CHRISTELIJK- NÏEUWSBLAD HISTORISCH VOOR ZEELAND. Ho. 58. 1894. Sofentai) 19 Tefaitri. VERSCHIJNT G. M. KLEMKERK, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN Afgeluisterde Gesprekken. elkek MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p0,95. Enkele nummers0,02 s. UITGAVE VAN en van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 1 5 regels 50 centiedere regel meer 10 cent. Bij dit Nummer behoort een bijvoegsel. II. Lohman. Weet gij wat zou kunnen geschieden en wat moet geschieden om tot een beteren maatschappelijken toestand te geraken Vooreerst wijs ik u op het hetgeen van Christelijke zijde gedaan wordt voor het bijzonder onderwijs. Wij kunnen hier kalm over praten en de Regeering werkt mee om wat tot stand kwam in de onderwijszaak, te doen eerbie digen. Maar zij moest nog een stapje verder gaan. Zij moest gevoelen dat juist het bijzonder onderwijs een der krachtigste bondgenooten is tot verzekering van rust, veiligheid, gezag en, wil men, eigendoms recht. De regeering moet het bijzonder onder wijs als bondgenoot erkennen. Op welke wijze Door het gelijk te stellen met het open bare. Dat wil zeggen door althans aan het openbaar (hooger) onderwijs niet langer zekere maatschappelijke voordeelen te ver binden boven het bijzonder (hooger) onder wijs. Zoodra dat niet meer geschiedt, zal elke hoogeschool niet alleen de Vrije Univer siteit, waartoe ik zelf behoor, maar ook de Universiteiten die ik hoop dat door andere Christenen zullen gesticht worden in werkelijkheid met de openbare ge lijkstaan. Daardoor zal in ruimer mate de gelegenheid gegeven worden om het verband tusschenwetenschap en geloof dat thans geheel en al ontkend wordt weder in het licht te doen treden Tak. Bij een herziening der wet op het hooger onderwijs zou deze wensch kunnen overwogen worden. Lohman. Ik wijs nog op een ander punt. Ik meen namelijk dat het geheele openbare onderwijs vervangen behoort te worden door bijzonder onderwijs. Wat is er tegen dat de Nederlandsche Staat op zich nam al de kosten van eene eenvoudige lagere school ik bedoel hiermede de eigen lijke volksschool in den eenvoudigsten vorm. Die dan meer verlangen dan dit een voudige volksonderwijs, zouden dit dan uit eigen zak moeten bekostigen, zooals zij ook nu, door middel van schoolgeld, een gedeelte van het onderwijs bekostigen. Op die wijze zou gemakkelijk elke par ticuliere vereeniging in staat zijn op haar wijze het onderwijs te verstrekken dat thans van gemeentewege wordt gegeven. Fransen v. d. Putte. Bedoelt u nu scholen met, of zonder den Bijbel Lohman. Beide, mpnheer Putte, ik ben juist bezig een voor de liberalen meest aannemelijk denkbeeld te ontwikkelen. Want ik ben volstrekt niet van meening dat men ter wille van welk wereldlijk belang ook terug zou moeten keeren tot het Christendom, hetzij ter wille van het bezit, hetzij ter wille van het gezag. Ik ben niet zoo onredelijk van de liberalen die niet gelooven, te vorderen dat zij zullen oprichten' scholen met den Bijbel. Maar juist daarom moeten particulieren de scho len vestigen. Dan kan elke particuliere kring de onderwijzers aanstellen die hij goed vindt, terwijl de gemeente slechts optreedt voorzoover de particulieren het wet doen, en dan slechts alleen voor de eigenlijke volksschool. Wanneer er dan onderwijzers komen die allerlei dwaze voorstellingen aan het volk verkondigen, dan ka* de particulier zeggen dat wordt m onzein kring niet toegelaten gij kunt een andere school zoeken. Ik wil volstrekt niet aan de onderwij