NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
DoniMag 8 Mruart.
Iclifsfe laargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
lo. 55. 1894.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IJK.
DE SCHRIJFPROEF.
Kerknieuws.
Schoolnieuws.
Gemengde Berichten
elkem MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cant, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 centiedere regel
meer 10 cent.
Middelburg, ook voor St. Laurens, 8, 9,
13, 14, 15, 16, 20, 21, 22, 23, 27, 28
Februari en 1, 2, 6, 7, 8, 9, 13, 14, 15,
16, 20, 21, 22 en 23 Maart.
De belanghebbenden worden er op ge
wezen, dat het laatstgeplaatste goedkeu-
ringsmerk, voortaan gedurende twee jaren,
op gevaar van straf, ongeschonden meet
worden bewaard.
Belanghebbenden worden verder herinnerd,
dat de verificatie van gewichten beneden
het gram (milligram gewichten) uithoofde
der daartoe noodige fijne balans, uitsluitend
aan het ijkkantoor te Middelburg geschiedt.
Het is een goede zijde van het kieswet-
ontwerp dat het een einde maakt aan
verkeerde invloeden bij verkiezingen.
Waar nu de mogelijkheid bestaat dat
vele stembriefjes tegen den wil van de
eigenaars ingevuld worden met den naam
van een door dezen niet gewilden candidaat
daar zal dit voortaan onmogelijk zijn, wijl
niemand zijn stembiljet meer thuis krijgt.
Gaat de wet door zooals zij is ingediend,
dan krijgt voortaan elke kiezer wel zijn
oproepingsbrief; doch het stembiljet wordt
hem eerst in het gemeentehuis door het
stembureau verschaft. Dat stembiljet moet
door hem ingevuld worden in een der
couloirs (kotjes) die daartoe opzettelijk
moeten aangebracht zijn. Een lessenaar
achter een schotje, op de lessenaar het
schrijfgereedschap en voor de lessenaar de
kiezer die door niemand gezien, althans
door niemand nagegaan, den candidaat zij
ner keuze op zijn kiesbiljet kan aanwijzen.
Dit is eene heele verbetering. Er is
echter een maar aan verbonden.
Het wetsontwerp, ook zooals het nu laatst
door den minister nog een weinig gewijzigd
werd, bevat onder anderen de bepaling
dat men om kiezer te worden, eetl schrijf
proef moet komen afleggen.
Deze operatie moet natuurlijk geschieden
op het secretarie ten gemeentehuize.
Tegen deze voorgenomen schrijfproef is
van alle zijden bezwaar ingekomen. Met
zekeren aandrang werd betuigd dat zij ver
vallen moest. Doch anderen vonden nu
juist deze schrijfproef zulk een kostelijk
kenmerk van geschiktheid om kiezer te zijn,
dat zij den minister sterk afraadden de
schrijfproef uit de wet te verwijderen.
Bij de wijzigingen door den minister nu
kort geleden aangebracht is de schrijfproef,
ondanks de krachtige vertoogen daar
tegen ingebracht, behouden.
En waar sommige dwepers met de
meuwe kieswet over de handhaving dezer
schrijfproef zeggen„en daarover verblij
den wij ons zeer", daar verklaren wij zon
der aarzelen dat de vasthoudendheid van
den minister op dit punt ons niet is mee
gevallen.
De bepaling omtrent de schrijfproef is
ket meest impopulaire gedeelte van de wet.
De schrijfproef werpt met de eene hand
de denr dicht die men met de andere heeft
opengetrokken.
De schrijfproef zal duizenden kiezers
die het nu zijn kiezer af maken en duizen
den, die het worden willen voor immer
van de uitoefening van hun kiesrecht be-
Woveh.
Wat is de bedoeling met de schrijfproef
De lezer weet, wanneer straks de kies
wet aangenomen zal zijn, dan is het dood
vonnis over alle kiezers uitgesproken.
Dan zijn er geen kiezers meer.
