NÏEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
■g-
i)onrfci*ffai| 18 (0cfo6ec.
3legeii(fe laacgang.
f
De Remonstrantsche Troebelen.
Jlo. 8. 1894.
lad Zierikzee
land.
pLEGRAAF".
p „Schelde"
Midd.-Vliss.
k ongeveer
oorm. *5,20, *6.35
Namid. 12,
6,-, 6,45, 8,-.
rmiddag 5,05, 7,10,
Namid. 12,05,1,40,
7,05, 8,05.
en 6,35, uit Mid
dagen.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
TDIENST
ILB.-ROTTERDAM.
pche tijd.)
Van
Melburg.
Poorm.
8.45
9.—
8.45
8.45
9.
8.45
8.45
8.45
8.45
8,45
8.45
8.45
8.45
9.—
Tan
Rotterdam.
roorm.
8.15
8.15
8.15
8.15
8.15
8.15
8.15
8.15
8.15
8.15
8.15
8.15
8.15
8.15
TDIENST
rg en Zierikzee.
pee Spoorweg Goes.
h.
I che tijd.
Van Zierikzee
Pins. 16
i oenl7
bond.18
Jrijd.19
|ater.20
lond. 21
llaan.22
bins. 23
Cben24
bond.25
J rijd.26
later. 27
lond. 28
taan.29
lins. 30
/oen31
|-0P ZOOM-THOLEN
naar Tholen, 5,30
5,30, 8,05, 9,15.
|rgen-op-Zoom 6,10,
16,15, 8,45.
Ip-Zoom n. Halsteren
paar Tholen 15 min.
^DIENST.
'smorg. 'smid
1 7.—
3.—
7.50
3.—
i 6.30
3.—
1 7.50
3.—
1 7.50
3.—
11.30
7.50
3.—
i 7.50
2.—
7.50
3.—
6.—
3.—
7.50
3.—
7.50
3.—
11.30
6.30
3.—
7.—
3.—
7.50
3.—
Igen plaatsen,
the tijd).
/an Rotterdam
linsdag 16 11.—
7 oensdag 17 10.30
)o.iderdagl8 10.30
/"rijdag 19 10.30
Katerdag 20 10.30
Kondag 21 10.30
laandag 22 11.
dinsdag 23 11.
7oensdag 24 10.30
)onderdag25 10.30
/rijdag 26 10.30
Katerdag 27 10.30
Kondag 28 10.30
Iaandag 29 11.
)insdag 30 11.
7 oensdag 31 10.30
an Antwerpen
oensdag 17 7.
rijdag 19 7,
ondag 21 l._
"oensdag 24 2.30
/rijdag 26 3.30
Kondag 28 5.30
Woensdag 31 7.
Van Rotterdam:
Voensdagl7 10.
/"rijdag 19 10.
laandag 22 10.30
Voensdag24 9.30
rrijdag 26 10.
[aandag 29 10.30
Voensdag 31 10.
)IENST
E VEER—GOES.
dering van Dinsdag*
ertrek Veer 's morg.
s avonds 5,uur.
morg. 8,21, 'snamid.
avonds 6,30. Des
s morg. 9,'s av.
ot Ostende), 's nam.
van het Veer ver
door naar den trein,
ekt.
-r-
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
Dronkenschap.
Artikel 5 van Patrimoniums Program
protesteert ook tegen de dronkenschap, ge
lijk ze door den Staat tot eene gepermit
teerde zonde is verheven en al meer de kan
ker onzer volkswelvaart wordt.
Klachten aanheffen over de vele geval
len van drankmisbruikstatistieken onzer
gevangenissen en rechtbanken te baat nemen,
lange betoogen houdenhet verband tusschen
dronkenschap en armoede (pauperisme) aan-
toonengeen der lezers die het van ons
verwacht.
Het zou water naar de zee dragen zijn.
Ieder is overtuigd dat wij hier te doen
hebben met een nationaal kwaad dat be
denkelijke afmetingen heeft verkregen.
