NIEUWSBLAD
¥00R ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
P. J. SIEGERS.
„TELËGKAAF.""
iDotidkifag II €)cfo6cc.
JlcUfsfe laatgang.
ntramdienst
orbootdienst
VERSCHIJNT
Van de Pafroonsvereeniging.
in.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
RGEN-OP -ZOOM-THOLEN
Zoom naar Tholen, 5,30
3.05-j-, 5.30, 7.40f.
ar Bergen-op-Zootn 610
3.50f, 6.15, 8 30-j-.
irgen-op-Zoom n. Halsteren
steren naar Tholen 15 min,
t altijd.
IBUSDIENST
JKSCHE VEER—GOES,
uitzondering van Dinsda»
45-J-, 1.5-j- en 5.— uur'
ation) 8.21-j-, 2,54f(Slot
Des Dinsdags vertrek Veer
ek Goes (Slot Oostende
ags geen dienst.
ch-tijd.
VtBOOTDIENST
IDDELB.-ROTTERDAM.
olgens stadsklokken.)
October.
ezonderd Zondags, v. Vliss.
8,45, v. Rotterdam 8,15 u.
October.
van Antwerpen
Dinsd. 10's morg.6,—
1898. 1 o. 5.
5,
6,30
8-
8-
3-
Dond 12
Zond. 15
Dinsd. 17
Dond. 19
Zond. 22
7,-
8,-
7>—
2,-
4,30
MBOOTDIENST
delburg en Zierikzee.
Zierikzee Spoorweg Goes.
erdamsche tijd.)
October
Van Zierikzee
smid.
2-
%-
%-
2-
2-
2,-
2-
2-
2-
2-
2.—
'smorg. 'smid
Dinsd. 10 7,50
Woen. 11 7,50
Dond. 12 6,30
13 7,50
14 7,50
15 7,50
16 7,50
17 7,50
Woens.18 7,50
Dond. 19 6,30
Vrijd.
Zat.
Zond,
Maan.
Dinsd.
Vrjjd.
Zat.
Zond.
Maan.
20 7,50
21 7,50
22 7,50
23 7,50
3,-
3,-
3|—
3,—
3l
3Ï—
3,-
3,-
3,-
3
3r
3r-
MBOOTDIENST.
ee-Rotterdam
en gelegen plaatsen.
October.
Van Rotterdam
Dinsd. 10'sm org. 10,30
ee
.7,30
7,30
8,-
7-
9.—
7,-
Woen.ll
Hond. 12
Vrijd. 13
Zat. 14
Zond. 15
Maan. 16
10,30
10,30
10,30
10,30
10,30
s-Maldeghem,
van Greenwich.)
iaar Draaibrug 6,23, 8,28,
15, 7,13.
naar Maldeghem 5.31,
2,35, 5,20 8,26.
naar Draaibrug 7,45
6,35.
naar Breskens6,50,
5,28, 7,40.
Sluis: 5,31, 6.09, 7,43,
55, 2,32, 5,25, 7.40, 8,24,
raaibr.5.51, 6.29, 8.15.
10, 5.01, 7.20, 8.3, 8.43.
gge: 8,5,10,13, 2,58, 6.55.
Sluis: 6,12.28,5,8.
54,
m
25,
omschip „Schelde."
October.
Van Rotterdam:
Woen. 11'smorg. 9,30
ee:
7-
7,30
6,30
7-
7,30
6,30
Vrijd. 13
Maan. 16
Woen.18
V.ijd. 20
Maan. 23
9,30
10,30
9,30
9-
10,-
5RDEN-VLAKE.
dus 20 min. na kloktijd.)
enst) DA GELIJKS,
e vm. 4,50, 8.50, nam. 12-50
onmiddellijk na aankomst
ondeerenden trein van vm.
2,17 en 5.14 u.
igendienst.
vm. 7,111.55 en 8.5 u.
onmiddellijk na aankomst
iO 12,50, nm. 3.25en 6.15 u.
ichelde.
u. m. u. m.
