NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
m
aio. 126. 1898.
iDoiiiMug 26 ML
Mfsfc Iftacgang.
fLEGRAAF".
'an Antwerpen
ad Zierikzee
land.
fp „Schelde"
an Rotterdam
^dienst
Hulst-Vlake.
liensf.
itdienst
ildeghem,
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Oude en nieuwe.
dinsdag 24 9
)onderd. 26
Saterdag 28 2^30
hnsdag 31 5.30
JfDIENST.
Igen plaatsen,
the tijd).
|Van Rotterdam
)insdag 24 1,
7oensdag 25 11.
londerdag 26 11.
/■rij dag 27 1L__
Katerdag 28 11
29 6.—
'laandag 30
)insdag 31
2.—
1.—
1.—
insdag 24 12.30
onderdag 26 11.
rij dag 27 1.30
aterdag 28 1.
linsdag 31 12.—
J min. na kloktijd)
§JKS.
Vlake vm. 4,50
p5 uur.
Isoorden vm. 7,50
lur.
lorden vm. 7, 11,
Imiddellijk na aan-
8,50, nm. 12,50,
[)raaibrug 6,23, 8,28
Maldeghem 5,26,
5,20, 8,26.
Draaibrug 7,45,
Breskens 6,50, 8,50,
pet meer gevoerd
een middel tot
vorden, werd zij
I die nog meer in
Is taan. Openbare
If fainilie-overeen-
fewaarborgd door
Jharans genaamd,
[iet nakomen der
en met de Rajput
[ij ze gesloten, en
nog het teeken
en dolk, dien de
er partijen niet
[verplichting kon
orst zon stooten.
van aldus den
te veroorzaken,
[den- en Westelijk
borg tegen het
sckonwd.
mbay'sche straf-
ruik in verschil-
even, voorname-
taten. Indien de
iood alleen den
ou aanjagen, dan
oor de vrijwillige
en geëerd lid
nu de tijding van
van Kathiawar
Sen geldschieter
n landbouwer in
de voorzorg ge
lbekentenis van
dolk te ver-
of nu de terug-
at bij hem kwam
wees den schuld-
ken rechter. De
waarborg voor
geleende instond,
jne kaste er bij
te houden, wat
ren ook kosten
sdienstige hande-
begaf hij zich,
der en zijne oude
andbouwers huis.
vroeg hij den
;e uitvluchten te
rs trokken toen
de moeder boog
;e den hals uit
1. „Ik zal betalen
len is, „riep de
gij nu betalen,
t weer. De boer,
nelde een onver
en slag van zijn
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De denkbeelden op het gebied van het
onderwijs staan niet stil.
Dit hebben zij nog nooit gedaan.
Het zal nog een heelen tijd duren eer
alle wenschen der onderwijzers en andere
bij het onderwijs geïnteresseerden zullen
bevredigd zijn.
Het Nederlandsch Onderwijzers-Genoot
schap heeft zijn verlanglijstje weer maar eens
wat aangevuld.
Het heeft de Schoolwet van '89 onder
handen genomen veel en velerlei overhoop
gehaald en ten slotte een schema voor een
nieuwe wet aan de hand gedaan.
Komt nu mettertijd eene schoolwet geheel
in zijn geest gewijzigd tot stand, dan zal
de sehoone veel bezongen wet van Kap-
peijne er wel niet meer uit te herkennen zijn.
„In hun oog" vertoont zelfs de wet van
'89 nog verschillende leemten.
In 16 punten geeft het Genootschap zijne
bezwaren op. Zij betreffen
1. Programma van het lager onderwijs
(art. 2 der wet). 2. Bouw en inrichting
van schoollokalen (art. 4 en 5). 3. Toela
ting van kweekelingen (art. 8). 4. Oplei
ding van onderwijzend personeel(art. 12).
5. Bevoegdheden der gemeenteraden (art.
16). 6. Herhalingsonder wijs (art. 17). 7.