zers, hoe socialistisch of anarchistisch of oe ook zij gezind mogen zijn, beletten '?nerwÜ8 te geven naar eigen datVnwn?' Maar ik wil evenmin aat de Nederlandsche natie feitelijk moet ÏorT hare kinderen tegen haren zin dènJva 0eTertrouwd aan onderwijzers die gelijke dwaalleeren verkondigen. En do natie weet dat er vele onderwijzers zijn die aan de kinderen dag in dag uit al lerellendigste en gevaarlijke dingen ver kondigen. Tak. Dus gij zoudt willen een mini mum van lager onderwijs door den staat te geven en dan scholen voor meer uitge breid lager onderwijs onder den invloed van bijzondere personen Lohman. Gij hebt mijn bedoeling niet gevatlaat ik het duidelijk maken, wat ik bedoel. Ik verlang niet twee soorten van scholen, eene voor de eenvoudigen en eene voor de meergegoeden. Neen, alle onderwijs moet zijn particulier. Dat dus de overheid uit 's Rijks kas, naar de beginselen der wet Mackay, iederen onderwijzer met een gegeven aantal leerlin gen snbsidiëere. Dit subsidie moet echter berekend worden naar den maatstaf der meest eenvoudige lagere school. Wie de school bezoekt, doet er niets toe. Wanneer bijvoorbeeld wij, leden dezer Ka mer, onderling eene school zouden willen oprichten, zouden wij toch voor onze kin deren ook dat minimum subsidie moeten ontvangen, evenals nu volgens de wet- Mackay. (minimum, kleinste.) Meenen wij evenwel dat onze kinderen meer onderwijs moeten hebben dan dat eenvoudige lager onderwijs, dan moet dat uit eigen kas bijgepast worden. Werthelm.' Maar wat gij daar zegt is niet meer of minder dan de vernietiging van het openbaar onderwijs in Nederland, in strijd met de Grondwet en met het recht van alle partijen, die zich hebben vereenigd tot een daad van toenadering Lohman. Uw opmerking zou juist zijn indien ik voor mijn richting nu iets verlangde dat ik niet verlangde voor de andere richtingen. Wertheim. In strijd met de wet Mackay. Lohman. Integendeel, ik wil de be ginselen die aan die wet ten grondsiag liggen, nog meer algemeen zien worden, want ieder een begint in te zien dat die beginselen juist zijn] en blijven leiden tot bevrediging van alle partijen. Die beginselen laten toch vrijheid aan het individu zich te bewegen in eigen richting. En nu wil ik die vrijheid ook geven aan menschen van andere richting dan de mijne, voorzoover deze het niet eens zijn met de onderwijzers waaraan zij nu hun kinderen toevertrouwen. Tak. Maar de Grondwet schrijft voor dat alleen het openbaar onderwijs de zorg der regeering geniete. Lohman. Is 'tin strijd met de Grondwet, die kan alle vier jaren worden herzien, en als wij het eens zijn over de zaak dan wil ik u binnen vijftien minuteu de daartoe noodige wijziging aangeven. Tak. Maar gij beweert ook dat vele openbare onderwijzers verkeerde leeringen in de school brengen. Hier kom ik tegen op. Ik heb overal aan de heeren van het schooltoezicht gezegd als er klachten zijn, zegt ze dan gerust, en zie er bleken geen klachten te bestaan. De geest der openbare onderwijzers is uitmuntend, in niet mindere mate dan die der Christelijke, zooals het door u en uwe vrienden genoemd wordt. Lohman. De grond waarop gij hêt openbaar onderwijs goed noemt, is zwak. Natuurlijk zijn de onderwijzers niet zoo dwaas aan hun toezicht datgene te vertellen wat dit minder aanbevelenswaardig zou vinden. -Ten aanzien der kinderen is het ook bijna onmogelijk een afdoend bewijs te leveren de minister heeft daaromtrent evenveel er varing als ik en weet dat, welke feiten ook worden aangevoerdeen officiëel