NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 66. 1894.
MtisiCai} 6 ilaatt.
Jkdfsfe
4;
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02E.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Het vraagteeken dat wij heden boven
dit hoofdartikel plaatsen, geeft den indruk
weer, dien wij verkregen hebben van het
Kiesrechtdebat, dat nu reeds twee weken
de regeering en de kamer, de kiezers en
het volk achter de kiezers in spanning
houdt.
Het duidt tegelijk den stand aan van het
vraagstuk, van welks oplossing de een niets,
de ander alle heil verwacht.
Het is tevens antwoord op de vraag
hoe de kansen staan voor de aanneming
van Taks wetsontwerp en wat er zal terecht
komen van artikel 4.
Artikel 4.
Bij dit artikel toch is het eerste tusschen-
station waar de reizigers die onder de
hoede van machinist Tak opgetrokken
waren, kunnen uitstappen en zich beraden
of zij al dan niet met hem de reis zullen
voortzetten.
Bij artikel 4 liggen de struikelblokken.
Ziet de minister kans ze uit den weg te
ruimen, en de meerderheid der passagiers
tot voorbij stoomen van dit tusschenstation
over te halendan is een groot gevaar
geweken.
Dan is de Kieswet er nog wel niet, ja
in de verste verte nog niet. Maar dan zal
zij toch eene belangrijke schrede gevorderd
zijn tot hare aanneming.
Wij gaven reeds vroeger den inhoud van
dit veelbesproken artikel. Toch achten wij
het dienstig het nog eens over te drukken,
want grootendeels over dit artikel loopt nu
de strijd, een strijd die misschien zelfs deze
week nog niet geëindigd zal zijn.
Het reeds aangenomen artikel 3 luidt
aldus
„Deze wet houdt voor kenteeken van
geschiktheid en voor kenteeken van maat-
schappelijken welstand het voorzien in eigen
onderhoud en dat van het huisgezin".
Een poging van de heeren Mackay en
v. Alphen om op dezen stam het huismans
kiesrecht te enten, mislukte, dewijl van
liberale zijde het voornemen bestond om
hun voorstel in dien geest te helpen aan
nemen en den minister tot heengaan te
dwingen.
Was hun wijziging doorgegaan, dan had
artikel 3 geluid
Deze wet houdt voor kenteeken van ge
schiktheid en voor kenteeken van maat-
schappelijken welstand het als hoofd van
een huisgezinvoorzien in eigen onderhoud
en dat van het huisgezin".
In het tusschen aanhalingsteelrens ge
plaatste, gecursiveerde gedeelte lag het
principiëele puntje van verschil dat dooi
den minister niet aanvaard, en juist daar
om van liberale zijde aanbevolen werd.
Dit noodzaakte de heeren Mackay en
v. Alphen, ondanks de schoone principiëele
toelichting van laatstgenoemde, de gecursi
veerde woorden te laten vallen.
En zoo staat dan nu het artikel daar,
doch zonder kroon.
Doch genoeg van artikel 3. Het is aan
genomen en artikel 4 is daar om het te
verklaren.
De algemeene regel staat in artikel 3.
Wie aan dien regel beantwoordt, en wie
niet, wordt door artikel 4 aangewezen.
Of, wilt ge, artikel 3 geeft het kentee
ken, en artikel 4 noemt de kenteekenen
van dit kenteeken.
Zij zijn acht in getal.
