NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. lo. 100. 1894. 3itfecifitg 26 fllet. Hcflfsfc laargatig. CHRISTELIJK- sr HISTORISCH VERSCHIJNT IJK. Neutraliteit en Mislukking. F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p0,95. Enkele nummers0,02E. UITGAVE VAN G. M. KLEMKERK, te Goes en Zierikzee ook voor Kerkwerve, 4, 5, 6, 7,8,9,11, 12, 13, 14,15 on 16 Juni. Cortgene 7 Aug., Wissekerke 8 en 9 Aug., Colijnsplaat ook voor Cats 10 en 11 Aug. i. „De afdeeling Middelburg van den Bond van Nederlandsche Onderwijzers heeft met 10 tegen 8 stemmen besloten instemming te betuigen (adhaesie) met eene door de afdeeling Rotterdam aan het hoofdbestuur verwinden motie, waarin wordt afgekeurd het raadsbesluit der gemeente Menalduma- deel om den onderwijzer Dijkstra te ont slaan om redenen buiten diens zedelijkheid, bekwaamheid en plichtsbetrachting". Zooals men weet is de onderwijzer Dijk stra van de openbare school in bovenbe doeld dorp ontslagen door den raad wegens het openlyk verspreiden zijner anarchisti sche gevoelens. De raad telt leden van verschillende staatkundige kleur. Gedeputeerde Staten van Friesland heb ben het besluit goedgekeurd en de Koningin Regentes zal het wel vernietigen. De heer Dijkstra had zich tot den minister gewend met het verzoek om op de bedoelde ver nietiging bij Haar te willen aandringen. De heer Dijkstra was een neutraal-oyen- baar onderwijzer. Dit, in verband met zijn ontslag, geeft ons aanleiding tot de vraag of neutraal onderwijs wel mogelijk is. Het korte debat, kort geleden in de eerste kamer door de heeren Lobman en Pijnappel ter eene, Wertheim en Tak aan de andere zijde gevoerd, heeft opnieuw doen zien, hoe algemeen de erkenning ook van neutrale zijde wordt, dat het met de neutraliteit en de openbare onderwijzers scheef loopt. Jaren geleden hebben Groen v. Prin ster er en anderen van onze zijde na hem den liberalen wetgevers toegeroepen dat neutraal zijn op de volksschool eene on mogelijkheid was. Dat men onder den schijn van neutra liteit aanbidders van de moderne beginse len kweekte. Dat een Godsdienstlooze opleiding tot Christelijke deugden op vergissingen moest uitloopen. Dat de openbare school op die wijze secteschool der modernen was. Thorbecke had bij het hooren van dio klacht getoorndhij de man die de koste lijke uitvinding deed van een „christendom hoven geloofsverdeeldheid." „Indien onze overheidsscholen", zoo had hij Groen toegevoegd, „indien onze over heidsscholen Godsdienstloos zijn, dan mo gen zij verdwijnen" De onzen hielden echter vol en, als om te toonen dat hnnne grief ernstig gemeend was, stichtten zij christelijkë scholen, waar het maar immer mogelijk was. Helaas dat de tegenstanders blind waren voor dit offer van onze zijde, endoofvoor de waarschuwing tegen hun onderwijs bui ten liet Fondament van Gods Woord Het openbaar onderwijs moest en zou neutraal zijn. Daarin lag het geheim zij ner kracht, meenden zij. Wat hinderde het dat de onderwijzers in en buiten de school propaganda maakten voor het modernisme. Het was juist koren-op hun molen. De moderne domine's van die dagen hebben het met ingenomenheid erkend. Rauwenhoff zei„Uit den Bijbel leeren de menschen allerlei schadelijke begrippen. Wij modernen die deze begrippen ver- Werpen hebben onder de onderwijzers een aantal geestverwanten. Wij (modernen) knnnen dus op de school een niet onbe- l&ngrijken invloed uitoefenen." Hugenholtz zei „Laten wij in de lagere school niet bren gen een bijbel, maar de vorming van ge- toped