iriek
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Groes.
DotiifenCat) 18 lanuari.
ücfifsfa laangiiiig.
CHRISTELIJK- sr
HISTORISCH
rt
lelde
eghem,
mm
maakt be-
e campagne
;unstige be-
gesteld
ouwers ont-
11d e n per
loon,
de weeg-
rekening
ekenskerke.
IU
Kapelle.
s Schore.
Borsele
nst
lo. 46. 1894.
VERSCHIJNT
o,,-r
IJK.
DE VRUCHTEN.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
K e r k n i e u w s.
RE® li TSZ A fi E ft'
.0.
gen gelden
snten.
58
limen, Sucade,
ssenwijn, koopt
rSEN, Goes.
ich.)
nig 6,23, 8,28,
deghem 5,31,
8,26.
aaibrug 7,45,
:ens 6,50, 8,50,
,31, 6,0, 7,43'
35, 7,40, 8,24,
,51, 6,29, 8,15.
8,3, 8,43.
1 E N S T.
ELBÜRG.
4,50, 6,-,
$0, 1,15, 2,—,
6,55, 7,45,
ssingen (Zeil-
11,45,12,35,
5, 6,-, 7,-,
30M-TH0LEN
Tholen, 5,30,
7,40.
p-Zoom 6,10,
8,30
n n. Halsteren
biolen 15 min.
IT
EE—GOES,
van Dinsdag
en 5,uur
2,54f, (Slot
vertrek Veer
ot Oostende)
nst.
1ST
Zierikzee.
)orweg Goes.
i).
Zierikzee
smorg. 'smid.
7,50 1,30
7,50
6
7,50
7,50
7,50
7
7,50
7,50
6,30
7,50
7,50
2,-
2,—
2-
2-
2-
2,—
2,—
2,
2,
2,
u. m.
3,25 0.—
3,55 0.—
d. Woensd.
o,-
0,-
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en
Prijs per drie maanden franco p. p.
Enkele nummers
VRIJDAGAVOND.
0,95.
0,02s.
- 8,40
9,10
o,
Middelburg, ook voor St. Laurens,
18, 19, 23, 24, 25, 26, 30, 31 Januari
1, 2, 6, 7, 8, 9, 13, 14, 15, 16, 20,
21, 22, 23, 27, 28 Februari en 1, 2, 6, 7, 8,
9, 13, 14, 15, 16, 20, 21, 22 en 23 Maart.
De belanghebbenden worden er op ge
wezen, dat het laatstgeplaatste goedkeu-
ringsmerk, voortaan gedurende twee jaren,
op gevaarvan straf, ongeschonden moet
worden bewaard.
Belanghebbenden worden verder herinnerd,
dat de verificatie van gewichten beneden
het gram (milligram gewichten) uithoofde
der daartoe noodige fijne balans, uitsluitend
aan het ijkkantoor te Middelburg geschiedt.
Jarenlang heeft het liberalisme de uit
breiding van het kiesrecht tegengehouden;
en nu sedert '88 wat meer politieke be
weging onder de burgerij komt, omdat
velen thans ook meestemmen, kan men zien
welke vracht die stelselmatige uitsluiting
gekweekt heeft.
Men heeft het volk op politiek gebied
eenvoudig onmondig gehoudenen nu het
voor een deel eindelijk begint mee te praten
over de stembus en wat daarbij behoort,
valt het, in veel breeder afmetingen dan de
liberalen weten of willen weten, de aposte
len van het radicalisme en socialisme toe.
Niet dat wij op zichzelf daarin iets
vreemds vinden.
Het radicalisme is de consequente door
zetting van het liberalisme en ook dat zal
op den duur hare zelfstandigheid niet kun
nen handhaven, maar door de sociaal
democratie worden opgeslokt.
Het kan dus niet verwonderen, dat, nu
de liberale theorieën tot radicalisme en
socialisme zijn gerijpt, het volk, nu het dan
eindelijk mag meepraten, terstond door
zulke leiders ingelicht wordt, welke zelf
het halfslachtige liberale standpunt voor
goed den rug hebben toegekeerd en die
reeds langen tijd met hun schuitje de ver
vooruitstrevende wateren bezeilen.
Niemand die anderen wenscht te leiden
zal beginnen met hen uit te noodigen, zich
op een overwonnen standpunt te plaatsen.
Integendeel, het ligt in den aard, dat
hij van wat in zijn oog het beste is het
nieuwste voor zijn hoorders laat schitteren
en daarvoor hun verstand en liuu hart
tracht te winnen.
