NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
a
CHRISTELIJK- v
I
HISTORISCH
elde.
rg.
ICHE VEER—GOES.
TELEGRAAF'.
lo. m. 1894.
$ondktfag 19 lufi.
Icfifsfc laatgatig.
Maldeghem,
Stad Zierikzee
eland.
dienst.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
De Kennis.
Schetsen over Middelburg.
1
JSDIENST
;zondering van Dinsdag.
{L Vertrek Veer's morgl
O, 's avonds 5,uur',
h) 'smorg. 8,21, 'snamid',
I, 's avonds 6,30. Des
er 'smorg. 9,—, 'gav.
(Slot Ostende), 's nam.
2.30 van het Veerver-
»dig) door naar den trein,
■ertrekt.
iEN-OP -ZOOM-THOLEN
iom naar Tholen, 5,30,
1,05, 5,30, 7,40.
Bergen-op-Zoom 6,10,
150, 6,15, 8,30.
sn-op-Zoom n. Halsteren
•en naar Tholen 15 min,
'uli.
van Anlwerpen
Dinsdag 17 6.—
Donderd. 19 7.30
Zaterdag 21 8.—
Dinsdag 24 9.—
Donderd. 26 1.—
Zaterdag 28 2.30
Dinsdag 31 5.30
)OTDIENST
DELB.-ROTTERDAM.
bmsche tijd.)
fnli.
Van Van
IMiddelburg. Rotterdam,
voorin. voorm.
10.30
10.30
10.30
10.30
10.30
10.30
10.30
10.30
10.30
10.30
10.30
10.30
10.30
50
77
9.
50
71
8.45
50
77
8.45
50
7)
8.45
50
77
9.45
iO
77
8.45
:o
77
9.—
10
77
8.45
0
77
8.45
0
8.45
0
77
8.45
0
77
8.45
0
77
9.—
amdienst
ir Draaibrug 6,23, 8,28
,13.
aar Maldeghem 5,26,
,35, 5,20, 8,26.
naar Draaibrug 7,45,
,55.
|iar Breskens 6,50, 8,50,
Sluis 5,22, 6,5, 7,43.
12,32, 5,25, 8,24, 9,05,
librug 5,40, 6,27, 8,15,
,1, 8,03, 8,45, 9,25.
OTDIENST.
JiOTTEBÜAM
'elegen plaatsen.
lli.
.sche tijd).
Van Rotterdam
Dinsdag 17 1.
Woensdag 18 11.
Donderdag 19 11.
Vrijdag 20 11.—
Z. 21 11.— 2.—
Zondag 22
Maandag 23 1.—
Dinsdag 24 1.
Woensdag 25 11.
Donderdag 26 11.
Vrijdag 27 11
Zaterdag 28 11.
Z. 29 62
Maandag 30 1.
Dinsdag 31 1.
ötdienst
Hulst-Vlake.
20 min. na kloktijd
■LIJKS.
ar Vlake
35 uur.
alsoorden
uur.
worden vm
vm. 4,50
7,50
vm.
7, 11,
lonmiddellijk na aan-
8,50, nm. 12,50,
111,45, nm. 3,25 6.2q
12,15, 3,55 6.50
|ke vm. 8,40.
9,10-
Dinsdag
en
Vrijdag.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prjjs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
7,10 11,45 3,25 6,20
.7,30 12,05 3,45 6,40
7,40 10,10 1,50 4,50
10,30 2,10 5.10
in.
Maar de kermis zoo heweert men
is niet onvoordeelig voor de burgerij
Dat is de vraag nog!
Voor kramers en spellebazen, voor kroeg
en bordeelhouders mag zij voordeelig zijn.
Maar eerstgenoemden brengen het verdiende
geld de gemeente Uit. En al heel vlug ook.
Het is of zij hang zijnéen broodje meer
te koopen dan mogelijk is, zoodra de ker
mis is afgeloopen. Spoedig hebben zij afge
broken en zijn reeds weer op de plaats
kunner bestemming, wanneer zij die hunne
beurzen bij hen hebben geledigd, nog nau
welijks ontwaakt zijn uit den roes, waarin
zij zich daar hebben geworpen.