en karakter zooals onze beginselen ons daartoe dringen." De Veer althans het Nieuws van den Dag zei„De Staatsschool moet dienst doen om de heerschappij der kerkelijke leerstellingen af te breken". En de Zutfensche Courant eveneens door een modernen dominé geschreven zeiDe volksschool is de practische be lichaming van de moderne Staatsidee, de vrucht der beginselen van 1789". Met tal van andere uitspraken in dien geest zouden wij dit viertal kunnen ver meerderen. Doch de lezer heeft er voorloopig ge noeg om in te zien dat de openbare onder wijzers volkomen vrij waren niet alleen, maar ook aangemoedigd werden door kunno geestelijke herdersom het modernisme t» bevorderen door de openbare school. Neutraal zijn kan trouwens niet. De Beaufort, een onverdacht voorstander der openbare school, klaagde in de tweede kamer, dat vele openbare onderwijzers vol gelingen van den ongeloovigen Multatuli waren. Spectator, een liberaal weebblad, schreef „Ach, laat men het toch inzien, en inge zien het erkennen, het onderwijs kan niet volstrekt neutraal zijn, en het is onkerke lijk, ja kerkondermijnend." Dr. Allard Pierson schreef „Een Staat, die op zijn scholen aan de jeugd eon godsdienst meedeelt, welke dien naam niet meer verdient, heelt zijn onderwijs niet geregeld met eerbiediging van elks gods dienstige begrippen. Eerbiedig ik n als ik u niet uitlach i Van der Wijck erkent„De godsdienstige richting van hon die geen godsdienstige richting hebben, is de eenige die met onze neutrale school vrede kan hebben, en wordt dus door den modernen Staat thans een zijdig begunstigd." En deze zelfde schrijver komt er dan ook rond voor uit in zijn De Schoolstrijd bl. 21 „Ja, breien kan neutraal onder wezen worden. Ook rekenen misschien. Maar bij het lezen raakt de neutraliteit al in de klem." Maar deze theorie der neutraliteit heeft dan ook totaal fiasco gemaakt. Allereerst in Indië. Reeds in 1889 klaagde de moderne ds. Van Hasselt„Ik kan gerust verzekeren dat bij geen der Amboineezen ook maai de wensch naar neutraal onderwijs ooit is opgekomenintegendeel het is hun opge drongen bij de lagere klasse leed het onderwijs schade door dien maatregel en bij de hoofden, de onderwijzers en andere regeeringsambtenaren werd aan de belang stelling in den godsdienst een zware slag toegebracht". Maar ook in Nederland. Bijvoorbeeld op het punt van karakter vorming. Het moderne Weekblad De Hervorming klaagde eenige jaren geleden: „De neutraliteit heeft ontzaglijk veel kwaad gedaan. Ging men na welk nauw verband er is tusschen haar en de groote onverschilligheid, het gebrek aan pit, de verregaande flauwheid en oppervlakkigheid van onzen tijd men zou haar verfoeien. „In plaats van karakters te vormen heeft zij medegewerkt om de natie karakterloos te maken. De onderwijzer moet voorzich tig zijn om zich niet te brandenen dit komt hem op verlies van karakter te staan er gaat van hem geen bezieling meer uit". En dat het denkbeeld door den keer Lohman thans aan de hand gedaan, schoon door de Puttee en Wertheims niet begrepen en door Tak op zij geschoven, niet nieuw is, mag wel blij ken uit wat De Hervorming op hare klacht volgen liet „Met dit stelsel moet onvoorwaardelijk worden gebroken. Ieder moet in de opvoe ding den weg gaan, die hem het best toe schijnt. Ook de modernen moeten het met hunne beginselen er even goed op durven wagen als de orthodoxen, en eigen scholen naar hunne overtuiging ingericht, vestigen." Nu is dit wel niet hetzelfde als wat de heer Lohman bedoeltmaar