Volstaan wij slechts met de herinnering
dat jaarlijks in Nederland 80 miljoen
geofferd wordt aan den drankgod, en
dat een groot contingent daarvan geleverd
wordt door defn kleinen man, door kringen
waar men het hardst klaagt over der tijden
nood en de hopeloosheid van den strijd
om het bestaan. Allen die zich in den strijd
tegen den sterken drank aan onze zijde
stellen, hebben aanspraak op onzen dank;
zij mogen dan Patrimonium of Volksbond,
Heilsleger-of Sociaal democraten heeten.
Onze taak om over de dronkenschap te
schrijven is dus een zeer gemakkelijke.
Veroorloven wi] ons daarom een uitstapje
door Nederland, om te onderzoeken; hoe
'tinet de verhouding der drankgewoonten
in de verschillende streken staat.
Ongeveer 9 liter sterken drank wordt in
Nederland dagelijks per hoofd gebruikt.
In verscheidene streken wordt van dit
middencijfer tamelijk afgeweken.
In Limburg wordt slechts 3, in Zeeland
nog geen 6, in Groningen daarentegen 11 '/s
liter dagelijks per hootd gebruikten in
Utrecht, Noord- en Zuid-Holland is dit niet
veel beter., In Friesland bedraagt bet ge
bruik nog geen 7 liter; daar is,bij vorige
jaren vergeleken, een aanmerkelijke terug-
10)
FEULLETON
Sehotte bracht nog denzelfden dag het
verzoek van Waleus bij gedeputeerde
staten en bij de rechtbank over. En nog
dienzelfden dag bracht Sehotte hem de
boodschap terug, dat De Groot en Hooger-
beets niet ter dood veroordeeld waren en
dat de fiscalen aan Oldenbarneveld het
doodvonnis reeds hadden aangezegd, waarom
verlangd werd dat Waleus zich zoo spoe
dig ntogelijk bij hein zou vervoegen.
Waleus reisde terstond naar Den Haag
en werd bij den raadpensionaris toegelaten.
Het was ongeveer zes uur in den avond
Hij vond hem zeer aangedaan en bezig
brieven ^te schrijven aan zijn vrouw en
kinderen.
Op zijn groet en de betuiging van
Waleus' leedwezen hem in zoo droef een
omstandigheid te moeten zien, antwoordde
Barneveld, zeer ontroerd
„Zijt gij een predikant Ik heb er
geen noodig. Ik ben een oud man en een
Christen en weet wel hoe mij te gedra
gen. Ik ben nu bezig met huiseLijke zaken."
„O, daaraan twijfel ik niet," was het
bescheiden antwoord van den prediker,
„maar ook een oud Christen krijgsknecht
is het in zijn uiterste nuttig dat zijn ken
nis der waarheid opgewekt en door ver
maningen en troostredenen versterkt wordt.
Maar ik wil u niet hinderen in uw hui
selijke zaken. Ik zal wel wachten tot gij
daarmee klaar zijt."
En hiermede zette hij zich in een anderen
hoek van het groote vertrek neer.
Hierop volgde een uur van diepe stilte.
Beiden zwegen. De raadpensionaris schreef
zijn brieven, las ze nog eens over, en sloot
en verzegelde ze.
gang te bespeurenwel een bewijs dat de
welvaart verminderde en de sociaal demo
craten vrucht zien op hun drankbestrijding.
Ook Noord-Brabant wijst op een gebruik
van nog geen 7 liter. Doch daar wordt,
gelijk als in Limburg en Zeeuwsch Vlaan
deren, veel bier gedronkenook zullen
daar nog wel smokkelaars gevonden worden.
Drente en Gelderland verbruiken 8, Over-
ijsel 9V2 liter daags per hoofd.
Slechts één gemeente in Nederland is
er, waar, volgens de officieele cijfers, geen
drankgebruik is. Er zijn namelijk geen
vergunningen. Toch beweert een schrijver
in de Fiscus dat er daarom wel gedronken
wordt. Het is Katwoude, welker be
woners hun borreltjes te Monnikendam gaan
gebruiken.