Iemand wordt kiezer wanneer hij
1. gedurende de drie laatst verloopene
maanden, in eene zelfde woning is gehuis
vest geweest, of, gedurende het laatstver
loopen burgerlijk jaar, hoogstens eenmaal
van woning is veranderd
2. gedurende het laatstverloopen burger
lijk jaar zelf evenmin als zijne vrouw of
minderjarige kinderen, onderstand heeft
genoten van eene instelling van weldadig
heid of van een gemeentebestuur
3. niet gedurende de drie laatstverloo
pen burgerljjke jaren onherroepelijk is ver
oordeeld wegens bedelarij, wegens landloo-
perij of tot plaatsing in een Rijkswerkin
richting
4. niet wegens misdrijf onherroepelijk
is veroordeeld tot eene vrijheidsstraf van
vier jaren of langer
5. niet door don militairen rechter is
ontslagen uit den militairen dienst, met
onwaardigverklaring om bij de gewapende
macht te dienen
6. zich niet opzettelijk aan den bij de
wet opgelegden krijgsdienst of aan eene
bij de wet opgelegde verplichting ten aan
zien van 's Rijks verdediging heeft ont
trokken
7. zijne over het laatstverloopen dienst
jaar verschuldigde aanslagen in de Rijks
directe belastingen in het laatstverloopen
burgerlijk jaar in hoofdsom en opcenten
heeft voldaan
8. en, door eene overeenkomstig de bepa
lingen der wet ingerichte aanvraag om op
de lijst der kiezers te worden geplaatst,
het bewijs heeft geleverd dat hij kan lezen
en schrijven.
Yan de 15 reeds door ons vermelde wij
zigingen op dat artikel voorgesteld, zwijgen
wij thans.
Wij hebben op 't oogenblik alleen te
maken met die,, welke de heeren Mackay
en Van Alphen hebben voorgesteld.
In zake punt 1 willen zij een andere
lezing dan de minister.
Zij achten den eisch van een woning
overbodig voor hen die in eenige rijksbe
lasting zijn aangeslagenwel voor wie
niet in eenige rijksbelasting zijn aange
slagen.
Daarom willen zij punt 1 zoodanig ver
anderen dat iemand kiezer wordt die in
het laatstverloopen dienstjaar niet aangesla
gen geweest zijnde in eene Rijks directe
belasting, gedurende het laatstverloopen
burgerlijk jaar in eene zelfde woning is
gehuisvest geweest of hoogstens eenmaal
van woning is veranderd
In punt 2 willen zij „gedurende" ver
vangen door „in".
De punten 4, 5 en 6 willen zij schrap
pen. En punt 3 aldus lezen
„in de drie laatstverloopen burgerlijke
jaren zelf evenmin als zijne vrouw of
minderjarige kinderen, onherroepelijk is
veroordeeld wegens bedelarij of landloo-
perij, of niet, in die jaren, zelf, krachtens
vonnis, verblijf heeft gehouden in eene
Rij kswerkinrichting."
De bedoeling van deze wijziging is dui
delijk.
Indien art. 4 bewijzen moet dat iemand
aan art. 3 voldoet, dan moeten de ver-
eischten in art. 4 genoemd rechtstreeks
in verband staan tot hetgeen art. 3 eischt.
Maar nu beweren de heeren Mackay en
Yan Alphen dat wat in 4, 5 en 6 staat
met de vereischten van art. 3 niets te
maken heeft.
Niet ontslagen te zijn uit den militairen
dienst met onwaardigverklaring om verder
te dienen, bewijst dat, dat iemand zichzelf
onderhoudt en zijn gezin
Niet opzettelijk van het opkomen on
der de wapens te zijn weggebleven, of
niet op de eene of andere wijze desertie
gepleegd te hebben, is dit een kenmerk dat
men zijn gezin behoorlijk verzorgen kan?
Nooit met de gevangenis te hebben ken
nis gemaakt, wil dat zeggen dat men zich
zelf en zijn gezin onderhouden kan?
En in dien zin hebben mannen van uit-
eenloopende richting zich uitgesproken.
Onder anderen Heldt en De Savornin
Lohman.
Doch vooral aan te bevelen is de wij
ziging die Mackay en Yan Alphen voor
stellen in zake weglating van punt 8 de
schrijfproef.
Ook dit voorstel wordt door mannen
van uiteenloopende richting als Rutgers en
Yan Houten met De Savornin Lohman
gesteund.
Rutgers met zijn voorbeeld van Jan Dop
die op zijn 65ste jaar nog schrijven leerde
maar het moest opgeven en toch een ont
wikkeld man bleek te zijn.
Lohman met zijne snedige vraag aan
Levy als ik niet lezen en schrijven kon,
maar ik ging altijd met u om zou ik dan
geen ontwikkeling genoeg bezitten om kie
zer te zijn?
