NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 88. 1894.
Hotitfettfag 26 Ipcif.
Mfsfe laarijimg.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
De Bedrijfsbelasting.
Schetsen over Middelburg.
Gemengde Berichten.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 centiedere regel
meer 10 cent.
O
Nu wij aan de verkiezingsdrukte ont
kwamen, vonden wij de gelegenheid daar
om nog voor de bedrijfsbelasting in
gwerking treedt iets over deze belasting
ter verduidelijking mede te deelen.
Het patent is nu afgeschaft.
Voortaan kan ieder die wil vrijelijk
een bedrijf of nering beginnen, zonder een
cent aan den fiscus te moeten afstaan.
Een maatregel die velen ten goede komt,
en voornamelijk denzulken die toch ook
niet in de termen vaHen voor de Bedrijfs
belasting.
Doch een maatregel tegelijk die veel
kwaad doet, wijl hij een moordende con
currentie tusschen winkeliers en allerlei
kooplieden opent en, vooral op de grenzen,
de deur openzet voor allerhande buiten
land sehe leurders die goedkooper dan de
inwoners zei ven hunne veelal ingesmok-
kelde waren bijv. in Zeeuwseh Vlaan
deren komen aan den man brengen.
Ook voor sommige andere bedrijven ware
verdubbeling van patentbelasting allicht
beter geweest dan geheeïe afschaffing.
Doch deze uitzonderingen daar gelaten
is er stof om dankbaar te zijn dat deze
belasting met hare vaak bespottelijke eischen
van meer dan één patent voor uitoefening
van ee» en hetzelfde vak, thans tot het
verleden behoort.
De onhebbelijke eisch dat men toch
betalen moest, ook al had men bij de uit
oefening van zijn bedrijf in het afgeloopen
jaar schade in plaats van voordeel gehad,
is hiermede ook vervallen. De nieuwe be
lasting toch die de oude vervangt, houdt
rekening met deze mogelijkheid, en vraagt
sleahts belasting, wanneer gebleken is dat
het bedrijf inderdaad winst oplevert.
Het zal een belasting zijn op de zuivere
inkomsten door het bedrijf verkregen dat
wil zeggen de bruto winsten na aftrek van
alle verliezen.
Alle mogelijke onkosten kunnen dus wor
den afgetrokken.
Dit geldt ook voor het aangewende ka
pitaal. Is toch ter verkrijging van het be-
drijfs-inkomen kapitaal noodig; dan mag
daarvan 4 percent met onkosten worden
gelijk gesteld en van de zuivere winst
afgetrokken.
Dit wil zeggen: indien iemand na af
trek, van al zijne onkosten slechts 4 per
cent van zijn kapitaal overhoudt, dan
wordt zijn bedrijf geacht hem geen winst
op te leveren.
Die f 100,000 in zijn bedrijf stak en dus
FEUILLETON.
Beroemde en beruchte mannen.
Tegen dezen muur stond het huis
van
ZACHARIAS JANSE
Uitvinder der verrekijkers
in den jare MDXC.
Alzeo lezen we op een steen in den
buitenmuur der Nieuwe Kerk. Daar heb
ben we dus een tweede beroemde persoon
lijkheid uit het Middelburg der zeventiende
eeuw.
De man en die steen hebben aanlei
ding gegeven tot heel wat strijd.
E#r we hierover spreken evenwel een
enkel woord over de industrie doorZacha-
rias Janse beoefend.
Gelijk van zoovele andere dingen heeft
ue industrie zich in onze dagen ook meester
gemaakt van het slijpen van glas ten be
hoeve van de gezichtsorganen. Onze brillen-
verkoopers zijn somtijds nog wel instru
mentmakers, maar brillenslijpers toch niet.
Le brillenglazen worden in onzen, tijd in
1 groot in fabrieken vervaardigd en vervol
gens in den handel gebracht en in 't klein
verkocht.
Zoo was het oudtijds niet.
Elke stad van eenig aanbelang bezat
eeu of meer brillenslypers, die de glazen
na aftrek van zijn onkosten slechts f4000
blijkt te hebben verdiend, die is vrijge
steld van de Bedrijfsbelasting.
