NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Eclifsfe laarpnii
CHRISTELIJK- sr
HISTORISCH
1898. lo. 28.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
"feuilleton.
Schetsen over Middelburg.
S)otiffectfag 28 loocmfiec.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 centiedere regel
meer 10 cent.
Volkomen waar is, wat blijkens verslagen
in de nieuwsbladen kort geleden door ds.
H. Pierson gezegd werd bij gelegenheid
eener samenkomst van j voorstanders van
christelijk onderwijs, in een dorp waar nog
geen christelijke school was.
„Wat voor 40 jaar niemand durfde zeggen,
wordt nu reeds in praktijk gebracht.
Vroeger stonden de tien geboden vast. Men
is begonnen de vier eerste af te schaffen.
Men wierp God uit. Er is geen God, zoo
spraken de aanzienlijken, en zoo sprak het
volk hen na. De zes laatste geboden moes
ten echter vaststaan.
Eert uw vader en moeder.
Gij zult niet doodslaan.
Gij zult niet echtbreken.
Gij zult niet stelen.
Gij zult niet liegen.
Gjj zult niet begeeren.
In onze dagen wil echter het volk ook
deze afschaffen. Neen dat mag niet, zeggen
de aanzienlijken. Waarom niet Wel dat
spreekt van zelf, is het antwoord (want men
kan niet meer zeggenomdat God het wil,
God bestaat niet).
Dat spreekt niet van zelf, zegt het volk.
Gij zijt lijk en ik armwaarom zal ik niet
stelen, en u doodslaan, als gij u verzet?
In alle standen dringt de godloochenaar
door. Aanzienlijk en gering is van God af
gevallen. De socialist zegt jvan zijn stand
punt uit, terechtGod staat ons in den weg,
Het ontwaken zal vreeselijk zijn. De vijand
komt, er is geen macht die hem wederstaat
dan God en Zijn Woord.
Strijd den goeden strijd des géloofs.
Paulus schrijft dit aan Timotheus, die den
zegen kende van een christelijke opvoeding,
o Gij allen, die gebeden hebt aan de knieën
eener vrome moeder en een vader hadt, die
u God deed vreezen, die onderwijzers en
leeraars vondt, die u Gods Woord deden
verstaan, ontfermt u over uwe kinderen en
kleinkinderen. Dat de tijd niot kome, waarin
Nederland tegen zichzelf verdeeld is, en er
burgerbloed stroome in onze straten
Ais de meiiseh geen onsterfelijke ziel heeft
dan alles maar weg. Breekt dan uwe kerken
en scholen met den Bijbel af houdt dan
maar op met bidden, zingt dan niet langer
onze heerlijke psalmen, waaruit onze vaderen
hun geloofskracht kregen, werpt dan uw
Bijbel maar op het vuur I
Maar heelt de mensch nog een onsterfe
lijke ziel te verliezen, ontfermt u dan; over
uw volk en over uwe kinderen en kinds
kinderen. Strijd den goeden strijd des geloofs I
Tegen het ongeloof van den godloochenaar
is er maar één macht, de Bijbel. Bouwt
scholen met den Bijbel.
Maakt dan een verbond met den Poten-
taat der Potentaten, den Heere |der Heeren.
SOCIALE TOESTANDEN.
XI.
Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap.
Dat was de leus van het Revolutie tijd
perk. Gelijkheid, ook financiëele gelijkheid
zou nu wei keljjkheid worden. Het leed
zou weldra geleden zijn. Nog stond men
voor een ledige kas, maar later, maar
later 1
Als de brijberg maar doorgegeten was.
Ginds blauwden de kusten van Luilekker
land. Intusschen zoover was men nog niet.
Op 24 September 1796 werd een procla
matie tot het volk gericht ter bekendmaking
van eeu ontworpen plan van quotisatie voor
de armen. Het Stadsbestuur deelt in die
proclamatie mede dat hjj sedert 25 30
jaren in een groote massa drukkende
schuldenis gedompeld. V\jj vragen niet
zoo heet het daar of van het crediet der
stad geen deerlijk misbruik is gemaakt,
1e'l0even slechts te herinneren aan de
u sid'ën verstrekt aan verschillende wel-
donrgeaenvntlere'nr'c^t'ngen! de negotiatiën
SX p" Katners der Oost- en West-Indi-
aa°gegaan. Daarenboven
een zontU.r verder morden wij op
kant gedionèêf ^ze-, aan den anderen
een lichaam jm Wlllens onwillens aan
n deze stad gedurig gelden
Dan zal één duizend verslaan, en twee
tienduizenden".