Aandeel van het onderwijzend personeel in
de regeling van het onderwijs(art. 21).
8. Indeeling, bepaling van het aantal, be
noeming en bevordering, bezoldiging, pen-
Bioneering en ontslag van onderwijzend per
soneel(art. 23 en v.) 9. Tijdelijke waar
neming van onderwijzersbetrekkingen (art.
32). 10. Verbod van neringen bedrijf, van
ambten en bedieningen; (art. 35 en 36). 11.
Kosten van het onderwijs(art. 43 en v.)
12. Schoolgeld heffing(art. 46.) 13. Leer
plicht. 14. Bijzonder onderwijs(art. 51
e. v.) 15. Akten van bekwaamheid (art.
55 e. v.) 16. Toezicht op het lager onder
wijs; (art. 67 e. v.) 17. Overgangsbepalingen.
Ook de Belgische schoolwet vraagt om
herziening.
In België heeft men provinciale bonden
van Chr. onderwijzers.
Ook deze heeren houden zieh met de
zedelijke en stoffelijke belangen van de chr.
onderwijzers bezig.
En daar er in België sprake is van een
te herziene schoolwet, hebben zij hunne
wenschen reeds eenigermate in vorm ge
bracht.
In de algemeene vergadering, jl. Zaterdag
te Antwerpen gehouden, waren afgevaar
digden uit alle provinciën bijeen en werden
gewichtige punten ingeleid.
Limburg leidde 0. a. de steUing in De
neutrale school, door enkelen als de eenige
nationale en vaderlandsche school uitge
roepen, is rechtstreeks strijdig met alle ge-
vestigden godsdienst. Zij miskent de gees
telijke belangen der christen-kinderen en de
heiligste rechten hunner ouders.
Luxemburg leidde in In een waar gods
dienstig onderwijs vindt het kind de klare,
juiste en volledige voorstelling zijner plich
ten jegens God, jegens zijnen naaste en
jegens zichzelven. Hieruit volgt dat der
gelijk onderwijs voor de samenleving een
waarborg is van orde en duurzaamheid.
Als punt van stoffelijken aard kwam op
de lijst voor Hoedanig dient, in breede
trekken, de nieuwe schoolwet te zijn om
te voldoen aan de huidige maatschappelijke
behoeften, om rechtvaardig te wezen ten
opzichte aller burgers en te kunnen aanvaard
worden, zoowel door (openbare) gemeente
als vrije onderwijzers
Na langdurige bespreking van dit belang
rijke punt werden door de talrijke vergadering
eenige besluiten op schrift gebracht, waarvan
de eerste zeker ook in Nederland bij de
■vrije onderwijzers steun en bij de groote
meerderheid der ouders instemming zouden
vinden, als schema voor een billijke wet
op het lager onderwijs.
Zij luiden
liet lager onderwijs worde ingericht
overeenkomstig met "tien wensch der huis
vaders.
Niemand heeft het recht een school op
te dringen.
Voor allen de vrijheid.
Bijgevolg mogen de huisvaders de oprich
ting van christelijke scholen vragen, waar
hunne kinderen zullen opgevoed en onder
wezen worden volgens hunne wenschen
niet ten koste van enkelen, van bijzon
deren, maar van de gemeente (staat).
De onderwijzers in een vrije school
werkzaam, worden voor liun leven aange
nomen. Zij worden voor wat jaarwedde
en pensioen betreft, ep denzelfden voet
behandeld met de gemeente-onderwijzers
(onderwijzers aan de staatsschool).
In de nieuwe wet mag geen sprake zijn
van toelage volgens het getal leerlingen,
enz. De onderwijzers genieten een vaste
jaarwedde. De toelagen van staat, provin
cie, bureel van weldadigheid, schoolgelden
ook aan deze vrije scholen het wordt
alles in de gemeentekas gestort.
