NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Mfsfe laargaiig.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
IJK.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
K e r k n i e u w s.
Schoolnieuws.
ZENDING.
lo. 64. 1894.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE VAN
EN
Middelburg, ook voor St. Laurens,
1, 2, 6, 7, 8, 9, 13, 14, 15, 16, 20,
21, 22 en 23 Maart.
De belanghebbenden worden er op ge
wezen, dat het laatstgeplaatste goedkeur-
ringsmerk, voortaan gedurende twee jaren,
op gevaar van straf, ongeschonden moet
worden bewaard.
Belanghebbenden worden verder herin
nerd, dat de verificatie van gewichten
beneden het gram (milligram gewichtën)
uithoofde der daartoe noodige fijne balans,
uitsluitend aan het ijkkantoor te Middel
burg geschiedt.
Gelderlands Staten vervulden op waar
dige wijze de ledige plaats in de eerste
kamer, opengevallen door het vertrek van
mr. Lohman naar de tweede kamer.
Zij kozen baron Schimmelpenninck, het
lid der tweede kamer.
Daar deze heer voor Amersfoort zitting
heeft, komt in de tweede kamer een plaats
voor dit district open.
Kon Goes zijn oud-afgevaardigde weder
kiezen; ook Amersfoort krijgt door deze
opschuiving kans op de weder verkiezing
van zijn oud-afgevaardigde, den gouver
neur v. Asch T. Wijck.
De tweede kamer is met de behandeling
van artikel 4 der Kieswet gisteren en heden
niet opgeschoten. De kenteekenen van ge
schiktheid en welstand worden nauwkeu
rig gewogenzoo nauwkeurig dat de heer
Borgesius, 's ministers rechterhand in dezen,
zijn vrees te kennen gaf dat men door het
staren op de boomen, vergeten zou het
bosch te bewonderen.
Nu zouden vele Kamerleden en wij
zijn het met hen van harte eens hunne
bewondering voor het bosch wel gaarne
aan den dag leggen, als de boom schrijf
proef er maar uit was.
Vandaar dat wij zeer hopen dat de
wijziging door mr. A. Mackay op dit punt
voorgesteld, worde aangenomen.
Het is de vraag of bij verwerping
dat wil zeggen bij handhaving van dezen
onrechtvaardigen uitsluitingsmaatregel, de
antirevolutionaire partij, die den eerbied
voor het recht, het recht ook van den ge-
ringsten onderdaan, heeft hoog te houden,
dan nog wel voor artikel 3 mag stemmen.
Wij zouden deze vraag niet zoodadelijk
bevestigend durven beantwoorden.
Op artikel 4 zijn nog enkele amende-
menten voorgesteldnamelijk
door den heer Vrolik om op 70 jarigen
leeftijd den kiezers het kiesrecht te ont
nemen een voorstel dat wel geen kans van
slagen zal hebben, dewijl het een straf
zou zijn op den ouderdomen wanneer
ook de overige voorgestelde uitsluitingen
zouden doorgaan, de ouden van dagen op
één lijn zou stellen met dronkaards, bank
roetiers en wanbetalers. Voorts:
door den heer Schepel om de kiesdistricten
grooter te maken naarmate zij dichter bij
den Haag liggenen kleiner naarmate zij
meer naar het noorden en zuiden afwij ken.
Hij stelt dit voor, omdat bijv. de provincie
Groningen naar verhouding minder afge
vaardigden telt, dan Zuid- en Noord-Hol
land met hun dichte bevolking.
Jaren lang heeft het liberalisme, die plant
van vreemden bodem, beproefd zich ook
in ons vaderland het burgerrecht en de
heerschappij te veroveren.
Hit is hem gelukt, dank zij den vaak
fanatieken steun van rijks- of gemeente
ambtenaren, niet het minst van de openbare
onderwijzers.
Thans evenwel beginnen niet alleen die
™eï8chappij, maar .ook het burgerrecht
gevaar te loepen.
3 van ambtenaren toch sloten zich bij
Wdicale beweging aan; en vele zijn de
openbare onderwijzers die, als sociaal de
mocraten onder ons bekend, in blakenden
ijver datzelfde liberalisme af breken, hetwelk
hen had groot gemaakt.