Het land is dan zonder kiezers. Die
an kiezer wil worden, die moet het op
raadhuis komen aanvragen.
i ee^ ^aar z9n mondelinge boodschap
aan, dan wordt hij achter een lessenaar
aan een tafeltje geplaatst, hem wordt
en 1 6n een st;uk papier verschaft,
BclwÜ "ïoet vervolgens eenige regelen
taift schrijven of naschrijven, waarin hij
van zoo even, om op de
«eislyst geplaatst te worden, herhaalt.
Of zijn schrift zoo zuiver, zoo net; zoo
duidelijk zal zijn dat hij daardoor kiezer
kan worden, dit moet hij afwachten. De
gemeenteraad maakt dit uit. Eigenlijk komt
het hierop neer dat bij minder twijfelach
tige gevallen reeds dadelijk door een amb
tenaar ter secretarie zal zijn uitgemaakt dat
de belanghebbende zijn kiesrecht voortaan
vrijelijk mag uitoefenen.
Want de lezer weet, die het kiesrecht
daarna ontvangt, die behoeft geen schrijf
proef meer te leveren hij blijft zijn heele
leven kiezer natuurlijk tenzij faillissement
of andere ongerechtigheden, die de wet ver
biedt, het onmogelijk maken.
Nu wezen wij er reeds vroeger op dat
deze schrijfproef een slechte^maatstaf is om
er de geschiktheid (om kiezer te zijn naar
te meten.
Wij wenschen niemand te lasteren wij
wenschen de goeden niet te na te spreken.
Maar wij zeggen niet te veel als wij
beweren dat onder hen die het slechtst
schrijven, de meeste dokters, advocaten,
predikanten, schoolmeesters en krantenschrij
vers voorkomen.
Beziet de brieven en handteekeningen van
onze burgemeesters, kantonrechters, gemeen
teraadsleden, leden der tweede kamer, offi
cieren en grootwaardigheidsbekleeders, en
gij zult zien, het is in vele gevallen moeilijk
of in het geheel niet leesbaar.
Hanepooten zijn het die menig professor
op het papier brengt.
En toch zijn deze allen menschen van
beschaving en ontwikkeling, die best ge
schikt zijn om hun stembiljet in te vullen.
Neemt de arbeiders en ambachtslieden,
die nu kiezer zijn of die het dit jaar hopen
te worden.
In de laatste tien, twintig, dertig, veertig,
vijftig, zestig jaren misschien, namen zij
zelden of nooit meer een pen ter hand.
Door den arbeid met spa of schop achter
ploeg of schaafbank, op vrachtwagen of boot
is hun de lenigheid der vingers, de lust tot
schrijven ontgaan.
Honderden hunner gaan liever een
„schoft" werkenloopen liever drie uren
ver en meerwerken liever een ganschen
dag in de oesterputten, dan dat zij een
brief, al was het maar een kattebelletje van
een paar regels, zouden schrijven.
En er voor naar het gemeentehuis gaan,
in het geheel niet, zelfs al ware er iets
vrij wat gewichtigers dan het kiesrecht mede
te verdienen.
En dan de eenvoudige menschen, die wel
dragelijk schrijven kunnen, maar die zullen
worden afgeschrikt door de omstandigheden.
Ziet ze daar komen om hun schrijfproef
af te leggen!
Daar staan de heeren of heertjes van het
secretarie. Zij zien hem aan zoo verbeeldt
hij zichof zij hem zeggen willen: Kom
jij ook examen doen
Ziet hoe hij de pen opneemt en weder
neerlegt, haar in den inkt doopt en op het
papier zet Er zit een haartje ton.
De eerste ophaal is al mis. Yeel te dik.
De man krijgt het te kwaad met dat
haartje. De ambtenaars kijken hem op de
vingers of keeren hem kieschheidshalve d«jn
rug toe.
Ook daarvan voelt hij de strekking en de
beteekenis, want een ambachtsman voelt zoo
diep.
Dan die toeschouwers die ook om hun
schrijfproef komen. Hun lachen, hun fluis
teren, hun kwinkslagen, hun hatelijkhe
den Een slechte pen, een inktvlek.
Een ander papiertje. Opnieuw bezwaren.
Is het te verwonderen dat de man
boos of verlegen zijn biezen pakt en
de heeren met hun schrijfproef zitten laat?