En dan het voordeel dat enkele burgers
winkeliers van de kermisloopers hebben,
wordt niet opgewogen door de twijfelach
tige groote winst, door herbergiers en der-
gelijken behaald.
Gaat niet integendeel menig zuur ver
diend dubbeltje van den werkman door
deze zoogenaamde „volksvermaken" de stad
uit, dat zoo noodig in den spaarpot of
bij den bakker had moeten gebracht wor
den, of dat misschien ter aflossing van
oude schuld nuttig zou zijn geweest
Hoe zeer wordt door dergelijke uitspat
tingen de welvaart onderdrukt, de armoede
binnengehaald, de diaconie bemoeilijkt.
Want hoe meer er in den zomer aan de
kermis geofferd wordt, hoe meer men des
winters de kas der diaconie of van het
algemeen bestuur bezwaart. En eigenlijk
komt dat weer op de geheele burgerij ne
der die daardoor, des te meer voor de
armenzorg heeft te missen, hetzij als bur
gers van den staat, hetzij als leden der ge
meente.
Gezwegen nog van zooveel verzwegen
armoede, van zooveel bange winterdagen,
waarop men de weggeworpen penningen
van den zomer betreurt en met ledige
handen staat tegenover het van honger
schreiend gezin, waar men hij een weinig
spaarzaamheid, orde en gehechtheid aan den
huiselijken haard, althans het noodigste
voor den kwaden dag zou hebben over
gehouden.
Neen, de kermis is wel degelijk een on
voordeelig vermaak.
En dat wij met deze opmerkingen niet
alleen staan, blijkt uit de discussiën in
raadsvergaderingen als die te Rotterdam,
FEUILLETON.
BURGERLIJKE RECHTSPRAAK.
Dat men in den goeden ouden tijd niet
zacht met de deugnieten omging mag van
algemeene bekendheid geacht worden. En
ook dat er velen waren die straf verdienden
en alleen gevoel schenen te hebben voor
eene hardhandige behandeling.
Komt laat ons in bijzonderheden eens
nagaan op welke wijze de straffen zooal
uitgedeeld werden.
Daar leefde eens een Hendrick Huyberts-
zoon, zijn bijnaam was Dootbyterhij was
poorter dezer stede, werd tot verbanning
veroordeeld, en evenwel nochtans durfde hij
in 't geniep de stad binnen komen, en wat
erger was, hij begon opnieuw zijn dieve
rijen. Mijne heeren de schepenen, gehoord
den eisch op hem gedaan door mijnheer den
Schout veroordeelden hem om gegeesseld en-
de in syn neu.se gesplit te wordenen dat
onverminderd het vonnis van bannissement
beyde syn oorenbij den scharprechter sul
len afgesneden worden.
Pieter Sehastiaensz., wiens scheldnaam
was Pietgen Mats, had verscheidene dief
stallen op zijn kerfstok. Zoovele zelfs, dat
hij daarom wel aan 'syne halse soude mogen
gestraft worden. Maar mijne heeren zijn
jonkheid en zijn vroeger goed gedrag in
aanmerking nemende, waren tot barmhar
tigheid en gratie genegen, en prefereerden
ffracie voor rigeur van justitie. Hij mocht
zich niet verder dan tot honderd roeden
Utrecht, Amsterdam of eenige jaren gele
den te Ierseke gevoerd.
Zelfs van liberale zijde begint men het
onprofijtelijke en onnoodige van de kermis
in te zien.
De reeds eenmaal door ons aangehaalde
schrijver in het Sociaal Weekblad beziet
de zaak van zijn liberaal standpunt en
Jkomt dan tot dezelfde slotsom.