Ja zelfs de moderne predikanten zijn
niet meer te vertrouwen. In meetings of
bij verkiezingen nemen velen hunner het
voor radicale candidaten op of coquetteeren
met Domela Nieuwenhuis.
Ten einde raad heeft dan ook de Liberale
Unie een uiterste poging gewaagd om den
arbeidersstand op zijde te krijgen. Zij deel
een beroep op den liberalen zin der werk
lieden en op de vaardigheid van het Al
gemeen Nederlandsch Werkliedenverbond,
het verbond waarvan het Kamerlid Heldt
voorzitter is.
Doch het bestuur van dit Verbond heeft
de werklieden gewaarschuwd dat zij zich
liever bij den Radicalen Bond moeten aan
sluiten, want dat de liberale partij steeds
de belangen der arbeiders heeft verzuimd,
en hun ook thans gaarne het kiesrecht
zou onthouden.
Ook van die zijde valt er dus voor het
liberalisme niets te hopen.
En hoe ook overigens achtbare mannen
als Roëll en Mees en Levy en Van Houten
in de tweede kamer op de uitbreiding van
het kiesrecht willen beknibbelen, daarmede
redden zij de oppermacht hunner partij niet.
Slimheid zal nog veel krachtverlies ver
goeden kunnen.
Doch met het wereldrecord van het Ne-
derlandsche liberalisme zal het wel gedaan
zijn. Daar schynt geen pardon voor.
Het volgende bericht komt uit Amsterdam:
Onder den naam van De Amsterdamsche
Kiesvereeniging „Steunende op den Bijbel,
verdedigen wij de vrijheid", heeft zich al
hier een nieuwe Kiesvereeniging op Chris
telijk hirtori8chen grondslag gevormd.
Deze Vereeniging wil in het bijzonder
arbeiden ten behoeve van het Protestantisme
zooals zich dat historisch deed kennen.
Dientengevolge kant zij zich tegen het ul-
tramontanisme, maar ook tegen het sturen
in democratische richting en tegen gebon
denheid van regeeringspersonen aan eenig
politiek of kerkelijk organisme.
Daarentegen begeert zij voor te staan
het Huis van Oranje het Christelijk on
derwijseen rechtvaardige verdeeling van
lasteneen rechtvaardige behandeling van
den werkmande handhaving van de in
de Grondwet geboekstaafde rechten der ge
zindheden, van de bestaande rechtsorde, en
van de verplichting om, onder erkenning
van bijzonderen eigendom en van de wette
lijke vrijbeid op godsdienstig gebied, door
middel van Staats- en gemeentemacht, de
goeden te beschermen, de openbare onzede-
delijkheid tekeer te gaan en de Christelijke
religie te bevorderen".
Zoo is dan tot stand gekomen, wat vol
gens rondgaande geruchten beroemd werd.
Wij bieden dat program, waarin veel
goeds is, al vast onzen lezers ter overwe
ging aan.
Wij willen nu reeds verklaren, dat er
veel goeds in dit programma schuilt, maar
dat wij het bedenkelijk vinden voor „de
christelijke religie". {De Vaderlander.)
Een „apologie" naar de nieuwst uitgo.
vonden beteekenis
Professor Garner, de apenvriend wij
hadden het reeds vroeger over hem
heeft een jaar lang in de binnenlanden
van Afrika de taal der apen bestudeerd en
thans van zijne bevinding verslag gedaan.
Hij kwam tot de slotsom „dat er tusschen
aap en mensch nog wel een inniger over
eenkomst bestaat dan die der taal" dat
apen denzelfden vorm van denkvermogen
hebben als de menschen en een volkomen ont
wikkeld zedelijkheidsgevoel.
Het Centrum neemt met deze professorale
apologie een loopje.
Wat dat zedelijkheidsgevoel betreft merkt
het blad aan
Het feit, dat „het moraliteitsgevoel bij
de gorilla's geheel en al ontwikkeld was"
zal bij sommige pessimisten waarlijk niet
kunnen pleiten tegen Garner's stelling
„dat tusschen aap en mensch nog wel een
inniger overeenkomst bostaat dan die van de
taal", Ja, zij zullen eer geneigd zijn, juist,
in dit feit het voornaamste bewijs voor die
overeenkomst te zien. En, zoo zullen zij
verder redeneeren, wanneer de heer Garner
met gorilla's van gedachten had kunnen
wisselen, d. w. z. hun zj)ne eigen ge
dachten kenbaar maken, zouden zij hem
ongetwijfeld spoedig aan het verstand heb
ben gebracht, dat hun moraliteit geheel
finde siècle is en geheei in overeenstem
ming met wat op het gröote tooneel der
menschelijke samenleving in onze dagen
zooal wordt te aanschouwen gegeven.
