NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Hcfifsfc laargang.
roet, te Goes.
lo. 104. 1894.
I
GOEMANS,
Gereedschappen,
nkachels,
MACHINES,
IFILTERS
udelijke artikelen.
BSEN.
imachines,
Hooivorken en
griepen.
EN, enz.
I TELEGRAAF".
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Voor Huis en Staat.
Schetsen over Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
f*.afr3?
is*;
Dinsdag 5 fwu.
gers,
£Pent
den-.
I -Nez-
liten,
jsen.
soorten artikelen voor
ak-, Tafel-, Dessert-, Sla-
heermessen, Trocarts en
(nieuwste kapperschaar)
hele-, navel- en kinder-
loctoren.
•n.
FKADE
IN
e p r ij z e n.
Ir bij den heer
pum.
van
Antwerpen
's morgens.
Zaterd. 2
Dinsd. 5
Dond. 7
Zaterd. 9
Dinsd 12
Dond. 14
Zater. 16
Dinsd. 19
Dond. 21
Zond. 24
Woen.27
Dond. 28
Eater. 30
lOTDIENST
lurg en Zierikzee.
jikzee Spoorweg Goes.
insche tijd).
|maand Juni.
Van Zierikzee:
'smorg. 'smid.
Zater. 2
Zond. 3
Maand .4
Dinsd. 5
Woen. 6
Dond. 7
Vrijd. 8
Zaterd.9
Zond. 10
Maan. 11
Dins. 12
Woenl3
Dond.14
Vrijd.15
ZateT.16
Zond. 17
Maan.18
Dius. 19
Woen20
Dond.21
Vrijd. 22
Zater.23
Zond. 24
Maan.25
Dins. 26
Woen27
Dond. 28
Vrijd.29
Zater.30
7.50
6.—
7.50
7.50
7.50
6.—
7.50
7.50
6.—
7.50
7.50
7.50
6.30
7.50
11.30
6.-—
6.-
6.30 12-
7.—
6.30
7.50
7.50
6.—
7.50
7.50
7.50
6.30
7.50
7.50
5.-
7.30
9.—
9.—
2.—
4.—
5.—
7.39
9.—
9.—
1.—
2.—
4.30
4.—
4.—
4.—
4.—
4.—
4.—
4.
4.—
6.—
4.—
4.—
3.—
3.30
4.—
4.—
5.30
4.—
4.—
4.—
4.—
4.—
6.—
4.—
4.—
4.
4.—-
3.—
3.30
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers 0,025.
UITGAVE VAN
EN
In het Schriftwoord: „de machten die
er zijn, zijn van God verordend" ligt de
ernstige waarschuwing dat de eerbied voor
wie boven ons geplaatst zijn, door ons nooit
mag worden verzaakt.
In kringen waar men het Schriftgezag
door eene ongeoorloofde Schrifteritiek heeft
ondermijnd en het anarchisme in beginsel
gehuldigd heeft, is de eerbied voor de
wichten boven ons geplaatst, geducht ver
minderd.
Twee omstandigheden die noodwendig
moeten samenvallen.
Overal waar het gezag wordt aangerand
daar wordt ook de onderwerping aan de
macht afgeschaft.
Omgekeerd geldt ook waar het Woord
Gods nog gezag heeft, dat daar de eerbied
voor de macht en het gezag het grootst is.
Macht opgevat in den zin van recht om
te gebieden. Gezag in de beteekenis van
recht om ook op zedelijk en geestelijk,
maatschappelijk en wetenschappelijk terrein
zijn votum uit te spreken.
God is de Bron van alle gezag. Alle
macht heeft Hij verordend. Iets van zijn
eigen majesteit legde Hij op menschen, die
hij als dragers van zijn gezag op aarde
verkoos in huis en school, in kerk en staat.
Met dat gezag heeft de Heere zoowel
den eon vond igsten huisvader als den keizer
die over nagenoeg honderd miljoen onder
danen regeert, willen bekleeden.
En het is dan ook vooral van de Chris
telijke Huisvaders dat de Heere onvoor
waardelijk eischt, dat zij dit vaderlijk ge
zag met ernst en getrouwheid zullen uit
oefenen.
Het moet erkend worden dat in onze
gereformeerde kringen het organisch leven
van het Huisgezin nog het minst geleden
heeft, nog het meest in eere bleef.
Vooral in onze dorpen vertoeft men nog
gaarne in de gezinnen van onze degelijkste
Calvinisten om daar den eerbied voor het
gezag, dat in het gedrag der kinderen
spreekt te bewonderen en tevens te zien
hoe ernstig menig christelijk historisch
huisvader zijne roeping als vader opvat.