Zoo is het.
Maar niet alleen op het gebied der lagere,
veel meer op dat der hoogere school.
Wetenschap en kunst, recht en vermaak,
arbeid en maatschappelijke verhouding, het
draagt al den stempel van den geest der
ontkenning en van den zedeljjken achter
uitgang des volks.
Christelijke scholen zijn de beste dam
daartegen
En daarom steunen wij het verzoek van
de vijf hervormde kerkeraadsleden in Fries
land om bijdragen voor het stichten van
dergelijke inrichtingen in Frieslands door
het modernisme meest verzengde deel.
Dorpspraatjes.
Laster is een gevloekt kwaad.
Als adderspog kleeft hij u aan en vergiftigt
uw leven, verlamt uwe werkkracht.
Tevergeefs stelt ge u in postuur om de
slagen, die de laster u toedieut, zóó op
te vangen, dat ze u geene schade doen.
Tevergeefs wet ge het zwaard uws geestes,
om den vreeseljjken vijand te keer te gaan.
Tevergeefs tracht ge hem tot in zijn
diepsten schuilhoek op te sporenhij blgtt
onzichtbaar en uit zijne donkere hinderlagen
werpt hij zijne vurige pijlen op u af.
Door Satan zelf uitgebroeid, wordt hij ook
door Satan gebruikt als een machtig werk
tuig, waarmee hij het koninkrijk Gods
bestrijdt.
Aan dezen niets ontzienden laster gaan
nu, o, zoovele dorpspraatjes zwanger.
Deze geduchte vijand des vredes sluipt
de huizen binnen, waar een vrouwenkrans
rondom de theetafel g schaard zit.
Hij loert op eene eenvoudige ziel, die niet
tot het uitverkoren getal der samenzittenden
behoort.
Met gluiperigen gang waart hg om den
kring van mannen, die, als in de «Praat-
buurt» van Bunyan, elkander veel gewich
tigs hebben meê te deelen.
Hg is een trouw gezel van hen, die in
de gelagkamer zich met allemans zaken
bemoeien, behalve met die van zichzelven.
Hij verkneutert zich, als hij hen, die stil
hunnen weg gaan, ijverig hun plicht ver
vullende, den vrede des harten rooven kan.
En waar hij het zaad der tweedracht
strooien kan, daar is zijn element.
Dorpsgenooten of stedelingen, jaagt weg
dezen duivelsdienaar; bant hem uit uwe
huizen, drijft hem uit uw midden, dezen
op te schieten, waaraan reeds zondereenig
gegrond vooruitzicht van aflossing, zoovele
ontelbare sommen voorheen zgn opgeschoten,
wjj bedoelen de armen der Nederduitsche
hervormde gezindheid, met die der roomsche,
welke daaronder altoos is gevoegd ge
weest, ziedaar de wortel van de kwaal
en de kanker die de uitgaven dezer stad jaar
lijks aanhoudend heeft doen vermeerderden.
De proclamatie hield verder in dat besloten
was een hoofdelijken omslag van de bezit
tingen der burgers te heffen, gerekend naar
de huurwaarde van elk bewoond huis, eene
commissie uit de diaconieën van alle chris
telijke gezindten zou deze belasting inza
melen. Een jaar later verwierpen de Staten
van Zeeland, nadat vele bezwaarschriften
ingekomen waren, dit plan en in 1798
overtroffen de uitgaven voor de armen de
inkomsten met 6 a 7000 pd. VI. Verscheidene
leveranciers hadden over de jaren '95, '96
en '97 ongeveer de som van 14000 pd. VI.
te vorderen. Het crediet voor de armen
was totaal te gronde gericht. Niemand
wilde meer leveren dan tegen contante
betaling. Zonder middelen stond men volgens
rapport van 16 December 1796 voor het
onderhoud van 2500 armen, 400 weezen
en 90 oudemenschen in het ziekenhuis.
De achttiende eeuw moge in politieken
zia treurig zijn ondergegaan, veel treuriger
nog was de toestand in oeconomischen zin.