„In den ouden tijd, toen men op ker
missen werkelijk iets te zien kreeg, wat
men anders, met de beperkte middelen
van verkeer en de afwezigheid van groote
winkels, schouwburgen, dierentuinen en
dergelijken, misschien nooit van zijn leven
zou aanschouwen, hadden die „jaarmark
ten" recht van bestaan. Men kon dan
koopen, wat anders niet te koop was, zien
wat anders niet te zien was, en vond
gelegenheid tot ontspanning en vermaak,
die men in de overige weken van het jaar
tevergeefs zou zoeken. Doch men kan moei
lijk deze redenen van bestaan ook thans
nog doen gelden. Men vindt tegenwoordig
in kleine plaatsen magazijnen, cafe's, too-
neelvoorstellingen die men vroeger in
groote steden nog als bijzonderheden be
schouwde, en reizen, die vroeger met dili
gence en trekschuit dagen vorderden, wor
den thans in een of twee uren, zonder
moeite, of hooge kosten, gedaan. Blijft
dus over de kermis week als een tijd van
dolle pret, om de veiligheidskleppen eens
open te zetten, en overtolligen tijd, geld
en levenskracht op te ruimen. Alleen zou
men kunnen vragen, of die artikelen hij
de meeste kermisgangers zoo overvloedig
zijn dat een opruiming onvermijdelijk is?
Hieromtrent zou, dunkt ons, eenige twijfel
niet ongerechtvaardigd wezen.
„De eenige argumenten, waardoor de ge
meenteraden zieli gewoonlijk laten weer
houden om de kermis af te schaffen, zijn:
het genoegen van den minderen man en de
belangen der neringdoenden. En wanneer
deze redenen werkelijk bestaan, zal een ge
meenteraad oek moeielijk tot afschaffing
kunnen besluiten. Alleen is het al-of-niet
bestaan er van moeilijk te constateeren.
Het beste middel daartoe is ongetwijfeld,
dat een groot aantal vereenigingen, te za-
men het overgroote deel der burgerij ver
tegenwoordigend (immers elke burger is wel
lid van de eene of andere vereeniging),
zich ten dezen uitspreken. Persoonlijk
hebben de raadsleden gewoonlijk geen bij
zondere sterke sympathie voor de kermis
van de stad verwijderen en op eerlijke wijze
zijn brood verdienen.
Andries Nuys van den Bosch, had zich
vervordert te gaen bidden syn broodt voor
diver sche huysenhoewel hij des gheen noot
en haddewel gedroncken teas, en daaren
boven met weyff noch kinderen belast ende
starek genouch ivas synnen kost te gewinnen.
Hij werd veroordeeld, zoolang de heeren
zeggen de houten tonne te dragen en een
jaer lang hui ten de stad en haar rechtsge
bied te blijven.
Hardebol, Simpel en Blaucok hadden op
het Paasclifeest zich op de Vischmarkt met
kaartspel onledig gehouden. Ook toen reeds
schijnt het spreekwoord gegolden te hebben
dat uitgaan een bilslag waard is. Gegee-
seld worden voor de vierschaar was
hun lot.
Fennme Luberts dochter, van Campen ge
boortig, mocht op straffe van gegeeseld te
worden, gedurende vijf en twintig jaren
de stad tot op een mijl afstand niet na
deren.
Wat zij bedreven had?
Wel niets, maar zij werd van ietsvree-
selijks verdacht. Begrijp eens. Bij haar
werd bevonden een cedullelcen, inhoudende
een superstitieuse maniere omme huysen
botermelckkaasroom ende andere dier-
gelycke dingen te segenen tegen alle toveryen,
mede seker geivijt hartwasse ende broot
oock mede selcere steenkens met cruyskens
ende verscheidene crayden kussenkens ende
doexkens.