bewijs bijna nimmer te verkrijgen is. Een feit op zichzelf zou echter nog niets bewijzen. Doch lees de bladen maar eens waarin tal van onderwijzers jjzich uitlaten over de beginselen van opvoeding en on derwijs, niet het minst over hunne supe rieuren, de gemeenteraden en burgemeesters en wethouders. Ziet men hoe onbeschaamd zeer vele onderwijzers durven spreken over hen, aan wie zij staatsrechtelijk ondergeschikt zijn, dan moet men zeggen dat deze lieden voorgaan in het verwekken van revolutie. Het ware struisvogelpolitiek dat kwaad te verbergen. Tak. Maar gij houdt dan toch het Christelijk onderwijs voor de steunpilaar van orde en gezag. Lohman. Ik meen geenszins dat het Christelijk onderwijs op den voorgrond moet treden. Er zullen wel altijd blijven de meest verschillende richtingenmaar juist daarom wensch' ik een geheel ander schoolstelsel. Pijnappel- Gij wilt den godsdienst laten werken maar die wordt door velen niet meer erkend en dan wat is waarheid Lohman, Als geloovig Christen meen ik dat God ons de waarheid heeft geopen baard. Pijnappel- Maar een Staatsgodsdienst kan toch ook niet. Lohman. De Staat kan zich niet met den Godsdienst bemoeien, het is zoo. Maar daaruit volgt niet dat nu niemand zich er mede bemoeien moet, zoodra het geldt een instelling van den Staat. De Staat kan het niet, en toch moét het, dan moesten de particulieren dejtaak overnemen, en ieder in zijn richting. Wij mogen onze kinderen niet toevertrouwen aar onderwijzers die wij niet vertrouwen. Ik zeg dit niet met het oog uitsluitend op die der openbare schoolgaat men toch voort op den inge slagen weg, dan zullen ook die van het bij zonder onderwijs worden meegesleept in den grooten stroom van verkeerde denkbeelden. Wertheim. Gij legt een lak op de openbare onderwijzers, waar ik ze in het openbaar van wil zuiveren. Integendeel, zij hebben recht op waardeering en op erken ning van wat zij voor de ontwikkeling van de jeugd doen. In naam van de eerlijkheid, de trouw en de toewijding van de onder wijzers protesteer ik tegen de wijze, waarop zij door u besproken zijn. Lohman. Ik geloof dat u de strek king van mijn rede geheel hebt misverstaan. Er is geen gedachte in mij geweest om iets te zeggen tegen de openbare onderwij zers enkel omdat zij behooren tot het open baar onderwijs. Ik ken onder de openbare onderwijzers zeer vele voortreffelijke man nen. Maar daarover loopt de quaestie niet. De vraag is alleen of wij door middel van ons schooltoezicht en door de opleiding in ons land, in staat zijn onze onderwijzers zoo op te voeden als wij particulieren zulks voor onze kinderen wenschen, en of wij het in onze macht hebben die kinderen aan verkeerde invloeden te onttrekken. En op die vraag antwoord ikneen. Tak. Gij hebt eerst de openbare on derwijzers onrechtvaardig beschuldigd, en nu zegt gij dat het door u bedoelde kwaad evenzeer Lohman. Neen, niet evenzeer. Tak. Maar ook wordt aangetroffen onder de bijzondere onderwijzers, ja onder dezen zelfs zon kunnen toenemen. Met genoegen hoorde ik deze verklaring. Nog ééne opmerking, die u niet behoeft te beantwoorden. Zijn de veranderingen die gij bedoelt, te maken met of zonder wijzi ging der wet Mackay In het eerste geval is dit niet te rijmen met wat ge altijd beweerd hebt dat de schoolwet de bevre diging gebracht heeft. De Toehoorder, (bij het naar huis gaanin zichzelven) De heeren hebben van het nieuwe denkbeeld, of liever van de nieuwe uitwerking van Groens oude denk beeld de vrije school regel, niet veel be grepen. Vrije