Yan Houten met zijn opmerking dat
iemand die niet schrijven kan en toch zijn
kost verdient, dubbel verdienstelijk is.
Ons komt het voor dat artikel 4 volgens
de redactie Mackayv. Alphen beter zal
passen op artikel 3 dan naar de bedoeling
van den minister.
Deze toch geeft kenteekenen die geen
kenteekenen zijn, en sluit, met zijn schrijf
proef vooral, duizenden verstandige, en
derhalve verdienstelijke kiezers van het
kiesrecht uit.
Het geheele artikel 4 zou, ging de wijzi
ging, door Mackay en Van Alphen "voor
gesteld, door, aldus luiden
„Zij, (de wet) acht het bezit daarvan (van
de kenteekenen van geschiktheid en wel
stand) aanwezig bij hem die
in het laatstverloopen dienstjaar niet aan
geslagen geweest zijnde in eenige Rijks di
recte belasting, gedurende liet laatstverloopen
burgerlijk jaar in eene zelfde woning is
gehuisvest geweest of hoogstens eenmaal van
woning is veranderd
in het laatstverloopen burgerlijk jaar zelf
evenmin als zijne vrouw of minderjarige
kinderen, onderstand heeft genoten van eene
instelling van weldadigheid of van een ge
meentebestuur
in de drie laatstverloopen burgerlijke jaren
zelf evenmin als zijne vrouw of minderjarige
kinderen, onherroepelijk is veroordeeld we
gens bedelarij of landlooperij, of niet, in die
jaren, zelfs krachtens vonnis, verblijf heeft
gehouden in eene Rijkswerkinrichting
zijne over het laatstverloopen dienstjaar
verschuldigde aanslagen in de Rijks directe
belastingen in dat dienstjaar in hoofdsom en
opcenten heeft voldaan."
Wij plaatsten echter ons vraagteeken, ook
met het oog daarop of de minister door
zijne onverzettelijkheid ook dit amendement
niet zal laten schipbreuk lijden, en zich
daardoor van den steun der antirevolutio
naire partij berooven.
Dit in aanmerking genomen is het lot van
dit artikel, dat van antirevolutionaire zijde
meer dan verdiende welwillendheid ontvan
gen werd, nog verre van zeker en hangt
ook het lot van het gansche ontwerp aan
een draad.
De heer Rutgers kon wel eens gelijk
hebben met zijn bulletin de toestand van
den zieke is achteruitgaande. Pols zwakker.
Een uitslag dien wij zeer zouden betreuren.
Het volk neemt inderdaad de zaken kalm
op. Maar er valt op wetgevend gebied nog
zooveel te doen, waarbij nu de schoelzaak
tot rust kwam, de sociale belangen kunnen
naar voren komen.
Neen, niet met wat het volk wil, maar
met wat het mag willen - de heer Lohman
zei het terecht moet rekening gehouden.
Maar dit mag het toch wel willen, dat
de nieuwe periode haastig kome waarin de
maatschappelijke vraagstukken aan de orde
gesteld en het volk in al zijn rangen en
standen aan de publieke zaak deel neme.
Nu wij over de kiesrechtvoorstellen aan
het schrijven zijn, en ons door een getrouw
lezer te Oudvosmeer eenige inlichtingen
worden gevraagd, nemen wij de vrijheid
nog even op te merken.
lo. De kiesrechtontwerpen door den mi
nister ingediend zijn drie in getal. De eerste
regelt de kiesbevoegdheid de tweede de
kiesdistrictende derde do uitoefening van
het kiesrecht.
Het eerste ontwerp is thans in behan
deling. Het zegt wie kiezerzal zijn.
Het tweede ontwerp vraagt splitsing dei-
meervoudige kiesdistricten in enkelvoudige.
Het derde ontwerp zegt hoe er gestemd
wordt, hoe candidaten gesteld wordenhoe
lang de stembus open zal zijn; enz.
Wordt het eerste ontwerp verworpen,
dan vervallen ook de beide andere.
Vv^ordt het aangenomen, dan volgen de
andere als van zelf.
Wij zullen de lezers op de hoogte hou
den van wat zoo gaandeweg zal verkregen
zijn.
