NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK- sr
HISTORISCH
Ho. 124. 1894.
Safecifag 21 Mi.
HcfLfsfc laacgang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Coxey en het Coxeyisme.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 centiedere regel
meer 10 cent.
In de Vereenigde Staten heeft zich in
den laataten tijd een partij ontwikkeld,
die de partij der toekomst schijnt te zijn.
Het zijn de Populisten, de Volksvrienden.
Deze party is geboren uit den nood
der tijden en uit de zucht om door schijn-
schoone theorieën de volksklasse op te
zetten tegen de overheid en ze in ver
rukking te brengen voor een in vele op
zichten onbereikbaar ideaal.
Deze jonge partij telt vele aanhangers
pas opgetreden telde zij een miljoen leden;
en bij de jongste verkiezingen gelukte het
haar in vier staten de meerderheid voor
de Senaatsverkiezing te verwerven. Zij
telt thans in den Senaat vijf woordvoerders.
De eiseh dezer partij is dat de Staat
moet helpen helpen door aan de spoor
wegmaatschappijen het land te ontnemen,
de spoorwegen te naasten, papierengeld
aan te maken en voor alle staten verkrijg
baar te stellen.
Bepaalde afgeronde plannen heeft deze
partij niet.
Doch de partij die in de laatste weken
uit haar is voortgekomen, en verder gaat
dan zij, heeft deze plannen geformuleerd.
Coxey heeft het aangedurfd.
Eensdeels medelijden met de honderd
duizenden werkloozen, anderdeels zucht om
reclame te maken voor zijne party, dreven
dezen Hinken Amerikaan om een leger te
erganiseeren, een werkloozen leger dat uaar
Washington toog met het kloeke doel om zy ne
wenschen aan het Congres dat daar zijne
zittingen houdt, kenbaar te maken.
Aanvankeiyk was de indruk, ook in de
Nederlandsche bladen dat deze man óf een
gek óf een gelukzoeker was.
Doch wie dit zeiden, miskenden hem.
Voor een goed deel beoogde hy wel de-
gelpk en beoogt hg nog verbetering van
den tot stervens toe kranken toestand der
Amerikaansche maatschappij.
Zgne eischen betreffen hoofdzakelyk het
afschaffen der rente op staatsleeningen en
het uitgeven van een half milliard dollars
aan papierengeld, dat voor den tgd van 25
jaar, aan de verschillende staten moet wor
den uitgeleend, en besteed moet worden
aan het aanleggen van straatwegen ter be
striding der werkloosheid.
Niet zonder reden is het dat Coxey voor
dit plan duizenden armzalige ledigloopers
die werken willen en niet mogen wist te
bezielen en hen bewegen kon om Ameri
ka van het westen naar het oosten door
te trekken en tot op de trappen van het
Kapitool hunne eischen te doen uitspreken.
Men weet dat van zgn leger weinig is
terecht gekomen. Doch Coxey heeft zijn
doel bereiktDe oogen van duizenden in
Washington, van miljoenen in de wes-
tersche staten zijn opengegaan voor den
diepen afgrond van ellende die hen tegen-
gaapt en dreigt hen te verslinden. Openge
gaan voor de ontzaglgke klove die den
nijveren arbeidsstand van het enorme kapi
taal scheidt; en voor de middelen om die
breede en diepe klove alsnog te overbrug
gen.
Coxey heeft zgn doel bereikt. Tot in
de ooren der wetgevende macht heeft het
geklonken, dat „het nadeel; eener moordda
dige concurrentie de onderdrukking van
bet handwerk, de overtollige toelating van
Chineezen en armende vloek van het
grondbezit door vreemden de uitzuiging
der arbeidskracht door grondbelasting,
ondernemerswinst en renteden rijkdom
der masea (hebben) overgebracht in handen
van enkelen en de massa in hopelooze ellen
de gestort". (l)
En al is het dat de wetgeving de
Amerikaansche evenals de Europeesche
onmogelijk daarin oogenblikkelijke verbe
tering kan geven, en de eischen van het
Coxeyisme eene zeer gereserveerde overwe
lf Woorden van Prey, een Coxeyist,
invoerder van een der afdeelingen. (Zie
Amsterdammer no. 3722).
