NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
2)ttisfCati 18 fc6cttftci.
Icfifsfe laarpruj.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
!o. 57. 1894.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Afgeluisterde Gesprekken.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
i.
Bergmarm. Er gaat toch weinig
kracht uit van deze Regeering om den
eerbied voor het gezag hoog te houden.
Pijnappel. Dat zeg ik ook. Ik vind
dat de Regeering den toestand niet ernstig
genoeg inziet.
Bergmann. Er wordt in vergaderingen
en in kranten zoo buitensporig tegen het
gezag gezondigd. Al die wanordelijkheden
had de Regeering moeten tegengaan. De
Regeering is veel te lijdelijk. Zij houdt
zich maar bij haar oude leven vanlaat
maar waaien.
'Pijnappel. Ligt het soms aan de wet?
Verandert die wet dan. In ieder geval, het
moet anders worden. Gij moet niet zeggen
het zal zoo'n vaart niet loopen. De vaart
die het loopen zal, zal schromelijk zijn,
dat zeg ik u.
Er wordt door de lieden, die ik bedoel
strijd gevoerd tegen den eigendomtegen
leven en veiligheid der personen en tegen
het gezag.
En nu hou ik deze drie dingen: eigen
dom, veiligheidbescherming en gezagshand-
having voor de grondslagen der maatschappij
Vroeger hebben wij gelachen om Proud-
hons aardigheid dat eigendom diefstal ia.
Maar nu wordt het meenens. Nu begint
een groot deel van het volk te gelooven
dat het waar is.
Bergmann. Ja, Van Kol heeft het ook
gezegd de rijken zijn dieven en roovers
zijn de spoor- of stoomvaartmaatschappijen,
de suikerfabrikanten en die duizenden
vragen voor de stallen des Konings En
die man is nagal Indisch ambtenaar 'en de
minister van koloniën laat hem vrij loopen.
Van Dedem (minister van koloniën).
Ja maar Van Kol is een ordelijk socialist
en een knappe kerelhij bewijst den lande
goede diensten. Ik trek dus partij voor
hem.
Pijnappel. Gij laat de grondslagen
der maatschappij ondermijnen. De eigendom
wordt bedreigd het leven en de veiligheid
aangeranden liet gezag Hoor maar
eens wat zij van de Justitie maken.
Eene klassen-justitie, zeggen zij. En dan
zeggen zij er ronduit bij dat men die niet
behoeft te gehoorzamen. Slaat .terug, zoo
leeren zij de schare.
Wat wordt dit op zoo'n manier? Wel,
dat ieder maar neemt wat hem lijkt. Zooals
Hobbes noemde een strijd van allen tegen
allen.
Smidt (minister van justitie). Maar man
kent gij die leeringen nu pas Zij bestaan
al zooveel jaren. En zijn ze nu op eens
zoo gevaarlijk geworden En bovendien
er is niets meer aan te doen. Dat kwaad
is al veel te ver gekomen. Gij hadt bij-
Voorbeeld vijftien jaren geleden met uw
klacht moeten komen.
Lobman, ja maar, Pijnappel heeft
groot gelijk. Ik zeg ook dat en eigendoms
recht èn veiligheid èn gezag onmisbare
steunpilaren zijn voor de maatschappij.
Maar of nu ae Regeering daartegenover
zwak is, Pijnappel zooals gij beweert, daar
zal ik mij niet over uitlaten. De Regeering
heeft althans één maatregel beloofd ten op
zichte van opruiing en dit vind ik voor mij
een flinke daad.
Pijnappel. Goed en wel, maar de
Regeering moet de lui aanpakken, die mis
bruik maken van hun grondwettig recht
van spreken en vergaderen. Maak de wet
ten strenger. Straf ze zwaarder. De dood-
0 Wij herinneren nogmaals dat dit ge
spiek is gedistilleerd uit een debat in de
Eerste Kamer en dat de woordvoerders zijn
liberalen, met uitzondering van onzen Loh-
man, en van mr. Bergmann, die roomsch is.