Bij den aftrek voor interest worden de
kapitalen op dezelfde wijze berekend als
bij de vermogensbelastingdat is door
den intrest met 20 te vermenigvuldigen.
Er bestaat verband tusschen deze beide
belastingen.
Ieder die een vermogen heeft van f 13000
betaalt niets, en die f 15000 of meer bezit,
mag hij de berekening van zijn belasting
f 10000 aftrekken.
Ieder die in zijn bedrijf f 650 verdient
(dat is 5 pCt. van f 13000) die betaalt
niets.
Maar er is nog een ander verband.
Die in de vermogensbelasting is aange
slagen voor f 15000 of meer, mag f 10000
aftrekkendat is, berekend tegen 4 per
cent, een som van f 400 inkomen. Zijn
dezulken tevens aangeslagen in de bedrijfs
belasting, dan trekken zij ook f 400 af en
zoo begint de belastbaarheid van der zoo-
danigen bedrijf eerst hij f 250.
Maar als nu iemand f 13000 of minder
vermogen heeft en dus niets in de ver
mogensbelasting betaalt, begint dan diens
belastbaarheid ook slechts bij een inkomen
uit arbeid van f 650
Neen want dit zou onbillijk zijn.
De rekening wordt dan ook anders.
Iemand heeft bijv. inkomen uit een ver
mogen van f12000, dat is tegen 4 per
cent immers berekend f 480nu heeft
hij bgv. juist f 620 inkomen uit zijn bedrijf.
Dan wordt zoo een geacht f1100 te ver
dienen.
Het ligt voor de hand dat de wetgever
een dergelijke rekening wel moest invoeren.
Immers ware dit niet geschied, dan zou
een man als de bovenbedoelde vrij van
de vermogensbelasting en vrij van de
bedrijfsbelasting zijn niettegenstaande zijn
zuiver inkomen van f 1100. Een inkomen
alleen uit het bedrijf, en dan nog wel een
inkomen van f450 minder, zou daarentegen
wel belast zijn.
Yan daar dan ook de vaste bepaling dat
ieder die vermogen heeft en niet in de
vermogensbelasting is aangeslagen voor elke
f1000 die hij bezit f40 moet opschrijven
Kortheidshalve noemt het publiek deze
belasting „de bedrijfsbelasting". De wetge
ver noemt haar „een belasting op bedrijts-
en andere inkomsten". Gelijk men weet
worden ook ambtenaren, als onderwijzers
en anderen die niet leven van de uitoofe-
ning van eenig bedrijf, door deze belasting
getroffen.
van de door hen verkochte brillen zelve
slepen en polijstten.
Nu gebeurde het dat Middelburg in
het eerste tiental jaren der zeventiende
eeuw twee hrillensiypers onder zijne bur
gers telde, en dat deze twee brillenslijpers
ieder in een huis woonde dat paalde aan
de Nieuwe Kerk. De een wiens naam was
Johan Lipperhey woonde in de Kapoenstraat
in een huis welks gevelsteen het opschrift
had „de dry vare gesichtenZijn concur
rent, hoewel veel jonger vakgenoot, onze
Zacliarias Janse woonde in een huisje te
gen den westelijken muur der kerk. Dit
huisje is in 1846 bij de herstelling der
Nieuwe Kerk afgebroken. Toen is op voor
stel van den oudheidminnaar Jhr. Rethaen
Macaré, toenmalig wethouder van Middel
burg, de steen in den muur der Nieuwe Kerk
geplaatst, waarover we zooeven hebben
gesproken.
En het was toen dat de critiek is los
gekomen. Toen is men de geschiedenis
gaan opdiepen en het is uitgekomen dat
niet de geheele waarheid op dien steen te
lezen staat.
Niet Zacharias Janse maar zijn concur
rent en huurman tegen den kerkmuur
komt de eer der uitvinding van de verre
kijkers toe.
Ziehier wat wij er van weten en wat
htstorisoh vast staat.
Het is ongetwijfeld iederen kenner van
om daaruit een aanslag in de bedrijfsbelas
ting op te maken.