Welnu, voor de mannen van het radi
calisme en het socialisme is het liberalisme
oud, versleten, machteloos en volkomen
uitgeleefd en zij kunnen dus niets anders
dan „het volk", zooals ze het met een ge
lief koosde maar in den grond onware onder
scheiding noemen, opzetten tegen al wat
liberaal is en het ten ernstigste aanraden,
naar de sehoone beloften van een uitgediende
firma niet te hooren.
En nu beweren wij, dat het liberalisme
zich niet beklagen mag over dien gemalc-
kelijkcn triomf der heele of halve socialisten.
Voorzeker is het een droef gezicht, te
bespeuren dat gansche scharen, met den
Bijbel onbekend, zich begeven tot de ge
vaarlijkste theorieën, die op omverwerping
en verwoesting der gansche maatschappij
moeten uitloopen.
Maar vraagt men, of die honderden en
duizenden, bijtijds beter geleid, thans niet
aan de zijde zouden staan, waar men de
maatschappij wenscht op te houwen en te
reformeeren, dan moet zeker het antwoord
luidenOch, waarom heeft men dat niet
beproefd.
Men deed het niet.
Men sloot het volk slelselmatig jaren lang
Van allen invloed op het staatsbestuur uit.
Eu men voedde het op in beginselen,
"au den godsdienstigen grondslag, zonder
"velke geen maatschappelijke deugden kun-
^jWeeien, hoe langer hoe meer gespeend,
p. aBMijk, al was het ook niet onder
ne8e arming der wet, want die schreef
Van'ït^6^ Voor' ^itelijk drong de geest
ahiltatttli, Zola en zulke schrijvers in
xn
mono ajnogoi) .gcwmn nofj'/V not) irasv j
het bewustzijn van velen, die invloed op
het volk konden oefenen, in, en het tegen
gif dat reeds in de jeugd tegen het socia
lisme moet worden ingegeven, ontbrak in
steeds toenemende mate.
Opvoedkumdig gesproken, was dit een
groote font van het liberalismevan
achteren gezien een wegbereiding voor het
socialisme.
De politieke uitsluiting hij de stembus,
die daarbij kwam en jarenlang tegen alle
vertoogen en protesten in werd volgehouden,
moest noodzakelijk tot verbittering leiden
en reeds daarom een groot deel van het
volk, als het eindelijk het kiesrecht kreeg,
zich doen keeren tegen het liberalisme,
dat de deur zoo moedwillig lang op het
slot had gehouden.
Jammer echter, driewerf jammer, dat
deze afkeer zieh openbaart hij hen die in
het spoor der revolutie, nog eenige stations
verder zijn afgedwaald.
Geesteskinderen die verder gingen dan
hunne vaderen.
Het is, wat wij reeds meermalon moes
ten opmerken, hij de liberale partij hier
en elders een snelle afloop als der waterenl
Yan dien snellen afloop, van die onmacht
der partij welke te midden van dien
snellen afloop wil blijven staan, geeft
Brussels Vrije Universiteit, een oud-liberale
stichting, weder een sterk sprekend voor
beeld.
Voor eenige jaren benoemde het curato
rium (bestuursraad) tot hoogleeraar een
man, van wien men het wist dat hij een
anarchist was, den heer Elisée Reclus. De
man stond reeds lang voor zijne benoeming
in betrekking tot de gevaarlijkste eom-
plotmakerste Lyon was hij deswege
rechterlijk vervolgd geworden.
Niettegenstaande zij dit wisten, benoem
den zij hem tot professor, en de studenten,
jonge mannen als zij zijn met zeer vooruit
strevende, zij het ook niet altijd even
nuchtere denkbeelden, juichten de benoe
ming toe.
Het ging eenige jaren goed; en het
curatorium bekommerde er zich niet om
dat de anarchistische professor al dien tijd
bezig was, de zielen van België's toekom
stige doktoren en rechtsgeleerden, staats
lieden en dichters, volksleiders en hoog
geplaatste ambtenaren, stelselmatig en zeker
te verwoesten.
Thans echter werden plotseling de bord
jes verhangeu.
De anarchist Vaillant pleegt zijn brutalen
aanslag op het leven der Senatoren te Parijs,
en verraadt tegelijk dat hij van een der
Reelus, van een neef des |Brusselschen
professors het geld ontvangen heeft om de
ontplofbare stoffen te koopen, waarmede
hij de oud-liberale en radicale staatslieden
wilde om het leven brengen.