De heeren Bergmann (roomsch) en Pijn
appel (lib.) willen ernstiger politiemaat
regelen; de heer Lohman (antir.), schoon voor
strikte handhaving van het gezag, bestrijd thet
kwaad in den wortel en herinnert door
aanhalingen uit geschriften van liberale toon
gevers aan het „zoo wat de mensch zaait,
flat Zal hij maaien".
straf, als zij noodig is, moest ook geoor
loofd zijn.
Lobman. Maar meent gij nu waarlijk
dat gij met strafmiddelen de menschen ver
betert? Dat ben ik niet met u eens, mijn
heer Pijnappel. Ik geloof dat geen rechter
bij machte is iemand die op grond van
wat hij uitgeeft voor een wetenschappelijk
stelsel, gevaarlijke uitdrukkingen zegt, te
straffen.
De lieden die gij bedoelt het is waar
zeggen dat eigendom diefstal is en de
gewone man die niet fijn te onderscheiden
weet, maakt daaruit de gevolgtrekking dat
eigenaars roovers zijn. Maar kan men hier
om nu de theorie dat eigendom diefstal
is, weg krijgen
In onzen tijd leert men dat alle gezag,
als het niet door den volkswil is toege
staan, aangematigd is. Kunt gij die theorie
weren? Gij denkt er zelfs niet aan; en
toch is het een zeer gevaarlijke theorie.
Ook in de vorige eeuw werd zij geleerd
en zij liep uit op den moord van Lode-
wijk XVI.
Hoe raken de verkeerde leeringen zoo
onder de menschen verspreid In den regel
dewijl zij er op zijn voorbereid. Een braak
gelegde akker.
Eerst is de publieke meening voorbereid
door algemeene dwaalleeren en dan schieten
de daarop gebouwde gevolgtrekkingen zeer
gemakkelijk wortel.
En wie heeft nu de publieke opinie
voorbereid? De Staat der Nederlan
den zelf.
Hetgeen wij thans zien en hooren zijn
de door velen verwachte vruchten ook van
ons volksonderwijs.
Professor RauwenlioffDe Haan direc
teur eener hoogere Burgerschoolen pro
fessor Hamaker (drie schoolmannen dus)
zullen het u even herinneren uit hunne
geschriften.
Ratiwenhoff. Als het boek der Gods
dienst is er voor den Bijbel geen plaats
meer. De wereldbeschouwing der Schrift
is geheel tegenovergesteld aan die van on
zen tijd de Bijbel maakt het godsdienstig
leven arm en ongezond. De kerkelijke
overlevering vindt voortdurend steun en
voedsel in den Bijbel. De begrippen van
een schuld der menschheid tegenover God,
van verzoening daarvoor door Jezus'
kruisdood teweeggebracht, van eeuwige za
ligheid voor de geloovigen, tegenover eeu
wige rampzaligheid voor de ongeloovigen,
al die begrippen in ons oog zoo onwaar,
zoo schadelijk voor een zuivere godsdien
stige ontwikkeling leest de gemeente altijd
opnieuw uit den Bijbelen kan men van
haar vergen dat zij ze laat varen, zoolang
zij van onszelven den Bijbel als godsdien
stig handboek blijft ontvangen
Lobman. Hij zegt nog meer.
Rauwenhoff. Wij, modernen, hebben
onder de onderwijzers een aantal geest
verwanten. Geen iconder. Zij maken het
meest verlichte gedeelte uit van dien bur
gerstand, die in ons vaderland, door alle
tijdperken der geschiedenis, het liberalisme
gesteund heeft tegenover de aristocratie
en het gemeen. Wij kunnen dus op de
school een niet onbelangrijken invloed uit
oefenen.
De Haan. Eeuwig wordt de mensch
heid tusschen wetenschap en godsdienst heen
en weer geslingerd; maar zij neemt gees
telijk, zedelijk en lichamelijk toe, en wel
te meer naarmate zij zich van den gods
dienst af en naar het weten heeft gewend.
De mensch dei: toekomst zal zijn God niet
meer missen, wauneer hij eenmaal niet
meer is opgevoed in 't geloof aan dien
door de wetenschap reeds lang overwonnen
God hij zal zich integendeel veel geluk
kiger en tevredener gevoelen
Lobman. Gelijk wij dezer dagen zien
De Haan. De opvoeding moet gegrond
zijn op het weten, niet op het gelooven.