10 nm 11,55 3,25 0,-
i 12,25 3,55 0,-
Dinsd. en Vrijd. Woensd'
J en Z«<»
11,55 3,25 O,-
12,15 3,45
10 10,10 1,50 O,—
10,30 2,10 0,—
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
Met aandrang steunen wij voor
de verkiezing van een lid der
staten in het kiesdistrict Mid
delburg. op Dinsdag 17 October,
a s. de door de antirevolutio
naire kiesvereenigingengestelde
candidatuur van den heer
De Stembus is open van 9 tot 4 uur.
(Slot.)
Geachte Vriend I
Laat ik u ten slotte mededeelen dat de
algemeene vergadering die den volgenden
dag terzelfde plaatse gehouden werd, de
wel wat vlug van stapel geloopen le sectie
de sectie der landbouwers het toom
aanlegde door de conclusie, haar door die
sectie aangeboden in zake middelen tot
opheffing van den landbouw, naar de
u thans bekende nieuwe afdeeling B te
verwijzen. De conclusie was van den vol
gen den inhoud
«De vergadering, overwegende dat nog
duizenden hectaren woeste gronden en
eigendommen van geringe pachtwaarde in
Nederland liggen
dat deze voor een groot deel verbeterd
en voor den landbouw geschikt gemaakt
kunnen worden en verkeerswegen te land
en te water daarvoor noodig zijn
dat dit echter zonder subsidie van Staat,
Provincie en gemeente niet mogelijk is
wegens de hooge kosten
oordeelende, dat, behalve deze subsidiën,
een premie voor landverbetering door
particulieren rechtvaai dig en noodzakelijk is;
acht het oprichten van een Rijks-hypo
theekbank tot het verstrekken van goedkoop
geld tot bereiking van het doel wenschelijk
en spreekt als hare overtuiging uit, dat
deze zaken door de Regeering aan de orde
moeten worden gesteld.»
Hetzeltde zou ik u kunnen melden om
trent voorstellen, die in de 2e sectie ter
sprake kwamendoch bespaar u de moeite
van ze te lezen, daar ze van zelt een volgend
jaar weder aan de orde komen en dan_
allicht nog in gewijzigden vorm.
Vermeld ik uit het verhandelde in die
sectie alleen dat de heer v. Kempen een
belangrijk referaat hield over de oorzaken
en gevolgen van het verdwijnen van dtn
middelstand, en de navolgende door hem
geredigeerde stellingen onveranderd werden
aangenomen
«lo. Het behoud van den middenstand
levert een waarborg op voor de rust van
den Staat.
2o. Het is gevaarlijk, zelfs roekeloos den
historisch geworden m ddenstandop te heffen.
3o. Het opheffen van den middenstand
zou eene onzedelijke daad zijn en daarom
uit een Christelijk oogpunt zeer afkeurens
waardig.
4o. Het be taan van den middenstand
biedt een aantrekkelijk vooruitzicht voor
den ijverigen en oppassenden werkman.»
Het le punt, «Het behoud van den
middelstand levert een waarborg op voor
de rust van den Staat», lokte nog al eenig
debat uit.
Vooral door den invloed van hetgeen
door ds. Talma werd aangevoerd, welke
spreker op sommige zaken nog al den nadruk
legde, werd aan dit punt ten slotte door
den referent een voor allen aanDemeljjke
uitlegging gegeven.
Wat toch is de zaak
De heer Talma wenschte voor den mid
delstand te lezen een middelstand. Immers,
de middelstand is die, zooals hij tegenwoor
dig bestaat. Spreekt men echter van een
middelstand, dan erkent men ook de histo
rische ontwikkeling, zooals zich die ook in
ue toekomst zal voordoen. Tot die geschied
kundige ontwikkeling moet ook de cuöperatie
gerekend worden. En van die coöperatie
verdient die, welke van de arbeiders zeiven
uitgaat, waardeering De groote industrie
heeft concentratie van kapitaal in het leven
geroepen, niet in enkele handen, maar ook
in naamlooze handen, in den vorm van naam-
looze vennootschappen. Daartegenover moet de
mindere man de gelegenheid hebben zijn
toestand te verbeteren. En dat geschiedt door
coöperatie. Daardoor kan de middelstand
worden benadeeld, maar zal een middelstand
blijven bestaan. De arbeiders moeten hebben
een eigen positie, een eigen aandeel in de
productie. Dat is de eenige weg om de
klove tusschen de verschillende standen aan
te vullen. Vooraf dient te gaan consumtieve
coöperatie, als leerschool voor de arbeiders
om kapitaal te vormen en te beboeren.