Doch dit weten we al vast. Wij zul
len wol een vermeerdering van kiezers,
doch geen vermeerdering van afgevaardig
den krijgen.
Ook de enkelvoudige districten dat
zijn districten die maar één lid kiezen
blijven onveranderd.
Alleen Amsterdam, Rottordam, Gronin
gen, Utrecht en Den Haag zullen nu in
evenveel stukken verdeeld worden als het
aantal afgevaardigden bedraagt, die zij thans
kiezen. Dus Amsterdam wordt in 9Den
Haag in 3. Rotterdam in 5, Groningen en
Utrecht worden in 2 stukken verdeeld.
Een voorstel van gelijke strekking
voor eenige jaren door den toenmaligen
minister Lohman voorgesteld, werd verwor
pen door de eerste kamernadat do tweede
kamer het aangenomen had.
Doch mr. Lohman was antirevoluti
onair en de tijden zijn veranderd.
Bij een stemming b.v.in het meervoudige kies
district Amsterdam, dat 9 liberalen kiest,
konden wel eens 9 „bondgenooten" (radi
calen, roomschen en antirevolutionairen)
gekozen worden.
De eerlijke verdeeling zou dus nu
behalve dat mr. Tak een liberaal - ze
voorstelt, gemakkelijker kunnen plaats
hebben.
Een ideaalstaat?
Woensdag is uit Hamburg de eerste Vrij
land-expeditie vertrokken met het stoom
schip Bundesrath. De voorhoede bestaat uit
15 mannen (Duitschers, Oostenrijkers, En-
gelschen en Denen). Drie andere deelne
mers zullen zich te Lissabon of te Napcis
bij de expeditie aansluiten en nog drie ande
ren zijn reeds in Afrika. Zij gaan met dit
stoomschip naar Lamu en van daar naar
het binnenland, naar de bergvlakte van
Kenia, waar zij een nieuwe kolonie, „Vrij
land", zullen stichten.
Onder de 21 deelnemers zijn 3 kooplieden,
3 werktuigkundigen, 4 landbouwers, 2 hout
vesters, 2 matrozen, 1 kapitein, 1 ingenieur,
1 dokter, 1 tuinman, 1 machinist, 1 zadelma
ker en 1 scheikundige.
liet doel dezer expeditie is het maat
schappelijk ideaal van dr. Hertzk van Wee-
nen te verwezenlijken en in het zwarte
werelddeel een nieuwe maatschappij te stich
ten op andere grondslagen dan do tegen
woordige „een land van vrijheid, recht
vaardigheid en echten menschenmin, waar
niemand gebrek lijdt, niemand slaafschen
arbeid doet voor weinig loon, maar elk in
vrede de rechtmatige vruchten van zijnen
arbeid zal mogen plukken."
Moge het hun daar wel gaan.
Evenwel
Toen Luther in het klooster ging, ont
waarde hij spoedig, dat hij ook zijn booze
hart daar had meegebracht.
Ook in een „Vrijland" sluit men de
zonde en het juk harer dienstbaarheid en
hare vruchtgevolgen niet buiten.
Daartegen vermag zelfs de „echte men
schenmin" niets.
Een ernstige waarschuwing.
Wij voelen ons gedrongen nog eens, ge
lijk reeds zoo menigmaal geschied is, allen
ouders, die op den naam Christenouders
prijsstellen, toe te roepen met al den ernst
en de kracht, die in ons is, toe te roepen
Let er op, wat uwe kinderenmet name
ook uwe aankomende zonen en dochteren,
lezen Deze waarschuwing richten wij niet
't minst ook tot onze vrienden ten platten
lande. Meer dan velen vermoeden, wordt
ook daar door de ellendige „prikkelende"
en „verstompende" lectuur onzer dagen
kwaad gewrocht. Volkshïhlotheken in de
steden (waarin 't beste, althans 't onschul
digste voor de glazen ligt, en 't slechte den
sterkslen aftrek vindt) vinden ook lang
niet weinige lozers ten platten lande. O113
zijn zelfs jongelieden van ganseh niet on-
christelijken huize bekend, die daarvan tot
hun geestelijke schade met graagte gébruik
maken. De ontaarding der zeden in dezen
tijd, ook in Zeeland, klimt steeds. Als
we enkel letten op 'taantal onvrijwillige
huwelijken, thans en weleer, hebben wij
voldoend bewijs. Zal ook de pers, die
vreoselijke macht ook ten verderve, zich
op ons opgroeiend geslacht in verkeerden
zin doen gelden Ouders, op u rust ten
dezen opzichte, een zware verantwoordelijk
heid. Laat uw kinderen niets lozen, wat
gij niet kent. Kunt gij zelf niet schiften,
daar zijn genoeg vertrouwbare personeu,
die 't met vreugde voor u willen doen.
