NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. CHRISTELIJK- sr HISTORISCH traatkeieii. oeren s ECHT Ho. 148. 1894. dinsdag 4 Sepfemfier. Iriifófc Iftacpaiig. EKRONINGEN SCUE ORGELS. VERSCHIJNT F. P. D'HUIJ, te Middelburg. Baliërs en Sasaks. PRIJS DER ADVERTENTIËN ;ers, en, en-, lez en, ien. soorten artikelen voor s-, Tafel-, Dessert-, Sla- eermessen, Trocarts en nieuwste kapperschaar) de-, navel- en kinder- oc toren. t. iet TKEIEN van het Btation naar het dorp Nisse, mne inschrijvingsbiljet- óor of op Dinsdag a. s. bij den Burgemees- vezand. een gemiddeld gewicht s der deugdelijkheid van zet. ïO koopers ook ^it tige attesten ter inzage, 'zen dan de nagemaakte. n ander te bezichtigen nten te GoesP. DE C. BOLUIJT. STOOMBOOT. Sept. 2 's morgens 11.30 u. an. 5 's morg. 7.30 u. 300TDIENST DDELB.-ROTTERDAM. damsche tijd.) Sept. Van Van middelburg. Botterdam. voorm. voorm. 8.45 9.— 8.45 9.— 8.45 9.- 8.45 9.- 8.45 9.- 9— 9.- 8.45 9.- 8.45 9.— 8.45 9.- 8.45 9.- 8.45 9.— 8.45 9.- 8.45 9.— 8.45 9.- 8.45 9.- 8.45 9.— 8.45 9.- 9— 9.- 8.45 9.— 8.45 9.— 8.45 9.- 8.45 9.- 8.45 9.- 8.45 9.- 8.45 9.- .30 .30 .30 .30 .30 .30 .30 .30 .30 .30 .30 .30 .30 .30 .30 .30 \3o; .30 .30 .30 .30 '.30 '.30 .30 .30 BOOTDIENST Jelburg sn Zierikzee. 'ierikzee Spoorweg Goei. Sept. rdatnsche tijd. Van Zierikzee av. 'smorg. 'smid 5.30 1.30 5.30 5.30 3.30 3,30 3.30 3.30 3.30 3,30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3,30 3,30 3,30 3.30 3.30 3,30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3,30 Zater. 1 Zondag2 Maan. 3 Dins. 4 tVoen Dond. Vrijd. Zater. Zondag9 Maan. 10 Dins. 31 Woenl2 Dond.13 Vrijd.14 Zater.15 Zond. 16 Maan. 17 Dins. 18 Woenl9 Dond.20 Vrijd.21 Zater.22 Zend. 23 Maan. 24 Dins. 25 Woen26 Dond.27 Vrijd.28 Zater,29 Zond, 30 7.50 7.50 7.50 7.50 7.50 6.30 7.50 7.50 7.50 7.50 7.50 7.50 6 7.50 11.30 7. 7.50 7.50 7.50 6.30 7.50 7.50 7.50 7.50 7.50 7.50 6. 7.50 7.50 '7.50 4.- 4.- 4,- 4.- 4.- 4.- 4.— 4.- 4.- 4.- 4.— 4.- 4.45 4.— 4.- 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95. Enkele nummers0,025. UITGAVE VAN G. M. KLEMKERK, te Goes en Zij die zich met 1 October a. s. op ons blad wenschen te abonneeren ontvangen het tot dien datum gratis. Het Cherchez la femme (zoek de vrouw) schijnt ook van toepassing te zijn op de geschiedenis van het ontslag van Stam- boeloff, Bulgarije's eersten minister. De Weenensche briefschrijver in de N. B. C. geeft althans hieromtrent eenige ont hullingen die in hoofdzaak hierop neer ko men. Vorst Ferdinand een Coburger is gehuwd met Maria Louise van Bourbon, eene Fransche, volgens Keizer Frans Jozef „eene verstandige en energieke vrouw". Nu is ook Stambuloff een verstandig en energiek man doch die te hoog van zich- zelven denkt. Hij toonde door dit aan het hof alle allures aan te nemen van «en Bismarck. Hij gaf aan de Vorstin herhaaldelijk grove bewij zen van ongegeneerdheid doch,die zij zich aan vankelijk liet welgevallen dewijl zij plan had hem in zijn eigen zwaard te doen vallen. Hij werd met den dag meer aanmatigend. Hij kwam bijv. op diné's met een gewone jas, terwijl de vorst een rok aan had zat in 't bijzijn der Vorstin met de knieën o- ver elkander of lag lui in den leuning stoel. Ook in zijne woordenkeus trachtte hij haar te krenken. Niet dat hij geen gelijk kon hebben; Stamboelof was te veel Bulgaar, te zeer gekant tegen de Russische vriendschap die met de oude Turksche overheersching zou gelijk staan. Ontmoette men hem op dat terrein dan kon hij zeer snedig de waarheid zeggen. Eens toen de Vorstin hem opmerkte dat er in Bulgarije zoo weinig Engelsche onder wijzeressen zijn, had hij gezegd„dat is maar goed ook; onze