de doorvoering van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. van het beginsel van vrij onderwijs wordt dan tooh aangewezen. Alleen hierin verschilt de schrijver met- den oud-minister. De schrijver wil de mo dernen uit eigen beurs scholen leeren stich ten. Lohtnan wil den staat deze school stichting opdragen, en den modernen vader het recht en de vrijheid geven om voor zijn kind de moderne school te kiezenen natuurlijk den orthodoxen voogd het zelfde recht verleenen in betrekking tot het christelijk onderwijs voor hot zijne. Doch op dit punt wenschen wij niet vooruit te loopen. Wij haalden het oordeel van bovenge noemd modern blad slechts aan om te doen zien hoe ook van moderne zijde zelve wordt ingezien dat de neutrale school een misluk king is geweest. Ook op het punt van verdraagzaamheid. Het lid der le kamer mr. Sickesz, zeide eens „Wij stelden ons voor dat, wanneer kin deren van dezelfde natie op dezelfde school banken werden samengebracht om onderwijs te ontvangen zonder dogmatische kleur, dat men dan bij het volk zou zien ontstaan een christendom boven geloofsverdeeldheid. „En wat is gebleken? Nu de neutrale school zoovele jaren bestaan heeft, is toch het land op godsdienstig gebied verdeeld op een wijze die ons aan vroeger eeuwen doet denken". De Beaufort - wij herinnerden het reeds klaagde dat de openbare onderwijzers meer wisten van de geschriften van Multatuli dan van den Bijbel. Voor enkele jaren maakten eenige ouders bezwaar hunne kinderen naar een orthodox predikant ter catecliesatie te zenden, wijl zij dan orthodoxe denkbeelden zonden over nemen. Het algemeen gevoelen was dat dit bezwaar niets beteekende, want dat de open bare school er al het verkeerde wel weer uit zou krijgen. Reeds in 1875 schreef prof. v. Manen, destijds modern predikant te Winckel, in „De Tijdspiegel": „Het is toch bekend genoeg dat onder de aankomende hulponderwijzers hoe langer hoe meer worden aangetroffen die zich sie ren met het modekleed der openbare ver achting van allen godsdienst. Hier een kwasterig heertje dat (in het voorlezers- baekje) zijn uiterste best doet door allerlei bewegingen voor de gemeente te toonen, dat dominé's preek voor hem niets te be- teekenen heeft. Ginds een dito exemplaar, dat de kerk alleen bezoekt als hij zijn gaven op het orgel kan doen hooren. El ders minder ploertige verschijningen doch maar al te zeer geneigd om als neuswijze theologantjes van het ongeloof dienst te doen in allerlei kringen". Toen gingen zij dus nog naar de kerk, en waren minder ploertig. Thans zijn er helaas vele openbare on derwijzers die hunne heerlijkheid zoeken in hunne schande. Want ook op het punt van beschaving leest er De Bodehet orgaan van den Bond van Nederlandsche openbare onder wijzers maar eens op na heeft het neu traal onde.wijs de natie teleurgesteld. En het Handelsblad, een vriend die den Bond zijn feilen toont, heeft van de jongste vergadering van openbare onderwijzers uit alle oorden, saamgekomen een alierakelig- sten indruk meegebracht. Een volgende maal deelen wij daarvan iets med e. „Hoe eerlijk „Alle anti-Kuyperiaansche Hervormden die in 't belang der Hervormde Kerk geen flnanciëele scheiding van Kerk e« Staat wenschen, zullen een reden te meer vinden om te stemmen op mr. Bevers". Alzoo het Haagsche Dagblad tot aanbe veling van een roomschen candidaat. Na LevyBevers. Een paar jaar geleden een Jood pleitbe zorger voor de Haagsche Synodethans «aiwcr.