school beteekent bij hen nog te veel Christelijke school. Zij zullen de rede van den heer Lohman nog wel eens mogen overlezen. Het eert de groote liberale pers, voor zoover zij de verdediging van Yan Deth op zich nam, dat zij thans ook de voor Yan Deth inderdaad verpletterende mededeelingen joigstleden Zaterdag bij de behandeling der zaak Neerbosch voor de Arnhemsche recht bank door niemand minder dan den officier van justitie jhr. Nakuijs gedaan en de ver klaringen door ds. v. d. Scheer, den pleeg vader van de jongejuffrouw Marie v. Deth, voor diezelfde rechtbank afgelegd, in hare kolommen |opnam Misschien vinden wij later gelegenheid er op terug te komen. Thans melden wij alleen dat de verschil lende beschuldigingen tegen Van 'tL. en de zijnen ingebracht verzonnen of overdreven waren dat Yan Deth zelf sommige namen van enkele door anderen opgescharrelde ge tuigen niet eens kende dat van de betich tingen van beweerde onzedelijkheden zoo goed als niets aan bleekdat Van Deth over het „laatste bericht" omtrent zekeren handel in blanke slavinnen verklaarde zijn zegslieden niet te willen noemen en dat dit alles en nog veel meer door bovengenoemden officier van justitie officiëel is uitgesproken. Wat de eisch aangaat tegen den opzichter Sies en de onderwijzers de Bruin, v. Geel en Yan Houten, den schepper der Neer- boschbeweging, bij dezen eisch liet de offi cier duidelijk uitkomen dat er op Neer bosch vaak onmenschelijke slagen zijn toe gebracht al bestond daartoe ook vaak zeer bijzondere aanleiding. Medelijden met den wees mag ons voor de ploertige karakters ook onder hen niet blind doen zijn. Toch weet de rechtbank mishandeling te straffen, en waren Sies en v. Geel vol komen in hun recht om streng te straffen, hunne hardhandigheid is niet te verschoonen. Toch lette men hierbij nog op het vol gende: De jongeheer Van Deth had ondanks het verbod tot driemaal toe over een kalkput geloopen, weddende om een boterham dat hij dit durfde. Hij zakte er in en zijn pak was bedorven. Sies liet hem vasthouden opdat hij door Van Deths bewegingen niet in gevaar zou zijn hem anders dan op de billen te raken. En wat deed Van Deth! Hij schreeuwde luidkeels en ging te bed liggen, niettegenstaande hij tegen anderen verklaarde, toch niets gevoeld te hebben. Hij beweerde wel 60 slagen ge had te hebben, zijn eigen vrienden ver klaarden dat het aantal hoogstens 20 be droeg. De jongejuffrouw Van Deth gaf eveneens vaak reden tot toornen. Meermalen wendde zij ongesteldheid voor. De meester had haar met de vuist later bleek met de hand om het hoofd geslagen, zoodat zij drie dagen bewusteloos is geweest. Uit verklaringen van andere getuigen bleek dat ze dienzelfden dag weer naar schoei was gegaan, en later wegens voorgewende hoofdpijn naar de ziekenzaal werd gebracht, waar zij bleek niets te inankeeren. Men ziet het ook deze kinderen hou den van overdrijven. En het bedenkelijke is dat - volgens verklaringen van ds. v. ft. Scheer de heer van Deth, vóórdat zijn dochtertje gerechtelijke verklaringen kwam afleggen, haar even het geheugen opfrischte met hetgeen zij zeggen moest. Deze week heeft de heer Lohman, na ten paleize door de Koningin-Regentes beëedigd te zijn geworden, zijn intrede in de tweede kamer gedaan; de Standaard beschrijft ze aldus Allereerst het weder optreden van den heer De Savornin Lohman. Nadat zijn ge loofsbrieven waren onderzocht en tot zijn toelating was besloten, werd de Goesche afgevaardigde door den griffier de vergader zaal binnengeleid en door