De jaarwedden te regelen volgens dienst
jaren en noodwendigheden des levens, als
volgt
Onderwijzer minimum 1500 fr. en huis;
na 10 jaar dienst, minimum 1800 fr. en huis
na 20 jaar dienst, minimum 2000 fr. en huis.
Onderwijzeres 1200 fr. en huis id 1400
fr.id. 1500 fr. en huis.
Hulponderwijzer1200 fr.id. 1400 fr.
id. 1500 met 200 fr. voor huishuurals hij
5 jaar in de gemeente verblijft en getrouwd is.
Hulponderwijzeres1000 fr., 1100 fr.,
1200 fr.
De minimuns mogen met 200 fr. ver
minderd worden, als de onderwijzers an
dere bedieningen in de gemeente uitoefe
nen, door de gemeentekas of het bureel
van weldadigheid betaald.
Terwijl wij ons voorstellen op enkele
punten uit dit Belgische program nader
terug te komen, vestigen wij ditmaal slechts
de aandacht op punt 1, rakende het be
ginsel van vrij onderwijs.
Deze onderwijzers aanvaarden het be
ginsel vande school aan de oudersals
zij er op aandringen dat „het lager onder
wijs worde ingericht 1 aar den eisch der
huisvaders", „niemand het recht hebbe een
school op te dringen" en bijgevolg „de
ouders overal mogen vragen 0111 christelijke
scholen naar hunne overtuiging."
Wij denken hierbij ook aan de merk
waardige rede van den heer Lohman in de
eerste kamer op 30 Jan. jl.
Wat heeft men niet opgezien toen Groen
kwam met zijn eischde vrije school
regel, de „openbare" school aauvulling.
En zie de heer Lohman komt met
den eisch het geheele openbare onderwijs
moet worden vervangen door bijzonder on
derwijs en er is niemand die er acht
op slaat?
De eisch der Belgische onderwijzers
herinnert ons aan het nuchtere plan door
het toenmalig lid der eerste kamer aan
de hand gedaan, op grond van hetzelfde
beginsel, hetwelk trouwens ook in de sckool-
wet-Mackay reeds tot zijn recht kwam
het beginsel: de school aan de ouders.
Wat is er tegen vraagt de heer Loh
man dat de Staat al de kosten op zich
neemt van eene eenvoudige lagere school?
Men zou dan aan de gemeenten kunnen
verbieden iets voor scholen uit te geven.
Dan zouden verder allen die „beter"
onderwijs verlangen dan dit eenvoudige,
door den heer Lohman bedoelde, volks
onderwijs, zulks uit eigen zak moeten be
kostigen zooals zij ook nu door middel
van schoolgeld een gedeelte van het on
derwijs bekostigen.
Op die wijze zou gemakkelijk elke par
ticuliere vereeniging in staat zijn op haar
manier het onderwijs te verstrekken dat
thans van gemeentewege wordt gegeven.
O De
wijzers.
hoofden lieeten in België onder-
Elke particuliere kring christelijke of
moderne of welke dan ook kan dan de on
derwijzers aanstellen die hij goed vindt,
terwijl de gemeente optreedt, alleen daar
waar particulieren het niet doen en dan
alleen voor de eigenlijke, zoo straks be
doelde volksschool.
De nadenkende lezer zal inzien dat j èn
door het plan der Belgische onderwijzers
èn door het idéé Lohman de weg wordt
gewezen waarlangs men een eind maakt
aan de onbillijkheid dat een ouder die
overigens gaarne een christelijke school in
zijn woonplaats zou zien verrijzen, gedwon
gen wordt zijn kind op een „openbare"
school te doen, waar het voor zijn toe
komst als christelijk burger, bedorven of
wat nog erger is, verdorven wordt.
De tijden zijn inderdaad ernstig en het
voorstel is dus alleszins de overweging
waardig.