-isr n-vmmritta een Boomsche strijder voor de immers volgens alle Roomschen van hen gestolen rechten der Hervormde kerk. Waarlijk-wij onderschrijven vanganscher harte de eerste alinea van bovenstaande aanhaling uit het Dagblad. „Hoe eerlijk Men moet wel geen hoogen dunk hebben van de tegenwoordige, nota bene de Haag sche censuskiezers, als men hun zoo iets durft wijsmaken. Durft wijs maken met de wetenschap dat het juist de Kuyperianen zijn die met misschien wel wat weinig gemotiveerde mildheid, bij mogelij ke scheiding van kerk en staat, volle uitkeering aan de rechtheb benden, in casu de hervormde kerken, modernen incluis, bedoelen. Het is niet bemoedigend dat dit leugen argument van „scheiding zonder verre kering" nog zoo telkens bij verkiezingen dienst moet doen. Men zag het ook te Sneek bezigen, nota bene om een radicaal V. Gilse in de Kamer te brengen en den antirevolu tionair, die voor de gewenschte afrekening is en zonder deze geen scheiding wil, den heer Heemskerk te weren. Die nog nimmer voor scheiding van kerk en staat was, zou bijna aan deze onop rechte tactiek van liberale en conservatieve kerkelijken een argument kunnen ontleenen om het te worden. s Een belangrijke broederlijke discussie werd velgens het verslag in de Zondags- bode dezer dagen gehouden in de ver gadering der Ned. Herv. Predikanten-Ver- eeniging, naar aanleiding van een referaat van dr. J. Th. de Visser van Amsterdam, waarvan het onderwerp luidde „Onze roeping tegenover de democratische stroomingen onzer lagen." Hij ving aan met een beeld, waarmee hij den tegenwoor- digen toestand der maatschappij teekende. Er bevinden zich twee spoortreinen op eene lijn en het heeft er allen schijn van, dat zij elkander straks zullen verpletteren. In de eene bevinden zich rijken en gegoe den, in de andere hebben alleen derde- klassepassagiers plaats genomen. Maar op het beslissende oogenblik verplaatst de wis selwachter zijn wissel en zonder stoornis gaan beide gevaarten elkander voorbij. Zulke wissel wachters moeten volgens den referent wij predikanten zijn. Hij schetste daarop in levendige kleuren, wat hij onder „de democratie" verstond, en trachtte de middelen aantewijzen, die in 't werk moe ten werden gesteld om aan den demos een karakter te geven. Daartoe beval hij aan de oprichting van werklieden-vereenigin- gen, van cursussen, van zieken- en wedu- wenfondsen en ambachtscholen. Reeds hebben predikanten te Rotterdam en Am sterdam, te 's Gravenhage en Utrecht in die richting gearbeid en Ned. Herv. werk- liedenvoreenigingen zijn ontstaan, op welker arbeid mag worden gewezen. Doch nog een bizondere roeping meende Referent dat de predikanten der Ned. Herv. Kerk hadden, nu er van zoogenaamd Christelij ke ij de een democratische beweging wordt geleid. Hij betreurde het ten zeerste, dat de politiek ons christendom voortdu rend bederven zou ter wille van een sturen in democratische richting en hij wenschte wel, dat die broeders, welke in den afge- loopen verkiezingsstrijd daaraan mede ge daan hadden door openlijk op te treden voor Dr. Kuyper, zoo zij aanwezig mochten zijn, zich hier verantwoorden zouden. Hij zelf riep alle dienaren der kerk op om zich aaneen te sluiten tet het vormen eener krachtige centrumpartij, die arbeidde aan de taak, welke der kerk is opgedragen tegenover de democratische stroomingen van onzen tijd. „Het woord van Jan Pietersz. Coen „en desespereert niet", zoo eindigde hij, moge ook onze leuze zijn, en eindelijk zal Gods kleurrijke zon opgaan over ons als overwinnaars." Nadat Dr. van Gheel Gildemeester er