Nu volgt uit deze bepaling ook de billijk
heid van het tegengestelde.
Wanneer men de inkomsten uit zijn ver
mogen hij die van het bedrijf moet voegen,
dan volgt hier ook uit dat men ook de
inkomsten uit het negatieve vermogen bij-
telt, met andere woorden, dat men de ren
ten van schulden als die renten uit de in
komsten van liet bedryf moeten betaald
worden mag aftrekken.
Dit mag men doen, mits met behoorlijke
inachtneming natuurlijk van het bepaalde
in zake den aftrek van 4 percent van het
bedrijfskapitaal. Die 4 percent mag slechts
berekend worden uit het kapitaal dat er
werkelijk is.
Een wiukelier bijv. met een actief van
f 16000 en een passief van f 20000, heeft
onder dit laatste een schuld wegens opge
nomen bedrijfskapitaal van f 10000 a 5
percent. Nu mag hij deze rente slechts
voor een kapitaal van f 6000 berekenen.
Want zijn passief verschilt f4000 met zyn
actiefdie f 4000 bestaan dus niet, ook
al betaalt de winkelier er de rente van.
Evenwel mag hij de rente van de f 4000
wel op de gewone wijze aftrekken.
25 April '94.
Men is in het district Hontenisse alge
meen van meening dat de heer VanDeiuse
gekozen is. Nog nooit werd voor één candi-
daat van onze zijde met zooveel geestdrift
geij verd als voor dezen candidaat voor finale
kiesrechtuitbreiding. Te Waarde stemden
er 50 van de 55. Te Rilland 89 van de
122. Te Krabbendijke 106 van de 150.
In sommige gemeenten van ons land
kwamen alle of bijna alle kiezers op. Te
Barendrecht 170 van de 171. TeDoornwerth
41 van de 41. Te Krimpen 81 van de
89. Te Steen wijk 302 van de 322.
By kon. besluit zyn by de rustende
schutterij in Zeeland benoemd, by het 3e
bataljon tot kapitein C. E. Boogaert thans
le luit.tot luit. J. L. v. Poppelen thans
2e luit. tot 2e luit. J. Lous, thans Schut
ter. En by het 4e bat. tot 2en luit. J.
P. Kohier en E. W. Cr. L. T. de Thouars,
beiden thans sergeant Gr. Wit en B. A.
Vorsterman v. Oyen, beiden thans schutter.
In het kiesdistrict Lochem waar het
by de herstemming ging tusschen twee voor
standers der wet Tak, is een circulaire
verspreid, onder anderen geteekend door
een burgemeester, in welke circulaire de
kiezers werden uitgenoodigd om op den
de vaderlandsche geschiedenis niet onbe
kend dat 1608 een gewichtig jaar was. Na
veeljarigen strijd had het eertijds zoo
machtige Spanje, gebroken door de talrijke
verliezen, gebogen en vrede gezocht. De
Spaansche gezanten hadden zich naar den
Haag begeven om over den vrede te onder
handelen. In het midden des jaars werden
die onderhandelingen afgebroken. Op den
laatsten September verliet Spinola den Haag.
Twee dagen daarna, toen dus vaststond
dat de oorlog zou hervat worden, verscheen
ter vergadering der Staten-Gcneraal een
burgemeester van Middelburg, Johan Lip
perhey genaamd en brillenslijper van be
roep, die den heeren Staten een instrument
aanbood om „verre te sien" en daarvoor
een octrooi voor dertig jaren vraagde of
een jaarlijksch pensioen, waarvoor hij aan
nam zulke werktuigen alleen te maken
ten dienste van den lande, zonder aan
eenige uitlandsche Koningen, Vorsten of
Potentaten te mogen verkoopen.
Maar in 1655 verscheen van de hand
van Heer Willem Boreel, ambassadeur te
Parijs en Middelburger geboren een ge
schrift over de uitvinding der verrekijkers,
In dit geschrift komen een reeks van ver
klaringen voor, afgelegd door j verschillende
personen voor raad en schepenen van Mid
delburg. Ook in deze verklaringen wordt
gestaafd dat Lippershey in 16051610
zou beginnen zyn verrekijkers te maken,
liberalen candidaat te stemmen, en dat wie
het niet deedeen volgeling van dr.