ging noodzakelijk maken, Coxey heeft
met zijn reclame-tochten de openbare mee
ning gewonnen voor die schaar van een
miljoen nijvere burgers, wier ellende de
vraag van het Coxeyisme het Ameri
kaansche socialisme, te minder afstootend
wijl het den politieleen bijsmaak mist en aan
vijandschap tegen den godsdienst gespeend
is kracht bijzet: „Hoe komt het dat
zg die voedingsmiddelen produceeren (2)
honger hebbendat zg die kleeren maken
naaktdat zg die paleizen bouwen dakloos
zgndat zg die arbeiden moeten voor de
natie, kiezen moeten tusschen bedelen en
stelen in een land dat zulk een vrucht
baren bodem heeft, dat 't de geheele wereld
er van zou kunnen voeden; en door ar-
beidbesparende machines een werkkracht
van 40 miljoen menschen bezit en slechts
65 miljoen heeft te voeden, te kleeden en
te behuizen?"
't Is waar, het Coxeyisme overdrijft waar
het de verbetering alleen van den Staat,
niet van het Geloof verwacht. Overdrijft
waar het de Schrift en hare rgke beloften
ter zijde stelt om alleen de keuze van stelen
of bedelen te doen overblgven. Overdrgft
ook waar het in de eerste plaats de ophoo
ping van het kapitaal als oorzaak der el
lende noemt.
Maar het heeft gelijk dat er zondige ver
zuimen, zondige ongelgkheden en wanver
houdingen zgn waartegen moetgeprotesteerd,
waartegen maatregelen moeten uitgedacht
worden.
Het heeft gelgk dat het de consciëntie
der natie heeft wakker geschud voor de
ontzaglgk ernstige waarheid dat in Ame
rika twee miljoen ngvere handen vragen
om werk, en na het reusachtige land in
alle richtingen doorkruist te hebben, onge
troost en ongevuld, zich vouwen tot de
bede om uitkomst van den Heere, of zich
sluiten tot eene vuist, om zich daarmede
aan de overheid, die geen oogenblikkelgke
hulp brengen kan, te vergrijpen.
Arme Coxey, mogen wij hieraan dan
ook wel toevoegenarme Coxey, die tot
het laatste meer dan tot het eerste hebt
aangezetdie het wapen des evangelies in
de scheede roesten liet, en dat der wanhoop
hebt gewet.
En arme „Common-wealers", die bij de
ellende der werkloosheid den troost des
evangelies hebt ontbeerd
Maar ook arme overheid, die op de
kreten dezer ongelukkigen geen ander ant
woord wist dan den wapenstok, als ware
het eene bende vagebonden die haar be
dreigt.
Natuurlgk zullen er ook van dat slag
wel bg zgn geweest.
Kaf vindt men in het koren.
Maar in nog grooteren getale waren
daar de fatsoenlgke werklieden vertegen
woordigd, die op de markten ledig staan
en zich van schaamte over hunne werk
loosheid verbgten, terwgl hunne gezinnen
snakken naar brood.
In een volgend nommer hopen wg een
schrgven van een onzer vroegere gewest-
genooten, die sinds eénige jaren te Chicago
woont, op te nemen.
Een door hem vertaalde brief van een
der deelnemers aan de Coxey-beweging,
vergunt ons een blik te slaan op de naam-
looze ellende die in Amerika de lieden
tot het Coxeyisme en in Nederland
zoo geen beterschap mocht dagentot
het anarchisme drgft.
Niet, helaas, alsof dit de weg ware, maar
dewgl de eenige weg al meer onbekend
is geworden. De weg waarlangs men komt
tot het „Zoekt eerst het koninkrgk Gods
en zgne gerechtigheid en alle dingen zul
len u worden toegeworpen."
(2) voortbrengen.
Yan Deth is toch een moedig man.