In Noord Brabant zijn stevige drinkers.
Bovenaan staat Heusden met 21 liter;
dan volgen Eindhoven met bijna 18, en
Waalwijk met ruim 17 liter; iets lager
Breda en Geertruidenberg met nagenoeg
15 liter. Bergen op Zoom heeft een drank
gebruik van 11, Osch van 10!/a liter.. Ver
schillende grensdorpen hebben slechts een
gebruik van tusschen de 1 en 2 liter. Til
burg, schoon eene fabrieksplaats, heeft nog
geen 9 liter dagelijkseh gebruik per hoofd
zij is de eeuige onder hare nijvere zusters
die zich als zoodanig onderscheidt. Andere
fabrieksplaatsen loopen tot meer dan 20
liter.
In Gelderland prijken Zaltbommel met
I8V3, Doesburg met 16enTielmet 15 liter
bovenaan. Ook Arnhem en Nijmegen, 15,
Zutfen, tl1/?, Doetinchem en Wageningen,
13, wijzen een tamelijk hoog cijfer aan; ter
wijl Hemmen, met liet geringste drank
gebruik, nog geen halven liter aanwijst.
Harderwijk verbruikt slechts 8 liter.
In Zuid Holland wordt de fabriekstad
Leiden met baar 16 liter nog overtroffen
door het dorpje Veur met zijn 21 liter per
hoofd. Dan volgen Rotterdam, Den Haag
en Delft, met 14 liter; de overige steden
zijn iets minder. Schiedam heeft slechts
een officieel gebruik van ö'/s liter per hoofd.
Maar hoeveel onveraccijnsde en dus onver-
Daarna brak bij dit pijnlijke stilzwijgen af.
„Wie zijt ge 7'
„Ik ben Anthonius Waleus, en kom van
de Dordtsohe Synode. De heeren rechters
deden mij van daar ontbieden om U in uw
laatste oogenblikken bij te staanen ik
wenscli hartelijk U met mijn troost te
mogen dienen."
„Ik kende u wel van naam, doch niet
van aangezicht. Hoe is de Synode af-
geloopen
E11 hierop vertelde de Leidsche prediker
in het kort de besluiten der Synode.
„De leer der remonstranten" zoo sprak
hij- „is door Buitenlandsche- en Neder-
landsche Theologanten veroordeeld en er
zijn Canones vastgesteld met volkomen
eenstemmigheid.
„Van de Nederlandsche leeraren ver
wondert mij dit niet", antwoordde de ge
vangene, „maar hoe de Buitenlandsche op
dit punt zoo eensdenkend konden zijn, ik
verklaar u het niet te begrijpen. Hoe ver
klaren zij dan" zoo ging hij voort
„hoe verklaren zij dan (Tie Schriftplaatseh
Eu hij noemde eenige teksten die het
Eeinonstrantsehe gevoelen schenen te be
gunstigen.
Waleus verklaarde hem diedoch de
arme man verzette zich tegen zijn uitleg
ging. Hij had een andere lezing over
die, teksten.
Gelukkig dat Waleus het gewicht dezer
ure besefte en met kalmte en in verstan
dig gekozen bewoordingen hem bij het
gewicht van het oogenblik bepaalde.
„Zou het geen tijd worden, heer Barne
veld, dat wij liever over eigen zaligheid gaan
denken, onze zondenschuld voor God be
lijden en de vergiffenis daarvan van Zijne
genade afsmeeken
Dat woord zondenschuld wilde er echter
bij den ouden man niet in. Hij vreesde
diarmede de wettigheid van zijn doodvonnig
te erkennen. Hij begreep niet dat zijn ge-
valschte brandewijn wordt daar niet ge
dronken
Wijngaarden heeft het geringste drankge
bruik: nog geen liter.