Het Christendom staat door zijn dogmatiek
in zulk een belachelijke tegenspraak met
alle ontdekkingen en resultaten der mo
derne wetenschap dat deszelfs tragisch
uiteinde nog slechts een quaestie van tijd
is. Lichamelijk is de mensch werkelijk
niets meer dan een veredelde aap geeste
lijk is hij bij de dieren vergeleken, een
halfgod, en dat werd hij door de graad-
gewij ze ontwikkeling van krachten on
aanleg.
Pijnappel. In onzen tijd scheldt men
onze rechtbanken voor klassenjustitie. Hoe
komt dat dan
Lohman. Dat heeft proffessor Hama
ker hun geleerd. Lees zijn boek maar. Gij
moet het heelemaal lezen om de strekking
er van te begrijpen: Maar als gij ham
leest dan verwondert gij u niet zoo over
dat „klassenjustitie".
Wat zegt bijvoorbeeld Hamaker van het
recht
Hamaker. De begrippen omtrent recht
en zedelijkheid zijn niet anders dan de
door waarnemingen verkregen kennis van
hetgeen in de maatschappij plaats heeft.
De mensch kijkt eenvoudig hoe zijn even-
menschen doen, en dat is voor hem het
recht in stand te houden. De mensch wordt
ook niet gestraft voor zijn misdaadmaar
om hem een ervaring te meer te ver
schaffen en hem zoo te maken tot een
wezen dat anders handelt dan hij eerst deed.
Lobman. Ziet u wel, mijnheer Rijn
appel, onze wetten een beeld van de maat
schappij. Die maatschappij is de bezittende
klasse.
Deze bezittende klasse heeft de regelen
voor het recht in het leven geroepen. De
justitie handhaaft die regelen voor haar.
Een klassenjustitie dus. En nu willen die
van de niet-bezittende klasse ook wel eens
de regelen voor het recht vaststellen ten
behoeve eener andere klasse, en dit achten
zij ook rechtvaardig. Hier is een hooglee
raar die het hun geleerd heeft.
Tak. Maar ge zegt zelf dat men de
geschriften dezer schoolmannen in hun ver
band moet lezen. Wat beroept gij er u
dan op Ik zeg maar, de socialistische
leer is niet de vrucht van hetgeen deze
heeren geleerd hebben.
Lohman. Dat is zij wel.
Pijnappel. Laat de regeering die leer
dan streng te keer gaan.
Lobman. Dat zou niets baten. Even
min als wanneer iemand een vuile sloot
waaruit allerlei gassen opstijgen, zou willen
zuiveren door die gassen met de hand te
grijpendeze ontsnappen echter en er
komen steeds nieuwe gassen bij. Neeu, de
sloot zelve dient gezuiverd.
Pijnappel. De Godsdienst zeker.
Lohman. Juist. De fout in onze
gansche opvoeding ligt hierin dat men de
wetenschap heeft losgemaakt van God dat
men niet meer erkent dat wij van God
zelf een eeuwige onveranderlijke wet heb
ben ontvangen. Dien God kennen wij niet
uit onszelven. Hij heeft ons Zijne wet
geopenbaard, en die wet strekt niet alleen
tot regeling van allerlei maatschappelijke
toestanden, maar ook bestrijdt zij voortdu
rend de zelfzucnt der menschen en wijst
tevens onophoudelijk op de verheerlijking
van God, waartoe een ieder onzer gescha
pen is. Men kan dit wel niet gelooven,
maar zoolang men dit niet erkent zullen
wij niet terugkeeren op den juisten weg.
Men beseft evenmin dat God .heeft geschon
ken een wet, die in zichzelve heerlijk is
om na te leven maar waartegen de mensch
strijdt omdat hij in opstand is tegen God,
terwijl hij niet erkennen wil dat God Zijn
Zoon gegeven heeft om de menschen weder
met zich te verzoenen. Dit zijn, zegt men,
ouderwetsche gansch overwonnen begrip
pen. Welnu, men zal de gevolgen dier
overwinning dan nu ook hebben te dragen;
en dat zullen ook zij moeten doen, die er
voortdurend voor gewaarschuwd hebben.