Een huiszoeking hij den professor en hij
des professors broeder deden zwaar beschul
digende documenten van het hoogste ge
wicht justitie in de handen vallen.
Niet zoodra is dit hekend geworden of
het curatorium der Brasselsche Universiteit
breekt elke betrekking met zijnen bescher
meling af. Het denkt er zelfs over hem
te ontslaan.
Doch hiertegen komen de jongeren in dit
collegie op ook de studenten hangen als
één man den professor aan.
Niet de denkbeelden van dezen overigens
bekwamen man, werden compromitteerend
voor de partij geacht, maar het feit dat hij
bevriend is met den man, die wegens een
aanslag op de door henzei ven ontzedelijkte
maatschappij, naar het schavot verwezen
werd.
Nu werd besloten den leergang van den
professor te verdagen.
Maar men zal het spoedig zien gebeuren,
onder den aandrang der socialistische
elementen in de partij, zal het besluit,
met aanbieding van excuses aan den ver
ongelijkte, spoedig weder worden inge
trokken.
Het treurigste is dat staatslieden als
Janson en Féron zich niet ontzien het
vuurtje aan te stoken, en gehoorzaamd
In! trim hrl IU17 (I! BTTJW
i-ill tol i uil
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
worden onder de leus vooruitdie j'ach-
teraittrekt is een kapoen.
Men ziet het ook hier weer.
De snelle afloop valt niet meer te loo
chenen het algemeen heerschend bederf
nog minder; maar allerminst de groote on
gerustheid van hen die met hun toover-
staf al deze spoken hebben opgeroepen en
de formule vergeten zijn om ze te bezweren.
Ook in Nederland zien deze knappe
menschen den drom hunner ondeugende
kinderen dreigend op hen aankomen.
Aankomen met geen ander doel dan
om hen te verdrijven van hunne plaats en
zich in hunne plaats te vestigen.
Verbazing wekt het, dat vele liberalen
dit nu nog niet schijnen in te zien.
Wij liberale leden, zoo klaagde reeds
voor enkele jaren de heer Rutgers van
Rozenburg in de Tweede Kamer, worden
tegenwoordig maar overstemd, doodgedrukt
door de meerderheid
Volkomen waar indien namelijk de heer
Rutgers bereid is toe te stemmen dat zijne
partij met eene hardigheid van hart die
haars gelijke zoekt, tientallen van jaren dit
overstemmen en dooddrukken aan de stembus
beoefend heeft ten aanzien van al wat niet
liberaal was.
Aan de lezers.
Waar is zoo gauwen koek
die oyt een sauce maekt
Die alle menschen dient en
alle menschen smaekt
(Cats).
De bevolking en de kerkgenootschappen.
Dezer dagen is op last van het Depar
tement van Binnenlandsche Zaken uitgege
ven een overzicht van de uitkomsten der
7e tienjarige volkstelling, welke op 31
December 1889 werd gehouden.
In dit overzicht worden ook eenige ver
gelijkende cijfers opgenomen omtrent de
leden der onderscheidene kerken en hieruit
blijkt, dat het ledental zoowel van de Ned.
Herv.- als dat van de Roomsch Kath.
Kerk gedurende de laatste jaren is achteruit
gegaan.
Dit blijkt duidelijk uit het hier volgend
staatje, dat wij in het Sociaal Weekblad
vonden.
Op 10.000 personen van elk geslacht
waren
Ned. Herv. R.-Katholieken.
Mannen Vrouw. Mannen Vrouw,
in 1849 5420 5493 3838 3794
1859 5463 5517 3741 3699
1869 5443 5490 3674 3633
1879 5431 5468 3606 3567
1889 4844 4884 3558 3520
En wat hierbij vooral de aandacht trekt,
is de aanmerkelijke toename van hen, die
verklaren geen lid meer van eenig kerk
genootschap te zijn.
In 1849 werd, op elke 10.000 personen,
die opgave slechts gedaan door 6 mannen
en 4 vrouwen. Zie echter hoe het bij de
latere volkstellingen daarmee was
in 1859
1869
1879
1889
mannen 12 en vrouwen 9
16
34
165
13
27
129
Brengt men deze cijfers in verband met
die der bevolking, dan vindt men dat
in 1859 slechts door 1812 mannen en 1113
vronwen elke band met eenig kerkgenoot
schap offlciëel werd ontkend en
dat daarentegen in 1889 het getal dier
mannen tot 36,630, dat dier vrouwen tot
29,412 is geklommen.