Uit huisgezinnen wordt de maatschappij
gebouwd. Zal er nu eerbied voor de over
heid zijn daarbuiten eerbied voor de over
heid in kerk en school, in rechtbank en
gemeentehuishouding, dan moet die eer
bied in het huisgezin zijn aangekweekt.
Een kind dat zijn vader eert, heeft ook
het noodige respect voor zijn onderwijzer,
voor zijn leeraarvoor den burgemeester.
En niet alleen voor deze grooten in zijn
oog, maar ook voor de minderen, ofschoon
er in beginsel als daar van gezag sprake
FEUILLETON.
REGENTEN EN PREDIKANTEN.
De jubeltoon door den vrede van Mun
ster in 1648 van ieder vaderlandslievend
hart was nauwelijks weggestorven of de
klachten rezen van alle zijden. Op den
schoonen morgen volgde een droeve dag.
De Republiek der Vereenigde Nederlanden
was een geweest in het bestrijden van den
gemeenschappelijken vijand, maar nu die
Wd yan eenheid vervallen was, kwam de
tweedracht openbaar.
Waardoor die tweedracht kwam
Door een gemis aan een centraal gezag.
Dr bestond geen grenslijn tusschen de
'"acht der Generaliteit en die der afzon
derlijke provinciën. En daar ieder zichzelf
het naast is, woog voor ieder gewest het
eigenbelang het zwaarst. Stadhouder Wil-
jem I], r«0 Is op vier en twintig jarigen
leeftijd overleden, had het ongeluk, naar
de meening des volks te weinig de souve-
reiniteit der provincie te eerbiedigen en
Maakte zich daardoor gehaat.
Dij zijn dood vonden de diakens in de
ermbus te Amsterdam eenige goudstukken
lBgewikkeld in een papier met het vol
gde bijschrift
is, gezag waarvan God zelfden ambtsdrager
het sieraad omhing geen onderscheid is
tusschen grooten en kleinen.
Het kind, in die richting opgevoed, zal
voor den eenvoudigsten onderwijzer, voor
het geringste kerkeraadslid, voor den on-
aanzienlijksten politieman evenveel eerbied
hebben als voor bet hoofd der school, voor
den predikant en voor het hoofd der ge
meente.
En de ouderen zullen van dien eerbied
evenzeer doen blijken tegenover den ge-
ringsten nachtwaker als tegen den hoogst
mogende bij de uitoefening van het recht.
Zij allen toch zijn dan van Gods wege ge
roepen het zwaard te dragenopdat wij
een gerust leven mogen leiden.
Daarom komt het op de goede stuurrich-
ting in het Huisgezin zoo aan.
De joodsch-heidensche wijsgeer Baruch
de Spinoza achtte gehoorzaamheid de weg
tot behoud.
De „Volkscourant van Appingadam", die
dit herinnert, voegt er bij dat hij er bij
opmerkte het niet ten volle te begrijpen.
Doch de christen, de eenvoudigste onder
ons begrijpt bet des te beter: Door ge
hoorzaamheid tot de vrijheid. Door eerbied
voor het gezag tot handhaving van het
gezag. En de Schrift zegt het uitdrukkelijk,
dat gehoorzaamheid beter is dan offerande.
In het Huisgezin worden de grondslagen
voor de samenleving gelegd.
Menigeen klaagt echter dat deze regel
niet opgaat, dat wie zijn vader eert, ook
gehoorzaamheid betrachten zal in de school
en op de eatechesatie, op bet kantoor en
in de werkplaats.
Menige jongen, zoo klaagt men, houdt
o, zoo veel van zijn vader, doch de
meester of de dominé kunnen geen ree
met hem schieten.
Daar gelaten de vraag of meester of do-
miné den juisten weg insloegen om den
knaap voor hun gezag te winnen, moeten
wij dergelijken klagers opmerken, dat in
den regel eeren en liefhebben, eerbied en
liefde met elkander verward worden.
De Heere legde in Israel den kinderen
niet op hunne ouders lief te hebben. Om
de eenvoudige reden dat hunne ouders lief
te hebben eene vanzelfsheid was.
Er is eene wet der verwantschap, waar
aan zelts bet wildste dier beantwoordt, en
die oorzaak is dat zelfs de bloeddorstigte
tijger, de alles verslindende jonge leeuw
liefde voor zijne moeder beeft. Ook tusschen
ouders en kinderen bestaat .deze band der
bloedverwantscbap waarvan de liefde een
onafscheidelijk element is en wat met
een „bet kloed kruipt waar bat niet gaan
kan" door de spraakmakende gemeente
wordt aangeduid.