In onze eigene kringen geschiedde dit
reeds. Onder anderen op de jaarvergadering
van „Christelijk nationaal" werd aan de
christenen in den lande duidelijk gemaakt
wat zij te doen hebben om liet ideaal van
de vrije school en de vrije school regel te
ver wezenlij keu.
Wij zouden zoo zeggen.dat tegelijk hier
mede de weg is gegeven j om tegelijk als
particuliere kringen invloed te oefenen bij
de regeering en in hun plannen tot school
stichting te slagen.
Het denkbeeld der stichting eener school
gemeente werd aan de hand gedaan.
Dit is geen nieuw denkbeeld.
Reeds minstens een kwarteeuw geleden
heeft de heer Ruinscheidt, hoofd eener
christelijke school te 's Gravenhage, in een
schoolvergadering te Naaldwijk, waarin ds.
A. G. de Waal voorzitter was, dit denkbeeld
uitgesproken en verdedigd.
Het reglement van een dusdanige school
gemeente was door hem samengesteld en
toegelicht. Men voelde er echter niets voor.
Thans, na 25 jaren, ware misschien de
tijd daar om dit practische denkbeeld op
nieuw voor te dragen.
Het heeft ter propageering in eigen kring,
en tot bevordering van den onderlingen
vrede, veel dat ons aantrekt.
De schoolgemeente is kenbaar aan de kerke
lijke kleur der leden. Een hervormde, een ge
reformeerde, een lutkersche schoolgemeente
stellen zich ten dool eene hervormde, eene
gereformeerde, eene lutliersche school te
stichten, hetzij dan zonder Staatsgeld, gelijk
het te dezen dage is, hetzij dan met Staats
geld wanneer het denkbeeld van den heer
Lohman verwezenlijkt wordt.
Alle kerkelijke geschillen blijven dus
buitengesloten.
In onzen tijd gaat het zoo dat men der
gelijke geschillen eenvoudig voor elkander
mijdtmaar dan zal dit geheel niet meer
noodig zijnwant in de schoolgemeente
hebben allen éénzelfde kerkelijke belijdenis.
In deze schoolgemeenten zou het beginsel
van algemeen stemrecht moeten gelden.
Alle ouders voor zoover zij tot die. ge
meente beliooren, zouden dus mede zeggen
schap hebben over de keuze der onder
wijzers hunner kinderen. Zij zouden toezicht
kunnen en moeten oefenen op het onderwijs,
dat het blijve in de richting die zij zelve
zijn toegedaan.
Het zon een groote verbetering èijn,
wanneer dit denkbeeld eener schoolgemeente
mocht veld winnen.
Wij noemden het „oude en nieuwe" denk
beelden, waarmede wij ons voordeel hebben
te doen.
In de parlementen van Europa's vaste
land komt al meer het gebruik in zwang
0111 door het houden van lange redevoerin
gen en het voorstellen van velerlei wijzi
gingen een door de regeering ingediend
wetsontwerp te doen verongelukken of
de beraadslagingen te daen verdagen.
Dit gebruik is uit Engeland, waar het
als Iersch obstructionisme bekend is, naar
het vasteland overgewaaid. Waren het
vroeger alleen de Ieren, die zich tot een
dergelijken maatregel begaven, thans maken
zich beurtelings alle partijen uit de revolutie
aan deze aardigheid schuldig.
In Engeland zag men het te» vorigen
jare~de conservatieven doenten onzent
geschiedde het eenige jaren geleden door
de liberalen bij de behandeling der school
wet Mackay. In Denemarken en Noorwegen
ligt' het meer op den weg der radicalen.
Thans zijn in Frankrijk de socialisten in
de Kamer van Afgevaardigden druk in de
weer om op die wijze de anarchisten wet
onmogelijk te maken en de besprekingen
tejfdoen verdagen tot October.
'fjTijd gewonnen is veel gewonnen, zeggen
de leiders dezer partijen.
gJMaar de natiën winnen daar niets bij.