Daaitoe wees de heer Talma onder anderen
op de resultaten in Engeland verkregen,
al heeft daar nu dan ook onder de 2rade
Unions het socialisme de overhand gekregen,
wat slechts aan andere omstandigheden te
wijten is. De coöperatien onder heeren keurt
hij af, die onder arbeiders kan goede vruchten
dragen.
Hiertegen echter kwam de heer Post uit
Haarlem in verzet. Niet alle historische dingen
zijn goed, zei hij. De arbeider behoort zooveel
te verdienen, dat hij geen consumtieve
coöperatie noodig heeft. Men geve hem
aandeel in de winst der patroons. Coöperatie,
hoe verklaarbaar ook dat men er de toevlucht
toe neemt, acht hij ten teeken van krankheid
in de maatschappij.
De heer (ds.Brummelkamp zette het
verschil uiteen tusschen de maatschappelijke
toestanden die in Engeland be .tonden toen
Morns er optrad, en die in het tegenwoor
dige Nederland, dat van het christelijk
standpunt is afgerukt. We hebben heel veel
revolutionaire dingen gekregen. Zoo gaat
Eigen llulp van een onchristelijk beginsel
uit, alleen zich zelf helpende, zonder zich
om anderen te bekreunen. Deze en dergelijke
coöperatie is verwerpelijk en kan nooit
geacht worden te vallen in de lijn van
historische ontwikkeling. Dergelijke coöperatie
is concurrentie van de maatschappij tegen
de maatschappij en ge-olgelijk maatschap
pelijke zelfmoord.
Maar wie zijn de middelstand, zoo vroeg
een ander.
Het antwoord was: de kleine werkgever
met eigen arbeiders werkende, en die te
gronde gaat door de vlucht, welke de fabrie
ken nemen. Zooging de zilversmid te gronde
door de zil vei fabrieken) Er zijn zelfs fabri
kanten die zelf winkelier worden.
De inleider deed nu in zijn beantwoording
der verschillende opponenten duideljjk uit
komen dat ook hij de coöperatie van heerc n
afkeurt, die van werklieden toejuicht, en
met den middelstand met bedoelde den
tegenwoordigen, maar den middelstand in
het algemeen.
Na deze toelichting werd de conclusie,
evenals de 3 volgende, aangenomen.
Over arbeiderswoningen hield nog de
heer T. E. Kuipers een uitvoerige voor
dracht, leidend tot de volgende conclusies
'le. De oplossing der woningquaestie voor
den arbeidenden stand kan niet worden
verkregen dan
a door een einde te maken aan den
agiarischen jammer en den landbouw uit
zijn verval op te heffen. In het midden
latende of daarvoor landnationalisatie dan wel
beperk mg van het groote grondbezit de
aangewezen weg is, is toch de oplossing
van het grondvraagstuk de eerste voor.
waarde.
b door de groote steden van een groot
deel der arbeidende klasse te ontlasten en
die naar het platteland terug te leiden.
Het verplaatsen van een aantal fabrieken
uit de steden naar het platteland is daarvoor
noodzakelijk, waartoe het Rijk en de ge
meenten moeten medewerken.
2. De grond, waarop de woning staat,
blijve privaat-eigendom.
3. Het is een eisch der rechtvaardigheid,
dat elk hoofd des gezins in het bezit gerake
van een eigen woning. Zooveel mogelijk
zjj dit bezit tot in geslachten onvervreemd
baar.
4. Een wet op het groot bezit van huur-
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 cent,„ iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
iKXm.■«vaaaAsaa: -^rat-^.jr-ruir vtLs
huizen is een eisch der noodzakelijkheid.
5. Zooveel mogelijk moet dooi particu
lier initiatief de woning quaestie worden ter
hand genomen en aangemoedigd, bene uit.
gebreide onteigeningswet en desnoods gelde
lijke hulp is voor de overheid geboden.