Maar bovendien is dit billijk, dat de
Regeering de schrijfproef vergt van hen
die weinig of geen belasting betalen en
nimmer de schrijfproef gevergd heeft van
den belasting betalenden burger-geld-aristo-
craat
De schrijfproef zal tal van ontwikkelde,
beginselvaste plattelandskiezers van het
kiesrecht uitsluiten en het kiesrecht in
gevaar brengen van geleerden en weten
schappelijk zeer ontwikkelden.
De schrijfproef zal de menschen niet tot
meer schrijven prikkelen. En wie haar aan
vaardt, gelij k de radicalen onder de liberalen
om daardoor den leerplicht ingevoerd te
krijgen, die zal eveneens teleurgesteld
worden. Goed loeren schrijven is uitnemend;
maar om goed te blijven schrijven, zou men
herlialingsonderwijs motten invoeren, en
wel wanneer het amendement Kerdijk-
Levy door ging een herhalingsonder
wijs tot het 25ste pf 28ste levensjaar, den
vereisehten leeftijd voor een kiezer.
En daarom hopen wij dat in de tweede
kamer alle roomsche en antirevolutionaire
kamerleden, zich met de enkele liberalen
die tegen de schrijfproef zijn, zullen ver
eenigen, en de schrijfproef, dat kind van
den dwang, uit de wet lichten want zjj
hoort niet thuis in een wet die finale uit
breiding van kiesrecht bedoelt, dat wil
zeggen een uitbreiding zoover de Grondwet
toestaat.
Op dat punt had de Regeering wel wat
toeschietelijker kunnen zijn. Nu zij 't niet
was, blijft de tweede kamer niets anders
over dan gebruik te maken van haar grond
wettig recht van amendementen te verwij
deren het struikelblok, waarop de aanne
ming dezer van revolutionair standpunt
billijke wet zou afstuiten.
Overigens verdient hare poging hooge-
lijk gewaardeerd om het grond wetsbezwaar
van antirevolutionairen en liberalen als
Lohman, Mackay, Beelaarts, Brantsen,
Schimmelpenninck, v. d. Kaaij, Roëll, Van
Houten en anderen te ondervangen en de
kenmerken voor geschiktheid en maatschap-
pelijken welstand, gelijk de Grondwet eischt,
onder één dak te brengen.
Die quaestie welke ook in menige anti
revolutionaire kiesvereeniging om bij
de G's te blijven noemen wij Groningen,
Gouda en Goes warme hoofden en
koude harten onder zonen van éen geeste
lijk huisgezin dreigde te verwekken, zal
bij de komst van den nieuwen afgevaar
digde voor Goes in de tweede kamer, waar
schijnlijk van de baan zijn.
Zondagavond kwam het bericht dat de
beul zich gereed moest houden voor de
onthoofding van Yaillant.
Den volgenden morgen had de terecht
stelling plaats. Met cynische onverschil
ligheid ging de anarchist in den dood.
Een portier hoorde hem in het voorbij
gaan neuriën, en de opmerking maken
hé, ik dacht dat het ding hooger was.
Onder de woordendood aan de burger
maatschappij, leve de anarchie I liet hij
zich op de plank leggen.
Daarna viel de bijl en was alles stil.
Ijzingwekkende gedachte, zonder eenigen
schijn van berouw iemand te zien henen
gaan in de donkere eeuwigheid om bewaard
te worden tot den grooten dag van het
rechtvaardige oordeel.
Maar ook arme Fransche republiek, die,
door de valsche wijsbegeerte der eeuw ver
voerd, aan alle gezag en gehoorzaamheid
aan den Koning der koningen vervreemd,
uit zelfbehoud eindigen moet met de door
haar zeiven gekweekte ongeloovige kinderen
op die wijze van zich af te schuiven.
Het belangrijke debat in de eerste Kamer
gevoerd, weuschen wij in den vorm van
een gesprek, zooveel mogelijk met de eigen
woorden van de sprekers weer te geven
opdat de strekking er van door al onze
lezers begrepen worde.
De voornaamste sprekers bjj het debat
over de punten die ons thans belang in
boezemen waren de heeren Y. Zinnicq
Bergmann (roomsch), Pijnappel (liberaal),
De Savornin Lohman (antirev.). Tak (mi
nister, liberaal) en Wertheim (liberaal).