Uit dat alles bleek overvloedig, dat zij
zich met waarzeggerij e of tooverije ophield.
ingelicht te worden omtrent de gevoelens
hunner medeburgers kan hun niet anders
dan aangenaam zijn. En wat de belangen
der neringdoenden betreftmen zou allicht
zeggen dat al die concurrentie van kramen
en tenten hier nu juist niet altijd voordeelig
behoeft te zijn. Er is maar ééne klasse van
neringdoenden, die ongetwijfeld voordeel
van de kermis hebben de tappers en slij
ters hunne begunstigers loopen, met zwaar
hoofd en lichten buidel rond om het te
bewijzen. Maar alleen ten hunnen gerieve
een instelling te laten bestaan, die de rest
der burgerij öf onverschillig laat öf ergert,
dat gaat toch waarlijk niet aan
Tot zoover deze liberale schrijver, die
de zaak uit een practisch oogpunt beziet
en hiermede ook tegelijk het antwoord ge
geven heeft op de vraag of de kermis niet
liever moet uitsterven, of doodbloeden, of
langzaam verdwijnen, gelijk men in menige
raadsvergadering u met een philosophischen
glimlach op het gelaat tracht wijs te
maken.
Indien het een uitgemaakte zaak is dat
de kermis geen geoorloofd, geen voordee
lig, geen fraai, maar een ongepast, schade
lijk, leelijk vermaak biedt, dan is het
eene vanzelfsheid dat zij verdwijnen moet.
Maar dan niet langzaam, want dat geschiedt
toch nooit maar op eenmaal.
Een zaak, hij welker plotselinge verdwij
ning een deel der burgerij gedupeerd is,
mag niet als met een pennestreek worden
weggedaanmaar een zaak, die den burger
met den omwoner, den rijke met den arme
benadeelt, bevoordeelt hen wanneer zij wordt
afgeschaft. En het is de roeping der over
heid dit voordeel zoo spoedig mogelijk de
burgerij in den scboot te werpen.
Het zou de dwaasheid gekroond zijn, te
beweren dat de kermis al zoovele eeuwen
bestaan heeft en daardoor het zedelijk recht
bezit om te blijven bestaan.
Met een dergelijk argument wordt het
kwade niet goedgepraat.
En nog minder met het satanische argu
ment, dat de mensch ook wat moet hebben.
Niet lang geleden werd met groote meer
derheid in eene vergadering van den Utrecht-
schen gemeenteraad op deze en dergelijke
gronden een voorstel tot afschaffing der
kermis verworpen.
Een lid, een werkman, had gezegd: de
kermis moet blijven bestaan, opdat de
werkman en zijn gezin eens prettig kunnen
uitgaanimmers de rijke lui hebben zooveel
Hendrik Lems die 'oproerige geschriften
aan de kerkdeur aanplakte, werd veroordeel
om met met ontbloot hoofd en op bloote
knieën de heeren van de justitie vergiffenis
te vragen. Bovendien strekte zijn vonnis
tot geeseling en verbanning.
Onwillekeurig vraagt men zich af welke
straf, naar dien maatstaf gerekend de
tegenwoordige schrijvers onzer schotschrif
ten en onze in openbare vergaderingen
lasterende redenaars wel verdienen zouden.
En wat zou men in onze dagen wel zeggen
van een vonnis als aan Cornelis Hendriks-
zoon is voltrokken. Hij was droogscheerder
van beroep, maar scheen niet veel lust in
den arbeidtehebben. Zijn vonnis zegt althans
dat het hem heeft beliefd hem te begeven tot
ledigheid, levende als degenen die groote
inkomsten hebben, dagelijks in de herbergen
zittende en niets doende. Hij werd in de
gevangenis gezet om hem werken te leeren
Steven, de vuiler van IJselmont, sprak
zulke vuile taal en vloekte zoozeer, dat
andere goede luydendeselve hoorende, seer
onsticht ofte geschandaliseerd werden.
Schout en schepenen duldden dat niet en
wezen dezen scherpgebekte voor den tijd
van drie jaren -de poort uit.
Symon Maertensz. van Pijnacker was een
antieke Sequah. Hij gaf zich uit voor me
dicijnmeester, had een hoek vol bezweringen,
bezag der simpeler menschen ivateren, die
jugeerende, ordonneerende en innegevende
dranken voor de ziekenOok sprak hij
bezweringen uit over menschen, paarden
en koeien. Meester Symon werd een half
uur op „de kaekete pronk gesteld met
genot in hun Tivoli
En met dit argument stemden de zooge
naamde groote heeren in.