A. Kuyper zou wezen (Zie Graa fschapper
van heden).
|§Door den minister van binnenlandsehe
zaken zyn alsnog benoemd tot kweekelingen
aan de rijkskweekschool voor onderwijzers
te Middelburg C. A. Meeuse te Oud-Sabbinge
en T. A. van der Bilt te Zaandam.
SSIDe Staatscourant bevat een kon. be
sluit, waarbij aan de gemeente Stavenisse
ten behoeve van het lager onderwijs, hoven
en behalve de bijdrage, bedoeld hij art. 45
der wet van 17 Aug. 1878, gewijzigd bij
die van 8 Dec. 1889, wordt verleend eene
subsidie van f2131.
Benoemd tot hoofd der school te Drei-
schor de heer M. T. van Staalen, onderwijzer
te Bruinisse.
Voor het afnemen van het eind-examen
van de afd. B der rijks-landbouwschool voor
1894 zyn benoemd tot lid en voorzitter der
commissie de heer F. B. Löhnis, inspect, van
het M. O., en tot leden de heeren B. G. van
der Have te Ouwerkerk (lid der commissie
van toezicht op de rijks-landbouwproefstati
ons), L. Broekema, directeur der R. L. S.,
dr. E. Giltay, J. Jarling, S. Lako, prof. dr.
A. Mayer, dr. O. Bitsch, mr. W. Reilingh
en dr. J. Ritsema Bos, allen leeraren aan
de R. L. S. Als naar gewoonte houdt de
commissie zitting te Wageningen.
Zich zeiven het ja-woordgeven
Een minderjarige, wier ouders en groot
ouders zijn overleden, zal in het huwelijk
treden met haren voogd. Naar aanleiding
daarvan werd aan de redactie der Gemeente
stem de vraag gesteld„Wie moet nu
toestemming tot het huwelijk geven De
toestemming van den toezienden voogd alleen
is zeker niet voldoende
Het antwoord daarop luidt.-
„De wet bevat geen voorschrift, afwij-
kende van art. 95 B. W., voor het geval
de voogd zelf een der partijen by het
huwelijk is. Ook in dat geval moet dus
de toestemming gegeven worden door den
a. s. echtgenoot zelf, als voogd, en door
den toezienden voogd. Ook de Rechtbank
te Dordrecht besliste by vonnis van 9 Jan.
1887 dat een voogd in het gesteld geval
bevoegd is, in het huwelijk tusschen hem
en zijn pupil toe te stemmen."
Op voordracht van den genfcraal-majoor,
inspecteur van den geneeskundigen dienst
der landmecht, heeft de M. v. O. bepaald,
dat aan de officieren van het leger die be
hept zijn met gezichtszwakte, het dragen
waarvan hij er eenige aan Prins Maurits
had aangeboden. Van Janse wordt daar
verteld dat hij het eerst de microscoop had
uitgevonden, en dat hij in 1610 een werk
tuig uitvond om naar den hemel te zien.
Genoeg evenwel, de strijd over die twee
mannen kan zeker onzen lezers weinig be
lang inboezemen. Of Lipperhey of Janse
was de uitvinder der verrekijkers, en bei
den woonden in Middelburg, en omdat
deze uitvinding vermaard en beroemd is
geworden en van groote, algemeene be-
teekenis darrom mag hare gedachtenis in
de Schetsen over Middelburg niet ont
breken.
Zonderling is het voorzeker, dat van de
honderden brillenslijpers, die toen in het
beschaafd Europa hun bedrijf uitoefenden,
juist twee, in elkanders huurt wonende
MiddelLurgsche brillenslijpers deze werk
tuigen het eerst vervaardigden.
Dat brillen en verrekijkers in den tijd
van hunne uitvinding druk besproken wer
den, kannen ons o. a. de talrijke gedichten
leeren waarin op die glazen wordt gerijmd
of met deze vergelijkingen gemaakt. Alle
dichters van dien tijd ontleenden aan die
werktuigen een of ander beeld of ge
dachte.