De Prins is dood,
Mijn gaaf vergroot,
Nooit blij der maar
In tachtig jaar.
Maar daar waren ook tal van predikan
ten die van den kansel verkondigden dat
Israel geen Koning meer had en de Staat
onthoofd was.
De partijschappen woedden fel, en in
Zeeland niet het minst deed zich de dood
van den Prins en de aanvang van het Stad
houderloos bestuur meer dan elders gevoelen.
De Stadhouder was gewoon als eerste
Edele van Zeeland in alle groote steden de
wet te bestellen. Te Ylissingen en Veere
deden zij dit als Markgraaf. Eer de Staten
van Zeeland kennis hadden van de geboorte
van Willem III, die eenige dagen na den
dood van Willem II geboren werd, had
den zij reeds het recht van den Eersten
Edele vervallen verklaard.
Mai.r men zal begrijpen dat dit zoo maar
niet ging. Het conservatisme van alle ga
ding kwam bij deze kwestio in botsing met
het radicalisme. Repetitie van de geschie
denis van Petrus en Panlus.
Hendrik Thibaut, Heer van Aagtekerke,
en dr. Jan van Lansbergen waren de hoof
den van het conservatisme in Middelburg.
Toen de Staten het recht van den Eersten
Edele hadden vervallen verklaard, wendden
Doch het vijfde gebod eischteert uwe
ouders. En het is deze eerbied, die onder
werping aan het vaderlijk gezag die voor
waarde, maar ook waarborg is dat het kind
ook elders van dien eerbied voor het gezag
zal doen blijken.
Waar de eerbied voor het gezag ontbreekt;
waar de gehoorzaamheid om Gods wil in
buis niet wordt betracht, daar kan nog
liefde aanwezig zijn en zich in de buiten-
sporigste uitbarstingen nu en dan openbaren;
doch de waarborg dat ook daar buiten ge
hoorzaamheid beoefend wordt, is buitenge
sloten.
Daarom dient in bet Huisgezin gewaakt,
niet alleen tegen machtsoverschrijding ter
eener zijde, doch ook en vooral tegen losma
king van het gezag ter andere; en elke poging
om zich aan de rechtmatige vaderlijke machts
oefening te onttrekken, in den aanvang ge
stuit worden.
Onttrekking aan het vaderlijk, of wil
men, aan het ouderlijk gezag, is in be
ginsel anarchisme. En het verband tus
schen bet anarchisme zooals zich dat in
den Staat openbaart, en bet anarchisme,
gelijk bet belaas, in zoo menig huisgezin
waar Gods Woord niet is, is binnengeslopen,
is zoo onmiskenbaar, dat reeds van meer
dan eene zijde, waar men ::elve met het geloof
niet op heeft, den menschen aanraadt om toch
wat meer met den Bijbel te gaan rekenen
op werkplaatsen of kantoren bij voorkeur
jongens uit christelijke gezinnen kiestin
moderne kerken liefst orthodoxe dominé's
beroept, teneinde dien geest er mede te
helpen indragen en als 't immer kan ook
in de school een dier sprekende of zwij
gende getuigen aanstelt, wiens onderwijs,
zoo niet op dat Woord gericht, dan toch
dicht er om henen zweeft.
Anarchisme in de Huisgezinnen.
Het ware te wenschen dat het er niet
gevonden werd.
Doch helaas ook zelfs in gereformeerde
huisgezinnen ziet men het zich almeer
baan breken.
Dat leven en streven van „een ieder
deed wat goed was in zijne oogen" wordt
niet uitsluitend in niet géloovige huisge
zinnen aangetroffen.
Er mag wel eens een enkele maal de
aandacht op gevestigd worden.
En wij doen dit gaarne, dewijl bet op
den weg ligt van de antirevolutionaire pers
bet „antirevolutionair in uw buisgezin"
onder ons al meer in eere te helpen brengen.
Op bet feest van liet 50 jarig bestaan
der christelijke armenschool te 's Gravenhage
heeft de heer dr. Gerth van Wijk herin
nerd aan hetgeen in 1844 met koning
deze heeren het over een anderen boeg. Zij
gingen arbeiden om den jongen Prins te
doen benoemen als Stadhouder van Zeeland
dan zou hij in tijd en wijle toch de wet
in de Zeeuwsche steden kunnen stellen. De
Predikanten mengden zich in den strijd en
plaatsten zich aan de zijde der Burgerij
die, tuk op hare voorrechten en privilegiën,
geen Prinselijke tusschenkomst wenschte.