Maar laat niet rijp en groen in de handen
uwer kinderen. Ook met onze Christelijke
romanlectuur raden we behoedzaamheid
aan. De Bijbel, 't Boek der boeken, eeuwig
waar, eeuwig schoon, eeuwig volmaakt, zij
toetssteen voor al onze lectuur ook voor
de keuze er van. Dan gaan we veilig
anders niet. f
5 Maart '94.
D e K amer is nog niet gereed gekomen
met art. 4 der Kieswet. Waren er gisteren
bij het begin der zitting nog zeven sprekers
ingeschreven, toen (leze, en nog twee andere
bovendien, hadden afgevuurd, bleek aan het
eind der zitting dat er nog negen liefhebbers
waren, die nu aanstaanden Dinsdag de reeks
weer zullen openen
Sedert de openbare behandeling hebben nu
reeds honderd zeven-en-dertig sprekers het
woord gevoerd, die om hunne gedachten
uiteen te zetten, niet minder dan achthon
derd kolom van het Bijblad hebben noodig
gehad, uitmakende te zamen eene lengte
van circa tweehonderd zestien strekkende
meter! Wat men ook zoo uit kan drukken
dat de heeren, behalve hetgeen zij in de
afdeelingen verhandelden, over de kieswet
nu reeds hebben volgepraat een lengte van
ongeveer driemaal de hoogte van den Wes
tertoren te Amsterdam
Elk der sprekers heeft gemiddeld nu
reeds te zijner beschikking gehad een Bij
bladslengte van bijna anderhalf maal de
lengte van den heer TJravaglino.
Nu zijn we nog maar aan het vierde ar
tikel van het eerste der drie ontwerpen
(ri mster dammer
Bij kon. besluit zijn herbenoemd tot
burgemeester van Haamstede M. Bolle Lzn.
en van Retranchement J. Risseeuw Jzn.
VermogensbelastingOnder de vragen,
waarover de raden van beroep in zake de
vermogensbelasting te 's-Gravonkage en
elders te beslissen hadden, stond, naar men
aan het Vad. mededeelt, deze op den voor
grond, wat de wet verstaat onder „ver
schuldigde verstrekkingen van levensonder
houd, huisvesting of andere zaken", waar
van het 20-voud mag worden afgetrokken.
Sommige belastingschuldigen meenden,
op grond van deze bepaling, bij berekening
van hun vermogen te kunnen in aftrek
brengen 20-maal de som, die zij jaarlijks
aan hun dienstboden uitkeeren, waarbij zij
veelal als zoodanig in aanmerking namen
niet alleen het loon, maar ook een bij
raming opgemaakt bedrag van 't geen voe
ding en inwoning der dienstboden hun kost.
Anderen meenden, wanneer zij zich ver
bonden hadden aan gehuwde kinderen jaar
lijks een toelage te geven ter bestrijding
van de kosten hunner huishouding, op
grond van deze niet formeele verbintenis
20-maal dat bedrag als verschuldigde ver
strekking in mindering te mogen brengen.
De raden van beroep hier en elders
hebben deze beide wetsuif éggingen afge
wezen.
- Benoemd in de examen-commissie in
Zeeland voor het onderwijzers-examen tot
lid en voorzitter de distriet-schoolopziener
to Goesen tot leden de arrondissements-
schoolopzienars in Axel, Goes en Zicrikzee;
plaatsvervangers die van Middelburg, Oost
burg en Tolen.