Jacobus Rejus, de Deventersche dichter,
schreef in 1632 zijne Geusehril:
Den bril, dien gij, Papen, gemaakt had voor
de Geusen,
van een bril of lorgnet ook in dienst kan
worden vergund, mits hiertoe door den be
langhebbende aan zijn chef, onder over
legging van eene geneeskundige Iverklaring,
machtiging worde gevraagd. Voor de offi
cieren aan wie die vergunning is verleend,
is het verplichtend, ten allen tijde van een
dubbel stel van bedoelde voorwerpen te
zijn voorzien.
Kerknieuws.
Ned. Herv. Kerk.
Beroepen te Domburg dhr. C. L. K,
Bleeker, candte Welsrijp te Kerkwerve
den heer H. J. Couvèe, cand. te Leiden.
Men schrijft ons uit Vlissingen
Het bericht dat de Hullbooten der
Zeeuwsche Stoomvaart-Maatschappij, onder
nemers de heeren Muller Co. van Rot
terdam zullen afvaren is maar al te waar.
Reeds Maandag kon dit door ons als zeker
worden medegedeeld. Yoor de stad onzer
inwoning zeker een teleurstellend bericht
want niet alleen dat daardoor velen werk
wordt ontnomen, het blijkt nu hoe ook
voor deze zaak, waarvan men de beste ver
wachtingen koesterde in den beginne,
Vlissingen de plaats niet was om te kunnen
bestaan. Verschillende oorzaken worden
genoemd, doch het juiste licht is hierover
nog niet ontstoken. Dat echter deze maat
schappij het zoo spoedig aflei, is wel wat
te vlug. Ongeveer 3 jaren bestond ze,
en onderhield den dienst geregeld al was
het vervoer meestal gering. Naar wij ver
nemen zal deze Maatschij. onder anderen
naam te Rotterdam hare taak voortzetten.
Aagtekerke. In den afgeloopen win
ter werd, als naar gewnonte, door de leden
der leesvereeniging „Leeslust" te Aagte
kerke een zeer druk gebruik gemaakt van
het lezen der boeken uit hunne bibliotheek.
Yan de gelegenheid voor niet leden, om
kosteloos hoeken ter lezing te ontvangen,
werd ook een vrij goed gebruik gemaakt.
Den leden word tevens voortdurend we
kelijks goede lectuur verschaft, door de toe
zending van eenige tijdschriften.
Door aankoop en schenking vooral van
den voorzitter der vereeniging, den Heer
J. Peper burgemeester, daartoe in staat
gesteld, werd de bibliotheek weder met
verscheidene goede boeken en tijdschriften
verrijkt, zoodat deze nu ruim 400 boek-
deelen bevat.
Maar hiertoe voor u self en 't vond 'se haar
van vers,
Die hebbe sij u, met een gauwheit uit de
mers
Gelichtet, sonder eens te breken of te
kneusen,
Sfj setten hem nu self al lachend op haar
neuzen,
En zien daar veldwaarts doorhenen, rechts
en dwers.
Z(j zion dat uwen bril begint te worden
schers,
Zij zien, dat Spanjaarden z(;n m nschen en
geen reuzen.
Hoe klaar is deze bril, ik hadde 't nooit
gedacht.
Men ka n daar loeren door 't Antwerpen in
de gracht,
En wat u voorraet is in kelder, schuur of
spijker.
Dies mag de Papenknecht hem noemen
zoo hy' wil,
Voor dezen is van jonks geweest der Geu
zen bril,
Nu is het inderdaad der Geuzen verrekijker
Ook tot zinnebeelden dienden de kijkgla
zen niet zelden. Een der kerkelijke
schrijvers had o. a. tot titel van zijn
werkje gekozen
„De geestelijke verrekijker, vertoonende
den rechten stand van den godsdienst,
vooral in Nederland". De schrijver begon
met een wijdloopige voorafspraak aan de
Eerwaarde classis van Walcheren,