Op 31 December 1889 verklaarden dus
66 duizend personen tot geen kerkgenoot
schap moer te behooren, terwijl 30 jaren
geleden dit getal nog geen 3 duiznnd
heiiep.
Gemiddeld kan men derhalve rekenen,
wordt dus jaarlijks door 2 duizend personen
openlijk fn ,v<?qr gpqd. elfre. ibamdi met de
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
maar 10 cent.
kerk verbroken en wij verwachten, dat dit
getal nog van jaar tot jaar zal toenemen.
Opmerkelijk is het, dat een zeer groot
deel van deze kerkloozen, dat is bijna 24
duizend, op rekening komt van de provincie
Frieslandwaar de maatschappelijke ellende
het grootst is en waar de sociaal-democratie
niet het minst hare wortels in den grond
heeft geslagen.
Ook hier dus wederom bevestiging van
ons beweren, dat ongeloof em revoluti
steeds hand aan hand gaan.
Maar hoe dit zij, de hier hoven mede
gedeelde cijfers zullen ongetwijfeld eenieder
tot ernstig nadenken stemmen, vooral,
wanneer men daarbij bedenkt, dat het getal
van 66 duizend feitelijk veel grooter is.
Menigeen is nog lid van een of ander
kerkgenootschap, omdat het voor het oog
van de wereld nog zoo behoort, maar heeft
in zijn hart reeds met eiken godsdienstvorm
voorjjgoed gebroken.
Graafschapper.
17 Jan. '94.
Door den gemeenteraad van Vlissin-
gen is een lijvig adres aan de Tweede Ka»
mer der Staten-Generaal gericht met het
beleefd maar dringend verzoek het daar
heen te willen leiden, dat de rechten der
gemeente gehandhaafd worden en de mari-
nesluis en haven zoo spoedig mogelijk in
hruikharen staat worden gebracht en voor
het scheepvaartverkeer opengesteld.
Atjeh. Over den toestand in Atjeh
zijn de Bataafsche bladen niet bijzonder
goed te spreken. Zij betreuren het blijk
baar, dat niet onze troepen maar die van
bevriende Atjehers het succes hebben ver
worven. Dat er echter in de laatste maan
den werkelijk succes is behaald wordt door
niemand meer geloochend. Alle mededee-
lingen uit Atjeh stemmen hierin overeen
dat onze positie veel verbeterd is.
Het terrein indertijd door ons verlaten
is thans weder in ons bezit, althans in
dat van de bevriende Atjehers. Op deze
wijze is een soort stootkussen verkregen,
waardoor de veiligheid van onze bezetting
zeer is verbeterd.
Duur brood. Twee jaren geleden kostte
het inlandsche meel minstens f 13 per 100
Kg. Op den ln dezer en reeds lang te
voren kon men het best Amerikaanscli
meel hekomen voor f 7.50. Nu weten we
wel, dat het moeilijk is van Amerikaansch
meel alleen goed brood te bakken, maar
inlandsch meel ter vermenging met het
Amerikaansch koopt men bovendien thans
gemakkelijk voor f 9.
Niettegenstaande deze enorme daling
der meelprijzen kost het brood nog even
veel als twee jaar geleden.
Daarbij komt nog, dat de prijzen der
nevenartikelen, zooals krenten, sukade, ro
zijnen enz., alsmede enorm gedaald zijn.
Waar krenten vroeger 20 cent kosten, be
taalt men thans 5.5 cent.
Wij weten wel, dat de hakkers, die over
genoeg kapitaal konden beschikken, een
jaar of anderhalf jaar geleden, hij de toen
reeds sterk dalende markt, groote inkoopen
hebben gedaan, maar deze hoeveelheden
waren zeker reeds sinds een half jaar ge
leden verwerkt, zoodat het omonstootelijk
is dat van 1 Juli de broodprijzen niet in
eenige verhouding staan tot die der meel
prijzen en van de aanverwante artikelen.