op gewezen had, dat tegenover de demo cratie onze eenige houding mocht wezen, dat wij volksvrienden waren en dat hoe langer hoe meer werden, verkreeg Ds. A. S. Talma van Vlissingen het woord om te antwoorden op 'tgeen Dr. de Visser liud gezegd naar aanleiding van die predikanten der Ned. Herv. Kerk, die in den jongsten strijd aan de zijde van Dr. Kuyper stonden. Hij begon met te zeggen, dat hij hier niet tot verantwoording geroepen kon worden, omdat hij zich niet voor een competente rechtbank bevond, maar wel wilde hij tot opheldering van zijn gedragslijn rekenschap van zijn gevoelen geven. Hij deelde mede, hoe hij voor onze kerk in deze dagen er alleen heil in zag om aan de zijde der democratie te staan en in den vollen zin des woords volkskerk te zijn, hij wees er op, dat Mr. J. J. L. van der Brugghen, een staatsman, wiens naam in deze verga dering een goeden klank had, zich reeds 35 jaren geleden had uitgesproken voor een algemeen stemrecht en zeide, dat hij voor onze kerk niets vreesde van Dr. Kuyper maar wel van hare vrienden, die in dezen tijd zich tegenover het volk gingen stellen, zooals eigenlijk Dr. de Visser gedaan had. Wat Dr. de Visser in zijn beUd van do botsende treinen had beschouwd als de roe ping der predikanten, beschouwt hij niet als een ideaal, want zoo blijft er in het volk een scheiding. Neen, als het moet met de roode vlag der democratie, tusschen de treinen, opdat de treinen stilstaan, en de reizigers, die uitstappen, tot elkander komen. ■si- De Amerikaansche Senaat vergadert thans tot behandeling der tariefwet. Van een toevallige afwezigheid van. vele democra ten in dit hoogste Staatslichaam maakte een republikein Teller heet hij en deed dus zijn naam eer aan, want hij telde de neuzen gebruik om voor te stellen het ontwerp te verwerpen. Het voorstel wekte den schrik der aan wezige democraten, die terstond naar alle kanten boden uitzonden om de demo cratische leden uit de gangen en andere vertrekken van het gebouw op te roepen voor de stemming. Een der senatoren Butler was juist onder het mes van den barbier. Aan den eenen kant geschoren en aan den anderen nog ingezeept, verscheen hij nog juist bijtijds om zijn tegen te' kunnen doen hooren. De stemming viel ten voordeele der overrompelden uit. Teller verloor den slag met 38 tegen 28 stemmen. De aanneming der tarief-hervorming, waardoor de gehate Mac Kinley-AÏ/ haar kracht verliest, is dus waarschijnlijk. Kerknieuws. Ned. Herv. Kerk. Drietal te Harlingen ds. Schriecke te Lemmer, Van Melle te Renswoude en Muller Massis te Arnhem. Beroepen te Domburg dhr. W. v. Griet- huijsen, cand. te Fijnaartte Ouwerkerk dhr. H. G. Oldeman, cand. te Eerbeek te Hoedekenskerke dhr. H. J. Schouten cand. te Utrecht. Bedankt voor Gapinge door dhr. H. J. Schouten cand. te Utrecht. Geref. Kerken. Beroepen te Enschede ds. J. Gideonse te Broek op Langendijk. Rotterdam. Gisteren had in de geref. kerk (A) alhier de stemming plaats voor een predikant in de vacature Biesterveld. Ingeleverd waren 418 biljetten. Volstrekte meerderheid 210. Hiervan bekwamen de heeren ds. v. d. Linden uit den Haag 180 C. B. Bavinck 139 en A. M. Donner uit Assen 93 zoodat herstemming noodig tusschen ds. J. v. d. Linden en ds. Bavinck uit Hazerswoude. Na afgelegd peremptoir examen werd gisteren de heer 1'. M. Out, cand. van de Vrije Universiteit, beroepen predikant te Oostburg, door de classis Axel tot de be diening des Woords toegelaten.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1894 | | pagina 1