Hg durft zoo maar in de krant te zet
ten dat hg naar Amerika gaaten dat hg
over drie maanden zal terugkomen om
van 't Lindenhout de valsche brieven van
zgn oud-weezen voor de voeten te werpen.
En hij durft ook de daad bij het woord
voegen, de moedige man, want toen hij het
schreef, ging hg tegelgk onder zeil, met
een der booten van de Red Star Line.
En wat heeft hg Yan 't Lindenhout en
de Justitie toch de ooren gewassehen.
Hoe tartte hg deze laatste hem toch te
vervolgen.
Waarlgk 'smans moed is groot.
Daarbg komt dat drie rechtbanken
Breda, den Haag en Middelburg rechtsin
gang tegen hem verleend hebben
Tenzij de man er zonder gevangenis
straf af komt, zal zijn reis naar wg vree
zen, wel iets langer dan drie maanden
duren.
Gelijk de calvinisten eertgds, zoo vinden
thans de sociaal democraten- en andere vg-
anden der „klassenjustitie", in Antwerpen
hun toevluchtsoord.
Frankrijk en Nederland leveren jaarlgks
hun contingent.
Cohen, v. Emmenes, v. Deth is het
drietal dat achtereenvolgens naar de Schel-
destad toog toen zg zich bedreigd zagen
door een welverdiende gevangenisstraf.
Alleen v. Emmenes had den moed terug
te keerentoen hg vernam dat hij
vrggesproken was.
De anderen vloden de wgde wereld in
In sommige bladen lezen wg het volgende
bericht
President Reitz van den Oranje-Vrjjstraat
en zijne echtgenoote brachten heden een
langdurig en belangstellend bezoek aan de
Weeshuisschool en het weeshuis der Ned.
Herv. gemeente te 's Hage, zij werden ge-
compli nenteerd door ds. Gerlh. Van Wijk.
De geheele inrichting werd nauwkeurig
bezichtigd en de heer en mevrouw Reitz
toonden zich merkbaar voldaan.
Wg willen gaarne gelooven dat mevrouw
Reitz voldaan was.
Deze school werd echter niet voor het
eerst door haar bezocht. Zg was daar eenige
jaren geleden onderwgzeres, en het komt ons
niet onmogelgk voor dat zg er in de hoogste
klas nog van hare oud-leerlingen heeft aan
getroffen.
Van onderwgzeres tot presidentsvrouw
is een te mooie promotie in onzen tgd om
ze onvermeld te laten.
Prins Waldemar van Denemarken be
zoekt thans de voornaamste steden van ons
land.
De eerste plaats van aankomst was Rot
terdam.
Het plan van aankomst was aan de
autoriteiten medegedeeld, en de dagbladen
zorgden voor verbreiding van het nieuws.
Natuurlijk wist men niet precies den dag
waarop het Deensche schip de Helgoland
Rotterdam zou binnenloopen het is eene
reis van enkele dagen.
Hierop kon dus gerekend worden.
Op papier was alles in orde.
De Nederlandsche marine-vaartuigen Gui
nea en Stier zouden de Helgoland verwel
komen. De Deensche consul-generaal en
de burgemeester van Rotterdam zouden den
prins hunne opwachting maken.
Maar eilacy, in werkelgkheid bestond van
dit alles niets
De reis had één dag korter geduurd. Het
Deensche vaartuig stevende Rotterdams ha
ven binnen ener waren geen Nederland
sche vaartuigen om het te begroeten. Zij
lagen goed en wel te IJmuiden.
De burgemeester was er ook niet. En de
Deensche consul vertoefde te Zandvoort.
De commandant van de Helgoland ging
nu zelf den burgemeester bij hem aan huis
begroeten, edoch ZEA. was niet thuis.
Toen naar den consul en die moest
spoedig per telefoon ontboden worden.
Een Nederlandsch vaartuig, de Dufa, lag
in de haven en werd door het Deensche
verwelkomd.
Zoo moeten onze marine, onze autoriteiten
door de Denen zgn overvaHen.