In Noord Holland spant Pnrmerend de
kroon mot haar 17 literdaarop volgt Am
sterdam met 14 liter. Urk en Marken ver
bruiken slechts l'/i liter; Wieringen 5'A
liter per hootd. Enkele dorpen als Korten-
hoef, Opperdoes, Broek op Langcndijk, en
andere hebben insgelijks een verbruik van
nog geen 2 liter daags per hoofd.
In Zeeland geniet Zierikzee de twijfel
achtige eer van het grootste drankgebruik
13 liter; terwijl Middelburg met 12l/s, Vlis-
singen met 10 en Goes met 9 liter daags
per hoofd haar volgen. Het geringste drank
gebruik hbbben Klinge en St. Jansteen, elk
met V2 literKoewacht en Overslag elk
met 1 liter per hoofd. Doch het zou kun
nen gebeuren dat het hier niet alles even
zuivere koffie was. Gunstig steken echter
af de daarop volgende gemeenten Vrouwe
polder, St. Laurens en Serooskerke met ruim
l'/a liter.
In Utrecht komen eerst Amersfoort met
,151/2, Utrecht en Loeuen met 15 liter aan;
terwijl Lpenen, Baarn, Vreeswijk, Wijkbij
Duurstede met 12 h 13 liter volgen. Acht
tienhoven is zeer matig. Daar wordt slechts
7,o liter per hoofd daags verdronken.
In Friesland noemen wij Sneek en Leeu
warden elk met 16, Dokkum en Bolsward
elk met 13, Harlingen met 12 alle overige
gemeenten hebben een geringer drankver-
brnik doch de minste onder bare zusteren
Dantumadeel verdrinkt nog 3 liter.
In Overijsel wonen drinkers.
Daar leest men Almelo 23, Oldenzaal
19, Enschedé 18, Goor, Deventer en Hen-
geloo 17, Delden en Zwolle 16 liter. Hier
tegenover verschillende dorpen met zeer
weinig drankverbruik; 0. a. Wilsum Vio
liter.
In Drente staat Meppel boven aan met
15 liter, Assen en Zuidlaren volgen met
14 liter. Slechts 2 gemeenten zijn daar
tamelijk matig in liet drinken, te weten
Buinen en Zuidwolde, elk met 2 litdt.
beele verdorven natuur, zijn zondig bestaan
zijn doemsohuldigheid voor God bedoeld
werden. Slechts voor de naar zijn inzien
valsche beschuldigingen van den laatsten
tijd had hij oor en gedachten.
Een stortvloed van woorden, van diepe
jammerklachten overstelpte daarbij den
prediker. Is het te verwonderen dat de
arme man, die zoovele weken gezwegen
had, gebruik maakte van de gelegenheid
om zijn 0verkropt gemoed te ontlasten?
En met al de bitterheid eener lang ge
schudde en gepijnigde ziel, met ai den
weedom vaneen fel gesprangd en geschokt
gemoed, met al de wanhoop van het mis
kende plichtgevoel en der diepgewonde
eerzucht sprak hij het uit
„lk ben verhoor! door mijne vijanden.
Vijanden die mijne goede bedoelingen mis
kend, vele kleinigheden breed uitgemeten
hebbendie hunne donkerste schaduwen
lieten vallen op de onschuldigste zaken.
Zelfs het schrijven aan den Engelsclien ge
zant, een vertrouwelijk vriendschappelijk
schrijven hebben zij in ernst opgenomen.
Dat ik de vrijheden en privilegiën van
Holland heb willen voorstaan, werd mij
tot een misdrijf aangerekend. Ziedaar nu
het loon van 43 jaren onvermoeiden ar
beid en zorg in dienst van den Staat
E11 de miskende staatsman barstte in
luid snikken uit.
Ook Waleus weende.
„Gij ook Waleus", zoo ging hij voort,
„gij zijt met mijn ongeluk bewogen".
En van nu aan gaf hij hem zijn volko
men vertrouwen.
Hij deed hem nog enkele mededeelingen.