Maar en dit is het betreurenswaardige
van deze roemrijke onderneming de heer
Garner heeft zich voor de apen niet ver
staanbaar kunnen maken. Hij slaagde er
wel in veel van hunne taal te leeren, maar
wanneer hy het woord ichtte tot zijn
geachte omgeving, dan bemerkte hij alras
dat men hem niet verstond.
En op 's professors zeggen dat dit niet
aan hen maar aan zijn menschelijke stem
banden lag die geen apengeluiden kunnen
voortbrengen, merkt het Centrum aan
Het kan echter ook zijn, dat de apen
bij de hand ais zij zijn geenszins van
plan waren zich door den professor te la
ten uitheoren en zich daarom tegenover
hem maar van den domme hielden en
stommetje speelden al verstonden zij hem
zeer goed. De wanhopige pogingen van den
in zijn kooi opgesloten hooggeleerde, om
zich aan zijne omgeving verstaanbaar te
doen maken, moet hen in dat geval bui
tengemeen hebben vermaakt. Wanneer een
der partijen zich verveeld heeft, dan zullen
het zeer zeker niet de apen zijn geweest.
Ten slotte na herinnerd te hebben hoe
de professor tot de studie van het apen-
leven werd geleid, en de phonograaf dienst
deed om de conversatie in de apenwereld
op te wekken, eindigt 't blad
Het is nu maar jammer, dat de hoogge
leerde heer er niet in geslaagd is do apen
taal te leeren spreken. In dat geval
zou het oprichten van een leerstoel in die
taal aan een onzer Europeesche hoogescho-
leu wol niet achteigebleven zijn en eindelijk,
eindelijk misschien ook de eigenlijke we
reldtaal gevonden zijn, daar toch getuigen
de proeven met de phonograaf de ver
schillende apensoorten elkander zeer goed
kunnen verstaan.
Nu blijft helaas, het gevaar bestaan, d*t
's professors pogingen met geen tastbaar
succès zullen worden bekroond en menigeen
bij zijne beweringen slechts aan „apenkooi"
zal willen denken I
Vooral die opmerking omtrent een nieu
wen leerstoel is zoo verdiend, in een tijd
die met telkens meerdere leerstoelen
dweept en al meer naar de moraliteit dei-
apen terugzinkt.
28 Eebr. '94.
Per telegraaf. De Staten van Gelder
land kozen heden tot lid der Eerste Kamer
den heer J. E. N. Baron Schimmelpenninck
v. d. Oye, antirevolutionair lid der Tweede
Kamer voor het kiesdistrict Amersfoort,
met 32 stemmen. Op baron van Nagell,
oud-lid der Eerste Kamer waren 25 stem
men uitgebracht.
De miliciens der lichting 1893, niet
behoorende tot het blijvend gedeelte, zijn
naar hunne haardsteden teruggekeerd.
Middelburg. Morgen, Donderdag 1
Maart, veemarkt van 8 tot 4 uur.
Onderstaande mededeeling, schoon
eigenaardig meer in het Gereformeerd Jon
gelingsblad op haar plaats, brengen wij op
verzoek ter kennisse aan belanghebbenden
De heer J. P. Vergouwen heeft ontslag
genomen als secretaris van de Zeeuwsche
atdeeling van den Bond van Jongelingsver.
op Geref. grondslag.
De heer M. de Jonge Jz. van Goes, op
de laatste algem. vergadering van bovenge
noemde afdeeling tot bestuurslid gekozen,
heeft voor die benoeming bedankt.
Mevrouw van H Lindenhout.
Het rapport omtrent haar is niet gunstig.
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Tot wegneming van dezen indruk schrijft
de heer Hovy, onder-voorzitter der com
missie, in De Standaard onder meer het
volgende
Natuurlijk zal ik de feiten, die op mededee-
lingen rusten, niet bestrijden, doch ik ben zoo
vrij als mijn gevoelen uit te spreken, dat
meerdere kennismaking met de persoon al
licht in de meening van vele leden der com
missie een wijziging zou kunnen brengen.