Gelukkig was er een Fransch schip
de Mouette - in de Maas om, in plaats
van de Hollandsche achterblijvers, den
Deenschen gast met kanongebulder te be
groeten
Men zegt dat onze vaartuigen wegens
storm Ymuiden waren binnen geloopen.
Doch ook de Helgoland had immers den
zelfden tocht langs onze kust gemaakt.
Dat wij ter wille van een gast, welken
ook, ons niet aan eene herhaling der Adder-
rampwagen, is te prgzen.
Maar de autoriteiten dan
Er is in de sociaal democratische pai'tg
verschil van meening omtrent de vraag of
de sociaal democraten ook in de tweede
kamer zullen optreden dan wel of zg alleen
zullen werken onder het volk.
Of het zal zijn opereeren in den regee-
ringskring dan wel agiteeren onder hen die
wel het kind van de rekening zgn, doch
zeiven aan den toestand weinig of niets ver
anderen kunnen.
Eerstgenoemden zgn de parlementaire so
cialisten. Hun leiders zgn Troelstra en v.
d. Goes. Laatstgenoemden zgn oeconomische
socialisten. Hun woordvoerders zgn Domela
Nieuwenhuis en Cornelissen.
De bekwaamste buitenlandsche socialisten
zgn op Troelstra's hand.
Gisterenavond had te Amsterdam een
bespreking plaats dezer quaestie die de party
verdeelt. Bg die gelegenheid voerde na
v. d. Goes de leider der Belgische sociaal
democraten Anseele het woord om te
zeggen waarom hg voor optreding in de
tweede kamer was.
Eerst wees hg op de zwakke zgde der
economische actie. De verfgning der ma
chine vergrootte de werkloosheid en ver
meerderde de werkstakingen. |Nog zou het
de vraag zijn of in de toekomst werksta
king zelfs mogelgk zou zgn, waar de werk
loozen de onderkruipers der werkstakers
worden. De weerstandskassen, zeide hg,
worden uitgeput door de werkstakingen.
Zelfs zoo dezen gelukken is nog niets ge
wonnen, wgl dej uitgeputte weerstands-
kas de handhaving van het verkregene
niet zal toelaten, wgl dit dit daarom we
der verstoord zal worden door eene enkele
crisis, door eene enkele nieuwe verfgning
der machine. Met den aanwas van het
proletariaat en het leger der werkloozen,
zullen ten slotte de werkstakingen ontaar
den in plundering en, roof. Zullen zg, die
daaraan mededoen, in staat worden bevon
den het werk te stichten, waartoe zg ge
roepen zgn De parlementaire actie be
val hg op drie gronden aan primo, wgl
zg als het beste propagandamiddel moet
worden beschouwd, immers juist.in verkie
zingsdagen zgn alle geesten geopend voor
het ontvangen van nieuwe hervormingsge
dachten secundo, wgl, zoo men zelf dit
veld niet bearbeidt, de vgand dit zou ko
men doen en den oogst zou weghalen ter
tio, omdat juist de kleine verbeteringen,
door de parlementaire actie aan te brengen
het snelst tot het einddoej leidden immers
(en hier tastte hg de revolutionaire tactiek
in haren hartader aan) elke welstand ver
heft den mensch, verhoogt zgnzedelgken
verstandelgk peil, leert hem nieuwe be
geerten, doet, nieuwe behoeften in hem ont
staan en maakt hem daardoor tot een me
destrijder.
Volgens den verslaggever in de N.
R. C. van heden.
20 Juli 1894.
lerseke. Gemeenteraadsvergadering van
Donderdag 19 Juli des avonds 6 Va uur.
Tegenwoordig 8 leden, afwezig de heeren
V. d. Burght en Schipper, voorzitter de
Burgemeester.
Van Ged. St. is ingekomen kennisgeving,
dat zg tegen de toelating van den heer
D. Spruit als raadslid geen bedenking
hebben.
De heer Spruit wordt op de gewone
wijze geïnstalleerd. De voorzitter wenscht
hem geluk met zgne benoeming.
Daarna worden de notulen gelezen en
ongewgzigd gearresteerd.