Honderden misten hetnoodige levensonder,
houd, en allen die tot verzorging geroepen
falsaris 1 Of. wacht u] voor hem
Merwebode
Verleden week sprak Dr. Schaepman in
Amsterdam (Frascati) voor de Kath. Ver-
eeniging «Recht en plicht». Wg laten hier
een paar stukken uit die politieke lezing
volgen.
Het vraagstuk der kiesrechtuitbreiding
wilde spr. beschouwen zooal niet van een
nieuw, dan toch van een niet misbruikt
standpunt.
Na er op gewezen te hebben, hoe groot
een drang er onder alle volken uitgaat om
het kiesrecht te geven aan hen, die het nog
niet bezitten, dat men dit feit een openbaring
van de booze of de uiting van een historische
beweging kan noemen wat bjj spr. niets
afdeed vroeg hjj, of de opinie van hen die
het bezitten, wel den juisten maatstaf aan
legde ter waardeering van hen, die er nog
niet toe gekomen zijn. Er was een drang,
deze was onloochenbaar, en »n diende men
alleen te vragen, wat hebben we over dezen
te oordeelen, wat hebben wjj daaruit te
hopen Onloochenbaar stord het vast, dat
zij die geregeerd worden, willen weten hoe
dit geschiedt, dat zij, als 't te pas komt,
aan de regeering willen mededeeïen dat zij
er ook zijn.
Uit welke volksbeweging was nu de drang,
die naar het kiesrecht voerde, voortgekomen
Deze vraag beantwoordde spr. aan de hand
van de geschiedenis der volkeren, welke,
meende hij, daaromtrent aan zijne hoorders
nog wel wat kon leeren.
Bij den strijd onzer eeuw, zeide spr. ten
slotte, komt het v aarlijk op de vormen van
ons staatsbestuur niet aan. Die tijd is voorbij
Wij behooren terug te keeren tot het be
wustzijn dat, wat in dezen den strijd
beheerscht, niet de staatsvorm is, maar het
regeeringsbeginsel. Hij was het met den
afgetreden rector der vrjje universiteit eens,
dat men moet dur/en vasthouden aan
's Heeren wil.
Met Da Costa meende hg
«Op den bodem aller vragen ligt der wereld
zondenschuld», maar dit behoeft de katho
lieken niet tot twist te brengenwaar
groote beginselen voor vrijheid en recht
werden gestreden, behoorden de katholieken
er bjj. Zg die in 1848 het eerst de vrijheid
veroverden, weiden toen voor demagogen
uitgemaakt. De katholieken van die vrijheid
genietende, konden slechts voorstaan, dat zij
rondgingen onder het «olk, zwaaiende de
goede beginselen, sprekende het goede woord
waren ontbraken de middelen.
Klagende en worstelende werden de eerste
bange jaren der negentiende eeuw doorleefd
en de schoone leuzeVrjjheid, Gelijkheid
en Broederschap kwam al minder de vervuling
r.abg. Integendeel, Nederland werd een
wingewest van den Franschen overheerscher.
Zeeland was het departement van de monden
der Schelde geworden. En onder de talrijke
mislukte proefnemingen door den Franschen
revolutiooair op ons land toegepast behoorde
ook een geheel nieuwe wijze van armen
verzorging in 't laatst van 1811 ingevoerd.
Onder den titel van Bureaux de Bienfaisanee
et des Hospices werd alle armenzorg saam
getrokken. Kerkelijke diaconieën mochten
pruttelen en besturen van Godshuizen
mochten protesteeren, het hielp niet. Het
Elberfelder stelsel, in onze dagen als fonkel
nieuw aan de markt gebracht, en uitgaande
van het begrip: alle armenzorg behoort in
eene hand vereenigd te zgn, werd toen in
zijn volle consequentie toegepast.
Men begrijpt lichtelijk met welk gevolg.
Het geven hield op. Barmhartighed ot
liefdadigheid werd slechts in privé beoefend.
Kortom alle kerkelijke liefdadigheid was op
eenmaal de bodem ingeslagen, de giften
hielden op en de armoede vermeerderde.
Op 1 Januari 1815, dus na driejarig
bestaan, werden de Bureauxde Bteufaisance
et Charit.é ontbonden verklaard, en vervangen
door kerkelgke en burgerlijke armbesturen.
En met die inrichting was voorloopig het
verdedigend het goede recht. De ontwikkeling
zal blijven staan in trouw aan ons vorstenhuis,
maar de bewering zelf zal niet meer zijn
tegen te houden.