6. Het particulier initiatief stelle individueele
eigendomsverkrijging op den voorgiond. De
overheid werke dit in de hand.
7. Wanneer het particular initiatief te
kort schiet is de oveiheid verplicht arbei
derswoningen te bouwen. De overheid stelle
hierbij individueel eigendomsverkrijging op
den voorgrond. In geen geval blijve zij
permanent eigenaar.
8. De overheid is geroepen een rijkswet
op het bouwen in het leven te roepen.
9 Elke atbeiderswoning mag niet minder
bevatten dan eene woonkamer, slaapkamer,
keuken en gang of een portaal. Ze moet
gezond zijn gelegen en solied gebouwd en
voorzien zijn van voldoend en zuiver drink
water en eene goede afvoer van faeces,
terwijl eenstuk tuingrond niet ontbreken mag.
Ik zal mij niet vermeten over het breed
opgevatte onderwe-p van den bekwamen
architect een oordeel uit te spreken.
De sectie deed het echter welen be
spaarde hetzelve ook de afbrekende critiek
niet. Zij vereenigde zich slechts met een
klein onderdeel er van. De inleider trok
zijne stellingen in die vervangen werden
door een van bescheidener omvang en
strekking.
Het was die van de heeren ds. Talma
uit Vlissingen en J. A. Wormser (een
combinatie die zeker ook u weldadig aandoet;.
Zij luidde
«Een goede oplossing van de woning
quaestie voor den arbeidenden stand kan
worden bevorderd o. a. door eea einde te
makeo aan den agratischen jammer en den
landbouw uit zijn verval op te heffen».
«Het is een eisch der moraliteit en hygiëne,
dat elk hoofd des gezins in het gebruik
gerake van een eigen afzonderlijke woning».
In de algemeene vergadering stonden in
betrekking tot deze zaak weder twee
motiën tegen elkander over. Een Ara-
sterdamsche en een Rotterdamsche. Een
vooruitstrevende en een behoudende. Een
radicale en een conservatieve. Een ideëele
en een reëele. Een weinig uitvoerbare en
een tamelijk bereikbare. Een van den lieer
Waller en een van den heer v. d. Velde.
Een van een heer en een van een werkman.
Zitdaar enkele tegenstellingen die zijn
aan te vullen al naar gelang de indruk was
dien lmt, soms wel wat scherpe, debat
op de aanwezigen maakte.
De heer Kuipers had zelfs de opmerking
gemaakt dat hij uit het vooruitstrevende
Amsterdam gekomen zeer goed bemerken
kon in het conservatieve Rotterdam - de
stad van het «laat maar waaien» te zijn.
Ten slotte won echter de werkman het
die zich lievi r tevreden stelde met het
verkrijgbare dan zooals hij het scherp
uitdrukte met den heer Kuipers illusies
na te jagen.
De motie Waller, die verworpen werd,
luidde
«De Vereeniging «Boaz» acht de oplossing
van het vraagstuk van goede arbeiderswo
ningen het best bevorderd door samenwerking
van Regeering, gemeentelijke overheid en
particulier initiatief. En wel in deze voege,
datlo. een goeie onteigeningswet tot
stand kome2o. dat deze in gezor.den zin
naar plaatselijke behoeften door de gemeen
telijke overheid worde toegepast en 3o dat
het particulier initiatief daarvan gebruik
make door de arbeiders in staat te stellen
zoo mogelijk de woning in eigendom te
verkrijgen.
De motie v. d. Velde (voorzitter van de
afdeeling Patrimonium te Rotterdam)
welke motie aangenomen werd was van den
navolgenden inhoud
«De Vereenigiüg «Boaz» spreekt uit, dat
het eisch der billijkheid is, dat ook de
werkman een afzonderlijke woning bewoont
zoowel uit hygiënisch als moreel oogpunt
beschouwd:
«et. om dat doel te bereiken zoekt men
in alle plaatsen waar afdeelingen bestaan
(of zullen wordea opgericht i wegen en
middelen te beramen met de vereenigingeri
die op denzelfden grondslag staan;
«5. blijkt het particulier initiatief niet
sterk genoeg te zijn om dat ten uitvoer
te brengen, dandringe men bij de Hooge
Regeering er op aan
«dat de plaatselijke verordeningen op de
woningen zullen worden gehandhaafd of
verscherpt, opdat in den kortst mogelijken
tjjd ook ieder werkman een goede woning
heeft.»