Waarom onze timmerlieden geen werk
genoeg hebben
Die het onderstaande leest, zal allicht
en terecht vragen, of dat ook een van
de redenen kan zijn.
In Zweden, Engeland, Ncorwegen vooral
zijn tal van fabrieken waar het timmer
hout gezaagd, geschaafd en geploegd wordt.
Dit geschaafde en geploegde hout wordt
in ons land vrij ingevoerd.
Dat veroorzaakt een groot deel der ver
mindering van den arbeid, en dies van
het arbeidsloon onzer timmerlieden.
Let bijv. eens op deze cijfers. Tot 1877
werden invoerrechten voor balken, 25 cent
per ton en voor gezaagd hout, 75 cent
per ton, geheven.
Sinds 1877 echter is de invoer vrij.
In 1876 werd in ons land ingevoerd
voor IV* miljoen gulden aan gezaagd, en
voor 6 miljoen gulden aan ongezaagd hout.
In 1891 waren deze getallen aan gezaagd
hout zes miljoen en ongezaagd 3Va miljoen
gulden.
De 6 miljoen vertegenwoordigen ander
half miljoen gulden arbeidsloon, hetwelk
onze Nedcrlandsche werklieden hadden
kunnen verdienen.
Weet gij 't antwoord al op de vraag?
Op de kermis te Stein, die drie dagen
geduurd heeft, zijn niet minder dan 58
processen-verbaal opgemaakt wegens ver
schillende overtredingen. De kermis werd
besloten met eene groote vechtpartij met
messen, waarbij eenige personen vrij ernstig
gewond werden.
Dit is geen bijzonderheid. Hetzelfde
zal wel van alle kermissen kunnen gemeld
worden. Alleen met dit verschil dat daar
in den regel meer dan 58 processen-ver-
baal niet worden opgemaakt, dat wil zeg
gen door de vingers worden gezien, „we
gens verschillende overtredingen".
JongelingsvereenigingenDit jaar, zoo
deelt Christophilus mede, zal het gouden
feest der Chr. Jongel, vereenigingen gevierd
worden.
In 1844 werd de eerste opgericht. Thans
zijn er 5000 zulke vereenigingen met on
geveer een half millioen leden. In Europa
alleen bestaan ruim 3000 Chr. Jongel. ver.,
waarvan o. a- in Engeland 650, Duitsch-
land 1000. Nederland 800, Zwitserland
400. in Italië 50, Spanje, 12 en 1 in
Turkije. In Amerika 1450, Afrika 36, Azië
200, Australië 30.
Bladen dezer vereenigingen verschijnen
niet alleen in bijna alle Europeesche talen,
maar o. a. ook in het Arabisch, Hebreeuwsch,
Chineesch en Indiaansch. Te Springfield
(N.-Am.) werden voor de bibliotheek in
't vorig jaar niet minder dan 218 tijd
schriften van verbonden of vereenigingen
ontvangen.
De belangstelling in deze zaak klimt
voortdurend. Te Parijs kwamen ter eerste
wereldconferentie (in 1855) 35 afgevaar
digden. In Amsterdam kwamen er in 1891
niet minder dan 426 uit alle oorden der
wereld.
12 Febr. '94.
Bij kon. besluit is benoemd tot ge
zworen van den polder Oost-Nieuwland J.
Goetheer Dz.
Bij de Exploitatie maatschappij is o. a.
tot surnumerair benoemd de heer P. Win-
gender ter standplaats 's Heer Arendskerke.
De Ned. Vereeniging tot bevordering
van Zondagsrustdie een paar maal den
minister van waterstaat verzocht een wijzi
ging te brengen in het algemeen reglement
voor het vervoer op de spoerwegen om meer
verzekering van Zondagsrust aan het perso
neel, hoeft daarop succes bekomen.
De minister LeJy heeft een kou. besluit
uitgelokt, waarbij eenige alinea's uit het
reglement betrekking hebbende op den
Zondagsdienst, zijn vervallen verklaard.
- Het langste en het kortste Woord.
Er was eens een gezelschap van vroolijke
lieden bij oen. Geruimen tijd had men zich
vermaakt met allerlei kwinkslagen en spel.