Ik althans wil gaarne virklaren, nadat ik
gedurende meer dan 25 jaar den arbeid van
de echtgenooten Van 't Lindenhout heb ga
degeslagen, dien voortdurend heb zien
groeien, het getuigenis van tientallen van
oud-weezen heb vernomen, dat beidon, zoo
wel de lan als de vrouw, mij altijd zijn
voorgekomen, gansch bijzondere werktuigen
in de hand Gods te zijn voor den arbeid,
waartoe deHeereze had bestemd. Vergeten
mag toch niet worden, dat, toen vóór ruim
30 jaren hun arbeid begon, en zjj nog be
trekkelijk jonge menschen waren, zij beiden
zich hebben gegeven met al wat zij hadden
hun familieleven hebben opgeofferd, om de
kinderen op te nemen, die hun meest zon
der eenige vergoeding werden toegezonden,
eerst één, daarna nog één, en zoo steeds
voortgaande, totdat zij het alleen niet meer
afkonden en vreemde hulp van noode had
den; dat zij die kinderen als hun eigen kin
deren hebben opgevoed, en met hun eigen
kinderen hebben doen omgaan in huiselijk
verkoor, ofschoon zij vaak kwamen uit de
armste en geringste omgeving.
Zonder veel zelfverloochening komt men
niet tot zoodar.igen stap, voor 1 wanneer
men zelf zooals destijds de Van 't Lin-
denhout's kinderen heeft, en het eigen
gezin zich nog uiibieidt.
De taak, zoowel van broeder als van zuster
Van 't Lindenhout, is steeds omvangrijker
gewordenmaar voorwaar niet gemakke
lijker en niet minder verantwoordelijk. Al-
leiminst zjjzelven hadden gedacht, dat die
zoo uitgebreid zou worden. Maar de Heere
heeft hen kennelijk geholpen en ook be
kwaamheid gegeven naarmate het werk
zich uitbreidde, hetgeen rnjj steeds met dank
heeft vervuld en mij bevestigd heeft in de
vaste overtuiging, dat zij in des Heeien
weg waren.
- In de Staatscourant No. 47 zijn op
genomen de Koninklijk goedgekeurde sta
tuten van den „Bond van vrije Christe
lijke gemeenten in Nederland," waarvan de
hoofdzetel te Dordrecht is gevestigd.
De grondslag van dezen hond is die
der Christelijke Gemeente Jezus Christus,
Gods Zoon, zooals Hij in het Oude Testa
ment is beloofd en in hot Nieuwe Testa
ment is geopenbaard, als het Hoofd der
Gemeente en de Heiland der wereld.
Het doel van den hond isa. met er
kenning van en onderwerping aan ons
eenig en eeuwig Hoofd Jezus Christus,
elkaar zedelijk en maatschappelijk te hel
pen en te steunenb. door Christelijken
omgang en samenkomsten en door het ver
spreiden van Christelijke geschriften en
bladen uitwendig te vereenigen wat inwen
dig één isc. zooveel mogelijk samen
werken, vooral in het werk der zending
en ter opleiding in den H. Dienst, door
het verleenen van steun aan zendelingen
en aan jonge menschen die zich voor den
H. Dienst voorbereidend. mot behoud
van ieders eigenaardigheid en vrijheid door
broederlijke vermaning te waken tegen
verbrokkeling en verscheuring e. vacante
gemeenten, des begeerd, naar vermogen te
helpen in de vervulling van de kerkelijke
dienstenf. zich onthouden van kerkisme
en al wat op synodalen dwang gelijkt, door
de autonomie van iedere gemeente te er
kennen en te handhaven.
Ned. Herv. Kerk.
Beroepen te Kats de heer A. W. Voors,
cand. te Leiden.
Aangenomen naar Katwijk a. d. Rijn door
ds. B. Bollee te Drnmpt.
Bedankt voor Nieuwvliet, Grijpskerke en
Kerkwerve door dhr. A. W. Voors, cand. te
Leiden.
Naar men verneemt is ds. Heinecken
te 's Gravenhage ernstig ongesteld. Hij lijdt
aan keelziekte.