Een tamelijk weinig zeggende wer.sch
werd hier uitgesproken. De Amsterdamsche
vrienden hadden een ander resultaat verdiendop
hun heldere uiteenzetting der woningquaestie
dan in deze magere conclusie geboden werd.
De woi.ingennood is er inderdaad te groot
voor; en voorwaar niet alleen in de grootste
steden.
Op het referaat waarvan gij in üe
Slandaaid een uitgebreid verslag gelezen
hebt, zal, deswege door mij gevraagd, de
redactie van ons blad dat zijn kolommen ook
voor dezen derden, door omstandigheden wel
wat laat aan u bezorgden brief, openstelde,
zeker wel willen terugkomen.
Mocht alvast dit er door bereikt zijn dat
alom worde ingezien hoe noodzakelijk het
is dat allen de handen ineen daan om daartoe
te komen, wat ds. Talma als noodzakelijk
element voor een goed huwelijksleven op
den voorgrond stelde: dat elk gezh.shoold,
zoo niet het bezit dan toch het gebruik
hebbe eener soliede hem en den /ijnen
passende, gemakkelijke, gezonde, gerielelijke,
in één woord een bewoonbare woning.
Eindig ik met de mededeeling dat de
volgende samenkomst te Leiden zal gehouden
worden, dat nog geprotesteerd werd tegen
de weinige vruclubaarheid van Boaz' op
tredendat verscheidene patroons, die lid
zijn, en aanwezig waren, nog niet warm
zijn voor de zaakdat mijn indruk was
dat het optreden van Boas toch een weinig
flinker was dan liet vorige jaar: dat Boas
nog lang niet uit zijn zaaitijd is, en dus
nog geen maaiers behoeft te engageeren,
veel minder hun een bezoek behoeft te
brengendat Boas dus ook nog lang niet
aan het tjjdperk toe is, waarin hij
de mannelijke A'aomi's uit hun vernederden
staat zal opheffen om eerst daarna rust te
vinden in den huiselijken kring eener
welvarende, door hem opgerichte maat
schappij.
Toch is het ztker uw wensch, gelijk de
mijne, dat Boas al meer aan die roepi»g be
antwoorden, dit ideaal n >derkomen zal.
Uw Vriend
B. V.
October, 1893.
De Midd. Crt Jopent haar reeks verkiezings
artikelen met de beschuldiging dat wij,
antirevolutionairen, door allerlei praatjes en
redeneeringen, in 't geheim, de kiezers
voorlichten en zoo noodig hunne slembiljetten
invullen.
Nu weten onze lezers genoeg dat het
precies omgekeerd is en men juist van
liberale zijde zulks doet met nog wel andere
middelen dan praatjes en redeneeringen.
Verder is de Midd. Crt. bezorgd dat wij
een candi iaat hebben die niet aan de eischen
der partij voldoet. Met andere woorden
een candidnat, die niet is wat hij zegt te
zijn. Alzoo weder het stelsel van verdacht
making om door middel van onwaarheden
te kunnen zegevieren.
Onze kiezers, dat kunnen wij de Midd.
Crt. wel verzekeren, noemen dergelijke
practijken «slechte manieren». Zij weten
maar al te goed dat het juist omgekeerd
is: en de candi laat der liberalen niet aan
alle vereischten der partij voldoet; immers
in de kiesvereeniging «Eendracht maakt
macht», wilde men hem j't liefst om zjjn
conservatief tintjeI
Dat velen zoo gaarne een ander persoon
hadden gewild en de candidatuur van den
heer Siegers heel wat voeteu in de aarde
heeft gehad, is eveneens onwaar, 't Is weder
de toepassing van het beginsel: «verdeel
tn heersch» De lieer Siegers, die schriftelijk
ons de bljjken gaf als onzer een te zijn,
werd met bijna algemeene stemmen onze
candidaat!