„Ik ben niet op de hoogte met al wat
er gebeurd is, om alles zoo te kunnen
beoordeelen", verontschuldigde de prediker
zich„maar één ding weet ikdat uwe
rechters eenmaal het vonnis voor God zul
len te verantwoorden hebben".
„Dat is zoo", luidde het stugge ant-
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Limburg heeft de matigste gemeenten.
Valkenburg heeft liet grootste drankgebruik:
16 liter het kleinste drankgebruik liter
(5 centiliter) heeft Rijkholt. Vele gemeen
ten hebben een ongeveer even gunstig
eij fer.
Doch gelijk wij reeds bij den aanvang
zeiden in Limburg wordt veel bier ge
dronken. Anders zou Maastricht met baar
rijke brouwerijen wel een grooter drank-
cijfer dan 3 liter per dag en per hoofd
vertoonen.
Ten slotte merken wij op dat de Neder
landsche natie jaarlijks ruim 25 miljoen
aan accijns op het gedistilleerd opbrengt,
dat is f5,52 per hoofd; terwijl de accijns
op het geslacht slechts 65 cent per hoofd
oplevert.
Er wordt derhalve naar verhouding heel
wat meer drank dan vleesch gebruikt en
dat terwijl de behoefte naar vleesch als
volksvoedsel zoo groot is en het drankge
bruik de menschen lichamelijk en zedelijk
doet achteruitgaan.
En de Nederlandsche Staat durft die
nog langer ieder jaar 25 miljoen gulden
van het Nederlandsche volk aannemen, die
uit zoo bedenkelijke bron hem zijn toe
gevloeid
Te Amsterdem stemmen do kiezers niet
graag.
Van de 23000 stemden er gisteren slechts
2500 voor een lid der provinciale staten.
Een voorloopig overzicht van den stand
der partijen in de Belgische kamer van
afgevaardigden luidt als volgt. Vroegere
stand der partijen
93 clericalen, conservatieven of roomschen.
59 liberalen en radicalen.
Thans werden gekozen
77 clericalen, 7 liberalen jen radicelen
en 12 sociaal democraten. Herstemmingen 56.
In enkele districten waar liberalen met
clericalen in herstemming komen, rekenen
eerstgenoemden op den steun der sociaal
woord. Oldenbarneveld had weder de oude
stroefheid aangenomen. „Maar zij hebben
niet geoordeeld naar hetgeen vroeger wet
tig was maar naar hetgeen zij nu voor
wettig houden".
Het werd tijd om op het onderwerp,
waarvoor Waleus gezonden was, terug te
komen.
„Maar er moet toch erkentenis van schuld
zijn", merkte Waleus aan. „Hoe kan de
Heere ze anders vergeven Als David
moet gij ook uwe verborgen zonden be
lijden."
„Dit deed ik reeds", antwoordde de ge
vangene.
„En waarop rust nu uwe hoop van ver
geving Hoe gelooft gij zalig te worden?"
„Door het geloof in Christus, gepaard
met goede werken."
„Gij hebt gelijk", merkte Waleus aan,
„maar die goede werken zijn vruchten des
geloofs, niet door eigen vrijen wil verkre
gen maar door de genade Gods verleend,
ingevolge Zijn van eeuwigheid genomen
besluit."
„Dit geloof ik", herneemt Barneveld.
„Reeds als jongeling, toen ik nog te Hei
delberg was, deed ik diten ik heb in
deze leer altijd volhard."
„Dan zijt gij ook niet van het Remon-
strantsche maar van het Contra-Remon-
strantsche gevoelen geweest zegt Waleus
na eenig nadenken.
„Zeker", antwoordt de Raadpensionaris,
ik heb alleen bezwaar tegen de Praedes-
tinatie, tegen de leer der Voorbeschikking,
zooveel den verdoemden aangaat".
„Die zwarigheid is weg te nemen, heer
Barneveld, door het besef dat de goddeloo-
zen verdoemd worden wijl zij nagelaten
hebben hetgeen zij door de krachten der
natuur hadden kunnen doen. Deze zwa
righeden drukken ons gereformeerden
niet. Integendeel, wij zijn ze altijd voor.
gekomen. Gij hadt dus niet de Remon.
democraten, wijl zij van plan zijn dezen te
steunen in districten waar sociaal democra
ten met clericalen in herstemming zijn.