Bnlgaarsche meisjes moeten degelijke huismoeders worden en geen modepoppen zooals de Fransche of halve mannen zooals de Engelsche die ro mans schrijven en zich met allerlei dingen bemoeien die haar niets aangaan en vooral moeten wij hier geen politieke vrouwen FEUILLETON. Het eiland Lombok was vroeger zeer Truchtbaar. Maar daarin is wel eenige ver andering gekomen sinds de uitbarsting der Tambora op het nabijgelegen eiland Soem- bawa. Nog heden zijn de gevolgen van die uitbarsting, die verschrikkelijk moet geweest zijn en geheel onverwacht kwam, gemakkelijk te zien. Rijstcultuur is hier hoofdzaak. In de rijst, hier geoogst, vindt niet alleen de ge- heele bevolking haar voedsel, maar het is tevens het eerste artikel van uitvoer, de bron van alle rijkdom op het eiland wordt doorsneden door tallooze kleine riviertjes en die komen juist der rijstcultuur ten goede. Re rijst door de Sasaks geoogst, is van een uitmuntende kwaliteit, zij onderscheidt zich boven alle andere rijstsoorten. De oorspronkelijke bevolking zijn de Sasaks, die, in verschillende rijkjes verdeeld het eiland bevolkten. Zij schijnen reeds vroeg tot het Mohammedanisme te zijn over- Ren der vorsten werd in 1723 door een vorst van Soembawa bedreigd, en had de domheid,, de hulp der Balineezen in te roepen. Gaarne gaven de Balineezen, die reeds nS naar een gelegenheid gezocht hadden zich op het vruchtbare eiland te vestigen, ®an die roepstem gehoor. Na -afloop van den strijd bleven de Balineezen in het rijk Van den Vorst, die hun hulp had ingeroepen vonden, vereenigd met nog andere Ba- deezen, in 1738 gelegenheid het eiland te Veroveren. Run hulp werd toen ingeroepen door l"n Sassakschen vorst of Datoe van Praja hebben." De vorstin zeide niets, doch hield haar „Bismarck" in de gaten, met het gevolg dat hij spoedig daarop in ongenade viel. Hij had namelijk op een morgen den vorst en de vorstin tegelijk beleedigd; door de vorstin die ongehinderd den vorst zout op zijn brood liet nemen, toe te voegen TT moest dat verbieden, Mevrouw Want een Bulgaarsch spreekwoord zegt dat vrouwen wier mannen met zout besprenkeld brood eten, slechts dochters krijgen. Diep beleedigd stond de Vorstin van tafel op en kort daarop heeft de vorst zij n eersten minister ontslag gegeven. De Avondposteen uitstekend geredigeerd neutraal blad, dat in de residentie ver schijnt, beantwoordt wekelijks in de rubriek Vragenbusvragen over een en ander, en doet daarmede een verdienstelijk werk. Zoo verklaart de redactie in haar jongste nommer o. a. de werking van een torpedo- boot en de werking van een remtoestel doch moet het antwoord schuldig blijven op de vraag wat beteekent „Rehoboth" Een inzender schreef namelijk „Een woning te Laag Keppel draagt tot opschrift Rehoboth. Wie weet de beteeke- nis en afleiding van dit woord En de redactie vraagt verlegen „Is er wellicht onder onze lezers iemand, die daaromtrent eeriig licht kan verschaffen, dan honden wij ons ten zeerste aanbevolen." Daar de Avondpost vele orthodoxe, bijbel- lezende abonné's schijnt te hebben ver wachten wij dat het antwoorden regenen zal. Doch ons verwondert het, daar in de redactie van de Avondpost minstens één knappe jood zit, dat de geschiedenis van Izaak den zoon van Abraham dezen „zoon van Abraham" zoo weinig hekend schijnt dat hij zelfs den hebreeuwschen naam van diens verblijfplaats nooit hoorde noemen. Ook geeft de vraag ons een nieuwe aan leiding het te betreuren dat het neutraal onderwijs der staatsschool den menschen de mooiste episoden uit de Gewijde Geschie denis onthoudt. Het te betreuren dat niet overal christelijke scholen kunnen verrijzen om in deze