Het kan nuttig zijn hierbij nog op te mer
ken dat de heer Wertheim een Jood is
en dat het geheele gezelschap, aldus aan
den lezer voorgesteld, bestaat uit eerlijke,
kundige mannen.
Het gesprek vólgt in een volgend
nommer.
Wij Nederlanders, bewoners dezer lage
landen, zijn een volk van het vijgeblad;
het is ons een tweede natuur geworden,
ieder die onze vijand niet is, te dekken,
an als 'tkan te bezingen en met lauweren
te sieren. Alleen onze vijanden, onze
heusche vijanden, die durven wij aanvoor
hen zijn we niet spaarzaam met de modder,
lien duwen we onder het slijk. Zoo is de
Nederlander met al zijn deugdzamen afkeer
voor het persoonlijke. Geen persoonlijker
man dan hij persoonlijk door zijn vrien
den en bekenden te sparen; onpersoonlijk
door zijn vijanden onder de grofste grof
heden te bedelven zoo is 's lands manier.
Tegen deze nationale ondeugd hebbe men
te waken, en we zullen haar het best be
kampen, door onbeschroomd over personen
te spreken en te schrijven zonder met
opzet, in den verkeerden zin, hetzij door
te vergoelijken, hetzij door te vergrooten,
persoonlijk te zijn.
{Dagblad v. Nederland.)
7 Febr. '94.
Stavenisse. Onze gemeente zal wel
dra een gevoelig verlies lijden door het
a. s. vertrek van onzen algemeen geachten
geneesheer J. de Visser. Wegens voortdu
rende ongesteldheid heeft hij tegen 1 April
a. s. ontslag aangevraagd als gemeentege
neesheer, hetwelk hem op de meest eer
volle wijze is verleend. Den 1 Juli dezes
jaars zou het 34 jaar zijn, dat Dr. de
Visser in deze gemeente de praktijk heeft
uitgeoefend den 1 Juli 1860 toch verliet
hij Grijpskerke (Walcheren) waar hij 7
jaar werkzaam was, om zich hier te ves
tigen. Het wordt algemeen betreurd dat
hij heengaat, daar hij ten allen tijde met
ij ver en volle toewijding de belangen van
zieken, armen en kerk heeft behartigd.
Eene welverdiende rust, na ruim veertigja-
rigen dienst en eene goede gezondheid zij
hem nog vele jaren geschonken.
En dan Stavenisse, zonder geneesheer;
het is te hopen dat de vacature spoedig
vervuld worde. Eene oproeping is gedaan;
naar onze bescheiden meening, is het de
vraag of zélfs één sollicitant zich zal aan
melden, daar de aanbieding van salaris
niet groot is, althans voor onzen tegen-
woordigen tijd. Doch eene herhaalde op
roeping zal wel iets meer toezeggen en zij
het dan met gunstig gevolg. In elk geval
wordt verzekerd, dat een dokter alhier,
daar hij ook de apotheek houdt, een ruim
bestaan heeft.
De heer De Laat De Kanter, ge
boren te Goes, oird-zeeofficier, laatst bur
gemeester van Leiden, is Zondag aan een
hartkwaal overleden.
Tot chef van de Afdeeling onderwas
aan de gemeente-secretarie te Haarlem is
benoemd de heer P. Kalbfleiscli, thans le
ambtenaar aan de gemeente-secretarie te
Sloten (N. Holland), en vóór eenige jaren
zijn opleiding genoten hebbende aan gelijke
secretarie te Veere.
Een predikant bezocht een man, die
wegens moord tot langdurige gevangenis
straf veroordeeld was.
Onder den indruk van het hem pas bekend
gemaakte vonnis, was zijn hart week ge
worden.
„Dominé" zeide hij, terwijl tranen
hem langs de wangen rolden «mijne
ouderB meenden het goed met mij, maar
de opvoeding die ik op straat ontving,
heeft mij bedorven. Als het maar eenigs-
zins mogelijk was verliet ik het huis om
met allerlei kwajongens op straat om te
loopen. Op straat leerde ik lanterfanten
op straat leerde ik vloeken op straat leerde
ik den weg naar de kroegj; op straat leer
de ik stelen en eindelijk ook moorden. O
dominó op straat loert de duivel op de
jongens om ze ten verderve te slepen."