Aan de orde is de benoeming van een
wethouder. Bg de 2e stemming verkrggt
de heer Spruit 5 en de heer Sinke 3
stemmen.
De heer Spruit wenscht de aanneming
dezer benoeming in beraad te nemen.
De heer Spruit wordt ook benoemd tot
ambtenaar van den burgerlgken stand (na
de 2e stemming bg loting met den heer
Sinke). De heer Spruit neemt die benoe
ming aan.
Nu stellen B. en W". voor het aanbren
gen van een houten schutting gedeeltelgk
2 M., gedeeltelgk 1,15 M. hoog, tusschen
het erf van school 1 en dat van den heer
P. van Oeveren. De kosten zijn geraamd
op f85.
De heer Sinke vraagt, of de kosten ge
heel voor rekening der gemeente komen.
Volgens het burg. wetboek geschiedt het
plaatsen van schuttingen voor gezamenlijke
rekening der belanghebbenden.
De Voorzitter antwoordt bevestigend en
de heer Sandee, wethouder, voegt er bg,
dat het volgens B. en W. onbillgk zou
zgn, den heer Van Oeveren mee te laten
betalen, daar door den verbouw der school
de bestaande scheiding, namelgk een vol
doende haag, grootendeels is vernietigd.
De heer Spruit zou de voorkeur geven
aan een steenen muur. Hoewel deze in
aanleg duurder is, kost deze veel minder
van onderhoud. Het verschil in kosten is
ook niet zoo groot.
De heer Sinke zegt, dat dit afhangt van
de zwaarte van den muur en de kwaliteit
der steenen. Hg wenscht, dat de gemeente
opzichter een plan zal maken, dan kan de
raad later beslissen.
De heer Sandee is zeer tegen uitstel. De
heer Van Oeveren klaagt nu al, dat het
zoo lang duurt.
De heer Cupéry verzekert, dat een goede
muur, die bg een hoogte van 2 M. wel
lVs steen dik mag zgn, 3maal zooveel zal
kosten dan een houten schutting.
Het voorstel van B. en W. wordt met
6 tegen 2 stemmen aangenomen en daarna
de vergadering gesloten.
j^Coes. Vergadering van den gemeen
teraad. Voorzitter dhr. burgemeester. Af
wezig de heer Ramondt. De voorz. draagt
zijn functie over op den jongsten wethou
der, dhr. Lenshoek, in wiens handen hg
de vereischte eeden als raadslid aflegt.
De heer Lenshoek zegt ongeveer
Geachte heer Hamer, ik bied n, ook namens
den raad, mgn hartelgke en oprechte geluk-
wenschen met uwe benoeming tot lid van
den gemeenteraad. Gg hebt als raadslid,
wethouder en burgemeester reeds zoo lang
op zoo waardige en meesterlgke wgze de
belangen dezer stad behartigd, dat het niet
noodig is u deze opnieuw aan te bevelen.
Moge de gemeente Goes u nog lang als
burgemeester en als raadslid behouden, ik
houd mij verzekerd, zg zal er zoete vruch
ten van plukken. Toejuichingen
De burgemeester antwoordtik dank u,
mgnheer Lenshoek en den raad voor het
door u gesprokene. Ik verzeker u dat ik
in de tweëerlei geval dat ik deel zal uit
maken van deze vergadering, steeds er
naar streven zal om de aangename, vriend-
schappelgke wgze van behandeling die wij
hier gewoon zgn, te doen blgven bestaan.
Ik reken daarbg op u aller van ouds be
kende welwillende medewerking.
De burgemeester neemt den voorzitters-
stoel weder in, en deelt mede dat de Com
missie voor (Economische Spgsuitdeeling
haar rapport heeft uitgebracht, welk rap
port in het jaarverslag zal worden opgeno
men voorts dat de vereen. Jacobav. Beijeren
aan de gemeente ten geschenke heeft aang -
boden haar vaandel, indertgd geschi'-1
door nu wijlen onzen stadgenoot den
G. Braam, kunstschilder alhier.
Het geschenk is onder dankbetiB