leemte te voorzien. Gen. 2622 geeft den vrager nader in die door de andere Datoe's werd aangeval len. Hij zond toen een gezantschap naar den vorst van Karang Asam op het eiland Bali met het verzoek hem te helpen. Ratoe Badé Ngoerah, de betrokken vorst, haastte zich aan dat tverzoek te voldoen. Hij zag daarin een middel om zijn macht op Lombok te vestigen. En zijn middel bleek probaat. Hij sloot een verdrag met den vorst van Praja,waarbij hij zich verhond om dezen in alle deelen te helpen, zijn onafhanke lijkheid te handhaven. Een talrijke expeditie in prauwen stak van Bali de straat over, die beide eilanden scheidt. Tegen deze expeditie waren de vijanden van den vorst van Praja niet bestand, zij werden weldra allen ten onder gebracht en toen nam de Balineesche koning zeker uit dankbaarheid, ook het land van den vorst van Praja in bezit. Van dien tijd dagteekent de overheersching der Balineezen over de Sassaks, de oor spronkelijke bevolking. De Sassaks trachtten herhaalde malen hun vrijheid te herwinnen, maar vergeefs. Zij worden door hun overheerschers zeer slecht behandeld. Het bestuur is geheel in handen der Balineezenalle voorname betrekkingen worden door hen hekleed. De vorst van Mataram regeert met een onbeperkt despo tisme, zonder den raad van iemand, als hij dat niet wil, in te winnen. De verschil lende districten van zijn land worden be stuurd door zijn edelen, Ida's en Coesti's. Elke Sassak, die rijstvelden bewerkt, moet op Lombok een dollar hoofdgeld aan den vorst betalen. De rijstvelden van den vorst moeten de Sassaks bewerken tegen 1/3 lichtingen. Ook in Gen 10: 11 wordt ge meld van eene stad Rehoboth (Ruimte) door Assur gesticht in het noorden van het tegenwoordige Voor Indië. Te Goes is eene stichting van nu wijlen ds. Budding onder der naam Rehoboth, voor weduwen die lid zijn der vrije evangelische gemeente aldaar. Vrage Hoe lang zal het duren eer in alle plaatsen waar de christelijke kerk nog niet is uitgesloten de christelijke school zal kunnen doorbreken en een „Rehoboth" de Heere heeft mij ruimte gemaakt" haar gevel zal sieren Professor Jebb heeft te Norwich eene redevoering uitgesproken over de moderne dagbladpers en, waarlijk, zelfs voor den gewonen lezer is het onderwerp zoo droog niet als het er den schijn van heeft. De opvoeder de macht van de pers is eene aanzienlijke van de goede pers, wel te verstaan. Maar de opvoedende macht wordt leelijk in de bres geschoten door de bedervende macht van de slechte dagbladpers. Het woord slechte is inderdaad veelzijdig, want het blad kan slecht zijn èn in den vorm, èn in den stijl, èn in de strekking en van dit oogenblik beantwoordt het niet meer aan de zending die het te ver vullen heeft. Onder de middelen door welke de pers hare opvoedende macht uitoefent, staat voorop de verspreiding van kennis. Feiten, gebeurtenissen, vereischen steeds eenige toe lichtingen, voor zij den grooten hoop der lezers begrijpelijk worden. Dit heeft het eerlijke journalisme zeer levendig ingezien. Daartegenover staat die pers, bij welke het geenszins om verspreiding van kennis is te doen, maar wel om te beantwoorden aan de ongezonde nieuwsgierigheid van een publiek, dat men geleidelijk zou kunnen ontwikkelen en hetwelk men integendeel den meest onverstandigen kost opdient. Het dagblad, zegt professor Jebb, is eene handelsonderneming het moet dus op ge zonde handelsgrondslagen worden geëxploi teerd en bijgevolg moet er met den smaak der lezers rekening gehouden worden. van het gewas voor zich. De Balineezen betalen geen hoofdgeld en zijn vrijgesteld van Heerendiensten, zoo- als het bewerken van de velden van den vorst. Wil de