Anderen beweren dat er volksvermake
lijkheden moeten zijn.
Maar zijn dat eoM-.svermakelijkheden,
wanneer gij minstens de helft van het volk
dwingt om aan deze vermakelijkheden geen
deel te nemen?
En zijn het volks vermakelijkheden, wan
neer zij op dergelijke uitspattende, vaak
dierlijke wijze een einde nemen; de beurzen
geledigd, de hoofden verhit, de krachten
ondermijnd worden, de rust van rustige
burgers wordt gestoord, de onedelste harts
tochten gewekt, de vuilste lusten botge
vierd worden?
Welk fatsoenlijk man durft deze dingen
verdedigen
Wie durft ze verdedigen met het oog op
de toekomst onzer kinderen, die meedoogen-
loos aan dezen moloch geofferd worden,
en zoo licht op den weg der zonde worden
meegesleept of een eeuwigheid worden
tegemoet gevoerd, waaruit zij nimmer
ontwaken
Niet dat het zedelijk peil der be
volking, door afschaffing der kermis
zonder meer, zal worden verheven, maar
om een der oorzaken voor verder verval
weg te nemen, blijven wij derhalve aan
dringen hij de overheid verlos ons van
den gruwel der kermissen. Grijp den
moed om die enkele penningen voor staan
geld of belasting op publieke vermakelijk
heden, er aan te gevengij zult het er
op andere wijs weer wel uithalen. En
bovendien het zedelijk belang des volks
gaat boven de twijfelachtige winst van
enkele guldens. En er is geen doel dat de
middelen heiligt
Met andere woorden: het geld geslagen
uit de periodieke ongebondenheid van stad-
en landgenooten, levert eene plaats geen
profijt op; wijl er toch een zedelijk ver
lies tegenover staat, welks omvang niet
is te becijferen
Wij hebben nog niet alles tegen de
kermis ingebracht.
Wij zetten echter ons betoog niet voort;
doch vragen veel liever den steun van
alle weidenkendenhelpt ons de kermis
buiten onze poorten te drijvensteunt ons
in onzen strijd tegen de drankzonde en de
ontucht die de kermis vergezellenin ons
pogen om de armoede en ellende te weren
die haar volgen.
zijn hoek om den hals. Daarna werd in
zijn bijzijn en in 't openbaar zijn boek
plechtig verbrand, en hij voor tien jaren uit
de stad gewezen.
Jan van Samen moest de houten huyck
of tonne dragen, omdat hij gevloekt had,
en Jan de Wijs, een hoef ken van 13 of 14
jaren, had voor rabaut (straatslijper) geloo-
pen en met gezelschap van rabauwen ge-
loopen. Hij werd daarvoor gegeeseld.
Cors. Arentsz, schuitevoerder, was getrap-
peerd in een bordeel, waar hij zijn geld
nutteloos verdronken en met lichte vrouwen
doorgebracht had, „syn wijf en kinderen
ontreckende dat haeren nooddrufte behoeftich
is, niettegenstaande ook syn huysvrouwe in
de craem van hinde gelegen is, ende van
quartiermeesters mede onderhouden iverd.
Mijne heeren van den gerechte gedoogden
niet dat zulke dingen ongestraft blijven
zouden, maar deden hem openhaarlij k gee-
selen en alle man waarschuwen dat het een
ieder zoo gaan zou die zulke praktijken
bestond.
Jan Dircksz. hadde met den teerling
geworpen en de kleederen van zijn lijf ver
dobbeld. Hij werd ter correctie aan mijne-
heeren van den gerechte overgeleverd, die
besloten tot geeseling en verbanning.
En nu ga ik tot slot van mijne mededee-
ling merkwaardige vonnissen betreffende,
nog dit vonnis in extenso mededeelen
Alsoo jonge Jan Claesen ende Lucas Ha-
semoer hem selven qualijck gedragen heb
ben mit vloeken jegens sijn Godt Almaoh-
tich ende syn bitter lijden, ende doende den
goeden lieden veele overlasten, alsoo we
Te zekerder treffen onze wapenen naar
mate zij geestelijk zijn.