Hetzij men dit nu met leede oogen aan
zag, 't zij men medeging, een zaak konden
de katholieken doen, als een aaneengesloten
leger de vaan zwaaien in naam van de alpha
en de omega van Jezus Christus en van Hem
en Hem alleen.
22 Nov. '93.
Donderdag 30 Nov. a.s., voorm. half
elf uur precies, zal in «De Eensgezindheid»,
Spui, Hoek N.Z. Voorburgwal te Amsterdam,
eene algemeene vergadering van belang
stellenden in de Gereformeerde Ziekenver
zorging in Nederland gehouden worden.
In een desbetreffende circulaire zegt het
comité van regeling, bestaande uit de heeren
W. Hovy, W. Kuyper en L. Lindeboom.
De Algemeene Vergadering van belang
steltenden in Gereformeerde Ziekenverzorging,
9 Juni jl. te Amsterdam gehouden, heeft
beslotenzich te verdagen. De reden daarvan
was de wensch van vele broeders om langs
Kerkeljjken weg dezen arbeid op gang te
brengen. Met 44 tegen 42 stemmen werd
dat besluit genomen en alzoo aan «de
afgevaardigden die oordeelen dat deze zaak
van de Kerken moet uitgaan» tijd gegeven
om de zaak der Ziekenverzorging op de
Kerkelijke Vergaderingen te brengen. D D.
Barger, Feringa en Wijminga werden ver
zocht, nu de leiding van de zaak, volgens
het aangenomen voorstel op zich te nemen.
In October zou dan de Vergadering weer
saamkomen om een afdoend besluit te nemen.
't Is reeds algemeen bekend, dat de Synode
van de Geref. Kerken geoordeeld heeft, zich
niet over deze zaak te moeten uitspreken.
Zij vei zocht eenige broeders, de ziekenzorg
in verband met de roeping van het Diakonaat
tot onderwerp van onderzoek te willen
maken en voor de volgende Synode de
uitkomst van dezen hunnen arbeid te publi-
eeeren. De drie broeders bovengenoemd
hebben aan het Comité bericht, dat ook
naar hun oordeel deze zaak niet op een
volgende Synode kan wachten«temeer, nu
er toch wel wegen te vinden zijn, waarop
voor later handelend optreden der Geref.
Kerken de mogelijkheid niet wordt af
gesneden». «Deze hoogstbegeerlijke en
heerlijke liefdearbeid moet in elk geval
worden ter hand genomen».
't Is daarom, dat wij thans alle afge
vaardigden van Kerkeraden, Diakonieën en
Vereenigingen, en verder alle belangstel
rustpunt bereikt. De geheele negentiende
eeuw hebben burgerlijke en .kerkelijke
corporatiën zich het lot der armen aange
trokken en toteer van de negentiende eeuw
mag gezegd worden, dat meer dan in eenige
vorige eeuw het ontwakend kerkelijk leven
gunstig heo.ft gewerkt voor de zorg voor
lijdenden en armen. Het ontwaakt kerkelijk
leven was oorzaak dat zij die Christus niet
alleen als profeet en leeraar maar ook als
priester hebben leeren kennen, zich beijveren
om de zorgen te helpen dragen van zijne
lgdende kinderen. Het verzorgen van den
broeder en de zuster in den nood is een
begrip dat in het besef der gemeente is
ontwaakt.
Ook op dit gebied zal het volmaakte wel
nooit bereikt worden, maar hij die even het
oog laat weiden over hetgeen de negentiende
eeuw heeft gewrocht, zal onwillekeurig een
danktoon voelen oprijzen.
De krankzinnigen worden niet meer als
vroeger beschouwd als onnutte wezens, maar
als lijdende schepselen, wier ziels- en lichaams
toestand liefderjjkezorgeischst. Doofstommen,
idioten en blinden worden in inrichtingen
tot ontwikkeling geplaatst, en menigeen
dankt aan die inrichtingen een nuttig bestaan
in de maatschappij
Ziekenverpleging, van verschillende zijden
ter hand genomen, is geen loondienst meer
in de eerste plaats, maar een offer van liefde
en toewijding.
Weezen en hulpbehoevenden worden in
lenden, die instemmen met beginsel en doel
in art. 1 en 2 der Statuten omschreven,
oproepen tot eene vergadering.