Sassak dezelfde voorrechten genieten, dan moet hij zijn godsdienst ver zaken en Hindoe worden. En daar gaat een weldenkend Mohammedaan niet gauw toe over. De wetten zijn zeer streng. Kleine ge schillen of geringe misdrijven berecht het dorps- of districtshoofd. Zaken van meer gewicht worden behandeld door de pries ter-rechtbank van Mataram (Hindoesche priesters.) Op Majesteitsschennis staat de dood, zoo ook op diefstal, wanneer het ontroofde be hoort aan den vorst of de voornaamsten des rijks. Balineesche edelen kunnen zelfs een moord bedrijven en boeten die mis daad door betaling eener som gelds. Sas saks worden dikwijls gestraft door ze als slaaf te verkoopen. Vroeger werden ze ook uitgevoerd, thans is alleen hinnenlandsche slavenhandel geoorloofd. De slaven bewerken den grond voor de Balineesche edelen, die zelf hun velden niet bebouwen, maar alleen er naar kijken, hoe of hun arme Sassaksche slaven het doen. Het monopolie van den handel berust in handen van den vorst. Door hem aan gestelde ontvangers nemen voor zijn rekening en tegen bepaalde pachtsom de producten van de bevolking in ontvangst en zorgen voor de betaling der in- en uitvoer rechten. De inkomsten van den vorst bestaan in a. de helft der opbrengst van den geheelen buitenlandsehen handel in rijst (ter waarde van f150.000); van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. De ondervinding heeft het geleerd een dagblad verbetert den smaak der lezers door het beteren kost voor te zetten. Ergo dus: het streven van alle dagblad moet daar heen gericht worden, dat het zijne inlichtingen inkleedt op die wijze, dat zij immer den goeden smaak bevorderen. Wat baat het dat het volk leest, indien het niet goed leest Professor Jebb zegt hier waarheden, die ook toepasselijk zijn buiten Engeland. Verschil. De verschillende klassen dei- maatschappij winnen door elkander te na deren, (christelijk Democratisch) en verlie zen door zich in elkander op te lossen, (socialistisch). s Zeker gevolg. Men viert zijn geboorte dag vaak met gejuich, zonder te bedenken, dat de onvermijdelijke gevolgen van dien zijn te lijden, te verouderen en te sterven. Lest, Best. Het levensboek van velen onzer begint met beuzelachtige idyllen, zet zich voort met dorre berekeningen, en eindigt met sombere sufferijen. Wel hem die het begint in de kracht des ge- loofs, voortzet in de oefenschool der liefde en eindigt in den zonneglans der hoop. Niet goed. Velen behelpen zich met -philanthropie om zich zoodoende van de iefdadigheid af te maken. Onbeteekenend. Kennis zonder geestkracht s als een lading hagel zonder kruit. Schade. Op de schaal der onzekerheden daalt men van vaste geloofsbegrippen tot meeningen, van meeningen tot neigingen, van neigingen tot dwepende hartstochten, van dwepende hartstochten tot dwaze en verkeerde grondstellingen de zekerste van alle dwalingen. ■5? Blijvend. Het is met de schuld der dank baarheid gansch anders gelegen als met de b. de opbrengst der in- en uitgaande rechten c. de opbrengst der belastingen op den bebouwden grond d. vele andere voordeelen. De vorst is bovendien eigenaar van alle onbebouwde gronden. Uit dit alles blijkt, dat er voor de arme Sassaksche bevolking niet veel overschiet. Vandaar ook de vreeselijke toestanden, die aanleiding gaven tot de tusschenkomst der Indische regeering. Bovendien geeft het verschil in gods dienst aanleiding tot allerlei hotsingen. De Balineezen brengen hun goden bloedige offers en gebruiken daarvoor de afgeslagen hoofden van Sassaks, die door hun huur lingen worden overvallen in hun afgelegen woningen. De Balineesche priesters schij nen voor die moorden stilzwijgend