in heerschzucht, zijne wilskracht in hals starrigheid is ontaard." (Wenzelburger). „Door het dichterlijk genie van Vondel is ten aan zien van Oldenbarnevelt een andere légen de napoléonienne ontstaan aan wier bekoring wij, nog na zoovele jaren zelfs, moeite hebben ons te onttrekken. Niette min zjjn de legendaire bestanddeelen der voorstelling tastbaar genoeg. Reeds de dag- teekening dier kleine beroemde geschriften (Geuze-Vesper, Jaergetiide, Het Stoekske, Op de afbeelding. De Waegschael van Hol land) wijst uit, dat zy niet geschreven zijn onder den onmiddellyken indruk der ge beurtenissen, maar eene poos daarna, toen er in de openbare meening eene wending had plaats gehad. Allen of de meesten en eveazoo Palamedes zijn van 1625 en 1626 de twee eerste regee- ringsjaren van Frederik Hendrik. Men her innerde zich toen niet moer of wilde niet weten door welke geweldenarijen Oldenbar nevelt beproefd had zich en de hem aanhan gende hollandsche steden te handhaven. Men deed het voorkomen alsof met uitzondering van zeker aantal ultra-kalvinistische duis- terlingen het geheeleland altijd op de huid van den Advocaat geweest was, en Olden- barneveltsgezind of welgezind op hetzeltde neerkwam. Men herdacht alleen de vroegere vaderlandsliefde van den man „in alles sin gulier". (Busken Huet). Zoo is hij door zijn aanhangers met den lichtkrans der on schuld getooid geworden, die hem niet toe komt. De Oldonbarnevelt der werkelijk.leid komt weinig overeen met het beeld door Vondels dichtveder van hem ontworpen." Wordt vervolgd.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1894 | | pagina 1