den Voorzitter geluk gewenscht met zij A verkiezing. In den voormiddag was de heer Lohman ten paleize door de Koningin-Regentes beëedigd. Na de gelukwenschen van den voorzitter zocht hij zijn plaats, maar dit ging niet zoo dadelijk. Van alLe zijden, van alle rich tingen, werd hem de hand ter verwelkoming toegestoken, niet het minst natuurlijk van de anti-revolutionairen. De werkzaamheden der Kamer, die al haar aandacht noodig hadden, maakten een eind aan de welkomst groeten, en de heer Lohman nam plaats naast den heer Van Löben Seis, op den zetel, vroeger door zijn hooggeëerd en voor ganger, wijlen mr. Keuchenius, ingenomen. g;De minister heeft de ontvangers der personeele belasting gemachtigd ten op zichte van kamerverhuursters, die uitslui tend van kamers verhuren bestaan moeten, in voorkomende gevallen van onvermogen geheele of gedeeltelijke ontheffing voor te stellen. Belanghebbenden moeten zich per gezegeld adres (zegel 22Vs cent) tot den minister wenden. Niemand zal het misprijzen dat de minis ter, luisterend naar de ingeving van zijn goedmoedig oud-studentenhart, eene ver lichting voor de confraters zijner oude huis waardin op het oog heeft. Maar waar zal hij zich bergen, wanneer hij straks de duizenden verzuchtingen van andere belastingplichtigen verneemt, die even moeilijk, ja moeilijker soms nog dan deze zoo hoog begunstigde vrouwen er bij zitten, en voor wie geen aanvraag op zegel is toegestaan Velen zijn nu reeds zoo door de belastin gen bezwaard dat er niets meer bij kan, en nu komt straks nog de bedrijfsbelasting zich bij het onverminderde personeel voegen. t Schijnt waar wat dezer dagen beweerd werd, dat minister Pierson leeft van halve maatregelen. Alle voorgestelde wijzigingen op de kies wet zijn vervallen; doch reeds werd een nieuwe reeks wijzigingen ingediend. De voornaamste zijn deze Levy wil als kiezer toelaten die, evenmin als zijn vrouw en minderjarige kinderen, gedurende de drie laatste jaren geen onder stand heeft genoten van wien ook. Leeftijd 25 jaar. Van Kerkwijk stelt den leeftijd voor een kiezer vereischt, op 28 jaar. Land wil het kiesrecht ontzeggen ook aan gestraften met het verbod om in mili tairen dienst te treden of törug te keeren. Leerzaam is het volgende staatje, in ronde cijfers van het bedrag, in miljoenen francs der sta tssckuld van de verschillende staten van Europa. Erankrjjk 30, Rusland en Engeland 17, Oostenrijk 15Vs>, Duitscliland lBVs, Italië 12Vs, Spanje 6, Portugal 3, Turkije, Bel gië en Nederland 2% Roemenië 1, Grie kenland 3A, Zweden, Servië, Bulgarije en Denemarken V4 miljoen francs. Verder nog Noorwegen 161, Finland 77, Zwitserland 53 en Luxemburg 16 duizend francs. Mon tenegro (een staat met 200 duizend in woners) is de eegige die geen schuld heeft. Gemiddeld hebben de gezamenlijke sta ten van Europa 351 francs per inwoner. Het totaal bedrag is 126 miljarden dat is 126.000.000.000 francs. Boven het gemiddelde van 351 francs, ziet men Frankrijk met 798 francs per inwoner. Portugal 694 Nederland 526 Engeland 447 Italië 410 Belgie 377 Oostenrijk- Hongarije 372 O is dus de 3e in de rjj. Voorstanders van land-nationalisatie be roepen zich o. a. op de handelwijze van Jozef in Egypte zie Genesis 47 20. Voor eenige jaren heeft een theologisch professor, dr. v. Manen uit Leiden, Jozef „de echte type van den oud-testamentisehen bloedzuiger" genoemd. Ziedaar twee voorstellingen, de een al onbillijker dan de andereen waartegen

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1894 | | pagina 1