Cortgene. In de plaats van den heer
P. H. van Lis, die op zijn verzoek eervol
is ontslagen als sub-ontvanger der accijnsen
is tegen 1 Dec. benoemd de heer C.Schuil-
werve secretaris der gemeente.
Wat Zeeland en de provinciale in
spectie Middelburg, betreft; zijn de stand
plaatsen der commissiën van aanslag voor
de bedrijfsbelasting Middelburg, Zie-
rikzee, St. Maartensdijk, Cort
gene, Goes, Axel en Oostburg.
Verder behooren tot elke commissie de
achter iedere standplaats genoemde gemeen
ten of gedeelten van gemeenten en wel van
Middelburg; Oost- en West-Souburg,
Ritthem, Grjjpskerke, Koudekerke, Nieuw
en St. Joosland, Arnemuiden, Domburg.
Oostkapelle, Westkapelle, Aagtekerke. Zoute-
lande,Biggekerke, Meliskerke, Veere, Vrouwe
polder, St. Laurens en Serooskerke.
Z i e r i k z e eZierikzee, Kerkwerve,
Noordgouwe, Noordwelle, Haamstede, Burgh,
Renesse, Serooskerke, Ellemeet, Eikerzee,
Brouwershaven, Dreischor, Zonnemaire,
Duivendijke, Nieuwerkerk, Bruinisse, Ouwer-
kerk en Oosterland.
St. Maartensdijk: Tholen, Oud-
Vossemeer, Poortvliet, St. Maartensdijk,
Scherpenisse, St. Annaland, Stavenisse en
St. Philipsland.
Cortgene: Ooljjnsplaat,Cats, Cortgene
en Wissekerke.
Goes: Goes, Kloetinge, Kapelle, Wemel-
dinge, Kattendijke,Kruiningen,Krabbendijlte
Waarde,Rilland-Batti, Schore, Yerseke, Hein-
kenszand, 's Heer Arendskerke, 's Heerenhoek,
Borsele, Wolfaartsdijk, 's Gravenpolder, 's
Heer-Abtskerke, Hoedekenskerke, Baarland,
Driewegen, Ellewoutsdijk, Oudelande, Nisse
en Ovezande.
Axel: Neuzen, Hoek, Zaamslag. Axel,
Koewacht, Overslag, Zuiddorpe, Hulst,
Grauw en Langedam, St. Jansteen, Clinge,
Hontenisse, Hengstdijk, Ossenisse, Stoppel
dijk, Boschkapelle, Sas van Gent, Philippine
en Westdorpe.
Oostburg:Oostburg, Waterlandkerkje,
Zuidzande, Cadzand, IJzendijke Biervliet,
Hoofdplaat, Breskens, Groede, Nieuwvliet,
Schoondijke, Aardenburg, Eede, St. Kruis,
Sluis en Retranchement.
Bij Kon. besluit is benoemd tot
inspecteur der registr. en dom. van de 3e
kl. in de 22e divisie A. E. j. Bertling,
thans ontvanger der registr. en domeinen
te Goes.
steeds door de publieke opinie gecontroleerde
gestichten verpleegd en een stroom van zilver
en meer dan dat van liefde vloeit|j voortdu
rend ten behoeve van de armen die ons de
Heere in zijne plaats beeft achtergelaten.
Nog altgd geldt het woord van JobHeeft
niet de mensch een strjjd op aarde
Die strijd zal blijven.
Maar door ons leven in dagen van vrede,
in een welgeordende maatschappij en onder
den invloed van de christelijke levensbe-
schouwingis die strijd verzacht. De scherpste
prikkel is daaraan ontnomen.
Ook onze stad is tal van philantropische
stichtingen rijk geworden, die met burgerlijke
en kerkelijke corporatiën de zorgen voor de
armen deelen.
Dorcas voorziet de armen van kleeding,
eene commissie van warm voedsel in den
winter. Een dames-comité geeft voedzame
spijze aan herstellende zieken. De vereeniging
tot. het bezoeken van armen helpt hen die
in ongelegenheid komen en de commissie
tot werkverschaffing helpt velen die in den
winterzonder w--rk geraken. Bij de Vincen-
tius-vereeniging kan men voedsel koopen voor
een bagatel en moederlijke weldadigheid
zorgt voor hulp aan kraamvrouwen.
Zoo vertoont, hetzij met een dankbaar hart
gezegd, de negentiende eeuw op sociaal
terrein een heel ander aspect d-m iedere harer
voorgangsters.
M. d. K.