In de jongste zitting der Tweede
Kamer is onveranderd aangenomen met 70
tegen 4 stemmen het uitwerp op deu sui
keraccijns, waarbij de aanslag van de fa
brikanten met 12 pCt. wordt verhoogd en
de contróle gedurende 2 jaar is ingevoerd
om daarna te komen tot eene delinitieve
regeling van het onderwerp.
De bekwame schrijver der Kameroverzich
ten in de Standaard, zelf gewonnen en
geboren in een district waar men bieten
ttelt, merkt naar aanleiding van het boven
staande op
Over die laatste toezegging verheugen wij
ons. Het wordt toch hoog tijd, dat er een
gezonde toestand kome ten opzichte van
onze suiker-politiek Het gaat maar niet aan,
dat de suikerfabrikanten van twee kanten
winsten verkrijgen, ten nadeele van de
landbouwers en van de schatkist. En boven
dien, zoolang de onzekerheid blijtt bestaan
en de fabrikanten het in hun hand hebben
om door veredeling van de zaden en door
perfectioneering van de machines bij mindere
hoeveelheden sap meer suiker en dus meer
overponden te produceeren, bljjft het een
onbegonnen werk voor de boeren, om door
vereeniging van krachten onafhankelijk te
worden van den bond van suikerfabrikanten.
Het suikerdebat, dat deze week in de
Kamer werd gevoerd, en het resultaat daarvan,
verschillen aanmerkelijk van de besprekingen
over het suikerwetje van 1891. Toen werden
4 zittingen daaraan gewijd; thans liep het
debat in anderhalve zitting af. Maar ook
de resultaten verschillen. De Minister Godin
de Beaufort moest een niet onbelangrijke
wijziging in zijn wet dulden. Minister Pierson
versloeg op alle punten zijn tegenstanders.
Hoe dit kwam? Natuurlijk, omdat het
getal bestrijders geslonken was. In 1891
traden liberalen, antirevolutionairen en
Roomschen in het veld voor den landbouw.
Over de suikerfabrikanten werd haast niet
gesproken, daar zorgden de scherpzinnige
Brabantsche afgevaardigden wel voor. De
landbouwer die was in 't geling. Dat
was den heeren niet uit het hoofd te
praten. Hoe de heer Godin de Beaufort
en anderen ook spraken als Brugman, het
hielp niet. De boeren zouden er onder gaan,
zoo de wet gewijzigd ot ongewijzigd werd
aangenomen. Tegen die wel verklaarden
zich dan ook, uit zuiver medelgdeo voor
den armen boer, zeker 30 van de 37 tegen
stemmers. Thans schaarden alle antirevo
lutionairen en alle liberalen zich flink en
ferm aan de zijde van den Minister. Alleen
de heer Tydeman bleef op zijn benepen en
bekrompen standpunt staan, Mr. Goekoop
van het suikerbietendistrict Brielle koos het
hazenpad toen het op een stemmen ging
en de model plattelands afgevaardigde Van
Kerkwijk spartelde nog wel wat, maar
toen men hem in het ootje begon te nemen
werd hij toch wel een beetje ongerust over
zijn reputatie als nestor der liberalen en
stemde, zij het dar> ook zuchtende, voor.
Nu, dat was dan maar wjjs ook. Al die
roerende pleidooien iu 1891 voor den land
bouwer deden onschatbare diensten aan de
fabrikanten, toen zjj, zich ook op die rede
voeringen beroepende, den prijs van do
suikerbieten per 1000 kilogram met f 2
verlaagdeD en zoo hun winsten tot 20 en
30 percent deden klimmen. Negatieve resul
taten voor den landbouw heeft in 1891 de
liefde van vele Kamerleden voor onze boeren
stand opgeleverd. Hadden ze maar gezwegen
en voor het suikerwetje gestemd.
Hoogstwaarschijnlijk werl ook daarom,
door de ervaring geleerd, thans weinig of
niets over den landbouw gesproken. Zeker,
we weten zeer wel, dat nu niet het sy teem
van omslag, maar dat van verhoogden
aanslag van het sap in dif wetje werd ge-