Hoevele jongens en meisjes moeten het
zelfde erkennen als deze gevangene! Onze
kinderen behooren tehuis. Zij moeten lie
ver in huis zijn dan op straat omloopen.
Maken wij het hun te huis gezellig en
aangenaam. Zorgen wij zelf zooveel mo
gelijk met onze kinderen thuis te zijn.
Noodelooze uithuizigheid der ouders werkt
altijd in) een of ander opzicht verderfelijk
op de kinderen. Zij hebben er recht op,
dat wij hun onzen aandacht wijden en on
zen tijd.
Eene voorname dame klaagde eens hare
droefheid aan Frans von Sales (15171622)
omdat haar zoon God niet wilde vreezen,
niettegenstaande zij gedurig met hem over
God en Zijnen dienst sprak. Eindelijk
vroeg zij den bisschop„Wat moet ik
nu doen?" „Wat minder met uw zoon
over God en| wat meer met God over uw
zoon spreken", luidde het welmeenonde
antwoord.
Ned. Herv. Kerk.
3? Beroepen te Nieuwvliet en te Kerkwerve
de heer A. W. Voors, cand. te Leiden.
Ger. Kerken.
||F Bedankt voor Arnemuiden door ds. J. H.
F. Gangel te Aalten.
De heer A. Geill slaagde aan de hooge-
school te Utrecht voor het geneeskundig
examen II.
RECHTSZAKEN.
Arrondissements-Rechibank te Middelburg.
Dinsdag zijn veroordeeld wegens
diefstal: M. H., 23 j., varensgezel, Ter-
neuzen, tot 7 d. gev. straf;
beleediging van een ambtenaarA. C. R.
40 j., hvr. van C. K., koopvrouw, Bosch-
kapelle, tot f 8 b. s. 6 d. h.
mishandeling: I. v. d. Y., 19 j., arbeider
Biervliet, tot 4 m., J. I. B., 23 zonder
beroep, Retranchement, tot 2 m., en C. D.,
18 j., werkster, Retranchement, enA. K.,
43 j., bierhuishouder, Middelburg, beiden
tot 7 d. gev. straf en P. B., 48 jkleer
maker, Vlissingen, tot f 5 b. s. 5 d. h.
mishandeling eu straatschenderijL. D,,
34 j., werkman, Yzendijke. tot 7 d. gev.
straf en f3 b. s. 3 d. li., en
overtreding der drankwet en bedelarij
J. W., 28 j., werkman, Middelburg, tot
f 3 b. s. 3 d. h. en 2 hechtenisstraffen ieder
van 6 dagen.
Allen in de kosten.
YrijgeoprokenA. M., 58 j., zonder be
roep, Cats, beklaagd van beleediging van
een ambtenaar.
Goes. In plaats van den heer H. J.
Baning die bedankt had, is door Gedepu
teerde Staten in de Commissie voor de
Bedrijfsbelasting benoemd de heer J. Oele
Hzn. te Kapelle.
Tot het herstellen van lekkages aan
de Marinehaven te Vlissingen het
totaal der kosten wordt begroot op f 3000
is heden een aanvang [gemaakt met het
leggen van een dam voor de buitenste
sluis. (M. C.)
De heer F. Dieleman te Axel be
haalde op de internationale tentoonstelling
van pluimgedierte te Rotterdam twee tweede
prijzen en een eervolle vermelding voor
een collectie duiven.
lerseke. Vrijdagavond hield de ko-
lenbond „Voordeel" haar algemeene jaar
vergadering in Hotel Klaasse.
De Secr-Penningm. dhr. Vogel, bracht
een jaarverslag uit en deed rekening en
verantwoording van zijn gehouden beheer,
waaruit bleek dat in het jaar 1893 3
schepen waren aangekocht, samen 250 kar,
de ontvangsten waren f 4261.73 de uitga
ven f4184.56, de gemiddelde prijs der ko-