De gisting onder de burgerij nam toe. De
regeering werd weldra als de onderdrukkers
der burgerij aangezien.
Twee feiten, op zich zelf nietig genoeg,
deden den toorn des volks stijgen. Het
waren de twee druppelen die den emmer
deden overloopen, nl. het betalen van bank
en poortgeld aan de burgerij opgelegd.
De regeering bepaalde dat ieder die des
Zondags tusschen 8 en 4 ure door de poort
ging om te gaan wandelen een stuiver be
talen moest en de kerkmeesters toevallig
allen leden van de regeering bepaalden
dat ieder die in de kerken ging zitten
eerst bankgeld betalen moest.
Dat was de burgerij te veel.
Op den 6 Juni tegen bet uur dat de
Staten scheiden zouden, verzamelden zich
twee duizend personen in de Abdij onder
het uiten van oproerige kreten vooral tegen
de heeren Thibaut en Lansbergen. Thibaut
verborg zich, maar Lansbergen verscheen.
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent», iedere regel
meer 10 cent.
Willem II moet gebeurd zijn. In zijn
tuin wandelende ontmoette hij een werk
man, die in een boek bladerde. De koning
vroeg wat hij las, waarop de man ant
woordde dat hij niet kon lezen. De koning
zeide daarop
Het spijt mij dat ik regeer over zulke
sterke kerels die niet lezen kunnen.
Tiiuis komende vond hij juist eene circu
laire voor een inzameling van giften tot
de oprichting eener christelijke armenschool.
En de koning teekende in voor een flinke
bijdrage.
Uit deze en andere bijdragen is boven
genoemde christelijke school van den heer
Schaberg tot stand, gekomen.
Stuitend is de ervaring op sociaal gebied,
die volgens verhaal van De Grondwetop
een dorp nabij Tilburg dezer dagen werd
opgedaan.
Daar bet zoo regende en hagelde weigerde
een der dagen van de vorige maand een
fabrikant om zijn paard voor den ploeg
te laten werken.
In plaats van het paard werden enkele
menschen gehuurd, die zonder werk liepen.
Deze menschen werden in dat weer voor
den ploeg geplaatst en verrichtten het
werk, waarvoor het paard te goed was
geacht.
Zij werkten dien ganschon dag niet
achter maar voor den ploeg tegen betaling
vanzeven en een halve cent per
uur, dat is voor 75 heele centen per dag.
Indien dit verhaal waar is, dan diende
de naam van zulk een harteloozen, schrielen
patroon wel even genoemd te worden.
Zulk een daad toch schreit ten hemel!
Onder het opschrift Leerrijk proces schrijft
De Standaard het volgende
Het proces over de valsche bankbiljetten
is vooral in één opzicht leerrij k.
Er blijkt namelijk opnieuw uit, watpest-
bolen van allerlei ongerechtigheid de bor-
deelen zijn.
Tot schande voor ons Christenland, en
tot smaad van de rechterlij ke macht, heeft
men in de rechtzaal thans de bewoonsters
dezer bordeelen in grooten getale zien op
dagen, om heusch nog een eed voor God
af te leggen, en, onder veel vertoon en
met veel bespraaktheid, zelve te getuigen,
hoe eigenlij-k heel deze historie van de
vervalsching dezer biljetten op de intiem
ste wijze met de ongerechtigheden van deze
bordeelen in verband staat, er door mogelijk
gemaakt en bevorderd is.
Het is in deze verdorven wereld, dat
ook deze ongerechtigheid weer is uitgebroed.
Het is in dezen onzedelij ken kring, dat dit
Hij werd al spoedig met spot en slagen
ontvangen, en redde zich met de hulp van
eenige vrienden in de herberg het Hof van
hollandwaar bij achter uit wist te vluch
ten. Het volk koelde hare woede op zijn
huis, waar de glazen werden ingeworpen
en de deuren open geloopen, kasten en
kisten open gebroken werden en het porse
lein op straat werd gesmeten.
Toen naar het huis van den heer Thibaut,
maar hier mengden zich vijf predikanten
onder de menigte, die ze tot bedaren wist
te brengen.
Thibaut vluchtte naar den Haag en Lans
bergen naar Sluis.
De Gilden leverden bij de Magistraat de
volgende eisoben in
Dat geen van de van Lansbergens in
eenige bediening of regeering, 't zij geeste
lijk of wereldlijk meer zouden mogen komen.