De partijen komen alleen wat scherper
tegenover elkander te staan en de meerder
heid neemt toeh ten slotte het ontwerp aan.
Zoo zal het eindelijk ook in Frankrijk gaan.
Voor de Fransche regeering en vooralle
regeeringen zijn deze minder prettige ont
moetingen nochtans een ernstige waarschu
wing 0111 van deze geweldige tegenmaat
regelen: een dusdanige bestrijding der
revolutie niet veel verwachting te hebben j
x
Een Zwitser, die verleden jaar Chieago,
enz. bezocht, bracht den volgenden indruk
van Amerika mee.
„Amerika is het land van onmetelijke
omvang en afstandenhet land van dollars
en electriciteithet land waar de prairieën
grooter zijn, de rivieren machtiger, de
watervallen hooger, de bruggen langer, de
sneltreinen sneller, de rampen verschrik
kelijker dan in eenig ander land ter wereld.
„Het is het land waarin in een enkel
spoorwegongeluk en er heeft er een
plaats bijna om den andereu dag meer
raenschen het leven verliezen dan in Europa
in een geheel jaar. Het is het land waai
de huizen hooger, de gevangenis-boeven
menigvuldiger, de rijken rijker, de armen
armer, de millioenen grooter, de dieven
brutaler, de moordenaars scliaamteloozer,
de ontwikkelde personen minder in getal,
de tanden meer algemeen valsch, de cor-
setten nauwer, de ziekten doodelij ker, het
bedrog meer algemeen, de zomers warmer,
de winters kouder, de branden erger, het
ijs dikker, de tijd kostbaarder, de mannen
zenuwachtiger, dan in eenig ander land van
ons herderlijk Europa. Het is het land waar
de oude mannen jonger en de jonge mannen
ouder zijn, de negers zwarter, de blanken
geler, dan in eenige andere plaats. Het is
het land van onmetelijke natuurlijke rijk
dom. In 't kort, het is het land van bui
tengewone contrasten, van vreemdsoortige
uitersten, van onzinnige trots, van roeke
loos winstbejag, van toomelooze zucht tot
gewin het land van het kolossale en het
pyramidale natuurlijk in de zienswijze
van Amerikanen. Hoevelen zijn er heen
gegaan van ons vredelievend land, naar het
land van valsche hoop, om rijkdom, for
tuin en lotsverbetering te zoeken en zijn
verloren geraakt hetzij in de goten der
groote steden of in het zand der prairieën
Hoevelen zijn met blijdschap vervuld ge
weest, als zij, arm en verlaten en ge
broken in hart en ziel, terug konden zeilen
naar hun geboorteland".
25 Juli 1894.
Middelburg. Wij ontvingen eenige ex
emplaren van de vereenigingen te Middelburg
en Vlissingen tot bevordering van het vreem
delingenverkeer inWalcheren eener allerkeu
rigst bewerkte reclamekaart van Walcheren
bevattende fraaie zinco photograpkieën be
treffende Middelburg, Domburg, Yeere en
Vlissingen, benevens in het Franseh gestelde
beschrijvingen ten gemakke der vreemde
lingen. Portretten van een Zuid-Beveland-
sche en Walckersche boerin en dito boeren
zoon sieren de buitenzijde der kaart, die
door de Vereenigingen op ruime schaal wordt
verspreid.
Zij willen er namelijk een groot aantal van
verzenden aan beheerders van touristenbu-
reaux, boekhandelaren, directiën van Spoor
weg-, Stoomboot- en Tramwegmaatschappijen
enz., vooral in België en Frankrijk, in het
vertrouwen dat zij door verspreiding der
kaarten er toe willen medewerken om
Walcheren meer bekend te maken, waar
door het bezoek aan dit sehoone eiland
vermeerderen kan.