De heer J.Jansen te Rotterdam, vroeger
hoofd der ohr. school te Aardenburg, is be
noemd tot hoofd eener school voor meer
uitgebreid lager onderwijs te Amsterdam.
De gemeenteraad van Dordrecht heeft
tot directeur van de hoogere burgerschool
benoemd den heer A. S. Mink, leoraar aan
genoemde inrichting.
1. Nederlandsche Zendlngsver-
eeniging.
a. Eerste brieven der B. B. Pennings en
Alkema.
De nieuw uitgezondenen hebben geen
ongezegende reis gehad. lederen Zondag
mochten zij aan 't scheepsvolk 't evangelie
verkondigen. Vooral de soldaten „waren
blij, dat men zich met hen bemoeien en
hen als gewone menschen beschouwen
wilde". Toen Alkema den Zondag na de
aankomst op 't Waterlooplein te Batavia
traktaatjes verspreidde, kwamen ze allen
op hem toegeloopen met de vraag: „Mijn
heer heeft u er ook nog niet een voor
mij Mij dunkt, als we zoo die eenvou
dige mededeelingen lezen, dat er nog wel
een woordje of wat tusschen de regels staat,
dat we ter harte mogen nemen. Br. Pen
nings hoopte weldra een aanvangspunt voor
zijn arbeid in Bantam op te gaan zoeken.
Br. Alkema vertrok naar Bandoeng, de
hoofdstad van den Preanger.
b. Een particulier schrijven over Pan-
harepan.
Ds. Carpentier Alting te Buitenzorg
bracht een bezoek aan Panharepan be
hoef 'k onzen lezers soms nog te zeggen,
wat Panharepan is? en legde den ont
vangen indruk neer in een bijzonder schrij
ven, dat op verzoek in 't „Orgaan" werd
afgedrukt, een schrijven, dat bij al 't ver
blijdende, dat 't bevat, toch niet aange
naam aandoet. Men mist, bij al de waar
deering, ja den hoogen lof voor den arbeid
van Br. Van Eendenburg, daarin uitgespro
ken, er allen toon van sympathie met en
blijdschap over datgene in, wat voor ons
de kern aller Zending is, dat den Heiden
de tijding des heils wordt gebracht. Be
schaving is iets heerlijks, maar niet 't eenige,
niet 't hoogste. Gelukkig, dat ook Br. Van
Eendenburg zich hiervan ten volle bewnst
is. Dat een predikant in onze Oost dit
niet beseft bedroeft en ergert ons, te meer,
wijl hij geen eenling is. Doch hoorenwij,
wat Ds. C. A. dan waarnam Nette huisjes
met vriendelijke tuintjes, bescheiden Chris
ten-inlanders (naar 'tschijnt: voor Ds C.
A. vrijwel een zeldzaamheid), een hoogst-
beschaafde vriendelijke bejegening in den
kring van den zendeling-leeraar, een goede
school, een keurig net kerkgebouw met
't kerkhof niet ver daar vandaan, een ge
nezen opiumschuiver. Om rechtvaardig te
zijn, moeten wij met de redactie van
't „Orgaan" opmerken, dat 't kort bezoek
den predikant niet toeliet veel meer dan
't uitwendige op te nemen. Dit „maakte
hem tot een vurig voorstander der zending"
„niet in 't algemeen, maar daar, waar
gewerkt wordt als de heer v. E. doet".
Zijne opmerkingen vereeren voorzeker
't werk op Panharepan en den arbeider al
daar zeer, mits vermeerderd met wat we
weten van den geestelijken zegen aldaar
genoten. Maar moest een predikant dien
nu gansch buiten rekening laten en daar
door onrechtvaardig zijn, tegenover alle
zending, die niet de beschaving als hulp
middel koos f
2. Nederlandsche Gerefor
meerde Zendingvereeniging.
Br. Horstman hoopte in de vorige maand
zijn 4 moederlooze kinderen onder goed
geleide naar Nederland te zenden. Men
weet, dat ze tijdelijk door een der B.B.
van de Salatiga-zending werden opgenomen,
doch deze door ziekte zijner echtgenoote
zich genoodzaakt zag, ze door hun vader
te doen terughalen. Deze wederwaardig-