Met Gods Woord weerstaan wij eiken
vijand. En het christendom zal ook in
dezen strijd machtig zijn, wanneer het
niet gelijk de roomsche kerk, het looden
gewicht harer heerschappij doet gevoelen
maar wanneer het als een zuurdeeg het
alles doortrekt, tot het zijne zending zal
volvoerd hebben, en de Rechter komt op
de wolken, om gerichte te doen over ieder
drager van den Christennaam die, dezen
schoonen naam ten schand, zijne kinderen
heeft gevoerd op den weg des verderfs
of hunne pogingen om van dezen weg te
rug te keeren, heeft bemoeilijkt.
Oud-minister Havelaar, thans directeur-
generaal der posterijen, is een warm bevor
deraar der Zondagsrust voor zijn ambte
naren.
Hij heeft dit ook nu weder getoond
door een circulaire aan alle uitgevers vau
dag- en weekbladen te zenden, met het
verzoek niet meer op Zaterdag te verschij
nen of althans zoodanig hunne kranten
te verzenden dat zij niet meer op Zondag
aankomen.
Verscheidene bladen betuigden reeds hun
ne ingenomenheid met dit verzoek. Doch
andere protesteerden. Onder deze noemen
wij Uilenspiegel en het roomsche blad De
Zoom.
Zij toch beweren dat het verzoek van
den heer Havelaar niet kan ingewilligd
worden, dewijl de menschen's Zondags het
nieuwsblad moeten lezen en wel het nieuw
ste nieuws.
Wij behoeven niet te zeggen dat wij
geheel staan aan de zijde van den heer
Havelaar.
Toch zouden wij willen vragen waarom
hebben tot nog toe niet alle gereformeer
de, christelijke huisvaders en kooplieden
de afspraak met het postkantoor, om de
brieven en de bladen die voor hen 's Zon- -
dags aankomen, tot 's maandags te laten
liggen
Dat is een kleine moeite.
Op tal van plaatsen hebben alle vrien
den van de post en van de Zondagsrust
een dergel ij k verzoek hij den postdirecteur
of bij den brievengaarder gedeponeerd.
Maar er zijn er ook nog velen die het
niet deden. Menige postambtenaar klaagt
in haer huysen als anders, dwelck men in
goede steden niet en behoort te lijden, ende
mijnen heeren van den gerechte niet ge
dogen en willen hij iemande gedaen te
worden noch laeten ongestraftseggen
daeromme den voors. jonge Jan Claesen
ende Lucas Hasemoer over voor correctie,
dat sy beyde openbaerlicken op de plaetse
gegeselt sullen worden, gaende voort bij
sonneschijn uytter stede ende vrijheit van
dien, ende daer niet weder in coomen, te
weten, jonge Jan voor ende aleer hij ge
weest sal hebben tot St. Jacob in Galicen,
ende Lucas Hasemoer ten hoogen Roemen,
brengende daer ofte behoorlijke certificatie,
op poene weder gegeeselt te worden ende
ten eeuwigen dagen gebannen te wesen
uyt dese stede ende de vrijheit van dien.
Presentibus de Schout, alle de burgem.
Pieter Claes Heyn, ende alle de schepenen.
Ziedaar een kijkje in de jaarboeken der
oude vierschaar. Ook hier kunnen we, als
in de schoolwereld de ontwikkeling opmer
ken. Yerre van ons dat we de dagen
zouden terug wensehen dat de eene stad hare
minder gewenschte burgers de ander te huis
stuurt, na ze een pak slaag gegeven te
hebben.
Maar ook onze hetere inrichting
heeft tal van bezwaren. Zoovele dat ons
de lust vergaat al te heftig den staf te
breken over de oude rechtsbedeeling.
Ook in dit opzicht zijn we nog ver «f
van het volmaakte.