verlof te geven. In ontwikkeling staan de Balineezen ver boven de Sassaks en dat maakt hun het mogelijk de laatsten zooveel meer in aan tal te overheerschcn. Omtrent de gesteldheid van het terrein, waar de overval van de Lomhoksche ex peditie heeft plaats gevonden, kan het vol gende medegedeeld worden De Bakak en de Narmada, waar de naar het binnenland gezonden kolonne van Lawiek van Pabst het eerst met de Baliërs slaags geraakte, zijn riviertjes, die uit het bergachtig binnenland naar de westkust stroomen, zuidelijk van, doch evenwijdig aan de Djankok, de rivier, waaraan de hoofdstad Mataram gelegen is en aan wel ker mond, drie mijlen verder westelijk, de havenstad Ampenan ligt, waar de- troepen zich thans hebben versterkt. Tjakra Negara ligt op niet zeer verr geldschuldenmen moet ze nog gevoelen zelfs wanneer men ze heeft afbetaald. In goede aarde. De openbaarmaking van juiste en edelo denkbeelden is een regen, die zoowel de dorre zandwoestijn drenkt als de vruchtbare oasen maar alleen de oase heeft er voordeel van. Zoo gaat het. Het toeval brengt de gekken in het paleis van Fortunahet bedrog opent er de deur voor de schurken; de eerlijke lieden, die met zulke gelei geesten niets te maken hebben, moeten ex echter huiten blijven staan toch duurt eerlijk het langst. s Toch verkeerd. De hoogmoed bewaart somwijlen voor laagheden, maar zijne halvo zuster de ij delheid, verre van dien, doet er begaan. Niet ergdenkend. De logika regeert misschien de wereld, maar zij bestuurt haax niet, en de menschen bijv. die zelf het minste gebreken hebben, zijn vaak het eerste gereed om die van anderen te ver geven. Weinig te vinden. In Indië vindt men menschen die hun leven wagen om paarlen te zoeken op den bodem der zee doch waar vindt men tegenwoordig iemand, die een uur aan zijn arbeid of aan zijn ver maak zou willen ontrooven, om de waarheid te zoeken in de diepten van zijn geweten? Behoorde te weten. Het is noodig om aan de jeugd de nietigheid en vergankelijkheid der aardsche dingen te leerende ouder dom kent die reeds hij ondervinding, be hoorde er ten minste genoeg van te weten. Wie hel meeste plaats noodig heeft. Een net gekleed meisje ontmoette op straat een half beschonken jonge heer, die op haar japon trapte, en daarbij onbeschoft aan merkte, „dat zij te veel plaats noodig had," afstand oostelijk van Mataram, aan den hoofdweg, die van het westen naar het oosten door het midden van het eiland loopt en de havenplaatsen Ampenan (in het westen) en Lombok (in het oosten) verbindt. Het terrein van den strijd is gelegen in de westelijke vlakte van het eiland, waar de Balineezen zich hebben geconcen treerd, rond«m de hoofdplaats Mataram. De Sassaks wonen hoofdzakelijk in het binnen land en in het oosten van het eiland. In die vlakte stichtten de Balineezen aanvankelijk vier rijkjes, die na hevigen krijg allen ten slotte onder den radja van Mataram kwamen. Van de hoofdstad Ma taram zijn bijna al de bewoners Balineezen. In den tijd der vier vorstendommen waren er nog drie andere hoofdsteden, Karang Asem, Pajassagann enPajoetas: de kratons liggen daar nu in puin. Karang Asem is een paal van Mataram verwijderd, Pajas sagann ligt Vs paal verder. Ook hier is de bevolking meest Balineesch. Ampenan heeft als kustplaats een zeer gemengde be volking. v De bevolking wordt geschat op 405,0' zielen. Van dit aantal zonden behor 380,000 tot de Sassaks, 20,000 tot de lineezen, 5000 tot de Boegineezen en F' saren vooral als handel gevestigd. Het eiland heeft van ruïrn 103 mijlen iets Noord-Bral- ..f en daar zijn, i" be'

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1894 | | pagina 1