Dat alle boeken en papieren door de
Lansbergens geschreven tegen de predikan
ten, van stonde aan zouden verklaard wor
den voor eerroovende boeken en libellen.
Dat geen schouten binnen de stad zouden
mogen dienen, tenzij ze te voren van den
Gereformeorden godsdienst waren.
Dat de schatting op het bouwen der
Nieuwe Kerk af zou zijn, vermits zij tot
dit einde bereid waren, eene vrijwillige
gift te betalen.
vergrijp tegen de publieke orde tot rijpheid
is gekomen.
Het is in deze plaatsen der verdorvenheid,
dat onder champagne en wild zingenot, de
aanslag is gepleegd op het geld van an
deren en op den goeden naam van onze
Bankinstelling.
Men heeft nu al deze dagen het bewijs ge
had, hoe de ééne ongerechtigheid zich al
toos koppelt aan de andere, en hoe de
ééne zonde de andere dekt en verheelt.
En toch, met zulke pestholen aan onge
rechtigheid staat onze Overheid in meer
dan één stad nog altijd op voet van con
tact.
Over zulk een wereld van ongerechtig-
tigheid breidt onze Overheid nog haar
hand beschermend uit.
Daarin treedt ze regelend op, om het
zondigen van alle gevaar van besmetting
te ontslaan.
Ja, ten opzichte van zulke bordeelen
blijft ze nog steeds een indruk vestigen,
dat ze officieel te beschouwen zijn als een
noodzakelijk kwaad.
De zedelijke cloaken.
4 Juni '94.
Bij bet personeel der rijksveldwacht
worden 9 Juni a. s. verplaatst: de rijks
veldwachters (brigadiers) F. J. Kloet,
van Katwijk a/d. Rijn naar Tolen, en C.
L. J. Bruggemans van Tolen naar Kat wij k
a/d. Rijn.
De centrale antirevolutionaire kies-
vereeniging te Eist heeft tot candidaat
voor dë tweede kamer gesteld den heer
C. M. E. v. Löben Seis oud-lid der kamer
voor Ede.
Wij hopen van harte dat in dit anti
revolutionair district deze trouwe antirevo
lutionaire candidaat gekozen worde.
De heer v. Löben Seis is een oprecht
belijder der antirevolutionaire beginselen,
wiens val te Ede wij zeer hebben betreurd,
niet alleen om wat er aan voorafging, maar
vooral om de groote verplichtingen die de
antirevolutionaire partij aan den beer Seis
heeft.
Na de nieuwe samenstelling der twee-
de Kamer heeft er onder de leden, ook
wat hun ouderdom betreft, eene opschui
ving plaats gehad.
Het oudste lid in jaren is de heer P.
G. J. v. d. Schrieck, geboren 23 Aug. 1812.
Op hem volgt de heer Donner, geboren
18 October 1824 dan mr. Haffmans, gebo
ren 20 Februari 1826mr. v. Delden ge
boren 21 Februari 1828Bool geboren
27 Februari 1828 en Van Alpben, geboren
1 December 1829.
Dat men van nu af niet meer voor de
bochten in de kerk zou moeteu betalen,
maar dat de bochten voor ieder zouden
open staan.
Dat zij, adressanten, eindelijk verzochten
dat de privilegiën en costumes dezer acht
bare stad rakende, eerstdaags in het Ne-
derduitsch zouden gedrukt worden, opdat
ze bij iederen burger, als bet hen beliefde
konden doorlezen, en hij dus in staat ge
steld worde, zijne rechten te bewaren,
en eindelijk dat de dekens en beleders der
respectieve gilden daarenboven verzochten,
dat ze alle jaren den 7 Juni bij elkander
mochten komen, om te zien, of er geen
verval in de Gilden en Privilegiën plaats had.
Onwillekeurig herinneren we ons, deze
geschiedenis doorlezende, aan het woord
nit de grijze oudheid dat spreekt van niets
nieuws dat daar is onder de zon.
De politieke strijd, die van het voorjaar
van 1894, heeft zooveel overeenkomst met
den strijd in 1651 in Middelburg gevoerd.
Ook toen, gelijk nu, waren rechten en plich
ten het groote punt in kwestie. Ook toen,
gelijk nu, stonden predikantenen regenten,
niet zelden tegenover elkander. Ook toen,
gelijk nu, gold het de vraag wie zal „de
wet hestellen".
Zoo blijft de oude geschiedenis altijd
nieuw.