De winst bij de herstemmingen zal dus
grootendeels voor de liberalen en hunne soci
aal democratische bondgenooten zijn.
Zelfs de 7 zetels die de liberalen nu
wonnen, konden zij slechts niet behulp van
radicalen en sociaal democraten veroveren.
Nergens kunnen zij zelfstandig één zetel den
hunne noemen.
De nederlaag is dus wel groot.
De nu afgeloopen verkiezingen voor het
NoorweegscUe storthing („de tweede kamer"
in Noorwegen) hebben iets te zeggen aan
de regeeringen in alle landen waar de
sociale nooden gepaard gaan met drukkende
belastingen onder het bestuur van een libe
raal- conservatief- roomsch ministerie
gelijk bijvoorbeeld in Nederland.
In Noorwegen hebben in de laatste iaren
bij verkiezingen de radicalen bij de stem
bus herhaaldelijk gezegevierd.
Gezegevierd niet het minst door den
steun der plattelandskiezers, allen voor
het grootste deel godsdienstige orthodoxe
mensehen.
Ook te Ciristiania wierpen de radicalen
de conservatieve zittende leden uit om ze
door radicale nieuwelingen te doen ver
vangen.
Zoo bestaat nu dc Noorscbe Storthing, ge
lijk dejFolkesthing, voor tweederden uit
radicalen. En zulks, niettegenstaande de
groote meerderheid der kiezers nog vast
houdt aan de belijdenis barer (luthersche)
vaders.
Hoe dit mogelijk was?
Er heerscht in Noorwegen; in de grootste
steden en op het platteland groote armoede
de belastingen drukken daarbij zeer en dit
te zamen genomen doet de eenvoudige
landlieden hunkeren naar eene losmaking
van den band met Zweden, van waaruit
zij nu al sinds jaren door eene liberaal-
conservatieve minderheid worden geregeerd.
Hunkeren naar de overwinning der radi-
stranten maar de Contra-Remonstranten
moeten voorstaan".
Oldenbarneveld zweeg een wijle en bracht
toen langzaam uit
„Er was nog een andere reden voor. Ik
had het plan om den Contra Remonstran
ten vrijheid van godsdienstoefening te ver-
leenen en tegelijk de Remonstranten tegen
verdrukking te beschermen".
„Maar het tegendeel is toch gebeurd
Overal zijn de gereformeerde predikanten
van den predikstoel gezet en door remon
stranten vervangenen dit voornamelijk
beeft bet volk in opschudding gebracht".
Weer een oogenblik stilte, gevolgd door
de verlegen betuiging van den raadpensio
naris
„De anderen hebben mijn plannen niet
op behoorlijke wijze gediend".
De predikant zuchtte eens.
„Het schijnt", merkte hij op, dat gij
eenige dingen verzwijgt. Er is geen op
recht berouw, geeu ware verootmoediging
in u. Alleen wie zijn zonde belijdt en laat,
zal barmhartigheid verkrijgen."
Nog meerdere gesprekken werden ge
voerd, waarbij ten slotte de leeraar alleen
het woord kreeg. Dit duurde tot de bood
schap kwam dat het avondeten gereed
was, waarop Barneveld Waleus verzocht
te blijven. Hij verzocht Waleus het gebod
te doen diende hem voor van hetgeen
er was, dronk hem toe; gedroeg zich of
hij in zijn eigen huis was; en behandelde
zyn gast met de grootste bedaardheid.
Hij zelf at „rijklijkjens" als iemand
die verstrooid van gedachten, maar er niet
door terneergedrukt is. Hij wilde echter
geen wijn drinken, om bij de woeling
zijner gedachten de bedaarde gestemdheid
waarin hij was niet te verliezen.
Wordt vervolgd,