Nu werd door een hnnner voorgesteld, dat
men elkander raadsels zou opgeven. Zoo ge
schiedde, en ook de anderen onder hen
namen deel hieraan. Elk moest uit den
schat zijner wijsheid, of uit zijne herinne
ring, een raadsel opgevenzoo kwamen er
moeilijke en gemakkelijke, lichtzinnige en
ernstige raadsels voor den dag.
Maar er werd één raadsel opgegeven, dat
velen der aanwezigen bijbleef en op som
migen een goeden invloed had. Een oud
en eerwaardig man gaf namelijk dit raadsel
te raden
"Welk woord is het langst van allen?
Men raadde en giste, rechts en links,
maar niemand vond de rechte oplossing
Eindelijk gaf de man haar zelf, en zeide
het langste woord is: eeuwigheid.
Maar kunt ge dan het antwoord vinden,
mijne vrienden, op dit raadsel
Welk woord is het kortst van allen
Weer ging men gissen en zoeken, maar
eveneens te vergeefs.
Laat mij het dan zeggen, sprak de grijs
aard, Het kortste woord is: nu.
De eeuwigheid is eindeloos en nu duurt
maar eene seconde. Laat ons dit ten allen
tijde bedenken, mijne vrienden! De tijd
snelt henen, de ontzaglijke eeuwigheid na
dert en God geeft ons dezen tijd, niet om
dien te verbeuzelen, maar te gebruiken
ter voorbereiding voor de eeuwigheid. De
tijd is zoo kort, de eeuwigheid zoo name
loos lang. God geve, dat niemand onzer het
hoog belang van het nu voorbij zie, om
straks onvoorbereid in de eeuwigheid onder
te gaan. (Het Vaandel.)
Uit Friesland schrijft men aan de Amst.
In de Zevenwouden wordt in bijna alle
dorpen bouwgrond publiek verhuurdde
huurders zijn meest allen arbeiders, die
op dezen grond hunne mondbehoeften ver
bouwen. Sedert jaren ging het op deze
verhuringen als op die van hooilanden,
waar de boeren tegen elkander opbieden
zoodat de eene arbeider het bouwland voor
den ander duur maakte. De verhuurders
maakten niet zelden zooveel pacht uit den
bouw, als zij zelf niet uit het beste land
konden maken, want de arbeider bewerkte
het land zelf, terwijl de boer dit zou moeten
betalen.
In het dorp Katlijk, waar het gemeen
telijk armbestuur bouwland bezit en dit
jaarlijks verhuurt, besloten de arbeiders
vooraf, dat men niet tegen elkander zou
opbieden. De verpachting kwam, de ar
beiders hielden zich aan de afspraak en de
huurprijzen klommen dit jaar lang zoo hoog
niet als vorige jaren. Per roede maakte
het soms een verschil van 4 k 5 ets, of
tusschen de 35 en 40 De arbeiders
plukken dus dadelij k de vruchten van hun
vereenigd optreden, het armbestuur beurt
niet zooveel huurpenningen. Nu de ar
beiders zien, dat zulk aaneengesloten op
treden helpt, zullen zij ongetwijfeld in
andere dorpen hetzelfde doen en dan is
ook daar hun succes zeker.
Omtrent de werkloosheid kan ik nog
melden, dat de heer mr J. Sickenga, lid
onzer Gedeputeerde statendie voor eenige
dagen een.e brochure het licht deed zien
over „bestrijding der werkloosheid" de
daad bij het woord gevoegd heeft. In den
polder van Oldelamer, waar de heer S.
landerijen heeft, zijn voor zijne rekening
daarop 60 arbeiders aan het werk met
graven en spitten, om daardoor den grond
vruchtbaarder te maken. Het dagloon is
volgens de arbeiders voor dat werk wel
niet|ruim, toch komen nog dagelijks ar
beiders vragen of ook zij in dienst kunnen
worden genomen.
Kerknieuws.
Ned. Herv. Kerk.
Bedankt voor Ingen door ds. E. M. v.
Tsendijk te Kapelle voor Groote Lindt
c. a. door ds. J. M. Conradi te De Lier.
Geref. Kerken.
Bedankt voor Nieuwdorp door ds. J»
Gideonse te Broek oj> Langendijk.