Aan de leden der Vereenigingen te
Middelburg en te Vlissingen worden ook
eenige (met het oog op de kosten niet
vele) exemplaren uitgereiktzij voorzeker
zullen ook niet nalaten, door verzending
aan hunne kennissen en bloedverwanten
elders aan de bereiking van het met de
kaarten beoogde doel mede te werken.
Verder hebben zij het voornemen, losse
afdrukken van de groote plaat op wit pa
pier verkrijgbaar te stellen bij de boek
handelaren a 5 cent per exemplaar, bij
groote hoeveelheden met aanzienlijk rabat.
De keerzijde kan dan gebruikt worden
voor brieven, adressen, prijscouranten enz.
Met ingenomenheid maken wij van de
verschijning dezer kaart melding en vertrou
wen dat de genoemde Vereenigingen, ge
steund door de adviezen van belangstellende
vrienden, adviezen in het belang eener
vruchtbare verspreiding der kaarten, haar
pogingen rijkelijk zullen bekroond zien.
Krankzinnigenverpleging in Indië.
Uit Indië komt een noodkreet tot ons
betreffende de krankzinnigenverpleging al
daar, geslaakt door den arts J. AV. Hofmann,
geneesheer aan de krankzinnigenverpleging
in N.-I. op non-activiteit.
De heer Hofmann wijst er daarin op, hoe
deze tak van dienst in Indië steeds is en
nog wordt verwaarloosd, en er voor het
groote Indische rijk slechts één krankzin
nigengesticht te Buitenzorg en twee hulp
gestichten te Semarang en te Soerabaya
bestaan, met eon vijf honderdtal plaatsen
voor eene bevolking van 30 millioen zielen.
Uit de beschrijving van het hulpgesticht
te Soerabaya, van 18871891 door den
heer Hofmann beheerd, blijkt dat de toestand
aldaar allergebrekkigst' is, zoowel wat de
ligging van het gesticht als de inrichting
betreft, terwijl rustige en storende patiënten
samen worden verpleegd, in enge ruimten
met kleine tuinen, inrichtingen die her
inneren aan het „dolliuys" uit de vorige
eeuw. Voor den krankzinnigen Europeaan
is in dergelijk gesticht geen behoud te
wachten, voor hem staat het „Lasciale
ogdi speranza" op elke deur geschreven.
Hij kan hier geen genezing vinden. Daarbij
komt dat de voorgekomen gevallen door
het gebrek aan plaatsruimte vaak van zeer
ernstigen aard zijn.
Onder dergelijke omstandigheden, zegt
de heer Hofmann, wordt de roeping van
den krankzinnigenarts teruggebracht tot de
ambtelijke plaatsvervulling van hoofdcipier.
Vaak worden de krankzinnigen bij ge
brek aan plaatsen in de gestichten, in de
gevangenissen geborgen, teneinde daar te
sterven (gewoonlijk aan beri-beri) of wel
tot jaar en dag, wanneer alle hoop op gene
zing is vervlogen, aan de zorgen de krank
zinnigen-artsen toevertrouwd te worden.
Een hoofdingenieur, de heer G., deelde
aan den heer Hofmann uit zijne veeljarige
ondervinding mede, ondervinding verkregen
als inspecteur en als eerstaanwezend water
staatsambtenaar eener residentie, dat bijna
geen gevangenis door hem werd bezocht,
waar niet een of meer, soms tot zes, krank
zinnigen cellulair waren opgesloten, enkele
reeds sinds verscheidene jaren, soms
zonder brits, meermalen in boeien, ja, een
enkel maal geheel naakt op den natten, in
portlandcement gepleisterden vloer van het
algemeen privaat aan een ketting, omdat
men anders te veel last had van zijne
onzindelijkheid.
Een hooggeplaatst rechterlijk ambtenaar
de heer T., verhaalde aan den heer Hof
mann, hoe hij, op een zijner reizen
ommegaand rechter op Java in eer
gevangenissen krankzinnigen had/
troffen, wien men met medewete'
ui