De goedwillige burgerij is echter nog
altijd zoo beleefd om in Januari 1894
dezelfde prijzen te betalen als in Januari
1892. Amsterd
In 1522 was 't in Holland en Zeeland
een zeer dure tijd. Een zak tarwe kostte
tien schellingen; de arme menschen aten
brood van erwten en gerst gebakken. Had
men 3 jaar te voren een zak tarwe voor
11 Va; 1 zak rogge voor 8a9; 1 zak gerst
voor 4 stuivers, 33 eieren voor 1 stuiver;
3 pond boter voor 1 stuiver en 1 stoop
Rijnsclie wijn voor 2 blanken. Het maal
loon voor een zak tarwe was 2 duitenhet
dagloon Van een boerenarbeider die den
geheelen dag moest spitten, was twee blan
ken ;het daggeld van een timmermanshaas was
2 stuivers, een kleermaker had 's daags
een stuiver. Zij moesten eiken dag hun
eigen kost doen.
Chr. Ger. Kerk.
Bedankt voor Grandrapids door ds. Bh.
J. Wessels te Zierikzee.
Dinsdag werd voor de arr. rechtbank te
Middelburg behandeld de zaak tegen J. K.
v. d. V., oud 24 jaar, boekdrukker-uitge
ver van De Toekomstsocialistisch weekblad.
De man was aangeklaagd wegens smaad
gepleegd jegens overleden en nog levende
personen.
Hij had name lijk twee artikelen in zijn
blad opgenomen waarin wijlen mr. J. C. E.
Graaf van Lijnden en het lid van gedepu
teerde staten W. A. Graaf van Lijnden iii
hun eer en goeden naam werden aangetast.
Het betrof hoofdzakelijk de beschuldiging,
op grond van mededeelingen hem door
mevrouw Horsting verstrekt, als zou de
nu overledene mr. v. L. zich gelden heb
ben toegeëigend uit een erfenis die ge
noemde mevrouw toekwamen.
Er waren vier getuigen gedagvaard,
waaronder drie socialisten, die natuur
lijk onder protest den eed aflegden. Allen
verklaarden bedoelde nummers der krant,
waarin de lasterlijke beschuldiging voor
kwam te hebben verspreid, gekocht of
gelezen.
Beklaagde vroeg oproeping van eenige
door hem aan te wijzen getuigen, die
bewijzen zouden dat de beschuldigingen
niet valseh waren geweest. De ambtenaar
bij het O. M. adviseerde tot inwilliging
van het verzoek, hetwelk de rechtbank
evenwel afwees.
Daarna kreeg de ambtenaar het woord
om te hetoogen dat hier opzettelijke aan
randing van de eer en den goeden naam
des heeren v. L. heeft plaats gehad en zes
maanden gevangenisstraf te eisohen.
Beklaagde droeg zelf zijn verdediging
voor. Hij beweerde dat een zware straf
tegen hem werd geëisoht, omdat hij de
waarheid gezegd heelt, wat door hem ge»
noemde getuigen zouden kunnen bevestigen.
Hij herinnerde in den breede aan de
erfenis-quaestie Van LijndenHorsting
Frikken, die hem tot schrijven had gedwon
gen niet met het doel om te beleedigen,
maar om recht te zoeken.
Hij constateerde dat de rechtbank hem
vervolgt om zijne richting die hij voorstaat
en niet om het misdrijf.
Na herhaaldelijk tot de orde geroepen,
en door het publiek toegejuicht te zijn,
werd hem wegens te groote heftigheid het
woord ontnomen en de zitting geschorst.
Na heropening bestreed het O, M. de
beweringen van beklaagde, en betoogde
dat de gevraagde straf niets met beklaagde's
richting te maken heeft en evenredig is
aan het misdrijf. Op zijn vraag waarom
de familie Horsting niet vervolgd is, ant
woordt de ambtenaar dat tegen haar geen
klacht was ingediend en de justitie in zulk
een geval niet het recht heeft een belee-
diger te vervolgen.
Beklaagde verdedigde zijn zaak hierop
nog nader en eindigde met den door het
publiek toegejuichten uitroep„Leve de
waarheid, weg met de groote schurken".
Den 30 Jan. a. uitspraak.
Door dezelfde rechtbank zijn veroordeeld
wegens
straatschenderijJ. 1'. J-, 11 j.. zonder
beroep, Ternenzen, tot f 3 b. s. 3d. h.
mishandeling I. d. N., 25 j., werkman
Cadzand, tot 'l m., en C. W., 17 j., slach
ter, Middelburg, tot 14 d. gev. straf, en
E. S., 22 j.. jwerkman, Zuiddorpe, tot f3
b. s. 3 d. h.
landlooperijL.. G., 54 j., werkman,
Breda, thans alhier gedetineerd, tot 12 d,
'hechtenflh'j"ui